Ke Au Okoa, Volume V, Number 36, 23 December 1869 — He pepehi mainoino ana na na Kai Hema. [ARTICLE]

He pepehi mainoino ana na na Kai Hema.

Ka haunaklk oi.aha.vi mai.una o ka moku Faiiani , ' Moana.' Ma ka lawo ana mai a ka P. C A o ka Ponouo iho nei i,kek«hi man mea mai kekahi nupepa mai o na aina e ; makou i ike iho ai i kekahi pepehi «eliweli ana i hanaia maluna o kekahi moku Farani ma ka inoa, Moaroa. Ua puka mua rnai ua moolelo weliweli nei ma ka olelu Farani, ma ka nupepa Tahiti, o Papeete, o ka la 14 o Okatoba, 1809, a eia iho malulo nei kekahi mau uiea e pili ana ia hana manaonao. I kela pulo aku oei uo hoi ko makou hoolaha, «na aku i kekahi mea e like me koia ; a eia hoo no kein : HE HANA WELIWEL! MOANA. Aia malooa o kekabi moku o k« Mana Farani ma keia Pae aina, kohi i hana ia ai o kekahi pepehi weliweli ana ; a ke hoolaha ae nei makou i ka hooike ana mai a ke 'hi moko elua, ka mea nana i hoihoi mai i ua moku la. 110 mau mahina i hala ae nei, ua kuai ia ka moku Moaroa e Mi. Situata, a u\s. liaalele iho ia Atunano, kekahi aw«o Tahjti, me ka ukana pulupulu no Nu Zilani, me lia manao e )awo mai i kekahi poe k.inaku inaoli o na mokupuni Pakipikn Hema, i pae paahaoa ma keia wahi. Oka hupamua <j keia holo ana, ua holopono, i ka hoj| ana mai, ua loaa ia Kapena Blackett a me kekahi poe luiua he make weliweli. Ma ka make ana o ua Kapena nei, ua waiho iho oia i kana wahine kane make, a mau keiki liilii elua, e uwe kumakena nonft"g aia ma Papaete. Eia malalo iho nei, ka hoi < ke ana a ua 'lii moku uei : \ | KA MOOLELO A KA MALAMAMOKU. ; Kiapa Moaroa o Tabiti, Moana Pakipiki*, | Latitu 70° 32 hema, Lonitu 175° 45 hikina. . lulai 24, 1869. Aloha, oe :—Me ka manaolana, e iialawai aku aua me kekalii moku o ka Pae Aina Society, mamua ao o kuu ku ana aku i Atimaono ; a ma ia mea e loaa ai ia'n ka manawa e hoouna i keia palapala hoike, a'u e kakau nei.

E hoomaka ana no au ma ka hahai ana aku i ka moolelo o ka moku, mahope iho o ko mnkou iko ana i ka Mokupuni Gilebnta a. hiki i keia la, alaila, e hoomaka hou aku no au i ka palapala ana, a hiki i ka manuwa e halawai ai me kekahi mau moku okoa a hiki wale hoi i ko'u manawa e \u aku ai i ke awa. lune 16, ,J6fl—l ka liorn 11 o koia kakahiakn, ike uku uiukou i ka Mokupuni Hope. 1 ka hiki aua oku i ka mokupuni, pili tuai la kekahi mau waa liilii n me keknhi wua nui, me ua moeua, niu, a me kekahi mau waiwai o ao oia mokupuni, o kuai mai mo ka buka a mo ka lohi ulaula a mnkou maluna o ka moku. homau uo makou ma keia mokupuni a hiki i ka la 20 o lune, holo aku makou i ka Moiuipnni Bairnna. luno 52Q, —I ka horn C o keia kakahiaka, ua kokoke aku makou i ka Mokupuni Bnirana, a mnmua ae u kn po ana, mai ku 300 400 poo kunaka i liele mui meiluna o ka moku. Ua noho kekahi poe o lukou iluua nei o kn inoliu aao ka po. No nu ln ehu i hnlu ne, a kuai aku maliou me lakou no ka nui, a pela oku.

lulai 2—Ua lele aku ke kapena i kula, a ua hoao aku i kekuhi poe knnaka e holo me niakou. I kekuhi la ue, ua holo aka makou no ka mokupuni Peru, uku, ua hoounu e aku rtae kekohi haole e noho nei ina ka mokupuni Bairana i kokahi mau kanaka ekolu rnamun, mo Uu hai aku ua makemake makou i poe kanaka ; aoho poe kanaka i aa e liolo mai ilunu oka moku. I kd<uhi la ae, ua haluwai tnai me mukou ka moTtu kiapa Jh\nie o ; a maluna ona he ISD kanaka, ua nele nae ika wai ole. Uooponopoiio iiio la ko Iwipena no ka hoihoi ona ia lukou i Taliiti, aolo 'nao ou i iko i na ano o kn hoihoi hou nna. Mahope ih» oka lioouka ana niui i na kanaka, a me loua pu ana mai o ka pauda mai ka nfaku Jlninc mni, holo mai la mukou, a ku mn ka )a 13 i ka Mokupuni H"po, Pili mai I» elua mau woa nui nio 37 luniāka, n he 35 poe i huokau ia tna| mnlunn oka muku i keknhi !a fto, uA loaa hou inui In, ho 19 kanaka ; a i kekahi la he lie 6 Wahiiio, i helo pu mai me kn lukou mau ktiiio. Alniln, ko maknu holo mni I» no iu I Molnipuni Biiiriin», ii ku ilililik i ka la 10 ; a lom nini Imla imii, ho 08 knimkn, n holo lor mni In, i T«liitii

KA HAUNKLE. lulai 17—Loaa i ka nialie, lie eono mile nva\ ka Mokupūni Bairama nini. I ka hora 5 o kakahiaka, kauoha mai la ko kapena i na kanaka e pii mai i ka papahele maluna, a punnauo ia aku la na palule a me ka l)aka mawaena o lakou. Ua nolio malie no ua mea a pau, a ua hookeko nae luna o ka papahele, ina kanaka 300. ona luina e kiai ana aia inaliope o ka m )ko ; a i aha ia ae la hoi, ka holo punkiuki mai la no ona kanaka maliope me ko kue in« ■' luina e kiai anuika lukou mau hana. Eku ana wau i« inanav a ma ka puka oke keena o liope ; a ik.> aku la au i kekalii luinaka i ktv pepehi ana ia Mi. Lalliin, ka ohua eeinoku i kau mai ai mai ka inoku jJnnie mai, ine ke lioi lipi. Ko'u lalau aku la uo ia i kekalii p\i ka\i poohiwi unkn, a holo akn la me ka manao e kukuai ke kapeoa, aka, ua lohi loa nae au, oiai, ua houia iho la oia ma ke kua a mo ka maka ; a ua haule a make aku la oia maluna o kon.i kua. Aole no hoi oia wale, ak.i, na nhaii pu ia iho la oia nie ke koi, a kek\hi kanaka i lnwe ailiue niai ai mai loko mai o ka pahn knmana waiho mea hana, e waiho ana mnluna o ka papahele o ka mok'u.

Ko'u holo aku no ia rne ka luina kiai i koe iho iko keena mahope. Ua loaa aku la ka lutanela me ke kueae e paa »na ika pu. 0 ke kuene, ia ia i hoao aku ai e kokua i ke k»pena, ua loaa ia ia ka eha, aka, a ole nae ia i hooike mai i kahi kukonukonu o kona ehn, no ka mnkau maoli anei makou hoopau ka manao. Ua pale aku makou ike komo hana mai o na kanaka i ke keena ; a mai lilo ia moku holookoa iu makoi? ia inanawa, ina, lie mau mea hana kupono kekahi a makou. Im makou' mnlaila, ua pani ku la mai la ka p ika ma ka hoopiha la ana mai o ka puka o ke keena me na unihapa o ka rum'. nukem&i. I ka wa o keia mau mea e lianaia ana mahope, aia hoi, ka poe luina mamua ke pepehi ia mai la ; aka, oiai, ua loaa ia lakou ke kahi man pahikaua eha, a'u i kau ai p->a kanwahi ololi i ka la mamua iho, ua pau. aku la lakou i ke komo iloko olaila, a ma ia wahi lakou e piile &u. ; jj.i ia lakou )Jao ''.«i na kanaka mui e kue ana mai ana iakou. Pela iho la ka uluaoa aua o na mea a pau, a hiki wale i ka hora 9 kakahiaka, ua holopono ka imi pono ana moi a na luina o mun, a loaa makou mahope. Ia wa, ua hoopuipui iamai 1a nu e na kanaka elima, aka, .ua aneanē nae makon e nele i ua mea kaua ole, oiai, ua hilinai wale no makon ma na pahlkaua eha e l kue aku ai ia '.>OO kanal:a.

Me kein kulaua, un kakali iho la makou me ka noonoo ana i ka makou raau mea e 'hana ai. Kokoke ika hora 11, me ka'u mau papn aku do, ua hele aa aku la ka Lutanela, mo ka manao e kamailio pu nku me ka Unuhioleio, a na kaoaka i ūakii ai ia ia a paa ma kona keena maluna oka papahele. I kona haalele ana mai ia makou, a ua aneane aku uo hoi oia e hiki ma kahi e lohe )a mai ni o ka Unuhielelo, aiu hoi, ki ia mai la oia i ka pu e ka mea nana e kiai ana i ka Unuhiolelo. I ko lakou ike ana mai i ka haule ana ilalo o ka. Luianela, hoouna ae lu.'lakou i ka uwe ano e &na. Aole no ho moa kanalua, o ko lakou manao nuf, o ko makou pnu loa i ka mako, i liio ai ia lakou ka baka me na lole ulaula o luna o ka moku. Ia maoawa, ua liouholo iho la au aole make hoao e pepehi i kanaka, no ka mea he hapa ka makou mau mea kaua. Nolaila, hoao »o Lji nu e kiola i ko'u ola ino ma ka hoao ana i kekalii mea a'u i manao ai, e imipono wale ae no. Oin hoi ka hoopahu nna ae ika p»pab»le oluna o ka moku, a i ka wa e pioo o ka moku, alnila, holo ae au iluna 0 hoao ai e like me ka hiki i ke pale ana aku Iku i)ann weliweli ona kanaka. Aia mu kahi kokoke a mikou e ku nei, he 45 pahu pnulla, a ho hapalua paona oloka o kela a me keiajpahu. Ninioi iho I*, he 34 mau palm o kekahi pahu, a wuiho iho la malalo porioi o kahi a na kanaka e ku ana malalo |>oti|oi o ka papahole.

Alaila, Uuuohn ae la nu i ko makou poe e omi nliu i hopo o like mo ha liiki, mo ka noho mnkuukuu, e pii liko uku iluna o ku popahelo mnliope iho o ko puhu ana o ka pauda ; aole make Ua.li ia'u, no ku moa, aolo i ilto ia ko'u hopona. Akn, un paulelo ilio lu no nno oa ii)u kn'u mea o liana noi. Muhope iho o ko l'.kou kaawalo nna aku mn kahi kupono, pule 86 |a au no ka malamq pono ia o ka'u wahine rae ku'u mau keiki ; a hookuu iho la uo ia'u iho iloko o ka luu, me ka ho-a moa aija aku i ka welu uhi. Ua hikiwawe loa ke pubu ana ae, a ane naueue k& moku, me ho la, uu anoan, ikiiki lou i ka uahi o ke pahu nnu. Maliopo iho, ko'u holo h&ke no la no in iluna o ka popahele maoli o ka moVu ; a ua hiki e aku ko niakou poi; iluna olaila, » ine ka unuhiolelo i hookuu ia e kana wahine. Aohe kunaka i koe oluno, aka, ko nan.„ ae mao b maanei, ua kikiko uliuli la ke kai me ko laliou maii poo e okuku ae ana. Hoouna aku la au elua mnu kniiaka ilalo o kinai ai i ksk u ana o ke ahi ; n houo aku la no hoi au e pule oku i kekahi poe kanaka e hoao mai ann e"pii bou iiini iluna o ka moku, roe na pahi a me kokahi mau mea eho hou e ae irm ko lakou mau lima. E hoomaikai in ko Akua, ua lilo hou mai ia makou ka moku ; aoi;o mea i pau i ko ahi. Ua hiki pono ae la i ke awakea. Ko manivo nei nu, ua hiki aku na knnaka a pau loa i kn Mokupuni Bnirnnn, a koo mni olun mau wohino i koo mnluna o kn -ōaoUu, e holo ana i Tahiti. Ia makou o {• > anu.iloko o ko koo-

na mahope, ua hookuu ia aku na waapa liilii mahope o ku moku. 0 ka poino i loaa mai i ka moku, aole no he nui wale, Aole no i pa-hu liilii ae.ka papahele, lona papa nae ua hoopii ia »c iluna ho eiwa inihh ke kiekie, a oia no h§3 ke kumu paha i hoonaueuo ia ae ai ke ku ana iho o na kanaka maluna ponoi iho.