Ke Au Okoa, Volume V, Number 20, 2 September 1869 — HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii.

24. Ai kona lohe ana, he mea e o ka nui o kona huhu, ia manawa koke no oia i hoouna mai ai i- na tausani kupua, ino loa o kela ano keia ano me ko lakou ikaika nui, ai ko lakou ike ana uiai ia Keoni Bea e noho ana, o ka l.amo koke noai la no ia me ko lakou mana me ka ikaika lua ole, e hooko pololei ana i ka olelo i kauoha ia mai ia lakou, ma ko lar kou manuo poha, e holo ana lie keiki o Ainahau ia lakou, aka, i ko Keoni Ben iko ana 'ku ia lakou apau, hoomnnao ae la ia, he pilikia o ili mai ana maluna oua ia mnnawa, nolaila, hoopuui koko ia mai la keia o lakou apau me ka lalau mai ia ia nei e pepehi, a ma ia wa no i hookala kupua iho ai keia ia ia nei no liekahi minute, o like pu me kona ano kino holoholona a lelo koke aku la oia i lalo 0 ua laau nei ifie kona mama nui loa, ia manawa i aluka mai ai na liupua apau ma hope oia nei, aole no hoi keia i mamao aku, ua loaa l<oke mai lu keia ia lakou la, a oia no hoi ka manawa a ua keiki l(amfieu la o Ainahau i kuu pau ae ai i kona ikaika lua ole, a hoomaka aku la oia e )uku ina enemi ino apau, aia hoi ma keiō hakaka ana, ua pau lakou i ke pio ia ia nei ; iloko o na minute pokole loa, a koe aku kekahi i ahai lono no lakou, a oia kupua i koe aku ia ia nei, ka mea nana i hai aku i ko lakou haku ia Lohela, ua pau lakou 1 ka make i ka mea ana i hoouoa aku ai, i kona lohe ana, hoouna hou mai oia i kokahi mau kupua hou he mau tausoni ko lukou nui i ko lakou hilii ana 'ku ma knhi a Keoni Bea, e noho ana ma ka lewa, aole lakou i lanakila maluna ona, ua puu lakou apau i ka hoohoka ia e iu. He mea maopopo ma keia hakaka ana a Keoni Bea me na kupua, he oia mau no kona lakila ana maluoa o lakou loa, ai ka ike pono ana mui o Lohela, ke alii ikaika o lakou ōpau, he mea e ka oi nui aku o kona huhu a me ka ukiuki, a ma ia manawa oia i hoomakaukau iho ai e kue mai i ka mea ana ike mai aia hoolalelale ae la oia ia ia iho a me konu poe apau me la, a makaukau lakou e pepehi mai ia ia, aka, o ua keiki koa nei ho? o Ainahau, aole i komo mai i loko ona ka majta'j «. ae ka weliweli no lakou, ua huli ae oia i o aia nei e nana ai, me ko ia noi manao no e ike aku i kana mea i hele mai ai a hiki ilaila, " a ua ike paha oe o ka mea heluhelu i kona kumu i hiki ai ilaila, oia no ka mea nona ua aupuni la o Gelodila." I ua Keoni Bea nei no hoi e ala alawa ana, ma o a maa nei, aia hoi, ua hookoke mai la o Lopela ia ia nei, me kona mana nui loa, ka mea hoi ana i manao nei ai e lanakila oia maluna ona. Aia Keoni Bea i huli ae ai mai kahi ae ana e'ku aia hoi, he piliki keia e ili mai ana maluna ona, ia manawa, lulu a ku la kons mau lima, a hehihehi'i hola kona mau wawae, !l me he ano hooioi la kn ua Keoni nei, hana ia Lohela," a puana aku la oia me ka leo nui makau ole i mua o na enemi, he aha ko oukou makemake e hana mai nei ia'u i keia .wa, aole aua nei oukou i ike i kela poe o oukou i haule aku la i loko o ka make, nolaila, ano e hookuu mai oukou ia'u i keia wa, a e hoomanao nku hoi oukou makahi e, i ole oukou e komo i loko o ka piliKia nui, o keia mau olelo apau a Keoni Bea, aole i hoolohe ia mai ia mau 01010 e lakou la, ua hana mai no lakou la elike me ko lakou mokemake, ia manawa i lalau mai ai o Lohela ia ia nei, me kona ikaika'nui loa, a oia no hoi ka hoomaka ana o laua nei e hakaka, ua hoīkp pau laua i ko laua ikaika a me ko laua mana i loaa ia laua iho.

0 ke ono o ko laua hakaka ana ia manawa, maluna malalo ko kahi a me ke kahi, aole i akaaka ka aoao lanakila o • laua ia manawa, ua like a liīre ke kulana o na aoao elua, nole i makau iki o Keoni Bea i kona hoa hakaka no kona nui, a me kona ikaika lua ole, ua hoomnu laua i ka hi>kaka ana a hala ka manawa loihi loa, a ma ia manawa i kahea ae ai 0 Lohela, i na kupua apau loa, e kokua mai ia ia, aole no hoi he minule, ua hoopuni koko ia ke keiki koa wiwo ole o Ainahan, e na haneri tausani kupua, me he muu pakaua la e haule ona maluna o Keoni Beu ia manawa, aoia uo hoi ka manawa aua keiki .koa nei o o Ainahau i hooikaika loa ia ia iho, i mua o lakou apau me ko aa makau ole, aole no hoi 0 na kanalua iki i ko lakou lehulehu, I ka nana ana i ke kino holo okoa o ua Keoni Bea nei, mai luna o kona poo a hele i lalo o. kona mau wawae, he ula pu wale no oin i ke koko a puni kona kino, me he mea la oia ua pena ia ia manawa. 1 loko o kaikaika o Lehela, a me na kupua e no apau, e haopilni ana ia to,:iia olali aku oi» me puhi la nai loko aku o ka poho o ko lakou mau lima, a holo aku la oia mai waena nku o lakou apa(i me ke koa nui, ia ia o hole nei a hiki makahi e kokoke aku ana e hiki aku i kn hole o GolodJla, ike mua aku 1 a ōm rkrkūhHnnk«mtthinn tti-opiopio-a nftn i iioi kona mau holehelena, i kona hoomaopoopo ana, o uo wahine nei pnha keia e noho mai nei, aole pahn, ia ia noi no o noioa pono

iina, iiia hoi, bil<i hou moi la no na eoemi a hoopuni koke 110 ia ia nei, uka, hou uku no o Keoni Bea mai loko aku o lakou, a hooOinka aku no i iia nana ana i kehi ana i ike aku oi iua kaikamahine ui nei ana i ike ai, a raa ia ike hou ana aku aia nei i loli ae ai kona ano apau loa i mea kino okoa loa, oka, hele aku no o Keoni Bea a kokoke loa, nalowale hou aku no keia ano kino oua wnhine nei, a pnka hou mai no he ano kino hcxu, pala walo no oia i hoanoe ai ia ia iho ia manawa.

Me ka hoomau mai no hoi o na enemi i ka lakou hana ia ia nei, oiai, ua lilo paha ko lakou ikaika a'me ka lakou hana mea hulo a i kamanao o ua keiki koa lua ole nei ka mea uana i alo aku i ka lakou puu make, mo ka mainoino nui o kt> ia nei kino, aka, aolo keia i nana ae ia mea, kehele nei no keia i mua a lanakiln, " oiai hoi, ua olelo ia ma keia kaao no Lohela, ke kupua ikoika loa oiß, aka, ke ike nui oe e ka mea heluhelu ia ia, a me kona poe apau me ia, ko hoohoka ia nei lakou ok« 1110» kino houkahi." la Kooni Bca, e hoomau noi no i ka nana ana iua waiiino uei, ike hou aku la oia e holo ana ilalo o kukahi lua nui hohonu inalalo o kahi a ua wahine nei, e noho ana mnloko o kona hale ponoi, he lua hohonu keia ko iho, he lua pouli loa, aole e hiki ke ike ia iho na mea oloko o ua lua nei, he lau mania wale no kona mau paia apau, naua wahine noi, e miki aku ana no hoi keia a na hope, me ka maopoopo ole ia ia o keia wahi. ■ Hou wue aku la no keia i loko o fta puali o loko oua lua nei, aka, hele malia no keia mamuli o ko ia nei wahi mōna iki i loaa ia ia, a oia ka mea naua i hoopau ae i ka hakaka nna, a maiaila lakou apau i ho—a—ai ia ia hoi, mo ko l'akou ike "ole i keia lele ana o Keoni Bea i loko o ka lua, nolaila, ua hoouna hou aku o Lohela, i kekahi o kona mau kupua, e lele iluna o ka puka e pani ai, i ole e puka aku ko lakou enemi i waiho. lua Keoni Bea, e iho ana i lalo o ua lua nei, aia hoi, ho—ho inai lu na makani o lalo o ua lua nei, mo ka lawe pu mai i na ea aala mmkai, me he pa ana ln a na makani kehau, o na wanaao mai ka piko mai ona mauno, a me na awaawa, malaila keia i hoomau loa aku ai i ka lele ana i lalo o ua lua nei, he mau hora loihi loa kona, i hele ai malalo o keia lua, me me ka malihini ia ia o keia wahi, me ka ioaa ole ia ia o kekahi mea nana e alakai pono aku, aka, ke hele auwana wale nei no oia io a ia nei. Hoopapa ae la _ua Keoni Baa nei, ma o a maa nei o ua lua nei, he mania wale no, pela wale no oia i hana ai a hiki wale oo i kona lohe aua i ko koele o kekahi mea malalo pono ae no, melaila oia i hoomoha iki iho ai, no kekahi mau minuto pokole, me'ka hoo- | maopoopo iho i ko ano o keia mea e koele nei, malalo ona, he kanaka pabs >ua wahine nei paha, ai ole la ia, o ■' -uni paha oua kupua nana e ki ai nei ua lua nei, pela wale no ke ia i nalu wale iho ai no i loko o oia nei, a ma ia hope iho, iho hou i hola keia i lalo o ua wahi nei. Ia ia nei i hiki iho ai malaila, haha i hola keia, he pahu wale no mai o ao a me kekahi mea e ku ana i waena konu me he ano auka hao la i waena konu o ua mea nui palahalaha noi me ka pahee launa ole, ko i hola keia malaila, a hala kekahi mau minule, rae ka noonoo ena i kana mea e hana ai i loaa ai ia ia ka pomaikai. Lalau i hola na lima oia noi, i ua mea nei, e ku ana, a hoonaueue ae )a keia, ma ia wa koke no, i koele ae ai kekahi mea malalo ae olaila, aole no hoi iliuliu iho wehe ia mai Ia ka puka a hamama, akahi no a moopoopo ia ia nei, he puka ka keia, me ka ninau pono raai o na kiai nana i wehe mai ka puka, o wai oo ? hai aku la keia, o wau o kekahi kupua, 0 keia wahi, nana omalama nei i keia aupuni, ninau hou moi ia no na kiai, heaha kau mea 1 hele mai nei, i hoounaia mni nei au e ke alii o na kupua apau, e hele mai o hai aku i kekahi olelo i ke alii wahine, owai kona inoa ? hai aku )a keia, o Gelodila, a hia au helō ana mai ma koia wahi, hai hou aku la keia, owau no hoi ka mea e hoouna pinepino ia mai nei i kekahi mau manawa mamua aku nei, no keia mau olelo a na kiai a me ka malihini, ua hookuu lealea ia mai ka puka, a me kahi e hele aku ai no io nei. Malaila, ma keia wahi o kokakou kaao, ke ike nei oe o ka mea heluhelu i ke akamai a mo ka maalea launa ole o Keoni Bea, i ka ».!elo ana i wabi e hiki ai ia ia, ke hele aku i loko o keia wahi, a ma 'keia wahi e ike at kakou i ka loaa ana o k» mea ana e hahai hele ne'i, me kona manao nui ole ae i na poino a.mo na pilikia o kona kino, i kona hakaka ana me na kupua apau, a me Lohela, aka, ua lilo ia mau mea apau ]oa, i mea ole i? ia, ke hoomanawanui nei no oia i ka hele nna. Ka loaa aiio, o Gtlodila ia Keoni Bea, a me lea hiki ona mai o Kini Kula me ka laau uiana, a hoomaka hou i lea hakalea'me Lohela, a me na kupūa a pau, a lanakila laua nti maluna o lakou oia ka lilo loa ana, o ua wahine nei ia Kioni Bea mo, o hilei iloko o Maunaaniani. Ma hope koke iho no o''ka| pau ana o kaia nei olelo, o ko ia nei wikiwiki oku la no ia i ka hole no ko ia nei manao iho o ike mai a ua nei na kiai ia ia nei, aole hoi keia i ike oku i ka lnud mea e hana mai ai ia ia nei, akahi hoi keia a ike nku i ka malamalama nani lua ole, o loko o ua lua nei, n ole he wohi ana i ike mua ai olike pu mo keia wohi ana i ike pemo ai, iko nku ln ia ina mea-kupannha he nui walo, aole o pau i ka holu ia, aole nao koii) ho rn!>lamalama no ka la , he molnmnloma (Aoīeipau.)