Ke Au Okoa, Volume V, Number 50, 31 March 1870 — Eia ke kumu e ulu ai o ka lahui Hawaii. [ARTICLE]

Eia ke kumu e ulu ai o ka lahui Hawaii.

He lehulehu wale o kela mea a īne keia mea, e hoike ana i ko lakou mau kumu manno ms na nupepa Hawaii il ko o na mnkabiki i hala, a na hoike pu mai no hoi lakou i ke kumu o ka emi ana o ku lahui Hawaii, a me ke kumu e ulu hou ai o ka lahui o Hawaii, aka, ua loihi wale nae ka manawa o ke kali ana, no ka manawa e ike ia ai o ka ulu ana o ka lahui ma ka hua o ka lakou wehewehe kupono ana, aka, aole nae lakou e imi i kahi i waiho ai o ka anoano e hiki ai ia lakou ke hele aku e noi i ka mea anoano, a loaa mai, alaila, lawe mai e kanu muluna iho r Ke kahua honua i hoomakaukau ia no uu anoano la e kanu ai, a i ko kanu ana, a hua mai, alailn, e oiioli no auanei oe e ka mahiai i ka hua ana ma ka pa milionn, aole hoi e liko me ka ka Baibala ka uuku. Nolaila, ke uluhua mai nei paha oukou i kuu hoike ole aku i ka anoano e hiki ai ke hooulu, a me kona wahi i waiho ai, a me ke kahua honun kahi e kanu ai, a me ka poe nana e hele a k e noi i ka anoano Eia no ia, o ke $50,000, oia ka anoano, o kahi i waiho ai o keia luoano he 050,000, aia iloko o na opu o tn'lii, a me na Lunamakaainaaa o «eia Kau Ahaolel» o keia A. L). 1870. 0 ka p*>e nana e noi i keia annano oia no na opu i hoike ia ae la malunii. O ka mea nana e hooko, o ka Moi Knmehumeha /. O Ke kahu« honaa o kahi e kunu ai o uu mau anoano la he 50 000. Aia i!<>ko o ka opu hapai keiki o na wahine H«waii, mai Hawai. a Niihau, aia o na wahiue e hopui keiki niBU anß iloko o kela makahiki keia makahiki, aia maluua iho o lakou keia mau anonno he 50,000 e kanu ai, aole nae o kein 50,000 na ka wahine hooknhi, a maluna wale iho no ona kein poinniUai, aule pola ko'u munao, penei ko'u manao, a me ko'u ike. E hooikaika oukou me ko oukou ahonui e na Lunamakaaina o keia kau, o noi i ko oukou ahaolelo e hookaawale i $50,000 i mau an >ano e kanu aku ai maloko ka opu o na wahine o hapai īnau ana i na keiki, a me ka opu o na wahino e imi nei i mau laau make e hooinake wale ai i na keiki iloko o ko lakou mau opu me ka ike ole o ke kane, a me na lala o ke aupuni, no ka mea, ua kau ia no he kanawai no na wahine e pepehi wale ana i na keiki iloko o ka opu, a pehea iho la i ike ole ai ke kano i ko ka wahine pepehi ana i ke keiiu, a i ka wa e hanau mai ai ke keiki i ka ma.iawa 4, 5, 6 % 7, mahina, ina ia hemo ana mai nae ua make ke keiki, i ka nioau ana oku nae o leo kane i ka wnhine i ke kuinu i make ai ke keiki, ka he hee wale iho la uopaha no keia keiki, peln mai ka w.'ihiue i Kekane, aku, aole nue pela ka oiaio, ua pepehi muoli no kola Wahine i keln keiki, ina ka imi aua i luau o make oi ke keiki, a me ka opa ana kekalii i ka opu i ka wa e ai ole . ai o ka liiiia kakuhiuka, i ka wa e hooin ika ne ui o ke kauhua ana o ko keiki, nolaila, he nui wale o

na v«biue o ĪJaw»ii nei e pepehi wale uei i ka kkou mau keiki, i kela a me keia mana»a ake kane e ike ole ai. He nui na kumu o na wahino c pepehi wale ai i na keiki. Kumu 1, no ka eha ik*wa e hanau ai. Kumu 2, no ka molowa i ka hanai ana, t nui a uii ke keiki i kana loaa, aole nse he nan-. mai ika makua. Kumu 3, no ka haalolo wale o ke kaue i kann wahine ine ka mulam'» kupono ole ia ia, a me ua koiki i hanau iwai lu) noiaila, i kuko ai ka maima o ka walnne 0 imi i m«H e in.ike ai ke keiki. oi»i, i k* wu 'i kn hoonmka «na o kauhua, alaila, pun ka luhi ana. Kuiuu 4, no ka lilu oke kino ona wahuie i ka lealea moekolohe me ia mea aku a la mea aku. a ua lo»a nao ke keiki iloku o kooa opu, ak«, kuko nae koiia manao iloko oni e pepohi i ke keiki iloko o koim opu, no ka pau ole o kona lealea sstana. Kumu 5, no ka hil 'hila kokahi i k* Inpai i ke kriki iloko o na la opiopio, mo ka pau ole o ko kino kamahi, a mo ka pau ole o ka le*lea, a no ka hilahil» kekahi i ka iooa imikai, no ka loaa o ke keiki ma ke ano inop.kolohe, nolaila, he nui idui no imh i n-i knniu i-koe, a4<a, ua poiu.i dho ia'u k» hoiko hii« aku, aka, ko noi aku iiei &u i ko oukou ahonui e o'u innu kaikiuiiuin, e hoike, mai i n;i kumu i koe e honp;ui ae ai i ka popeln ana o n > waliine Hawaii i ka lakou mnu keiki, i ka wa o hookauhua ana i mau kumu nui na na Lunamakaninana t ! noo .oo ai, a e hooikaika ai ma k* iini ana 1 ka pono, a nie ka hooko i na mea i hoike īa maloko o keia manao ana. Nulaila, Eia ka ninau ia kokou e na kauna Hnwaii i koe, I hea e hoopau ia &i ka pc t >ehi wnle ana o na w.ihine Hawaii i na keiki iloko oka opo ? E like me na kumu k 5 i hoiko ia maluna, a me na kumu aku i kne. Penei maoli io 110 ko'u manao i noonoo ai, i>ia nu kumu t ulu koke ai ko kakou Lahui Hawaii iu'i, ke hooko ia nae ka'u noi, a i na aole e hooko ia ka'u noi, alaila, aole e ulu ana keia Lahui ma na kumu e ne e hahai ai-ka poe kalai manao. E hookiiawale ka Ahaolelo i haawinn $ 50,000, i uku makana niuluna o na wahine e hapai mau ana i na keiki, malie o ike iho na wahine e umi wale ana i. ka lakou mau keiki ua lonu ko lakou pomaikai mai ke Aupuni uiai, alail», aole e ole ka malama o keia, a me keia wahine i ko lakou wa e hoomaka ana e hookauliua ma ka hapai ana ; »a keiki, a me ka wa e hanau ai, a me ku wa e nui ai ke keiki, alaila, aole e ole ke ala niai o na wahine e pepehi mau oei i ka lakou mau keiki mai kela pea. a me keia pea, o ka aina, a e ike nuanei lakou he hana maikai ka ke aupnni i haawi manawalea ai maluna 0 na wahina e hanau mau ana i n» keiki, alaila, e noonoo koke no lakou ia manawa, me ko lakou olelo ibo iloko iho o lakou, ■' ae," he pomaikai io no keia no'u, no ka mea i na wau e hapai ana i ke keiki a hanau mui, alaila . e loaa ana ia'u he makana dala mni ke aupuni mai, a i na wau e hanau hou ana alaila, e loaa pakahi ana ia'u na makana dala mai loko mai o na keiki he lehuluhu wale a'u e hanau ai. alaila, ke pii nei ko'u loaa ma ko'u hmau pinepine ana i na keiki, heaha ka hewa ke haalele oe ia'u e ka'u kane, a me na keiki a kaua, no ka mea, ua loaa no ko'u pomaikai, a me ko'u ola o ka noho a me na keiki, mai ke aupuni mai, nolaila, aole au e imi hou ana i msu laau o hoomake hou ai i ua keiki m» keia hope aku, e like me na kumu e 5 i hoike ia, e a'u e ike nei maloko o keia nupepa, ke hooko ia nae ka ia nei mea e kalekale wale nei, nolaila, aole o'u manao 1 ka eha o kou hanau ana aole o'u molowa no ka hanai ana, aole o'u manoo hou aku e hoolilo hou aku ī ko'u kino kamalii mamuli o ka lealea a like me ko'u mau le e noho kane ole ana, e mare ana a'u i kane na'u, i nui ai na keiki mai loko ae o'u, alaila, nui ko'u haawina mai ke aupuni mai, e hoopau ana aū i ko'u hilahilu ke hapai au i ke keiki i ko'u wa opiopio, no ka me» ke ike nei au he nui loa ko'u pomaikai ma keia mau kumu a'u e ike nei, Nnlaiia, pehea ko oukou manao e na wahine inai Haw»ii a Nnhnu. i oa e aa nna ka Ahaolel.i e lu.nwi i $ 50,001) o uku makaoii maluu-i iho o ikou o m< wanine Hawaii " W.ihine'" He olioli loa makou e hnnwi mai ka 'ihaololo i $ 50,000, e hanaia i Kanawoi, i hiki ai ia makou be hoohannn nui aku i na keiki mai loko pku o ko mukou mau piihnka, alaila, e hooulu aku no makou i !:« hhui e like me ka noho kahiko ana o 1 keii». aupuni, a!ai!n, aole makou e umi i na keiki, aole hoi a imi aku i mau laau e h >o- I make wale »i i na keiki, alaila, e imi mau no makou i na laau hoohapai keiki, i nui ai ko makeu hanau ana, nolaila, ke ike ae la oukou e na alii, a me na Lunomakaaioana o keia kau Ahaolelo i ka manao o na wahine e hoike ae ln. 2Colaih, be n>i aku nei au ia oe e ka Ahnolelo o keia kau, e hookaawalo oe i $ 50,000 i mau anoano e lulu aku ai malunu e keia mau wahine, ana lakou no e kanu, a e hoou'.u, alaila, e ike no auanei kakou i ke p>,ho ole o keia mau du!a, ke hooliloia ke kanu ana maluna o na wahine e hanau mau ana i na keiki, alaila, e ike no auanei kakou i ka lana uiai o ka manao o na wahine mai Hawaii a Niihaii, me ka olioli oko lakou manao. E kolu mau kumu au e hoike oku nei, imua o ka Ahaolelo no ka hooknawole nna i nn hanwina pakahi mnlumi , o keln wnhuie a mo keia wahine mai l'oko mai o ke | 50,000 ke »e ia. E haawi ka Ahaolelo i $ 50, pakahi innluna o ka wnhine e hnnuu ana i ke keiki, i na e hnnau wnhiue i kr keiki niua, aiuila, e loaa una ia ia ka uliu maknno dala, h« $ 50, pnkahi a ko aupuni e haawi ai maluna o kela

a iup, keia wahioe e hanau paknhi toa i os UeiUi, iloko o kela, a me keu makahiki, i na he 12 keiki a keknhi wahino e hanau itihu ana, nlaila, e loaa no ia la tta uku makani he § 600,00. Eia ke kuiuu 2, E uku ms.u ke aupuoi, i na wahiae e hanau mau aaa, ilojto o kela mahina, a rae keia mahiaa i f 2,00, a i na ho l2'ana k«iki, alaila, e uku ke aupuni i $24,00 iloko o kela mahina, a »jc keia īuahina, aka hoi, i na e lawe ana ka Ahaulelo, !>a ka Alniolelo o hoonohonoh» ka uku nukana maluua o kela wahine, « m« kvi* waliiiu», alaila, ua pono no. Nolaila, ke kannlna mai noi paha k\j oukoo nianao e kokahi poe uo koia mau kumu e noi ia noi iloko o ka Ahaololo, no ka luln ana i keiu roau dsla nialona o na wahine hapai keiki, mo ko oukou msnao paha e pono ana keia mso dala, ko hoolilo ia ma kei» ano, mo k« oukou nianao paha, aia a hoolei ia kma $ 50, 000 mawaho o koia aupuni mt ko ano hoopukapuka kalepa waiwai ana, o liko me ke $ 60,000 i manao ia ai e hoolei walo ako maluiia o ka Uina M •ku.ilii nuw«ena o KaK'pooi, a me Miwan noi. A mnhula oukou i manao iu e pomaikaai kakon maUila, nui ko oukou manao p.»ha e pukn pn mai ana ino na kumu hooulu lahui mmnoli o ka hoolei wale ana aku o koia 50,000 ma ko »no imi waiwai kalepa ana, nolaila i ko'u nanao, ua' oi aku ka pono a me ka waiwai ke hoolilo ia keia $50 000 ma keia mau kumu hooulo lahui, mo ka nuna pu aku 0 Kakoo i ka hua ana o keia m .u anoano e lulu ia aku ai maluna o ko kakou mau w»hine hoohapai keiki, no ki mea, e hoao k«k<>u 1 ke kanu ana, ka olelo mai nei paha kekahi, ka, hilahila ino ko kanou huolilo i keia $50,000 i kumu e hoolimalima ai i na wahme, mi ka uku ana aku i ke daU, a mailoko mai o ke daia i hoolimalima ia aku ai mnluna o na wahine, mnilaila mai i ulu ai keia lahui, aole pela ko'u manao, aole o'u manao e hilahila aku kukou i na aupuni naauao mamuli o ka lakou hi'nehene mai, no ka mt'a, he innu lahui hanau mau kakou i kela a me keia menawn, me ko lakou ike ole i ke kuinu o ka emi ana <> ko lakou lahui, i hiki ai ia lakou ke imi i knmu e ulu hou b! ko lakou lalu.i, o like me ke iui o ko lakou nolio kahiko anu, nolaila, aole nana aku no ko lakou aupuni, aku, e nana no kakou ma ko knkou anpuni iho,'m«muli auanei e ko ka lakoa waoana, e wanaoa mao nei, i kela manawa, a ine keia manawa, e emi loa ana ka lahui Hawai, a e nele loa ana, a he lahui e ae ka lahui nana e noho, ko kakou mau pukoa uliuli nei, a na lakou e ai haaheo aku ka momona o ko kakou aina nei, ka aina hoi a ko kakou mau knpuna alii i eha ei ka ili i imi ai lakoa i »ī)su pomaikai no ko kakou noho ana iloko o keia au hooemi lahui, nolaila. »o!s> o'u manao e lanakila ka lakou mau wanana, i na e hooikaika ana oukou e na Lunamakaainana, a ko ko'u mau kumu e noi nei, alaila, e pomaika ana no kakou a me ka poe e hooulu ana i ka lahui ma keia hope aku. ( Āole ipau.) VV. E. K Hanau mai —Ma ka Poalima, ia 18 o keia inahina, ua hanau mai na ka lcde a J. Kamila ma Kamakela, he kaikamahine. Ua hauoli makou no ka hanaa nui a mahuahua ana oia wahine, a he mea ia e hoomahuahua ai i ko kakou nei honun Hawaii. Na hale inu bia o Honolulu nki —I keia iiule iho nei, ua hoopuka aku makou no ka hoopai ia ana o Kaleihiapo ma ke Alanui Mounakea g 500, no ke kuai ana i oa bia ona. Mai ia manawa mai, ua ano emi mai ka ike nui ia ana aku o ka poe e hikaka ana. Ma na ulu oui ana o na hale inu bia, ua ulu mai no iloko o makou, ka hoohuoi ana i na wahi i hoala ia mniai ia mea. ma ke Alanoi Nuuanu kekahi hale hana wei momona, a maloko pu no hoi ohila i hnnaia ai kekahi mau ano bia, a hooluko ia aku ma na pnpnkaukuu o na Pake a me kekahi mau kanaka Hawr«ii. Aia pu na hoi mauka o Kalihi, kekahi wahi e hana ia nei o na ano bia, a luwe la inai ma kokahi mau hale liilii oke kulanakauhale nei e kuai ia ia. Me he 'nea la, raa ha )ke ana o kekahi mau kaoaka Hawnii, he ano noa kapu ole ka hana ana o keia mau wahi, «a hoomaka ae lakon n hana ; a ma la huna ann, ua pai ia lakou eke ak»- loaa, e hana me ka hookomo i mau mea bo<> >oluluhi ma ko lakou bia. Ona bia a kel ilii m«u kanaka Hawaii i hana ai, ua wol.ewehe ia e kekuhi ukamai, a ua muop< j<>, ua komo pu me kokahi mao ano ala,h Iwlu- Aole anei he mea pono, e hono ia r wehewehe i ke ano o na bia a keia poe haole e hana nei ma ke Alanui Nuaanu, a ma Kalihi hoi ?