Ke Au Okoa, Volume V, Number 24, 30 September 1869 — Ka Heihei Waapa Nui. [ARTICLE]

Ka Heihei Waapa Nui.

0 kekahi'o na louo nui i hoohuli ie, ai .ka nnna ,i o ka lehulelui o Amenka a Europa, oia >■ i no mea e pill'ana i ku jiejbsji waapa mawaena o kekahi"mau haumana o .fe' kula-. oui o Huvoda ma Amenka, a a»o ko Okefoda poe ma Beritania. O ke kumu i" ala oiui ai >_o keia heihei ana, na. ka Amenka aku nei poe ka aa ana e hookuku.me ko kelaiaoao ; a eia iho ko Ainenka'poe'a mo' ko ko lakou mau , hoa paio i hoopaipaUaku ai « "■ "• , No ka.waapa, 0,. :Hayada -r-No . ke oiamua, hp • no . opio, ka o, nōika.nakii, he 155; f no 3im,ipQaa, k<3 kplu, he ,)7.]. : ; no Lpriog,, ka mea ia hoe.alaiiai, he, 154L,; no BuTnham, ka mp,a ho.okele., he, N,o ka yyaapa.o : Okefoda.—'No Willan ka me.a piamua. he 164 paona ;'no Y«rbour>ugh ka |ua o na kanaka.i 169J ; no Tione, i e kolu, he 189; no Darbphire,. ka mea ia ia ka hoe nlak-ai, he 158 ; nq Hall, ka -hookele, he 101 jiu paona. Ua ao, tnua aku ko Amerika poe i ka poe o ke, a. ua.ae mai no lukou me kekahi muu kuinu. Aka, i ka aa ona aku a ko Havadj poe.i ko Okefoda mau " Kipukohola," ua.ae ia mai no-j a ua hookaawale ia o ko la 27 o Augato iho nei ka la e hoike ia ko lakou ikaika ma ka mea a lakou i hoomaamaa ai, he_ heiliei waapa. 0 ke kahun kahi i heihei ai maluua no ia o k.a muliwai Ti>mesa. Ma ka hoopuka ana o. na nupepa. i loaa mai, e hai aua, mai ka hoomaka ana mai o ka la e heihei ai, ua kiakiakoele ka lulumi ana o na kanaka ma ke kae o ua mu!':wai Tamesa la. He anaina kanaka nui io aku ia no paha ka i hiki ae e makaikai / ua heokahakaha nui la, no ka mea, ua oleloia, he niiliona kanaka puha a keu iho ka poe i hiki ae ilaila, e iko paka ai. Ua maikai pono no ka, ka l.a o ka hoao ana o Amerika Opiopio a me fcnelani Makua i ko lakou mau ikaika ; a ua jain,a holookoa ia k6 kapa muliwai i ka poe hele wawae, a me ka poe maluna o na.kaa. , ,Hc anaina inolulo-lulo io aku la no kai hik,i ae, a he kakaikahi waie no paha ka ike,ia ana oia ano la ma ia ains ,i kaulaoa no.na hana lealea. Ma.,ka hora 5, ,minjute a sekona, . ua hoopuapa ia.mai ka .haaolelo " Holo, M a noomaka iho la ka holp ana mai o na waopa ; .•a' lou 6 ke e.holo mai ui, he eha mile ine ka.hapa., I ka puana rnua ia ana uo.q ka holo ana, o na hoe a na keiki Ameri- . ka ,kai jma*u mua i ka wai, a ~e Ipi: ana he ka- . naha kumako|u mapuna hee i ka minule hoo- . kahi ;, a, o; ka p.oe, hoi o Okefoda, be kannha wale no ka lakou, mau mqpuna ia, manawa hpokah.i,. Ua olelo |b, ua m.aikai ka ana mawaena o na aoao a i elua. Ua maikai kupo- . no ka l.a o ka hpihei.apa, a. o ku mile mua ka o ka beiheirana.i ua kupono ole ko au o ka muliwai ; a. ua oi aku tyi poe Havada, hoōkahi waapa ke akea inaipu.a, e hoe ana, he kanaha kumalua mapuna. hpe i.ka. min,ute hookalii,; a o ka poe o Okefoda, he kanakolu kumaiwa. No ka maikai loa a me ka eleu ana a ka poo o Havada, ua manao io na lakou ka.eo ke hiki aku i ka pahuku, ina i koho ko lakou Kookele i ka aoao o ka poe o Okefoda, oiai, j k» ha|a ana o ke , alahaka Hammersmith, ua ike ia aku no ka pomaikoi ma.ka noao o ko Havada ; a ua eleu no ; aka, ua ike ia aku o.ka holo a lakou e holo a.na, aole e io no ka iqa.D.e.wa loihi aku,, , Elike ma:ka emi ana mai Oiiia mapunahoo i ka,Hav,p,d.<? ,poe;ma.i ke. r.43;, 42, . ke.ipii mau aku la, ;J ko Okefo.da a hoomau ia ai, a hiki i .ka hopena ,o ki) pahu hopu. Mamua iki iho o kii ana mai o ka bopalua o ka lpa o ke kaliua heihei—ho hana okamai ka ku poe hana ai, a,kia pono aku la ko iakou ma.ke ka ( h,uu i koho ; ia ai e ka, poe, Havad;i—a i ku hoao anii moi o burnhani, ka ka waapa teayodo, e iilo hou np , i ko waapn, ia , wahi oole p hiki. I ka,ho,la ana,mai.p ieu lu- ' a'kini dße#wiclj,. ikahi no u jko ia aku ka pilikia o kā poo Havada ; ua .piwai iqai la o ! iWnham, ka hookeio i na heiehplena o LoI ring, ho mea ia ia ka.hoe alakni u mp Siin•.n?< ' Ul ">?3»ua ihp f a ka o,i no hoi o ~ko Hōvada,hoe..ikaika loa; a o-ko, la.kou ka- ; naka oi no hoi ia o ka huna ma ka hooiknik.a a «? ® p.aka, a e lilo.ia lakou ka hanohano ,o : kā eo ana. Ka hoe ana a ka poe 6kefi?da, a,oho i kahuli iki', a.hiki.waio i ka hopeqa ; o ka.poe Havada, ua knhuli'i kahi wa, a ua ku|ikē ple no. hoi ka haulo ano o na mapuna hoe ilolio o.kawaī' I ka hiki ana i ka pahu hopu, ua kani mai la Aa pu, a ūa .eo aku la i ka.poo Okefoda.' O ko lakou_ kowa, mamu.i o leo Ōkefoda,,ua |ike me ke kaawalo o hookihi a me akahi hopalua waapa mamua, a ma .ka nianawp hoi he eono eekona; a o ka manawa holookoa, he 22 minute me 4QJ sekona. Ma ka nana nha i nā mea ā pau i kamailio ia xib n'a «aea'6 pili i»oa i ua heihhi nui nei, M puana ia rne Ka mahalo o ka poe a pa'u no ke ono o ka eo ana i ka pno o Okefoda. Mahope iho no hii o (tti hoomnha ana o ka poe o ttavadn, ua hoe mai lukou i leo lakou waapa, a p"ili ma ka aoao o'ka poo Okefoda a hoaw'i mai i ko lakou mau hoomaikai ana ma ka f>'.iipai anā i ko lakou mnu limn ; a o k'a poe Okefoda. no hoi ma 'ka' hoihoi ano aku ia ninu ! hoomaiknl hna, ua weho oe lnliou i ko Inkou : mnu papiU, o hoomaikāi pu n|<i, 0 n a (e 0 i huro ; n mn ko )nkon nhoainn o|ioli ana mnhfrpe iha'o'M heHiei; ua mahnlo nui mnl kp I' Okefoda i ko Haynda ns ke nno d ku hoihajL

Uu 01010 iu nno, q lio oinio no (ialiu, o nu kumu i aiuLo ui i |to Okofodt- poe, i«i !i!'e ao pnh»'/.» uio ka huk«k,; una o"»a mua, i j>a e tielp uhu ka moa Lawa\ke kahna o kn ' Ulakiikiple muko unei iku hope. A pela bo >flba moko liolu poe, ua maa loa ko Okef(idu thfl kō iakou muliwai, aia no lakou maWaeue. ..ponoi oko lakou Ku lua hoi. O Loringi ko kapena"a,,'mē'"'ke a)akai"'>"k"o Ha. vfld» [ioē be wahi, 'ikikona, me ka mai he—he, akn, oka mauao nui no paha i ka hanohn&o o ke kuinu'i helo' nkn ai o ka heihei, aole ia he kumu e'ko'no māi ai ia ia, e' haalele ī kona wahi no kekahi mea kup6ho, a oluolu pono o fce kino. Aka, n>a ka nana »ae e hai mai na moolelo o ka heihei, mai ka hoomaka ana'o ka heihei, ua oi loa na mapuha hoe e komo ai iloko o ka wai i ka minute h'ookahi o ko Havada poe inamua o ko Okefoda, a ma ka panina nae o ka heihei ana, ua emi mai ia mai ke 43 mapuria, aka 42, n miilalo loa mai. He mea pono no paha ia o lia manawa mua o ka booikaika ana o ke kanaka e hoe, o 'ka wa ikaika loa io no ia, mamua ae o ka panina a me ka hoopuu ona o ka heihei, no ka niea, m«hope iho o ka hoe anu no kekahi manawa, ua ano maluhiluhi a mauluulu mai na ki poohiwi. Ika nana ana nue iko Okefoda poe, ma ka hoomaka ann, he 39 mati mupuna hoe wale no i ka minute hookahi ; a ua pii oku i ke 40, a mamua iki iho, a pela i hoomau'ia ai, a hiki wale i ka hopena o ka pahu hopa. IHe mea kupaianaha ro ia. Ma ka hoomaka. ana, he emi ko lakou ikaika, eia kn, aia a ka wa o luhi iho ai, alaila, e hooikaika ia mai ai ko lakou mau aakoko. Ma keia mea, e hiki ai no pahu ke hoomaopeipo-ia, he poe hoe waapa ikaika launa ole no fco Havadu, aka, he ikkika e like me kj ka Ho o ke kahua heihei'pahu ,poko. "Oa Okefoda poe hoi, he ikaiua ko lakou, e like me ko ka lio oka pahu loa, be mau mai ka hoomakn ana, a hiki wale i ka pahu hopu.

Oiai nae hoi, ua maikai a ua kupouo no na mea i hoomaopopo ia no ka heihei ana, a ua eo pono no hoi i ko Okefoda poe ; a ua lilo kupono no ia iakou ka harjohano o ka lilo iha i pakela, malia paha no ke uo holookoa nei ; a ke mau la no ka haaheo ana *x> Beritania uialuūa ona ale, Malia nae paha i eo wale aku la no ia lakou maluna o ko lakou mau wai; a pehea la auanei hoi lakoū ke hookuku iuai maluna o ila wai o ? Aola nae na kakou e haakena mua e eo ana i ka poe o mea, amo ka poe o mea. Aka, e wuiho malie aka no, na ka manawa e heihei hou mai ai i.keia makahiki ae paha, e pUana mai i ka aono i oili mua. Ma keia heihei ana, o ka mapuna hoe o Hawaii nei kekahi i komo pu aku xna ia Heihei Nui Lahui ; o F. 0. Laimsna, keiki a ka makua o ka "ua k'anilehua,'* kekahi i komo aku tna ua heihei waupa la. Ua olēlb ia ma ka ike ana o kekahi poe, oia kekahi o na ma* puna hoe oi loa o Amei'ika. ■% fi.a hopena a me ka ike pono o ka aoao i eo ai o ua heihei nei, ua hiki ae kaMono i Nu loko, he iwakalua kumakolu rn'in.ute mahope iho o ka ike pono ia ana o k'a'a'oao i eo ai, a i hoapono loa'ia ai hoi eha lunakanawai ma ke kapa oka muliwai Tamesa. p kekahi no ia o na hoohikiwawe ana a ka uwea telegarapa.