Ke Au Okoa, Volume V, Number 44, 17 February 1870 — Nu Hou Misionari. [ARTICLE]

Nu Hou Misionari.

[ Koena mai kela pule mai ] Hoike kula. He hoike kula maanei ma ka la 29 lulai, nui nu haumana i akoakoa mni ma ka hole nui o lakou ( Maneaha, ) kona inoa ma ka olelo Gilibuti ; anenne 500 a oi aku ka nui o na kanaka i komo mai iloko o keia hale nui, he hale hula a ahaolelo keia no keia lahui akn, nae ua lilq keia haie i hale pule no lehova, ua pau ko l«kou hula nna iloko olaila, o ka lon mai knhi aku o nn mieionaii, he mile okoa a hiki i un hnlo pule la. He himeni ka mun, leo Aina hauoli, ma ka olelo Gilibnti ke mele ana. " Are i karawa, Le kukurei," a mo Mrs. L. Loleo, a me Mrs. M. Knpu, na alakni. Pnu, pule o Rev. W. B. Kapu. A o Ka hoomaka no hoi ia o ka hoike mahope iho o ka pnn ana o ka pule. He hoike paiinanu holookoa ka na kiila a na kurau wahine, a mahopo iho, un ku mni na kanakn kumaninn u pmi lou i akoakpa mni iloko o ka halo, mai ka elekule kano wahine

n iiu keilii Liki ke olelo p'ilnlai, » un pnnli) like niHi luknu i na knnwwHi ||p uini o leluiva u ine kii po/e (i kn Hhku. Puanami ininili ia lakou b pnu I .« na knnnwni « me ka pnjc ; pnu in, ahiila, hookanwnle ia na knln, n un hni hoopnnnunu mai kela knla koin kuh i keknhi nihu pnuku o keknhi muu mokuua onn E"«nelii» i unuhii" m.. kn lakou olo'o, h u» hui nu kuln iuii kokalii ]muku, (i pela aku P.iu liMiniiiinaau nna ana knOuniahino, alniln, heluholu bukc rin keiki kano u nii' kekiihi ninu kniiuunnhino. Ahe mou nin.iu Ui kekHhi, n pelu «ku k» hooiko ann i ua inen i !m> in ii hiki walo i kn paii an», Ho mii ,ki> mnhnlo il.iko o mnkou no ka holo hiki wawe o koouoi nknmai n m« ko nno oluohi, oini hooknhi wnlo no mnknhiki ka loihi o ku noho i.un aku o na inisionan ma keiu mokiiponi M« koia mea no ei mnopopo loa ni ko ko Akua honkoa nn'.i inai i wnhi no kami linna iloko o keia hnnn pi'gann i pau mni ni ko lakou mnu kuli u pelu iho mo kn hnnnnn imo» o ia. kau luni miima o Hokaao Ma ko kakuliialhi o ku In 30 lulni ko ninkon hoi hou ann aku ī ko inakou homo puinlowaia o un nle o ka nuiana Pnoifikn, a hoK> aku no Taraxvu. ku t Tarau-a Loilu iioknu mni kahi a makiH) i ku «i mni kuhi mni o na nnaionnn, Ih> 12/i keu aku pnha niile ka loa. Mannoi ii Mr G Hainn ti in« lioha ohnna kahi i noho iii. uh h.'lo aku o Ri>v J F. Pi.gue a me kek«penn i nka , a u . hiki inai l„kou mwluna oku moko ui i ka iior.i e9o kn po. Aiu 'io ana ae, h.ilo niai nna o Mr. G. Hnma, ma a kau malunn o ka inoku, a o ka holo aku I u ihi ia no Apniang. U.i hiu nmi oin un uo mui ka poe kipi e kuikhhi me na 'lii n lakou, no ka mea ua holo mai <> Ab>T<tham>i Lekiiien ke 'lii o Apaia..g n hui me ke 'ln o luimwh, n ka poe knuUiiwnln ki(.i hoi a me kekahi hapa o na mnkiuiinana i huli in.imiili o ua poe kipi ln ( uii hanlele iho l»kou a holo aku i Apaiang a noUil.i, ua lilo h.ilonkoa ka mokupuni o Apai >ng- io lakou. A o >ia 'lii boi, iiia Uua nin T..rawa a na laun mai kein kuikuhi i ho.>unn aku i ua poe kipi la, a ua ae mui ua poo la. A'e) Jlpaiai}g 1« mnkon e hookokoke «ku ann i ka nnk'i o ke nwa, hoounn ia nku la o Kh\-. J P'. P..guo, u tiu! Mr Hi.ina, iin.luii:.

0 Unhi WhHpa uuKu o kn " HoUonn," 11 u» hulo pu mi' laun i>a liuli pahn n ine < j lim kel», e ninau nku i ka omio n nie kn ole r> ke kuikuhi i kfkcihi maii waa lawnia mnno e l»mi m«i ana ina kn nuku o lie «wa. ua ue iu inni ka oioio o ke kuiknhi n me ka hnnpnin» nlt* in o ka " Hoku'in," e l ikou i n i m» e knmo ana īloko, e lii<e nie l.a mnknu rrie» i lohe ai inn Thb teuea. A uh h»i pu (h mai hoi ko R> v. J. H. M , hoe (nlikin, uoie nae 1 m-ike. A ii ka hookomo aku lu no ia o makou « ku iho la mawaho pono oe o kahi o na misionitri, 1 nuna aku Ua hana ia uka, aole wahi hale hookohi o na rois)on-.iri e ku mai ana, ua pau loa i ka wawahiia. He mau huole kai kau mua mai iluna o ka moku. na kekaui haole o lakou i mulama o Rev. J H. Mahoe. A mahope iho o keia hui ana me lnkou ua lele aku ke kapena me Rev. J. F. Pogue ka eleele o ka H. B me ub mnu haole.la, maluna o kekahi waapa, a o J. D. Ahia, D. Kanoho, S. P. Kania, a me S. Kahelembuna, a kekahi huole hookab, maluoa lakou o ke kao o " Hokuao." A ua noho no au maluna o ka moku. Uu kauohaia ka waapa o na kanaka Hawaii aole e pae loa iuka a o lona mai no iloko o ke kai. Līeahu la !<e kumu i hanaia ai pela ? P-ia. Ua lohe mua aku makou, he enemi k.a poe kipi ia makou.na kanaka, a ua makemoke lak<«u e pepehi wale i na kanaka Hnwaii, no ka mea, aole lakou munao nui i na kanaka Hawaii, a oia no hoi kekahi kumu i ki ia ai o Rev J H. Mnhoe; u no nn huole hoi,„niJja_., lakou onemi ia lakou a m >nao hoi e pepehi no ka mea, tie mnkmi |«hou. ( Maliope au e wehewehe lea ni no keia m iu me». no ) E kamailio kakou no R«v. J. II Mahoo. O ApaiaDg kahi i manuo la he hoinn oliiol» no nn misioniiri o ka Pne ainu o Gilolinti m.ianoi no kahi o na kumu e noho in..u ni, a akamui i ka olelo o i» Pho aina, nlail:,, hoouna ia aku ma kela n me keii •noKupiini ' ka Pae uina <> Gilib.iti, Mnanei tm <i Rhv. ' J H Mahoe, kahi i noho mua ai rn.- Rev 11. j Rin«mu ma, A ma len A D 1800, un loai> \ liona kokooloa, oi>i o MrG. Il.i'im, noi.nlu. ' ua hoonoe i» »ku laoa inai Ap'ii ng 'iku a i Turawa, ua linliu ko l-.un imlio aua uia ' inokupuni, a iloko o keia mau uianawa «ku nei, ua hooholo hou in ka manao e ka h'ipa nui o na lala o kn ahaolelo Eua elin o Gilibati, o hoi hou oin i Apaiatig. n ua ae nku oia ia mea i hooholoia nona. J{ Inila, ua hoi aku liela a noho hoo ma Apaiang, n hiki wale i kona wn i ki pown ia ai a ku e» t -mi. Aia ma ka po o kn l-i 20 o Maniki 1869 ic>na wa i ki ia ai i ka pu, a ua ku oia nnluoa iki ne o kona iwi-lei nkau, a hola aku l>i Ka poka ma kona kun mal lo iho o kooa hoelioe E waiho »na om oi.il. ko o ka lnle o keknhi hnole hona ailo niu, iluna walo no konn alo o waiho. A o kein haolo n >ne kono ohonn ka niea nann i inalama mnikai ia JRov. J. H. Mahoe a me kona ohana i na miil>unn okoa elia me na la keu umikumamawaiu, oiai hoi ua wawahi ia kona hale, a me ka halu laou o Rev. H. Binamu opio, a me ko Rev. J. W. Kanoa hnle, a me na hale e ae a ka poe misionnri ma Apniang. Pou pu ; . b«le kula a me nn hale pule, m ua haonn no hoi ka hupa nui o na mea waiwoi o lakou, a pelu no hoilia nina o mi kumu, nu In-A'e ia o ut. poo kipi la o ka mukupuni o Taruwa

nmo A. M'i'g A o kelinhi. h«iitt ino loa a l'ikou 1 hana, niu ka huai nna 1 ka»luu-kupa-pau o ke "keihi n -R. v. H. Binnrnu opio imi. O-ko kumu o keia huui ia anu, oia ko lakou makemake i ka niho knnuku, i mea lei tio lakou. Aku nae, uh hooumau nui ia miu lukou e ua poe 10, aka, aule ia he meu !ku» i ike ia wnle 110 ilolu. 1) kem koncturia, he moa mau mai mua inni ika poe 110 lukou kn unaiiHi ana i k« i:hitnu 11 lohi /a B'il)iuta • A eia ke-ia " He oiea ole na kaniika Hawaii." He 01010 nui a kaulaua lauuu <ilo mni koia twaenu o kina lnhui (ko Gilil)uti). Ann kein 01010 ne, un manao imii lakou 0 po[.iohi v>nlo nlui i na kunaku Hawaii, e liko 1110 lto lakou inanao. A oia 110 1101 ko Inkou moa i lnmkiuiiun ole iho ai i ke ki nna ia Rev. J. H. Mahoe, oiai oia maloko o kona hale liahi 1 hooluana ni nie konu ohanu. A pela no hoi lnkou i manao ai e pepehi iii Mr. Q. Haiua oin Ti,r»wa, a o ko l«Uou mea no hoi iu 1 manao ni e pepehi ia makou na kuuuka Hawmi un.luna 0 " Hokuao," a o ke kuili wi.le «ku 1101 1 ka makou inau wahine kolAihi A o ko kahua 0 keia 01010 ana o lakou pe. 1«. Oia no ke kokuu ole ana moi 0 k'e aupuui Hawaii i ko koko i hoomainoino wnle 1.1 ai o na si>la Hawaii i pepehi la ai e ke'li 1 0 Rnt;ir tßri ilnko okn A. D. 1866. A no ko lakou iko ole 1 kn hoopai ia niiii o un 'lii la eke aupimi H.iwnii. Nnluila lakou i ol- - ln ni, he mea ole 11 a kanuku Hawaii, e i ana lioi he mea luku w-tle ia no na kanaka o Huwmi, ke hiki nmi ma keia m»u paeaina, No k.i niea, uole o hiki ia Kann:hameh% ke maliima 1 kiiua pne kanakn, 110 ka mea, nole mia maiiuwa e hiki hi ke kouo mni ia kako», anlo e like nie ua hu.ile, he inanuwa ko lakon, ii.ilnil i, a ile o hiki i;t kakou ke pepelii 1 ka |i,i le, 110 k,. nien, mamuli kauu ia mm K.ikuu 11 |iiui kakou i kn make ** A ria h. u iho " In.i e ninau mui n Kameliiiiiieli.i 1 k« kuinu o ko knkou popehi nua 1 k.Hin nau.ikii, ;i in ni kuuukn p-iha, nlaila, 1i iku k.ikoii in ia, 110 n.i kakou nna i ka r.i ni.i keia pi-pi hi 111111.'' A ei.i kol.ikou unn.iii 110 la meii. Un iiiuau mui o Kn.ini'h inieo V, i ke kll mii .1 k.i N.ikuiea ki mia 1 ka pu j keln m.u eiil'i H.iwau inulunH o ke kuna " l'firi" i ku ni iii-« Butaritiri iloko 0 ka A. D 1b6(3. A'u.i p ine nkn ua 111 la o Bnturr tnri, 011, o A'-ikiii. n, ia LCameliaineh« V, Pe nei ; "Unkill u ia lnkou no kuu onu ana j ka raui-i Ano Keia. mea, aole 1 honpai in 111»i 10. 'l'i 'a, a ua hnopau wule ia la hana luo aua alii p-pehi kmnka H..waii la. A iio keiu ike ole o kein lahui i hoopai 110 ir. kuko 1 hookahe ia ma Bot»ritari, mai ko uupuni H.iwaii mai. Nelaila, iolelo ai lakou. "Ho mon u|u na kanuka Hawaii." A oka ona ke kuinu oka pepehi ana. A ua hookokoke no lakou la muu manao ino ae o lakou, ina o Kev. J. H. Mahoe la. A e ike maka iho ana puha kekahi poe 0 oukou ia alina a ka mni-'waewa maluiin o kooa kino, ina e hiki ola aku ana oia 1 llawali.

A inu keia mou mea ao e ike lea iho ai kakou i l;a hua awahia a oei meo l>e oua raina, a nianao ia ai o ka make ana o ke kiinaku muiiiuli o ku ona aoa o ka meu nana e pepehi, oia ke kumu e houkuu aku ai ia ia mai ke karaima pepehi kaoaka uku. Eia ka hope oia ana, he make hou aku no o na kanaka Hawaii, no ka mea, uole ou mulu raai kuu aupuoi mai, mumuli o keia puka nui i hoohumamn ia mai nou e komo poo d hui ai oe iloko o na lima monemene <>le o nu peg*na o ka paeaina Gilib,iti. A oiaio ai no ka lakou la kaena, e hoohilahila ai i ke aupuni Uawaii. A penei kekahi wohewehe ana e akuka lea l»a ui keia mnu m««. O na misionari ma •Apainng. 0 Rev. H. Binarnu, a rne Rev. J. H. Mihne A o laun pu no kai kokun i ne iu kau kunawni ana a ka Moi oluila. Ein nne, noln lokou manao mai e pepehi la Rov H Binnmu, no ko nien, he hnole.oi», a innkuu lnkuu o hiki mai ka manuwu a kau» iH |~kou. akn, un hiihn 110 nne Inkou ia in tio lieiii tnu'j kumiwni a ko'lii q lnliou i k»u »i Ki'■ (iiiill " knO'i liiikiiH uiiu mn nti knniiwai ku i ka miilu liliM A ii ko kumu o kein mnkiui ihii n liikou i ii.i liunle. Ain mn k/i A D ! h 4l pah», u kn e keknhi m ihuwii Ame nkii mu kn iimio|)ulll i) T.ibt«U('a, oia luihi ;t H' v W H K '[-~1 uia v. nohi) uu ln la I .kou, oii Iniini i fi • |mh' i.i |n'.h«"kckiihi selu lnn;. o ua innku 11 e iu kaii.iKn n nn mokiipuni lij i noiuiln, liui rmi iku )<e knpenn o ua manuw.i 1« n hiiihui i.i. mui u-i Si.'l;i 10, nk'i, n.ole m lu•kuii limhui ini mai, no'aili», ki pu aku ia ui» i hekahi Knl nuk.iiih'ile a pau lo,i ka hupa nui o na iuinuk.il i ka in'ike, u puu holoukon no hoi iih Uuliiiiiikniihiiln ln i ke uhi, no iiV me;i kin «ku i;i kt-i;i luiin nM iio iti>ikupu ii a pnu ii G iibnti, nolo d kiinu inai ku inakuu a weliwi>li nui hoi o na ii<innka o kei« imen nn t na hiiolu, a oia k<; kiinm o ko lukuu 'noho malulna mm iwnenn oin luhui hihiu. Aole nae |.iol'i o kanakn H.wuii A ke olelo la no hoi ua poe kipi la. Aole e hiki in Kam.ohnmoha ke m-ilnnia. i koan maii kniiokH, no ki. men, ho nlii ikaika ole ia, a he inaknu wale. A he makemake ao hoi lakou e kaua a har kuka hoi me Kumēhameha, aole.o |akpa vmakau ia ia. A ho nui wale oku na olelo kaena . a ua £oe kipi lu, me.kn hookano wale. A n" ke'm men, ua-U.we.mai miikoii in Rev. J. H. Mnh"o mnlu.ia o kn wnnpa a kna mnlunn o Mōkuno, n pt»ln no hoi kona ohann, a me na wahi opala i koe mai ia lukou mai ka