Ke Au Okoa, Volume V, Number 24, 30 September 1869 — HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii.

HELO JW. Ahala keia mau,mea a pau, aia hoi, hoola lakou nei e ike ia Mauuaauiani me he mauna la i pna mau i kahau me kona nani nui loa i oi ae mamua o na mea a pau loa, "a me he mea la, o ka la keia a ua Baona Hila nei i kuu pau ae'āi i kona mana nui, me ka lioonani ana i na mea a pau o kona aina iho a me kona home ponoi," oiai, ua ike mua paha oia i ka mnnawa e hiki aku ai o kana hunona a nie kona hoa a kana keiki i haawi ai ia ia, ia no hoi lakou nei i ike pu aku ai i ka hale aniani o ua Baona Hila nei e ku kilakila mai ana, aia hoi na mea nani a pau o kela ano keia ano e hoohihiai i ke kii onohi o ka maka o na malihin' ke i-ke aku, a e kapalili ai hoi o ko laua, mau puuwai me ka inenao iho o Gelodila iloko ona. Ke kuhi nei" a'u, i ko'u wahi wale no na mea nani a pau loa, eia no ka hoi ia nei kekahi, aole no hoi oia wale, o ke keiki Keoni Bea no kekahi i lawa pu ia manao, me kona manao iho, i> ke aupuni la hoi o Gelodila ka oi, e like me kana meaiike ai, ia laua no e hana ana pela, aia hoi, o ko lakou nei komo koke a'<u la no ia iloko o ua hale aniani nei ma ia wa koke no hookipa ia aku ai lakou nei ma kahi nani loa, no kekahi mau mioute, a ma ia hope iho, puka mai la kekahi wahine ano lawelawe me ka haawi mai i ke aloha ia lakou nei, aole hoi i ku i ka maikai loa na helehelena o keia wahine, nolaila, ninau koke ae la o Gelodila i kona kamaaina nana ial.akai mai, o ko makuahine no keia ? hoole aku la o Kini Gula, o kekahi keia o na wahine lawelkwe o lokoo keia halo e noho pu nei me ia, aka, aole nae ia o ko Kini Gula manao io maoli i hai aku ai, oiai, ua ike no ia o kona makuahine no, aka, ua huna iho oia i mua o na malihini, " a ua ilte no hoi kakou i na kino lehulehu wale o keia wahine,'' me ko Kini Gula manao hoi, he mana no hoi ko laua e hiki ai ke ike a koho peloiei aku, eia noe, ua hiki ole ia laua ke koho pololei aku io Baona Hila ia manawa, ma'hope iho- o ka. ūinau ana, hoonoho i ho ia o Kini Gula i na malihini maloko o ua rumi nei, a olelo aku ia oia ia laua, e noho olua maanei, e bele aku au e hai i kuu makuahine ame kuu kaikaina ia olua ae mai la no hoi na malihini, ku ae la ua Kini Gu)a nei a hele la a hīki' i mua o kona makuahine e noho ana, haawi mua akn la oia i ke aloha ia ia, a ninau mai la o Baona Hila i kana keiki, noho la no na malihini ? ae aku la keia, nolaila, i hoi oe i keia manawa a hiki aku au, ae mai la no hoi kana keiki, hoi aku la o Kini Gula a hai aku i keia mea i na malihini. - Ia Baona Hlla e liuliu ana ia ia ibo me kona mau nani a pau e liuliu ana i kona kino iho.

A mahope iho a kona hoomakaukau ana, ai'a hoi, hele aku la ia a hiki ma kahi a kaoa keiki Kini Dairaana e noho nne, hai aku Ia oia ia ia, .e kuu koiki e, ano, i keiai naanawa, ua hiki mai ua wahi la au i ike ai i kauhane me kou hanau mua, a me Keoni Bea, nolaila, e hele koua e ike ia lakou a pau, ae koke ~ mai la noia o kana keiki, a oia no hoi ka manawa a Baona Hila i haawi aku ai i na piea maikai a pau Ipa me ka napi,. maluna iho o kaoa keiki a pau kona hoomakaukiu nnn no kann keiki, aia hoi, Huu pau ae la ua Baona . Hila uei i kur,? mana nui me ka nani iuio hiki ole ko hoomiOpopo aku, a ma keia hana ana a ua men o ci nona keia kaao, ua hiki i kela mea keia mea ke olelo mai me ho kanaka la, a hele aku la laua nei a hiki iloko 0 ka rumi a na malihini e noho ana f hoomaka mai la pouli nui e biki ole ai i na molihini ke ike mii i ko laua nei komo ana aku iloko olaila, a ifi mau minute paha i hala, pau ae ka pouK ma, i nana mai ka hana o ua mau malihini nei, ao|e he hua ōlelo e hiki ai ia ; )āua kr olelo mai ia manawa, a liuliu iki, ku - ae U t> Kini Gula i luna, a.alakai .aku'la i i>6 mnlihini i mua o kona makuahine a me kpna haawi liko aku la lakou i ke aloha me ka puuwai olioli like i waena o , lakau.ua olioli no hoi o Baoo« Hila a me Kini Dairaan» dd ko laua ike ana ia wa, a pela no hoi na malihini, ua lawalike ia lakou keia mea, * hai aku Ia o Kin; Gula i kona manao i mua o kooa hanau muli, e kuu kaikaina, ke olelo aku nei au ia oe, nan no e hooiaio mai i keia wahine au i Imwe mai nei 1 na oia keia, alaila,| oia iho|la, alaila ua. make pono kou luhi a me ka lawe ana mai nei, ia manawa no i ae koke mai ai o Kini Daimaoa, a o ka pau no ia, a huli ae la ua Kini Gula nei i kona makuhine, a hai aku la no hoi oia i kona manno ia ia, e kun mak'.ihine aloha, ua hopko au i ka hele ana e huH i keia wahine, elike me ka manao o kuu kaikaina a me oe hoi kekahi, a ua haawi mai oe ia'n i na mea kupono no ko'o hele ana e huli ia ia • hiki i kona aina ponoi i nōho-ai. gi« nBe , t ua .halawai koke mai au me na pilikia he nu 1 F»J(i e hiki ole ai ke palp ftku, aka t "ūā~^ r kr]

'inai nae oia nei o Keoni Bea a honpakele ae ia'u mai loko mai o na pīlikia he,nui, ua haawi mai oia i kona kino ine ka mioamina ole i'jo la ib, ma ke kokua ana ia'u a hiki i kona aioa. Nana no i 'kaua aU» i ua enemi nei me kona lanakila ]oa, aoU mua keia o ko'ulke ana i ke kauaka i piha kona puuwai i ke aloha ma ke kokua atia ia'u, a ma kuu raanao iho, ina paha aole e hiki mai keia a kokua ia'u ia manawa, me he mea la, aole a'u e ike hou ana i ko olua mau helehelena i keia h,;iiohtila,:iiß noooio iho a'u i kk'u w|iiwai nui 6 uku aku ai i kona lokomaikai, a haawi

aku a'u ia ia nei ia oe i wahine nana, a oia ho ke kuinū o ko'u lawe ana nlai nei'ia ia nei a ike oe, a i na oe e oe mai a hoole paho, npi ia i kov mfinao, aka, o ko'u manao hoi keia e hai aka nei ia oe, i loa no hoi a pau ka ia nei olele ona, panekok.e mai la o Bnona Hila i mun o lakou, o kou manno au e kuu keiki e olelo roai nei'ia'n, ua ae a honko au i kou manao au e olelo mai nPĪ, elike me kou makemake, a huli ae la o Kini Gula i mua o Keoni Bea, ke lohe ae la np oe I kū mapno o kuu makuahina e ae mai nei i keia wa, ua lilo oe i kane nnna, a no keia olelo a Kini Gula, kulou iho Ia o Eeoni Bea ilalo a liuliu iki, ea ae la oia i luna a hai mni la i kona manao ia ia, ua loho au i ko olaa manao i keia wa, aka, e lohe mua hoi olua i ko'u manao, aole nae i like loa ko'u manao me ko olua e olelo nei, o ka manao a olua i 01010 mai nei c lilo ko makuahine i wahinena'u nolaila, ke hai aku nei au ia oe, e aho no e lilo oia i makuahine no kakou oiai, o ko kaua bui ana i na la i hala ae nei mnmun, ua like loa ko kaua noho nna me he.hoahanau ponoi la, o me he ano aikane la, nolaila, ua hooholo iho au iloko o ko'u puuwai e L'lo no oia i makuahioe no kakou, a na kaua na hoi e imi aku i wahine na kaua i kahi e loaa ai, pela o Keoni Bea i hai aku ai i kona manao i mua o Kini Gula a me Baona Hila.

Ai ko lattou noonoo pooo ana ma ia hope -0 ka Keoni Bea olelo ana, ua hooikaika hou t ku no o Kini Gu)a i ka olelo ana, me ke kue i iieia olelo a Keoni Bea, aka, aole nne he ie iki o Keoni Bea i keia manao o Kini Gula, ua loihi ko manawa, ua ko no ko Keoni Bea manao, a pau wale hoi ka manao o ka mea nana i hoolilo ia ia i kane na kona makuahine, a ma ia hope iho, ua hoohui paa loa ia o Kini Daimana me Gclodila me ka maikai loa, a noho iho la laua me ka maluhia, ma ia manawa i hai ai o Kini Gula a me Keoni Bea i ka moolelo o ka huli ana i ka aina o Gelodila a me konu loaa ana, he hoolohe wale no hoi ka Baona Hila i ka laua olelo, a hai pu aku la n.o hoi o Kini Gula i na wahine ana i hoopakele ai, nolaila, ua hoouna hou ia o Kini Gula i kona makuahine e kii i ua mau kaikamahine la ma kahi ana i ik e ai, a ma ia wa koke do i hele ai o Kini Gula me ka hiki wawe loa, mamuli o ka mana i haawi pau ia aku e kona makuahine, ia ia i hiki aku oi n>a ka aina o ua mau kaikamahine nei, ua kipa pololei akn no keia ma ko laua Lome, ia ia nei nae i hiki aku ai malaila, aia ua mau kaikhmahine nei e hianloe ana, ua komo palanehe~ole aku la keia me ka ike ole ia mai e kekahi k&naka, ia ia tiei e noho ana ma ke poō o ua kaikam4hirie nei, nana aku la no keia ma ko laua nei rumi, a ike aku la do hoi keia i na mea.ana i waiho akii ai i hooailona ia laaa, a pela no hoi keia, he mau minule loihi loa ko ia nei noho an», aia hoi puoho ae la kekahi kaikamahine mai loko ae o kona hiamoe, a nann

ae.la ova ma o a maanei, ia manawa oia i ike mai ai f i keia kanaka e noho ana ma ko laua, wahi me ka Dana pooo ole aku nae ia laua, aka, kakali malia do oia i ka olelo ana mai a hala kekahi manawa, hoomaopopo i hola oia i ke kuleana o keia kanaka i hiki ai malaila. I ua kaikamahine nei e nana malie ana me ka pane Jeo 010, aia hoi, haupu ao la keia me ke kau mai o ka halialia, aka, noonoo iho£]a nae keia i kaoa piea e olulo aku ai imua o ka malihini, a no kft hiki ole ia ia ko olelo ia manawa i mua o ka molihini, hoala i holo oia i kona hanau mua, me kona o.lelo iho ia ia, eia nei hiamoe nei—e, palua a pakolu knna hoōla ano 1 pela, ia manawa i ala ae ai kona kaikuaana mo kona olelo pu ne ia ia, heaha kau i hoala ae noi i ko'u hiamoe,: wahi hoi a kopa kaikoina i pane iho ai ia ia, he kanaka, eia ke noho pn nei uie kaua i keia wa, n no . keia hua 01010 ana i loho ai, huli koke ae la pia a, nana pono mai la i ua kanaka nei, a he minWe hookahi paha, oia hoi, hooho/ ae la oia qie kaleonuimo ke ano puiwa o kona kaikaina no Mi a hana a kona kaikuwa, I naaopo maoli oe o kuu kaikaihai aole keia he ' lan >! l # ©« o ka mea nana i hoopokele ia kaua mai loko mai o ka waha <o ke akua pi kanaka, i ka la o koua i lawe ia ai maiuna o ka waapai a o ka wa i keia. a kaua e haawi ibo ai i ko kaua nau kino « lilo ia ia, a ke waiho nei ia olelo mawoena o kakon a hiki i keia la, a mehela, ua hiki mai ka manawa e hoofro ia al ua olelo la a kakop i hoopaa ai, me na hoailona i waiho pu ia mai ai me kaua a me la nei, a no keia 01010 n kona kaikunnna ia ia, ekahi no ia a ike pono mui la ia Kini Guln a ma ia wa koko no i haawi iho ai lakou i na kukonukonu a ke aloha iloko Q tyo lakou maii puuwai me ka hooko pono, loa ia ana, amā hope iho o. ko iakou ike aloha pu ana, haf aku la O Kini G«ilai kona i u a inau mau kaikamahine nei, i kii mai nei au ia olua elua e helo i ko'u wahi elike me ka olua olelo ia'u mamua, i na ke paa nei ia manao o olua pela oia iho la. (Āuhipau,) .