Ke Au Okoa, Volume V, Number 25, 7 October 1869 — KA MOOLELO HAWAII. NA S. M. KAMAKAU. HELU 132. NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI MALUNA O KE AUPUNI, A UAKAPAEA O KAMEHAMEHA III. [ARTICLE]

KA MOOLELO HAWAII.

NA S. M. KAMAKAU. HELU 132. NO KA NOHO ALII ANA O KAUIKEAOULI MALUNA O KE AUPUNI, A UAKAPAEA O KAMEHAMEHA III.

A ein keia moa lio nmo n mo ka pili okn >o o hnna ia anti tnn iw nliuuii o l<o kulana- i ennlinlo, ame nn Imla hoolomn pnu. T T a cnksl« ilio !a kn Moi' Kamohnmohn Uī i K-a ilolo knkala m» Honnakaha, " Mai ona rniin." Un Inipai koko no In nn'lii, n nn kr>snn raai ō Kaahnmann n mo KnlnnlmoUn no ka oinio, a na liolo knpnpn o hooknpn »na ikn raīw\ mn na knnninn. Aolo i hnln kn malnmn, un pio knpnnhi mmn. nn pnn k» rama i ka ninini ia. n o nn nlm inn mo nn aha lealea ma knlnnnknnhnlp o Honolnln a ma na kunnina, un hoopnuin. " Holoknpnpa n kf>'lii nimokn o Knlnni, Kn ka hnla haa ka pnpn mnhimnhi." Hnpni no In o Knnhnmnnn i kn hnnololn i kana n'ii i pnno ni, o hnnlo wnlo iho ilnlo, " Maion» mma» okn holo ia n lilio, o k« holo ia a wikani, okn liole in n wikno. i.rfa moa.he malnliia o ke aupnni mni Hnwnii n Knuni ike knpn oka rama. No kn ram« ko kapn, ua kapn ka awa. a me na men ona, » piiploa, a me l?a rnnia i ?nwc in mai mni »ft-ftnprtfti,K»olk.imai, • Ūa hooknpn in nn hnole nole e hoohai'rtn i ke knn'ili-a H;iwsii i ka i?qmn, aoio Oiknni i ke kr.".'\ftjv i ka mma. 0 Kokiipn kekalii i i kn knpn o kn rnm», 8,0 Boki ,pn ; knkahi i ko 01010 n na'lli ititv HottnnVfthft, n o Boki koknhi i "hfti Ika mnnao oka Moi. a o ko Rol t i hoi nnn xinai no ia oiwna pahn kupnp.nn o -nn Afoi' i msko ma Bpfitoiii«. TTa mnikni ka mnnno o Bokl ia mnnown, nnlnila. nn holo mm'kni kn kinai anā'i ko annuni inn ramn. Un ho'okapn pn iii-na hftle kuai Vnma n na hnolo. Ua kanlnnn' kn inoa o kn Moi Knnikoaonli Kamehamohn TTT i ka hoohiolo ana, a rrto ko hookapii nna i kn lannkiln o ko nupnni inn rnma ma ka pno aini\ Hawoii Un nilf nni koia mau'īiana kanlana a ka Moi Knmohameha TTT i hnokapn loa mai ai, mn kann maii olfi!o lenkaia r ke aken i (nnn oio/o ka'ulana i -kona ['nhni. Mai peV)ehi konhka,'mii mrt/< J knlohA, msi nihne, mai pili wniwni, (imai nmi kamnlii, maf ohnVrln, maf kipi. o'ha oīolo kanlann koia n kakon Moi i hai ai ike akēii, (i' nti lilo tnan 01010 i knnnwni pnn loa,' a ha hooko nku kn Luhāknnnwai Kiekie naba e.hooko, a, o ka Uamukn no ia o Kanhumann. 0 Kaahumnnn no kn .mea na-, na i ku.ka]a mai Hawnii a Kauai, a o ka bnke kannwai •w-eiiwēīi no'ia o ka waha o'Kaahumnnu 'nnnn e hooko ha 01010 paa a kann alii nō ka 'malnhia, a ras ka pohō o ke nnpnni o'kahn ntii.' Ua'k'anlaha keia mah olelo pna a ka Moi, a na li?Ō ia i kana'wiii pan no ke anpnhi, a na lilo hoi i po'maikn'i no ka lehnlehu i ka wa pokōo wa)e o ke hnpnni a mo ka lahni!' 0 na helu nui keia i loaa mni ar ka pōmaikai, n mii ka' liolo niha o ki? anpnni Hn'wnii i ka pono o fe'a ōlalō a kh Aknn, i ka holō'i palapnlq, ame.ka nanuno, n, me kn nna i na pomaikai ,e mnlnhia ai ka onho'kinp ana i ( ka, wa 010 oke aupiini. Aka p ika wa kumuknnawai 010 o ke aupui.i, un.aneano po ke anpuni Hn.wnii e oi akn kona man pono mnmua o koknhi mnu naauao, a he mau nupuni SabnKr.^ist.iano. 0 keia mau pono i olelo ia mnlnnn, un looa ia.mnu heluna'kaulana mni na 01010 mni i puka mai. mai kn. waba o ka mea 'o noho ana raa ka Moi, oia o Knmohnmeha ITT, a o na kOiUlnna ia,,i kona 'mau lq, pio )oa ( a knpono ole kona nolio ana ,roa, ka Moi no ka opiopio knpialii, aka, o kona manaō, ua kanaka mnkna, i' me ka noonpo 'ana i ka pono o ka lah'ui a me ke aupuni. Aualiloio ia mau mea kaulaha, i pomaikni no ka lehulehu. Na pomaikai i haawiia ma he laimukanawai a me na kanawai e ha Moi Kamehameha 111. Aole i omali a maunu ae naipono nui i loaa mai o ke aupnni aopalapala, o ko aupuni imi naauoo, oiko anpnni ; inpi noonoo, ,o ke aupuni iimi afeacnai,. a hoploio, o ko aupnni imi.Akna, aka, u,a.hnawiia mai no k(v lokomaikei.kupaianaha, ma ke kuakoko o Kalnnikauikaalaneo, a he mau pomaikai hou nkp po i oi hoi.m.amua o keia mqu txwo mua i loaa. Ka inoa oke aupnni palopi>la la hoi a me ke anpuni o ko Akun, a o hoo.lilo aniri ke aopuni i ko Akua la hoi, oia ka oi, oia no ka hoi koia oi o ke aupuni k' .nukanawai, a me ko aupnni kanjl"wai. Aolo e nititiihia ko anpnni rtopnlapala, a mo ke anpuhi hoōhiana Aktia, ke 010 ko au* poni kumnkanawai» a me ke nupuni kana\Vai. 0 ko knpunnha no hoi keia i loaa walo mni ai koia miu pomaikiii, e liko mo ka ili walo mn\ 0 ho pomaikai hiua i ka lahui, pola nn pomaikai i haawi wiilo ia mai o ka Moi Lo-

komaikni. Aole ka lnhui i hoopii aku 4 ko lakoo Mol e hoolilo i ko aupuni, i anpnni kumnknnawai, nolo no hoi i hoopii na'lii. 0 ko Akun ka mea i noi i kn lokomnikni o ka Moi, no kn moa. o kn mea i iko 010 ia kaWa j nnna I hnna, o ko Akun no ia. Rin i:i pomnikni i hanwiin mn ko knmnknnnwai nmo nn knnawni. Ain mnloko oko kumuknnnwni ko kn Moi mnn pmio n mo kn h.mohano nlii, nia mn k» knmnknnnwni na lnko n mo nn lonn o ko aupuni, nin mn ke knmnknnawni ko nn mnkanioann mnn pono nme na nnhnu, n ino nn lo f in oko nupuni 0 koin mnn lona pnhn i ili mni, no ko nnpuni nopnlnpnln, n mo kn hnnwi nr)a i ko nnpnni, n ° ko Aknn, no in nnhn,,nolo pnhn. Aolo a knkou knmn hoohaliko o ne ni o /kn lionnn noi 0 l<n homo nna mni nei no kein o kn hooknnwn knnpnn nnn o ke nnpuni o Amen'kn Hnipnu ln, aolo m«h iko pnlnpnln, a mnU nnauao, a ma kn ikr hohonn nolo nm ka hooVdhuo nnn o ko nnpnni i ko Akna n mn kn iko Bnib-\la, a ho nnpnni karisti"iio knulnna nolo i loan iki kn pono a mo kn ilniīn. okn hoolilo nna o ko anpnni o Amorika i nnnnni T>inbolo, o ae ann o T)inbnlo i kn mako woliwnli, n o inn nna i ko koko o nn hnnon* tnuKafii knnnka i mnko woliwoli lon iloko o na liooukn kann n o na d'»ln i moni in no kn loaloa o Hinholo, ho mau hiliona a ho mnn hnnori tnnsnni milionn. a he man hfineri tnngani, oia kn nni o ko (laln o kola n"p'"p,i i ;»lo in o ko T)iabolo nn ka hooknn nna i ka poo ka'iw.n kunonn o Amer.ikn. ? pnlp mnn ia i kō Aloiī. 0 ko wnii_poo haipnle koWhi,.i.kafci«t,w J ko anpnni o ko Akna, no un poo kanwn knnpa' 'a. O ko nupnni o Boritania nuLoia ko nnpnni o 01010 noi nolo e nnpoo l<a ln. nn nni na mon e 01010 ia.no ia nupnni. Ua oleloia na moolelo o Beritnnia,. nn hik? mnn kn 01010 n ko Akna ma Boritnnia i ka wa o na lunaololo a Tesu Knrißto, n o Panlo ka lnnnolelo i liiki kino i BovitaniH, a o na hope o nn lnnsv.olelo, a me nn Bihopa ma Boma, ua holo no lakou ma Berit.Bnia' e liookahua ai i ke 'nupnni oka 01010 ake Akna. T ke nn o' ka noho alii ana o īoane, ua haawi ia ke kumnknnawai mna ma ko oupuni o Berit;anin, he nono hann-i makahiki me leannono a kou a hiki i keia wa. Eia -k» ninau, mai ka wn i hookahnn ia ai ka olelo a ke Akua i .me ka lnna mua nna o ke knmnkanawai i ke, anpn* r.i o Boritnnia a hiki i , keia manawa., Ua kaupaonnl ike ia anoi ka pono o ke aupuni mai nn'lii ana mnkaainann ? Ke olelo nei ke kakau moolelo Hawaii. tfa llie o Borit.ania me ka hnewai nui aniani, a nemonemo hoi, mnikai konn īeino, a im ■hōoluhi'a i na waihoolu:: mnikni hfe lohnlehn ke an'o,- a i kn nana ana o ka H me na m'nlihini i hole e makaikai, na nni'ko lakon imahalo'm'e kn akena i ■ka tnKikai owaho, >a 6 ka lilōb'l6 a'me ka hinuhirto Owahn ka ; lokon e msfhfllo i ka : nemonomō a me kfc ■onioni'ō p nn waihoolno. Aka, ais r«ftlokō ka oi, ka.iwawaka, AĪA' malokō 1 ke kokaila, l -kn wana, ka h&lola;ba iliohalaWena; kA nohu k'a ia kokalaknknku. ■< •

rt>nu h(iDGri !> iTiA'A,Viikr i l<a : imi aria o na mftk!i(i»nann rf»a BeF?tanii»'« loaa ke knulike o ka pono o ba 'ain^ , mai naMii a na mnKnainana, aole he loaa iki, o' ko-anpnni okoa o Trelnni, na lnwo nii'lii Rerifini(i i ka ninn r> ni\'Tii o TreTani a'ine "Hn 'maknainann, a n« nrthn ilihnno na'Hi a"»he ne. maknainana o īmlnni, n he p'f>e hookiipn ko Pi'elani i nn'lii a me na hnomntifi'Bihoftti o' Beritftnia, n oia kn knmn o kn hkpni nin'U 6 leela flinn i ke kipi in Beritrtnln, a 'mo ka mmnno oht»mu epepehi i'nn Moi'a rrie na'Hi Be)'ifcanin, Aolo ma Irclahi'wale flo 'kii' mnnao ohumn' kipi, ma na p'nnAlnan aina :o na'h'i i' lawe wnle ia e Bcritnnia; Ma ko anpnni nni rvHii>odn ma Abio ; na Ihwo'wAle kela aupMni nni, tt 0 ka ritii rt , hft'kn , na'ka malalo o kela aupnni, he 190,000,000 rtii)ion« kanaka kn nui, aka, ilok6 o kel(i !i Inhuikahakil nni, ua Wmo ka ohumu ke kipi ii<iko o kela lnhui r ko Beritaiiia no kn hookAumiiha, a ; ua n«i ke kaua I nk niakahiki i haia akn Hei, no)e oia wale nb,'o Nu Holani no'kekahi, a o Nu Kilani kekahi, aio no ke kaua loihi mai hoi kn» la lahui me.ko Berit,ania. Pola ka nui o na panalaau d Beritnnii>, aole i lokahn- ka. msnao o na 'panolnau malalo o ko ■Beritnnia hnomalu atia, mis kanh mau anftmrt, a me na auhau kamnaha hoolohi a ko Beritadiui Anho'a'-ke Iwh ka''olplo a ke : Akua ni'a Bcritnnia ? niiheā ke fenllilao ke ? auliea lie knhiia o ke aiipuni' kumi)kanatvlii ? R nana i ka ipoolelo o ko uiipunī b'B<jritartia Nni. $ napa i ha liko ole o ttb aupuni 6 Beritania me feo aupuni Hntvaii; ua loaa ke knmukonawai o Beritania maloko o ka hobka-' he koko a me ke kft.ua iPaloko o ka hoohtih • ke noi.no iia Lanevi makahiki he nni loa, a 0 ke'Hi ō Beritania i loa/» rbai ai ko kumukanawai me lea hookaho i ke koko' o ni'lii a me na makaainana, na knulnna ia ftlii, he alii lokomnikai i ka loaa nna 0 kn kuinnkannwni, lto knmiikaiiu "ni kuni mo ko koko. Owai ka W(oi o i ae wnle nku 0 hanwi wale i lea pomaikai kauliko o ke aiipunl tnai

nu'lii n nn maknaini»i\u, nolo i\o e loau. Owai ua aupuni o Emopa i hanwi wulo nku i nn laukaainanu, i\ i ko'.ia luliui, a i kona anpuni uia n\a ko kuniukuuawni ka mauu alii, ka inuuo o "i\a mnknniniUHi, aole o hiki i keknhi Moi, i kekulii «lii, i kokahi maknniu'nna ko lnwo wulu i kokuhi iiieu, ko ue ole ia o ko. kumukunaw.'ii ? Aoho no e loaa.

0 koknhi nnei o na niipnni i 01010 in ma ka Palnpala Hemolole ? Aolo no. Un ololoia na aup\ini o ku Imwaela, he poo ku&i no lakon i ko kannka i poo knnwa liooluhi, n tpv kuainoo Ahomhoma mn, Isui\ka, t»kopa tna, a me kana poe koiki, n mo ka poo i noho nlii ma ko nnpuni o kn Isan\eln, n mo ka makua alii o lUvuk. n mo ka ohana nlii o ka ludn. Mai lilo loa ko nupnni Hawaii nei ī aupuui lon, iua aolo i komo mai na' hoon»ai\n Akua ma īīawaii nei. Elua. Mai lilo ko anpuni o Hnw.;ii nei i aupuni Hemolelo lon, ina nolo i lawe mai na hoomana Akna i ka hoopnnpan, a mo ka hoalaala i ke kuiiui o ka oheini u me ka hakaka.

Ke lawe mai nei na at\ao hoomnna Akua, >' hoolilo i ko nnpuni o Hawaii noi i knhna hoouka no na enemi o lakou i hookahe ai i ke koko i nu haneei makahiki mamua, ina tausani mr-',,.\hiki mamua, a o ka wniwai uui ia e lawo mai ai e hooulu ai i ke aupuni īlawaii, i halana mnlie iloko o na kiowai momona, me ka loho .ole i ka lakou mau oleh» pelapola i'hakaka mau ai no na t,ansani makahiki i kaa loa i hopo. Ao ka hoolflo ana o na aoao hoohiana Akun ia Hawaii nei i kahua hoonkn kaua oo kn lakou taau 01010, i liīo na keiki a ka lah'oi Hawnii, i'lahui akamai i ka hoopanpaa, e haalele nna i ka mana oka olelo ake Akua. Ka inoa o ka thhtisi o ka olelo a ke Akua ka : mea nana e hoohuli i ka naau o ka lehulehn, eia ka ! o ka hookolekole Waha—ea.

0 ka ooho ana o ka lahui Hawaii 5 kā wn. I knhiko, aole i lohe ia k& moolelo o na'lii I ko Hawaii Paeninā. Ua olelo nui ia' ka. nui p nn'lii o keia Paeaina mai Hawaii a Kaiiai. Hc Moi okōa ko kela moknpuni ko- keia mo- |. kupuni, a o kekahi mokiipuni, 'ua okiohiia-i ka noho ana mau alii knokoa lehuleUn, o kela mau mokuaina leeia man mokoaina, a kalana, a okanft a mau nhup'iiaa, dc he'mlau alil | kuokoa rip. Aka, aole i lohe ia i ka wa kaua, a aa pio kekahi alii, a ua uku ia aka kēLkahi poe Wauwa aia alii, i uku pio no keknhi alii, a i olē lieii *ia, a i mak£ hoi 'ke'lii o kek<thi aoao; alaila hoi, moe pub hi'ai bo ; na kan:;wa a feela a'lii'i mak6, aoie no i lohe ia. Ēia ka mea i 'lōhe ia o ke kaikaina no o' ke'kai;kuaan6, o"o na boah'ahriu i hanan ia mailoko o ka; pnpun ho'okahi mai, a i ole ia, ō ke ai-' kane ka'-tiiea i olelo pīm'pine ia i ka moe pnn me ka Moi. 1 l, | Nolaila, o ke aupuni ō ka Paeainn Hawaii, aold lakou i hookauWa kuapaa, aole i 'kuai | 'i kekahi kanaka i kauwa kuapaa, aōle i Hoolilō i ke kanaka i holoholonā', ahīe' i hooI lilo ia;'ka poe piō hi.-) kē k'aiiā' dtiā'i poō 'kao- | d i 'ōle ia, e kliai'ī&' āku Uis "poe'pio i kS : Hahi 'alii iku,'a i kekalii'ālii o kekahi niōkui, jj)um' akn; aole lōa n'o, r iole i olēloia'nia kā | mooleio,'iiōle'ma'na'kfiaō. ' '"■ t Eia ka mea mau ma na moolelo, ,o ma na kaao. Ī kn wa kuua'niii, a nui lōa ke kaua ann 0 na aoao olua, e luku arta i ke/a aōoo i keia aoao, a ua komo kn pilikia i 'kekahi noao, alaila, hele aku ln ke alji o Ita ooaei e piō nnn e ike alohu i ke aīii o.kelii 'aoao, a 'ike lii'iin, ua pati wnle fee kiuio'. Ein! Ueiuiīii, iha ; k.a Wa knua nui ō na ooāo s o|uf>, (i.luku nku a luku mui, a mnke ka Moi'p keki\(ii aoao, a lu'kn walo uku ka aono lannkilu i. ka aoao pio', oluiia, kukaia mni la kn \toi o ka aoao lan'iikiln i ke, kaiinwui o kē olō, a ua ola ka aoao pio, uii pnn ka Hikn, o kā poe i Inwo' piō iii ua hookuuia, oole-'oliiki ke hoopna, aole alīi nui o ka aouo lanakila ke lnwe pio i keknlii leanokn, a e i knuwa nana, nole e loaa ka inoa knuwa i kekahi karnilta ke lawe pio ia iloko o ke kuua. , 0 kein, mou hana no/iuao a ko lahui Hawaii i kn.vpa ,kw|iiko,$ l|iki i ke an o Knpiehameha I a me Kamnhameha II a rrie Kamehameha .lir., Peln ke kanawai tna ko k«t'a.i Kuamoo, a ua pau ka, lnku ann, a pele i.e kaua m(i Kauai u,a lioppau ia ka ]uku atia ma ke kau i\pa i ke kanawai. Nawai i ao ,mai,i keia lahni i ( keia mau hana naauao alqha i ka wa knhiko, pi> ka B.aibala a'nei ? kuaiko ka Baibaln, bo liook;m|wu, ka Baibala i ppe pio i Pehea ,hoi, na auipuni Kuristiano ? 1 keia man la kokoke iho nei no,,na kaua o Arperifes, un hoomainpino nn. kekahi pio, a ua hoopilikin ino lon ia me ka hanai 010 ia i k» ni, a ua nui ka poe pio i pnu i fea,muko, o aho ka hoi ka innke i.ko kana, h>"i °lo loa hoi ka mnko hoomnewaewa iloko o iu>.,bale Ho.kaua na ka.ln-, huiMawaii anei ? Aole, he kaua-na haolo. Oka haawi āna o na kumukanawai o n(i aupuni q na aina hnole, pole i haawi. na Moi 1 ke kumnkannwni no ke nlolia maoli i na niukaainanu, a no ka ike aku i ku kaumaha a mo ka pilikin n uio ka ilihiino o na wafeimjnana, aole aupuui hoōkahi rua ka honua, a o

j ka Moi ī ao i ke kuinuknnuwni, n e hoolilo [ i kona nupuni i aupuni kumnkanawai, ho pomaikai ka'loaa ana o na pnukn o ke kumuknnawai i ka 10 panku, a o na kannwni kekahi mea pankiki a tne na \ala o ko kannwai ē pili ana i ke kumuknnawni. Pehoa ke nupnni Hawaii, \'a hunwi hapa anoi i ke kumukaiinwni n n\o nn knnawai ? Aoh, aole ona'* !n(i o like ai. ' Ria ko komn. 0 ko nloha niaoli o kn Moi nonu ke anpuni i na makaainnn»i, a nol,,il,vliaawi ka Moi me ke aume"nie ole iu aku i loua mal. Oia ke knmn o ko Hawaii nei ike 010 i keia men ho hooknhe koko a ho kana ko kninu o loan ai ke Aiimu kahawai. okn waipaho o na'lii a me na. makaainnnn. oko nlohn o na'lii inn maka- | uinaua, a o ke alohn o na niakaninana i na 'lii, oia ko knmu i kuknlu ia ai ko kumukanawai Hawaii. He knmiiknnawai ko kela a me keia Moi i noho i ko anpnui ma ka Paeaina o Hawilii nei, a hiki ikoau o K'nmohumeha T. 0 ko Kamehameha ī he " Mamalaahoa." E liolo ka elomnknle,'ka luahine, ke keiki a moe ike alo. Honkahi no pankn o konn luimnknnawai, akaj o kona ano, na iehulohu ke ano, a o ke nno nui oia pauk'u knmukannwai, oke ola. 0 ko kuinnkanawai a Kamehameha HT i knkuhi iho nei iloko okenu o kona Nolioinoi ana. oka h'ooko nna ia i knmuknnawai a Kamehnmeha ī o ka Mnmalahoa, "Eola! E ola ! !" Mnanei kakou e.ike ai i ka hoofeo ana i ke oln o ke.knmnkanawai a Kamehnmelia T, o Kaniehnmeha ĪIT. Holu Akahi. 0 k'a linawi ana o KamēhP' moha ĪII i ke ola nui o na makaainana ma ke kumuknnawai., oka īioonoa ana o k6 iiupu,ni. i nā i-a ka;ou u ke aupuni,' a mo na kai. mawaho.o na kuannlu,' aohe "leiileana o ke a;i(/nni o na'lii, «ia'noa ia'i na ma'k'aaiiHhna a pau., " Helu Alua.' Oka hoopau and o ka Mōf Komehnmehn lIJ i na auhau liilii o ke aupuni, pa at|hflu. a na'ili, ha niiha'O a na kakun'i' na, a hookahi auhau e koe, o ka auha'u mō'■'kupuhi o Wlo'a. fteln Aknlu. ,0 ka aookuil ana'i ka «o'■ hau a me Ha maihiilī 'ina, a me ka hookai> maha nna a l:e oOf>uni a (nie na'iii, 'a me ha haku.aina i ka ai'ihiu miluna o na wnhine: ' '• Helu Ah&. ' O k'B fioorioa ana o' ke i 'nalaau o ke ku'ahiWi, k'6 koa waa, ke kauila, ke oa'. 'ke koāi'e, ka la'au ala, ka mnnu 'lu oo,' ka mßnii huiii mamo, 'a mē na 'iiiee kapn 'o ke k'uahiwi a pail. " s; ' "' : Helu Aiihia. O lta' hoo'knu aha' oka Moi ' Kameha'mteha'ltl ika aUhau'o ka loā, i Mi' auhau'a"ha''lii, , i ka auhau' b na' hakuaina,'i kn poe makua k'eiki lehuleliu, i ka' mak'oai i loaa na.k'eiki ekolu, ha m'nkUa r īloaa ha keik,i eha, 'eliin'a, a hikf i ka umi 'keiki a' hiki'i ka nui loā; .0 ko ke EupunPlin'alĀma' ia lak,ou,, o ka hoōkuu o kfe 'aap'Uni'iU lakon *e 'no'ho alii i ō ke 6upuni; a''tn'e 'ha Bu[hau e oe'; a o k'a haawi oke f: 6upuni 'i aiha 'leaāwale'ō'Rē aupuhi,'i airia Hbo' , nō "ka mk« ; kua i leh'uleīiu Ui^keiki.' Inti'fie m'a'kūa ilo : : W na iieliii ē)ua-a kiie na' •eleniokhl#' elua a' 'ipaii kanalia'i loaa i ka maiioiH), ua ! hhokuu in'keln'fea'nnlia',''elike' me ka 'makun keiki letjulehu:. "01a' la eal Oke kuniukonawHi Ma(pnlahoa iho'la'keia. Oke ōla eā' 1 ' l Hoiu''klima) ' 0 ktt hdōkuu :,l fa'hfe o ko aupuni'!i Ka auWau ma'iiin'n ō n'a'elemnkole, oka j; Joohia. ( i nn ipni ,loihj, a oka poe-knnaki; i; eepa'iii, a i hunau lioelina' ia', a o kēIn ano mai loihi keia ano mai loihi, ua hookuu ia lakpu i na auhui) o ke aupuni, n me ko na 'lii .a mqko na hakuuina. ( El,oQ ko ka Moi Knmehomeha 111 hiinwi lokomaikai nna i koua oiipuni e komo mai na hoomann i kopnia he mau hoomontt KiriBfciono me ke kenken ole ia. , Helu. J 0 l(o kn ;M«i Kamehameh'» JH.hoaw.ina ano e n.u i i pi se ke ,ola ma^iun 0 ne , aka, p ko welinn wiilo nae o ke ola i olalo in ,ma ka Mamnlnhoa; a : o Ua hooko aha keia o ka hele h- moe ike alanni^—!nwbila.ea il Akahi o waiho na iwi i ka 'hooiilinau».' 'Kakulu h'4- ha|e 1 upapnu paa loa. Me ka ol.elo īho, eia ko'u oiia kuleaua aina, eiā koi'u ailai alodia kuqi , eia ko'ii palnpoln eila nui o ke aupuni, i sila o")odio'ia e-na Mōi. 0 kn hnnwj ana o ka Moi Kamehnmēhn 111, i ka aina mni Hawaii'a'NiiHūu,' 1 . E hana kuleana aina pan loa no'liī, na kauk'&ualii, ka hu, ka makaninona, ke kuewā, ko' kaāoe, ka malihini, īta ka'maiihā', ke kuliplēe, :ka anep kapuolii, ka holf*tīokā, ka lom9lothsloihulole. EUu iluna, e hana i kulēana ainā e kuni nlodia i nin,a i aina mnu lon, , i ninn Ipulena ole ona mokahiki. O ka tnea d«ln ole, q hooona i k'ou ainā paa' mai na kupuna m.ai, aua hoho ia e kou m'U hanauna a kokolo ko nn kā mole o kon nobo ana me kou poe'kupUna'moi, e i aino paa lon. O kaihiwnhiwalani o ka haawinn moikai loa, . O, ka han.wi ana mai a ,me feq kokua ona mai o kn Moi fc\tnehnmehn 111 Eliko mo ko ke Akini hnuwi iinn mai'iiia kannl(i\ 11 pnu-, he'milu pono a lio mau .pumaikni e iiili.paa b»n a-na i kō kanakn elike trie ka ke Akua haawi ona mai, {Jlolc i pau.)