Ke Au Okoa, Volume V, Number 22, 16 September 1869 — Ka Waea Telegarapa Moana. [ARTICLE]

Ka Waea Telegarapa Moana.

Ma ka loaa ana o keia mea kaulana, he tele;;>!upa, ui pnlekana ka manaoia ana e lohi ana.ka pa-e ona raoi o na lono mai kela a mai keia wahi mamao mai ; ua nme ia mai na lono o kikilo loa i na minute pokole hel», e pili koke mai ai. 0 katelegarapa me kana mau haiia, aole i kaa mai iloko o kukon ka poinnikai ike paka ana, aka. ua lono mai nae io kakou nei. Aka, he mea hiki no paha ia kakou ke hooia aku.no kt< hikīwawe loa o ua mea la he tfelegarapa, ma na lono hikiwawe mai io kakou nei, mamua ae o ka hiki kino ana mai c ia ana inai o ua mau lono la. Ua hoaoia ma ka aina paa kona holopono ana, ua ikeia ua hele mai kela welelau keia welelau me ka ame kekupono. Akn, aolo iho la i ana ma ka honua paa wale no ,nf\ hana o ke telegarapa, no ka inea, na iheia he mau aina kaawale mamao e aku kekahi - a ua imi a noonoo ka poe akamai, e pono e hoolauna, a o hoopili kokeia ia niftu (\ina mamao i hoōkaawaleia e ka moana ikaika a ahiu, mo ko' mana o ke telegarapa. . He mea 110 i makemako nuiia o ka noho'hao' na aupnni naauao, ka hoohuiia ana'ku o_ kekahi uupuni me kokahi, ma na mea anpuni, kalepa pnha a me ~Ēekabi mau ano pomiīilcaTe ae, oiai, ua māmao loa ko knlanao kekahi mai ko keknhi aku. Ua korn« mai iio palia .ka'hauli iloko o lea poo alkamai o ka wa kahiko, nolo ohiki

no ka moa, lie kioll. hiki ole i ke kuuuku ke kuikai mai i kekalii aupuni a huipu liio keJvahi.

Ūii ulu raai 110 ka niuau, pohea la auanei e hiki ai ? Hp uinau uui uo iai noonooiueka poe akamui ; a ua loihi no paha kona noonooiā ana, muinua ae o kahookoia ana. Aolo 0 ka hiki walo ana.a ka waea telogarapa inn ka aina, he kmnu ia e hiki pu ai uia ka monUB, aolo ia o like pu anu ine k'p ka opu inoaua. oka hoouna nae paha oka uwila ine na hoailona e hoakaka mui ai i ua lono, uu like loa no ia, uka, o lsa wahi ana i na w.aea 1 uiou v paa kupouo ni i ke olooloiae na.oua nio na koliolio ana o ua ale o ka inoaua, oia paha ka inea i ' - th ia, a ianakila uo ka nianao oko kanaka inaluna oloila,; aua hooliuipnia ka uiainao o Europa nie Ainei'ika, iloko o na ininulo pokole, ine lie makainaka la o ka ipuka o ka lua o ka hulo.

Mu kn hwiuoe ana nao o na wuea telogaī'apa moana, ua lilo mua ia Ameiika hou ka hiiiiohano uiua o lea waiho una m nien iloko 0 kaopu uliuli o ki\ moaiui. Oku U'loguropa inoiu.a iiuiu lo(i i lioo.iuooiu ua KioUl, uiai ka la 29 o liihu, a hiki i ka la $ o Aug'ato, o ka ,M. 11. 1858. Aku, uiahopo iho, ua ikeia aolo 1 hoUip.ouo,iu liooinoe ana, np ka niou, aolo i kupono loa uo ka uioa'.in, a uu īuokuuioku koke. Ua hooinahu uo kokalii niau īuakalūki eliiku palia, a ua iini hou ia po na luoa o pale no ai ia mau keakoa ana. Iku la, 23 o lulai, ua.hoao hou.ia uo, a pua i ka la 2 o Atig-uto, M. 11. |S(.is. .Ua moku uo keia, a kui hou ia. Akn, aole nao.i pan ilio la moia laiua telegarapa'; oiui, mai ka la 13 a hiki i ka la '21 o lului, 18GG, ua Uuouioe Uou a paa kekal\i laina telog-urapu liou ;u ke haua noi ia .i kuna lianu. I ka paa aua o ka laiiia toleg-ai-apa moaua mua nie ka alua, ua liana no malalo o ka Hui Tolegarapu Aui)g'el.u—Ainorika. Mai ( ka hooinakaia ana, a Uiki wale inaj nei i koia manawa, un lilo pau i ua Hui uei na hana tulegarapa iuoaua una a pau, a ua ololoia, ua nui loa ko lakou ihuu loaa nia ia huna. Ua liooiiiaka laleou i ku auliuu ana, be umi dala, no ikola huaolelo huaoielo ; uiahope mai, ,Ue elima dala, a haulo iho ana i ka ivjua*me hnpalua ; a pela mai ka emi apu a hiki i ka lioohahi dala. Malalo ka o keia mnu lioeuii ana, ua papalua walo ia no ko lakou mau puka. ,Ke kuinupaa haua o ua Hui la, liu elinia miliona ; a i mau makuhiki uiai uei ckolu. ua oj aku mamuji o hookahi miliona dala, e loaa ana ialakou iloko o kela a me keia makahiki oia mauawa" No keia ike .aua paha o kekahi poe pohaku nni o Farani, i ke kakahe nui aua o.keia mau kuniu waiwai iloko o ko lakou nei mau kakai, uolaila, ua hoala ao la lakou i kekahi Hui hoomoe telegai-apa moana ; a aia hoi ma ua Uooponopono ana a Erlanger, ka uiea kaulaua i ke kokua ana i ka ppe kipi, i ke kaua huliamahi mai nei o Ameiika, a nie Kenter, ka ona tclegarapa kaulana o Europa. •Ua loaa mai i ua Hui la mai ke aupuni Farani mai ko poeuaikai, no na makahiki he iwnkalua, o na laina telegarapa a pau loa mai Faraui mai a Amcrika. Aka, oka ninan nui a.kekahi mau nupepa.e hoohalahala uei, aia io no auei ia Faraniwale no ka pono e ae aku i ka hoomoe teleg-nrapa ana niawaena o Farani me Amerika ? He mau ninau pili aupuni nui io no ia i ka nana ia ana, oiai, o Farani wale no paha kai ae ia mea, a pehea la ka hoi o Amei'ika ? Aka, na ka Ahaolelo Amerika no e uoonoo kupono uo ia mea. Oia nae, me ka lako ana iho la oia moana kai kawahawaha o ka Atelanika, me ia mau laiua telegarapa ekolu, aole no paha i ana, 'ho la ka manao a ūie ka pnni o ka poe huli waiwai me ia mau mea. Ua ulono ia mai no hoi, o mnnaoia aua e hoomoe i kekahi lai■na telegarapa mni Sekotia aku a hiki.i G'anada, kekahi o na panalaau o Beritauia Nui. O ka hoomoeia ana paha oia laina telqgurapa moann, aolo e hiki ia Amerika ko keakaa aku, koe pae pahu ka hooponoponoia ana no ka iho pouoi ana miū o na auhau o ua lotio i Amerika ponoi, ma ka aina mai. O keia laino Sekotia nae, e lilo ana no paha na hana ana o;a laina mala'o o ka hooponopono ana a ka Oihana Leta o Beritau.ia, e like me ke ano o na laina telcgarapa a pau, aia ka hooponopono ana malalo o ke aupuni. Me keia mau laiua no, ke kamakamailio hou ia la no e hoomoeia i laina telegarapa hou, mai ka hema mai paha o Potugara a hiki i Pauama, e kau mai ana i Amerika a nie ka mokupuni o Cnba. Ke lehnlehu mai ake kinikini uluaoa loa mai hoi ia uioana A.telanika me na uwaea uw"3a olelo, aole no o makou kanalna, aole e mamao loa aku na la, e elekei mai atia no i keia nioana ke telegarapa.; ao ko kakou kaa ana iwaenakonu nei o keia moana, aolo no paha e nele ke kipa nna mai io kakon nei.