Ke Au Okoa, Volume V, Number 41, 27 January 1870 — HE KUMUMANAO, e na olelo hoakaka a me na hooholo o ka Ahahui Hana-Lima-Ike Hawaii, i heluheluia e ka Peresidena i ka Halawai o ka la 22 o Novemaba, 1869. [ARTICLE]

HE KUMUMANAO, e na olelo hoakaka a me na hooholo o ka Ahahui Hana-Lima-Ike Hawaii, i heluheluia e ka Peresidena i ka Halawai o ka la 22 o Novemaba, 1869.

.■hklu'3. O ka puu dala i koe mai i ka airia niolalo ka m»lama hoomalu o ka oihana 'nana i na ea.paa ole, he kumu no i'a, e alakai ai ī ko iweia att«. mai ia hei o V akahi. mau mikini aoa me ke kokua ole o l:a lima. Ina paha 0 roab makahiki, 200 mau mi'kini e haim ona kft/hBKa a ka poe o ka haahnaloa, he 1,000, ina ms ka $1 o ka la, hē $300,000 i ka moahiki, «a ane kokoke ut ke huiia ae i ba i ka makahiki, : hookoeia, mai a hana lima a me k& mikini. Ae, walii a kekahi,. e waiwai auei na 100 :ap&ka a nie ka poe no lakod na mikini, a lehea hoi ka poe 60,000 o keia Anpuni ? He mku ka aina, , He m&it la hopa wale no a ono aku na kanaka ma kahi mamao loa i na nea « hanaia ana ma kekahi mau wnhi okoa 1 aku, a he mau d.alakf kaikahi wale no na ilo. e kaahele ai a puni keia Aupuni. ona £,anaka, me he mea la uo ka oihana nni hoolahi malalo o ka makna, ke ano like i oi ae paha mamua ae © kekahi man lahui e ae. Ke hoopomaikai knpololei a kupololei ole ia &ku kekahi hapa oia poe, o ka pomaikai like no mai o8 0. Aole e hiiki wale ia kakon We haawi aku i kahaoa maanei i ka 1,000 kane a wahine, ke ole e hiki akn ia i keia pae mokp a puui, Aole' e hiki. ia kakou ke kue aku i ka.ha'na makepono 0 ke ao holookoa, ma ko kakou knlana opiopio malama hoomalu ole ia. He nek ip 'no kakou ma Uo kakou ano lahni, ke haaleleia mai kakou e like me keia kulana. He inau tansani. kane, wahine, a kamwlii e noho no, oiai o'ka' mea knpono ia lakon oka hana ika lakou hana. He hiki no ia lakou ke humuhumu i ko lakou man lole, i na kamaa boti, na kamaa maoli, na kaa, na luko hale, a aneane na mea a pau a kako u e ihakemake al, Aia. kekahi poe wahine e hana nei maloko o.na hale humu tela ma Honolulu nei, e loaa ana ia lakou be $9 no ka pule, a me.na kane e hiki ai ke loau mai ka $15 a-i ka $20 o ka pale, ke loau ia lakou ka hana. . Aia no hoi kekahi poe kane e ae ma k*kahi mau hana-limo-ike, e loaa ana ia lakou mai ka $2 a ka $4 o ka la, aenni mai do ka haua no na, hanei'i hou akn ma ia uku hookahj no; ina e malama hoomaluia mai ana, a e kuai mua ia ko kakoii mau mea pp.a ole e hana ai. . O kola mau kahea leo nni ana a pau a ka poe lawe mai i na waiwai o na aina e, a me ka poe hoeipukapuka i ria waiwai paa o na aina e,, e pii ana no ke kumukuai o na waiwai ke hoohploia ka mailama. hoomalii ana, he olelo lapuwale makehewa wale iho no ia. He manao kaha waleilio no ia i hoopiha ai na manao ino o ka poe hupo e kua mai i ka hoomoamoa ana i ka hana mikiala o ka aina ponoi. Aole o ke knmukuai dala o kpkahi waiwai ke kumn e emi a e pii ai o kekahi waiwai. E nana ae ika honua a puui a e nunaak.u lahni euku ana i na kumuknai kiekie loa no na -waiwai, a e ike ihp no hoi

nooukon Oio, iaa aole o lokou na lahni' kahi i uku maifeai.loB ia ai fea hana, a kahi hoi o ke kauakii paahana i ukuiā mai ai no kona hapa aoa, a ua iosa hoi ia ia na kumu ekuai ai. .■■■. E like me ka hoomau ana o ka aina ma ka holomua ana, e loaa io no ka iliwui like o na nkn paahana, me ka auhau malama hoomalu, a oole paha. I ka wa i hookueue pono iho ai kft mea haku i keia mau manao ma keia ,aiua f he.26 makahiki i hala ae nei, o ka uku ■. o k» h&na lima ike ole he 12| keneta o Jta la, * a ma la 1010 e hookaaia aku ai ai koia ma-I-nawa he 60 keuefca o ka la, a ma ke dn]n ■ maoli e ukuia oi. Aole e hiki ia kakou ke , meuao wale. e like me kakou e noho uei ke kokoke aka i Kaleponi, ma ia mea e loli ono e »e ai na uku hana o kakou mai ko Kalēpo- |. 'H! gaal-; iu» kft mea, ua hookokoke lob ii'ku kakoomo Kolepohl, ahe mea pono ia kakou i ke bool(it.okoa loa mai ka lakou nau mea oiaa k. mai. Ke hana nei ko kakon paahnno ; me na hana maoH, a vna paha kukou e hai oe no $10 o ka mahina, a $120 no ka makahikl In& e knai i ka lole ka paahana i ka ma--1 « kahiki,.- $C0 . Ai.nae.ka ia, no ka ohaua, $2 t, Anh«n... 5 .. WfJitoōa, g | . . $720 i. hoi o k«.niala.m& honmalo , me ka. lima ike, ina paha kon» nkn he §60 no : lta & nō k* mak»hiki r he $120. 1- LHo koai i ka lole, $ 90 Ai liae 'ka ia, 312 | i..., 5 *'_• , EeJ® mea keia mea 110 ka ohaua 100 Waiho'n»,....; 213 :'v* - .• •• • . -• .#ĪSŌ It»a pt]»4 b(6.100 kanaka ma kekahi 6 nn malaio nie o ba pomaikui -k» Jb na" ikē, » I 0 »» W .o'-k» sta»iema hoomaln, alail», M) 1 V%on>..nkn j flMjno ka lole aahn iikihiki hookahi, & u» koai liio 'ako f I». Ifikoe Imm p»{ k«,l 0 | k* po® hao»

i ka oiimna haou i na mea paa ole, ina ia uao kumukuai,»ft e like mo kc kulikeole maWaena $10. m,e $60 lie $50 ; » o ka liookahi hapnha kulike ole oiß, he $12 50. . Malalo o na kumuki&ii o keia manawa, o ka loajFholookoa mm' ma aa kuai ana, he 120. 7 . \ Lilo no ka lole .$6O Anhau, 5 Koena mai,... .55 $120 Malalo iho o ka hookahi hapaha mabu6hoa o ka hana ike, o ka loaa holookoa mai na kuai ana, he $120. Lilō no ka lole, $160 Auhao, 5 Kela a me keia lilo no ku ohana, 20 Koenamai,., 86 $120 Ma keia e koe ana ika )00 kanakahookahi' ka huinn $3,000 i ka maknliiki hookahi ; aole oia wale no, aka, ua oluoln maikai ke ola ana.

Hē anhau no ko kakou maluua o ka raikt, i hiki aku i ke 60 hapa-haneri, aka, aole nne meo nana i kekeue ae, ke'waiwai loa nei ka poe mahi raiki, a i ole ia, un pii ino mai ko knmnkuai me ke koikoi nohoi o na anhan dnte.

E i mai anei paha kekahi mea, aole o kakou makemake i ka malama hoomalu ia. Maikai no. Hapaiia ae ia kumuhana ; owili hou ia aku ka honua, i ka wa ekolu a eh.i mau tausani makahiki i hala hope aku n'i ; e hoopau i na hale hookolokolo a,rae nr» makai, na aha o ke kaulike ana i ka pono a me ka pomaikai o ke kanaka, a na kela a me koia kanaka e malama ia ia iho—aole anei e loaa mai ana ia kakou na mea kupono ole? 0 ka ineae puka pono mai aua ma ia, o ke kanaka akamai i ke ki-pu,|ka mea akamoi i ke knkapnhi, a me ke k»naka ikaika no hoi. N« kela a me koia konaka e malama ia ia iho [ E knai ika npkun mau pu-panapiina, a e honpihaia ; e hookala i ka oukon mau pahi, a e kahei iko oukou mau apo ili. E oki ia mau mea ! E haawi mai ia inakou iku malaina hoomalu-ana, e like me na mea maa muu o na aina naauao. — Aole makou e noi akn ana i ka malama hoomalnia i mea e hoopale aku ai i ke komo ana mai o na waiwai o na aina e mai i ko kakou nei makeke. E liiki no i ko kakon poe ki: waivvai owaho mai, ke kuai ma na loaa puka haahaa iho, inainua ae o ka lokou man kuai ana e kalepa nei\ Oia wale iho la no kahi mea ano e ma keia malama hoomalu ana. Aole no makou e noi aku ana no na kumukai kiekie ae. Ka makou wale no e ake nei, i mea e 'hiki ai ka kakou mau mea e hana ai ke kuaiia ma ke kumukuai okei» wa. Ua hoopukaia mai no makon e kekuH'poe lawe mai i na wiiiwai, e ioaa no ia kaknn h& kanalima hapa-haneri dnte malnna o kekahi mau waiwai, a e hoemi mai no lakou i ke kuai ana mai ia kakou. Alaila, ina e hiki ana ia lakou, e loaa mai ana he kanalima hapahaneri ka pomaikai ika aina. īna aole e oi ae ana ka nku aua a ka mea knai i kana man waiwai mamua ae o ko keia majiawit, e kau ana ia ma kau wahi e ae ; a he mea. maopo. po, ina aole oili mai loko mai 'o ka mea kuai mai, alaila, ua emi iho ka loaa pnka i ka mea nanu.i lawe mai ia nei ; a e emi !oa iho no h.oi ka loaa puka ana e lawe aku ai nmi ku aina aku, i kona wa e manao ai e hele aku mai ka aina uku. 0 ka poe wale no e loaa ole mai ana ia )ak°u ka pomaikai, oia no ka poe e lawe mai ana i na waiwai mai na ainae mai a me ka poe o na aina e e inalama hale-kuai ana ma kela.a me keia awa, e kuai ana ina waiwai 1 hanaia ma na aina e, koe nae ka poe hele I makaikai mai a malihini e noho ana maanei, no ka makahiki hookohi a elua pnlia. Aole no he mea kanalua e hooho mai no anei i lakou a pau, e like nie ka houho ana a ka pop kahiko, '' Nni no o Diana, (he akua wahine) o ka poe Epeso." E koi m«i no anei ke kanaka mahia'i ia onkou e hele aku e hana nona, a e lawe mai no anei ko Ro i lee dala i ka aina nei i oi ao oiamua. o ka men i'hoonnaia uku. Ma ko hoopaapaa ole ma ia mea, ke i aku nei makou i ke kanaka mahiai, hanaia ko mau mahina ko; k'iiia i mau lima hana makepono mulunao ke kumn kupono, s e lawt mai i ke dala a pau ioa e.hiki ana iioko uei 'o ka aina, a aole make kau aku maluna o ka moku-mahu i kahi la a holo afeu no Eapalakiko, me ka lawepu aku i ke dala me ookou mai loko aku .nei o ka aiua. l. hō|o mua ei ka aina, e pono e hnli ae ke ano o ka han3, a o ke kuula kaohi o ku lahui aia iioko o kona mau hana mikiula. Ina hookahi wale no laia o ko hana mikiala ma beio aina, a p na kanaka a pao o hiliuni ana maluna oia lala, e hooneleia anei lakoo i ka hana i kela s me keia manawa, e na kumu i ike ole ia oko lu.koh man hiki ans mai. Ak«, ina na baoa mikiala o mahele ina lala h« lehulehu wale, b ke poho kekahi i kekuhi wu, e hoomauia no kekahi man lala e ae, a' aole auei e manaoia ia poho ana e ke anaina. Ano, e like mo ka aina'o lrelani, kuhi o na n*ea a pau | le poe mahiai wale no, na oi loa ako ia mamua o ke knpono no i\ haua hookahi, a nol iila ke knnju o ka hauhaa o na oku han'a ; a ina e polio na oo ai ana, o ka poho like no ia—e poino anei kanaka, aole no kfc ilele ole i ka mea e kuai ai, aka, no ka mea aohehan* okou e ae e lnaa mai ai ko dala e kuai ako ai, nolaila, aoleho pono o ka hilinai aua ma kalalu hookahi wnle no. (<Qok i pau,)