Ke Au Okoa, Volume V, Number 20, 2 September 1869 — KA MOI O KA AINA-PO. He Kaao Selanodike. [ARTICLE]

KA MOI O KA AINA-PO. He Kaao Selanodike.

Mai ka Nupepa Harp«r's Weekly Mai« HELŪ 8. Ua komo akui la paha ka mauao niakemake iloko o ke Kaikamahioe Alii Mei-e, a pela no paha iloko o ke Keiki Alii Keoni, a ua hiki no ke leomo ana oia thau anoai iloko o laua, no ka inea, he raau puuwai opio no laua a ielua ; i mauao mua ia e na lani e hooluu ia laua, a e kuilima helo pu i na ha.uoli a me na h'oonauea ana o keia ao.

I mai la ua o Mere ia Keoni, " Ina ke hauoli nei kou manao no ka lawe ana ia'u i hoa pili nou, alaila, ke kono aku nei au ia oe i keiā manawa, eu lele kaua i keia mauawa, mai ke aupwi aku nei o knu uaakuakaue, uo ka meo, ina kaua e apa iho, alaila, e loaa no kaua i kuu inakuakaue, a o ka poino i>o auanei ia oko kaua mau ola. He mea maopopo loa ia'u, o make ana wau mamua, noka niea, ua ano ike kuu makuakaue, ina na hm>i a pau loa aua i lmawi mai ai nau e liana, o kokahi o makou k«i kokua ia oe. No ka mea, o ua hana a pau loa a'o i hana ai, ua hoaoia e kekahi poe keiki o na Aina Malainalnma, aohe loaa ; ua pau lakou i ka make. ooe hoi nei, ua aloha au ia oe, a nolaila au i wehe ai i kana mau make a pau loa." „

0 keia niau manao no hoi i hoopukaia mai ai e ua Kaikamahine Alii Mere nei, aole no i hoole ia aku, me he mea la o ko ia nei manao no paha ia o.loko, o ka huaipau mai o ua Kaikainahine Alii la i kona mau manao. Ka hopu mai la no ia o ua Kaikamahine Alii la i koua uiau lima, alakai mai la ia Keoni luai loko mai oka niini. Ki ak« la ua o Mere i ka ipuka a paa, a kioli aku la i ke ki ina kahi ma'mao loa, ike ole ia, a loaa ole uo lioi i ka poe huli ke imi aku.

Ka lalau mai la no.ia o ua Mere nei i na lima o Keouī, kaua ipo-ahi; a u lele aku la laua nei iloko o na ao kaalelowa o ka Aina-Po. I ka nana ae a ua Keiki Alii Keoni nei, ua pouli na wahi a pau, a o kahi wale no a lana eu lele ana kahi maamaama uuku, mohemeo la, he ane liula o ke.ahiahi. Ika Keoni nana iho, me he mea la, he wahi mamao launa ole ka laua eu lole nei. Aka, ika u lele ana a laua nei, a kuu iho ilalo, hoomaha iho la laua nei ma ke ka-e o ka loko wai i loaa mua aku ai ua Koloa e au ana, a kahi no hoi a I-a-ua nei i u iho aku ai i ke Aupuni o ka Moi o ka Aina-Po. Ua aneane poniuniu ua Keiki Alii nei, no ka ikaika loa o ka lele ana mai, a lomilomi iho la ua Kaikamahine Alii nei, a pohala ae la oia.

I kona pohala ana ae, a nana ae la oia ma o a maanei, e ai hele ana no kahi lio ona i ka weuweu nupanupa o ke kula ; a i ka ike ana mai ia ia, hoomaka mai e uhu-uhu a hulahula, a holo lele mai la io ia nei la. Ika hiki ana mai o ua wahi lio nei, honihoni mai la i na kapuai o kona hoku Alii opiopio - T a kukuli iho Ia imua ona, roe ka makaukau i kona haku e kau maluna ona, Aole no ioi ua Keiki Alii nei i hookaulua iho, aka, kona kau ae la no ia mamua, hookau mai Ia i kana hiwahiwa mahope ; a pa-i ae la i ka pepeiao akau o ka lio, a lilo aku laua nei i na ai a ka ihu o ka lio. 1

Ma keia wahi, e hookuu aku kakou ia laua e lawe ia ana eka ihu.o ka lio, a e hoi hou ae hoi kakou e nana i na hana a ka Moi oka Aina-Po.- Aia hoi. hiki mai la ka hora aka Moi i olelo mai ai i'ke Keiki Alii Keoni, e hana ai oia i ke kamaa buti o ua Moi la, oiai, iloko o ka oa uua o kekahi puu opala. Hoouna mai la uaMoi nei i ua kauwa, o kii mai ia ia ; aka, i ka hiki aua mai o ua mau kauwa la, aia hoi, kona ipuka ua kiia a paa loa. Aka, ina kauwa i kikeke epai ai, me he mea la, e i mai ana kekuhi leo maloko mai; " Aole manawa i koe, a hiki aku au e hooku ina kauoha ako oukou Alii. E hoomakaukau ae hoi au ia'u iho inamuu."

Hoi aku la na kauwn, a hoike aku ia mau mea imua o ke Alii, a kakali iho lakou, a !iuliu wale, a u wale—aohe ke Keiki Alii Keoni i hiki aku. Hoouna hou mai la ua Alii n«i i na kauwa, oia mau olelo. aua no—kakali heiu iho la no, aolo hiki aku o ua o Keoni. Elua a ekolu paha manawa mahope iho, oia ana no, aohe hiki mai o ko Keiki Alii. No ia mea, ua kahu iho la ka eūa o ua Moi nei o ka Aina-Po ; a kauoha mai la oia i na kauwa, o kii mai, a lawe uluulu aku ia ia imua o kona alo, e hooko pono i ka hana «>na i haawiia mai ai ia ia e hooko pono, a i ole, e lele e kona poo. Hele mai la na kauwa, a kikeke hou maka ipuka t a pane mai la ka leo mua i puana mai ai mai loko mai oka rumi. Eia nae, aohe puka kino mai iwaho, ua piha pu lakou i ka hoonaukiukiia a me ka makau i ke Alii. Ko lakou wawahi mai la no ia i na lapauilao ka puka, a waiho ana ilalo. I ke komo ana mai iloko 6 ka rumi, a nana aku la lakou ma o a maanei, " Aohe ilai|a ka Puulena 1 Hoi aku k lakou a hai akn la i ko Alii, ua hele aku lakpu i ka rumi o ke Keiki Alii Keoni, a ua huliia ma o a maanel, e manao ai o ka loaa ana, aohe nae ona loaa iki. " Ua ahiu aku ka manu kau i ka wekiu 1" Ma keia mea, ua hoamahuahua loa ia mai ka huhu o ua Alil nei ; ua hoino iho la oia i kona mau la elemakule, ua huikihuki iho la oia i kona mau oho hina a mo kona uminmi hina ; a ua knknli iho oia i ka honua, a hoino iho ta i kona aupuni a me na. mea a pau loa. 0 kanamau kauwa'e ku ana imua ona, na hoaahuia lakou e ka makau nui, ko nanamoi 1 kona mau helehelena, o kupikipiko-a ana

i o a ia «"ei ; a hoopuko inai la i kāna olelo kauoha imua o kana mau kauwa, me ka leo halulu nui,—" E wiki oiikou, e uhai aku ia ia I TJa lawu aihue pu aku oia i kuu kaikakamuhiue pilnahele loa I E «hai alui oukou e hopu ia ia, a e lawe mai ia ia imna nei o kuu alo ! Ina aole e loaa ia oukou, o pau no oukou i ka make 1 E hele aku !" I ka lohe ajia ne hoi o kana mau kauwa i koia'olelo kauoha, ua pau no lakou i ka makau, a lnili ne la no hoi lakou e hooko ia mea. 0 ko lukou luna, huli uku la ia e hanu 'ilalo, oi-4wuHi-wale. ilaio, nohe loaa iki. Huli aku la e h'anu ma ka hema a tna lea 'akau, aoho loaa iki ; ma ka hikina a uia ke kouiohaua, i aohe loaa iki. Ia mau wahi ae la, kouio mai j la ko auuaiui inakau o na kauwa, aole paha auauei e loaa ana. Aka, ika hanu ana aku j iloko <> ka lewa, loaa aku la j meheuenlele aua, a uhai aku la lakou ilaila. | E huli hou ae hoi kakou e nana ike Keiki | Alii Keoni, e lelo aua me kana puuua pee : poli. E man ana no ka holo ikaika loa ana a ko huui lio, hawana',vana malio niai la ke I Kaikainaliino Alii i» ia, me ka i aua nioi, |" E kuu Keoni, lu.u aloha. Ke lohe nei au 1 ke pohapoha o m. kapuai lio, ke uhaiia mai nei paha kaua. Me he mea la, ua imiia mai la oe a nie a'n o kun makuakane ; a no ka loaa ole, ua hoouua mai nei i na kiu mahope 0 kaua I|' Ko Keoui kaohi mai 'a no ia i ka lio, a lele iho la ilalo, me ka hoopili ana i kona pepeiao i ka honua ; a i mai la, "Ke lohe nei au, eia la, ua kokoke mahope o kaua."' "Ina pela," wahi a Mere, aohe manawa e hiki ai ia kaua lie hoimauuauna wale." Ia j inanawa, ka hoolilo koke ana āeo Mei'e ia ia | iho i muliwai, a hoolilo ae la no hoi ia Keoni 1 alahaka e kau aoa malun'a o ua muliwai nei ; a o ka lio, ua hooliloia ae la i manu koraka, e kau ana maluna iho o be alahaka ; a ina o aku o kela aoao o ka muliwai, he mau alanui maiia ekolu—a e moe ana ma ua wahi okoa ekolu. Ua uhai mai la no na poe j kauwa nei a'ka Moi, me ka manao paa e loaa mai aua no ua Keiki Alii uei. Aka, iko lakou hiki aua niai uae i ua alahaka nei, ua pau ka meheu ana, a ma kela aoao aku he mau alanui mana ekolu. Ika nana ana iho i ua alahaka nei, a ma kela aoao aku hoi, aohe wahi e ae a mmi meheu hai e hiki ai ke hookolo aku. Nolaila, aole a lakou mea e ae e hana ai, eia wale no oka hoi hou iko lakou Moi. A hiki aku la lakou imua o ko lakou Moi, hai aku la no ka paoa ana oka lakou huakai. Ua puka mai la kona mau manao hoonaukiuki, a i mai la oia ia lakou, " E keia poe kekake, aole anei oukou i ike aku, o laua no kela muliwai a me kela alahaka a oukou i hulawai pu aku ai. Heaha ke kumu o oukou i ike o,le ai ia mea ? E hoi hou aku oukou e huli, a e hoihoi mai ia laua ia nei." No keia olelo kauoha, boi hou mai la no lakou. Ko laua nei hoolilo hou ae la no ia, ia laua iho i ko laua ano mau, a holo aku la no. Ia laua nei no e holo ana, huli hou mai Ia no ua Kaikamahine Alii Mere nei, a i mai la, " E ! Ke lohe hou nei au i ke kamumumu ona kapuai lio mahope o kaua." Hoopuka mai la no o Keoni, 11 Ae, ua kokoke no mahope mai o kaua." ko laua nei nalowiile koke iho la no ia me ko laua lio ; a ma ko laua nei wahi, he ululaau nui, a iloko olaila, he lehulelui wale na alanui ; a e holo ana he aka o na mea elua, e holo ana maluna o kekohi lio, Hiki mai la na kanaka i ua ululaau uei, a ike aku la i ua mau kino aka nei, e holo ana me ka mama loa iloko o ka ululaau; a uhai aku la lakon i na kino aka wailua.

Hoomau aku Ia no ua poenei i ka uliai ana i kelamau kino aka iloko o ka ululaau, me ka nana ana mi o a maanei, iko iho la lakou, o kalu iio ia a'lakou i puka mai ai mni ka Ai-na-Po mai, kahi no ia & lakou i hoomaka mai ai oka uhai ana. Ia wa no hoi i nalowale īho ai na ululaau la a me na mea a pan. Hoi mai la no ua poe uhni nei, o like uo we ka nele mua i loaa ai ia lakou ; a i ka wa i louo ai ka Moi i ka lakou mea i uhni ai, ua oi 'oa aku kona huhu i ko na wa mamua i hala aku. "Ka I poe naanpo maoli oukou," wahi a ke Alii, " Aole nnei oukon i ike o lana no kela ululaau. E kii aku i kuu lio holo loa ! E wiki ! Na'u iio e ūhai ponoi aku ia laua."

Ka uhai kino aku la no ia.o ua Alii nei, a me kekahi poe kauwa me ia. Oi holo no hoi ko Keoni ma, a huii mai la o Mere, hoohuoi hou no, hoolono iho la o Keoni, a i mai la, "E I ua kokoke loa ; a na oi ae no hoi ke kamum'h o na kapuai i ko ka poe lio mua. I mai la o Mere, " Aohe na he mea . e ae, o kuu makuakane akii la na, ka Moi o ka Aina Po. Aka, aohe o kaua makau ana, no ka mea, aole e hiki ana ia ia ke a-e aku ma o o konapalena ; ina ia e a-e, o kona make ana no ia." Iko laua nei kaa ana no ma kela aoao o ka palena, ko Mere hoolilo ae la no ia ia ia iho i ana, a ia Keoni hoi i Kahnna Moneka • a i kahi lio i pou laau me kau wahi bele e kau una maluna. Ia mauawa no hoi, ku ana ma ka ipuka ua Moi nei a me kana poe kauwa, me ka ninan mai, "E ke Kahuna, aolē paha oe i ike ino aei i kekahi man mea e holo ana?" Pane mai Ia no hoi o Keoni i hooliloia i Kahnna Moneka, " He oiaio, i keia monawa iho nei no ko laua hala ana aku la, Iloko iho nei o nei ko luba hoomaha ana a-hala aku la, me ka i mai ia'u, ina oe e hiki mai, o hai aku au ia oe, aole laua i kipa iho nei ia nei." Ik'e iho la uq Moi nei ua hoka oia,- i iho la, " Aohe mea i koe e hana ai; ina no i makemake kuu kaikamahine e mare ia ia, ua hiki no. He wahi keiki akamai no ke Keiki Alii Keoni I Kona hnli hoi aku la no ia i kona aupuni. īa monawa no hoi, aPhe mea e ae a Koolii. ame Mere e hana oi; holo aku la laun n hiM i ko aupuni o kona o Tesara BGrenndi, kahi o laua i hookipaia aku ai me ko hnuoli nni loa; Haawiia ao la ho ahaaina uui, u mnliupu oia ahaiiina ka !ii«TOTnr-ttinr-cr laua. Ua hauoli ko laua noho maroia ana ; a un kokua o Keoni i ka noho nupuni ana, Ua liolo pouo a na olyolu maikai ka nohe) an»—A o kft "Px-vi Holo Kaa'o Keia.''