Ke Au Okoa, Volume V, Number 44, 17 February 1870 — HE KAAO NO ISURIA, Ka mea i oleloia ka Hiena o ka Moana Iniana, i unuhiia mai loko mai o kekahi Buke Kaao o Tureke, ma ka olelo Beritania a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO ISURIA, Ka mea i oleloia ka Hiena o ka Moana Iniana, i unuhiia mai loko mai o kekahi Buke Kaao o Tureke, ma ka olelo Beritania a i ka olelo Hawaii.

HELUaIO. Ka heh una o Bama a hiki iloko o na pa hao'e 7, me ka lanakila loa, oia kona hooko ana i ka olela d ka mta nona keia kaao. "Ekapoee heiuh'oia nna i keia kaao, ua~ iko ae nei kakou i kana mau olelo maalea, aoa i hii aku imuo o Bamu, a ko kokoke mai noi ks wa e hooko ia ai ia muu olelo ana, a e ike auai)oi kakou i ke ano o kana inuu hana a pauloa nia ~kahi aku i koe o keia kaeo. 1 kekahi la hoomakaukau ne la o Baina f< hele me kona bele aku e Jbai i kana oleio i. ae. 'i imua o na 'lii no ka mea nona keia kaao, a he mau ia elua koua bele ona e olelo peln, a ua lilo kana olelo i mea uluhua loa i ka poe i lohe pono i kan» oleio, a u8 pane ia mai oia e kahi o na 'lii, ua lohe inukou i kau oielo e Bama no ka «nea i hoolahaia ma ke kii, a ua nui no ka ooe i. hoao e hele ilaiia i.na ia mamua ae ■*. i, uka, ua hoi nelo mai n'»e iakou a pn l ' / ka ioaa oie a hiki i keia la no na p : !'' •i oie ke hoomanawanui aku . oiai i weliweli ka ' ike ana aku i na holohol,ona hae a pou e hoopuni maloko o nti pa hao e 7, a nolaila ka'u mea e olelo nei ia oe i keia la, oiaj ua hoao kekahi o na 'lii a me na kaijaka, ak'a, aole uae i ko ia manao ana pela a hiki wale i keia wa o~'u e olelo nei ia oe. Ano keia iohe ana o Bama i keia olelo, aia hoi, hoopuka kanalua oie aku in i kona monao ieam o kona hoi e oielo nei i« he pono ke hai mai oe ī kou kumu waiwai e pili 'ai me a'u i mea o oinio ai kou ana peia, oia hoi ka moa e maopoopo «i kou mnnaoio ana no kau mea i ike ai no uu wahine la, a no keio oleio a Barna i*hoopuka ia, uo ae koko mai la koua hoa me ke kanalua o!o, me ka hai mai kona mau waiwai u pau e pii' »i a o ua wahi Bacna nei, ua pili aku oia i kona kino holookoa me ka hai nku o kona ola ke lawe ia, ko hooko ole ia kana mea e olelo nei, a holo keiu manao elua i waenuo na aoao eiua o?e ka mukau ole, aia hoi, ua holo kokii ae la ka lohe i waena o kekahi p<M kanaka he ma'u Tausani ko lakou nui mahope o ka hoa pili o Bama me ka waiwai he nui wale, aole hoi he wahi kanaka hookāhi ibi mahope o ua wabi Bama uei u hiki wale i ka-wa i hooko ia ai ko laua mau manao i pili ai. Ika uneane 'an* aku e hiki i ka la a Bama i olelo ai 6 hele, aia hoi, be nui wale o na kanaka i heie mai q ike i kona komo ana iloko o ua Pa hao nei e 7, aole he nianeo lana iki' iloko o na kaooka a pau, e laaakila ana oia mai ka waha mai o na Liona hae, a o kon* la ia e kauliilii ai u>a na aaiilu o-oa holoholona, a lilo oia i.. mea ole loa, ( nolaila, aole auanei e hiki ia oo e ka mea heluheiu ke oielo ibo ma kekahi olelo kaulana o Hawaii nei nfai ka wa kahileo mai e piii aoa no B<mia aole hookahi halau i ao ia ai iau& m'e koua hoa pili a me ka poe e olelo nei rae ka ike ole i ka lakou mea e olelo nei rao Bama.) ■. <.■

k Bain> i hoomaka aku si e hele in&i ka hale alii afeu a ke keiki alii V"anetona' me kona hoa hele maa hē Ilio, ua nai waie aa kanaka a pau ma na aianui o ke kuianakauhaie o Tureke e kakali mai ana e.ike ia ia 0 kuoa heleaku, a ia ia i puka aku ai e heie me ka manao wiwō ote,. e like me kana mea 1 manao lana ai i n» wa a pau no ka mea nona kaia ka&o. Ua nui wale ua haaolelo i p&ne ia mai im.ua o Bama me ke ano henehene, aka, hull aku kona &lo imiia o ke alanūi aua e hele aku ai me ka 'olioli nui ioo,. ms ka puuwai koa launa ioa '010 a he kuma nonaehoike mai ana i kon« makau ole imua o ka maka o ka lehnlehu no kana inea i manao nui ai e lawe mai, oiai oia e paani •oa tne kana Ilio, pela wale no oia i hele ai » biki t ke kokoke ana aku e hiki ma wabo o «a Pa hao e 7, i* ia i hiki aku maiaila, aift iui o Teriatu ma waho o ua mau Pa hao «eho ai, e. like me ka mea mau ia hele aku a haiawai pu me Terata/a» haapi mua aku oia i k& hoaolelo nu he kloh», ««• it hope iho, ua hoopuka koke mii k o. Teriatti i ka, huaolelo ninau ! ja i% ifc 'no i bai akn ai o Bama i kona manaoio maoli imua ona me ke kanalua ole, mamu ae o ko'u hai' ana aku ia oe i ko'u manao a ma ko'o koleana t hele m&i aii keia wahL Ke makemake aku uei' aa e oiaao ikn ia m, ptm koke mai ia hoi o Teii®4u īa ia,' he pono no oe e hoopuka mai j koa. miawo ae keakea ole ia i keia ira, paoe aka i|Btni) o oe ponoi oo auanei kā B«kMkaii* o nona keia maa Pa km.« 7 t kiiMm,kpi a«n®. na kiie kau nei «a «a alanai o. k». kahnakauhale o Tareke il ol» ia« na piii "plha 'oe. ia ia ma ke> kahi anoe ••, mahope iho ō ka pau aria o ke- j i* «lelo. niiiau a 4fkma, hai ma/la o Teriata i ka haina oiaio loa t . aia wa kau ninau t»tiB i|'«l « Uki ai ia'u k» hooiaio tku, o wau I

ponoi no ka makaakane o ka mea nona keia kii e kau nei. . Ka mea i hoopaaia maloko o keia mau Pa hao e 7. me ke-kmi-ia o no Tausam holoholge na hae o ioko o oa ulu laau- a mo na kula, ke mea naīia e mai i ua manao iana 0 ka poe e manao an.' •- lawe mai i koaa kino holook ,a mai ioko mai o keia mau paa 1 manao la ai. ma o ka me» e -lanakila mai ana mai keia mau mea_a pa.u tuu e_olel«-aei ta oe alaila, e lilo auanei ua wahine la iie pakeie mai oia mai ioko inai o kem~tn(iu" e-olfeio"'uei, no ka mt;a. o kona ku* iaoa o me kona mau helehelena a pau lon, ua like no ia ine keia kn e kuu nei, aole no paha he mea like me ia iloko 6 na kanaka a pau o Turek6 nei, n oia hooknhi wale iho nn-pHhn ia i konii ano e noiio nei tt liiki i keia la, a o ku pau no ia o ka Teriatu olelo ann. la manawa no hoi i pane koke aku ni o ua wahi n«i, ua lolie io kau m»u 01010 a pau loa e a'u, aka, o hai no uu i ko'u jji muo iniua (a i keia wa. i-lahe ma,! bI .•-k.eiii. lehulehu o pnu e noho mai nei, aia iloko o kekihi huuohilo au i hai mai noi ia'u, oiai un īke ou ī kekahi o na kii o like mo ke.ia inu na alunui o ke kulanakuuhnle o Turelut nei, ai ko'u noonoo maikai ana no kekuhi inau miiuile. aia hoi. ua hoopua iho au i ko'u puuwai mo ke kanoiua ole n liiki i keia la, a oia no ko kumu o ko'u hele ana mai nei maanei i keia wa. Nolaia, ua helo mni i)ei au o mauna i kuu liino holookoa iloko o na pilikia a me'na poino a'u i lohe wale ai, aka, ua hai mua au i ka'u inau 6ielo knena [ momua no'u iho, o kuu wahi kiuo uoku nei ka mea nann e lawe Innakila mai i ka meu

noiia keia kii e kau nei, he mau minuto pnha e nolo nku ai au mai kr,u ulo aku e kn makuak«ne ponoi o ka mea a'u i amnao ai, alaila, o ike no ouunei 00 a me keia lehuīehu, oia ko kaikamahine ma ka poho o kuu liina. A e lilo auanei na holoholona hae i poe noho malie loa uie ko lakou huhu ele tnai ia'u, " a pau kana kepahepa uoa i kana ir,r<u olelo hooio," Pane koko īnai la 0 Teriatu i kana olelo hope loa ia Bamu, mamua 0 ko'u hoomakaukau ana e wehe akn i ka puka n keia mau Pa hao, ko hai e aku nei au i ka'u olelo nou i koia \va, oiai ea, aoie au i ike i kou kumu e lanakila ai i keia la. Nolaila, ke aloha nei au me ka minamina i kou wuh' kino uuku i kou komo anu iloko o keia pilikia, nolniia, ho pono no kou noho ana me ka hono ole e komo, i ole ai oe e haule iloko o ka pilikia i keia la, 1 loihi ai kou mau la o kfi_Qla.tuia, i ike.ai kou mau makua a mē kou lehulehu, alaila, ua oi aku ia mamua o kau mea e olelo nei nou iho. Ika lohe pono ana o Bama i keia olelo a Teriatu, aia hoi, ,ua hoooioniia ka maoao iloko 0 kona puu>..>i, a hoopuka mai la oia i na olelo koa oie ka wiwo 'ile, me kona huli ae i o a ia nei iuiua 0 ke anaina kanaka nui e noh.o mai. ana ine ka hoolohe mai i kana mau olelo, ai ka nana ana i na manao a me kona kulana ia wa, ua ho-a ia koaa puuwai me he ahi la, me kona puana ae i-ka huaolelo hope loa. 0 ?.anō, e wehe kokB ke pani 0 keia inau Pa hao a komo.koke aku au iloko 0 na holoholona hae A oia kii.wa e ike ai ka lehulehu i ka'u mea l- hana aku ai maluna 0 no hoioholooa, a pau keia mau olelo a Bama, hoomakaukau ae la o Teriatu 0 wehe mai i ke pani mua o na Pa hao e 7,. I ka manawa nae.a ua Teriiitu nei e hoomakaukau ana e wehe aiai i ke pani mua, aia hoi lohe ia aku ta ka halulu u me ka nekeke o loko o ua pa nei i ka wawae 0 na holoholona, aia hoi kn lakou mau ko e nunulu ana me he leo ia no ka hekili iloko' o ka lewa, aia hoi ua wahi Bama noi e ku | malie ana ma ka aoao 0 kona hoa hele lho, " a oia no paha ie kuinu o kona minao a a loa e komo kino aku iloko o keia mau Pa hao i olelp ia. ' A he mea maopoopo paha ia ia oe e ka mea heluhelu 'ke kumu o kona hilinai nui ana e koiuo kino aku iloko o ka poino a me k- pilikia, nolaila, ē nana kakou i ke ano o ko.io komo ana iloko o keia maa Pa 'h'ao' ehiku,'' Ika manawa i hemo mai ai ke pajji o ka puka o ka Pa hao mu he mea weliweli ka ike ana aku 1 ke -poo o na Liona e kiei mai aua, ia wa 1 hooho ae ai 0 Bama me ka leo nuī loa me ka olioli launa' oie, me ke .kuhiknhi aku 0 kona iiaia i ka Ilio iloko 0 ua Pa hao nei, kahi hoi <sna Liona e holoholo mai ana. Mahepe iho o ko Bsma kohikuhi ana aku i l;a Ilio, ua hof. lo koke. aku fa ui llio nei. a ma ia iiope aku 0 Baina, i ka Ilio a me Bama i hiki aku ai ma ka puka komo o ka Pa hao mua aia hoi, hooho a e fa na wahi kamaeu opio nei me ka leo oui, Aole auanei owau nei ka haku maluna o oukou e keia poe holoholona i keia la, nolaila, aoo e haule iho ko oukou mau kioo i lalo 0 ka honua me ka noho malie, a pau kaoa oielo ana, aa haule like iho ia na Tauaani Liooo bae i lalo me ka hooko pono lo& o na holoholona i kana olelo, a hele aku ia o Bama me kana J.io i waena 0 iakou a pau me ka lauakila loa. oiai oia 0 pipii ana maluna o iakou ma Lana Ilio, ma keia hana 5 Bamft i hoopau ae i na manao kanalua 0 ka poe i oleio mai ai ia ia, • pala ,boi 0. Teriatu, " oiai, ua ik« ee aei oe © ka mea helube(u iko lakou raan manao mam a», e like n>« ka onea 1 hoike i* ae nei mnau 0 keia k»ao, f> ®be mea hou keia ibo lakou iiie ana oie o« puowai kahaha loa no keia hana kupanaha a lakou i ike ai, muhope-o ko B>ima laooa ana me aa holoholona, holo aeia-oia nw kana Ilio r- puni ua Pa hao nei me kana II 10, peia 00 i bana oka ai o Bnma me ka lanakila loa, a ?ān pono na Pa hao e ?, ana 1 komo ai, aole he mea nana i hoohoka* mai {Jiehipau )