Ke Au Okoa, Volume VI, Number 2, 28 April 1870 — ALOHA ALII, ALOHA LAHUI. Ka make ana o Kamehameha-Ka loli ana o ke aloha oiaio-Ka loli ana o ka aina a me na mea maluna-Na kumu i emi ai ka Lahui-E ola ka Lahui! [ARTICLE]

ALOHA ALII, ALOHA LAHUI. Ka make ana o Kamehameha-Ka loli ana o ke aloha oiaio-Ka loli ana o ka aina a me na mea maluna-Na kumu i emi ai ka Lahui-E ola ka Lahui!

HELŪ 4. Alua. O ko Kamehameha 1 hoomnopopo ana, niamua o kona make ana, i ka hiki ole ke wehe ae i na buke ekolu iloko o kona naau, e waiho mai i kona mau Hooilina Alii, i mea e kokua mai ai i kana mau ohe nana la, a me na hoku paa, oia hoi na waiwai maloko o kela wahi pahu, oiai elua lana i huipu ia iloko oia mau bnke, aohe kuleana i kekahi ke haawi, ke ole eae like na aoao elua: A pela mai no ka hoomaka ana mai o na mai aikanaka, aka i ka wa o Kamehameha 2 Liholiho, aole no ana mau hana e' pili ana i ka hoemi ia kakon. Ua hana no eia ika hewa nona iho, e mahalo akn ia ia. A hiki mai i ka wa o Kamehameha 111, a oiai nae oia e opiopīo ana, o Kaahumanu nae ma ke Poo Aupuni, a iaia hoi na hooponopono ana a hiki i kona make ana. A noh'o mai ai o Kamehameha 111 a waena o kona mau la. Oia hoi ka wa i hoomaka mai ai ka lehulehu o na lahei e, maluna nei o ko kakou. mau mokupuni, a maanei na kumu nui e pili ana i ka hoonawaliwali ana i ko kakoa man ola kino. oka heina oi kelakela loa i loaa mai ia kakou iloko o keia wa, oia ka hewa komu oka honna oei, e like <ne ka hewa i loaa ia Adamo, mamuli o ka haule miia ana o kana wahine o Ewa. E hoakaka uuku oo au ma na olelo elua.

A mahope iha o ka mahoahaa aoamai o naiahoie, maluna nei o bo kakou net aina. Hoomaka mai la kekahi mau auna maaa mai na aiaa uiolaau nni roai, a kakau mai la>maluna o na lala laau, a Kamehameha i kanu ai a me kona maa kaikaaana, a me kona man kaikaina, a me kona man makaainaoa aloha, ka poe hoi i komo pu me ia iloko o na ehaeha ana. Aole i liuliu ke kau ana ooa poe manu nei. ka lelele mai la.no ia, a i nana'ku ka hana, ke kn a kanaka mai la no ia. Ia wa, ka wehe mai la do ia i na alaoui, i nana aku ka hana o na'lii, e waiho.mai ana imua o ko lakoo mau maka, he alanni palahalaha, a lanla, a o kahi alanoi kahiko he oloii. Ia wa ka iho la ka lahoi a me na'lii me ka alo. alo ma o a maanei, ia wn pae mai la ka !eo, me he leo la oke kahuli. Eia mai! eia mai 1 eia mai ka nani! 1 Eia mai ke alaani palahalaha.

Ia wa, ke kanu mai la no ia oua poe nei i na laau hua noi, ma na kapa alaeni, hookahi no la, o ka boa mai la no ia, a pala-mai la. Ka hoomaka aka la no ia o na'lii ika pii, a me ka Lahni, i nana iho ka hana he alanoi palahalaha. Ona hua hoi e pala ana, na maikai pono ina maka ke nana'kn. Ia wa pae mai la kahi leo, me he wahi makani Kuahiwi la, e pa mai ana i ka wa kakahiaka, ka huihai pono ika manawa. Eai onkoa i keia mau hu?, e ai oukou, a e ola oakoa, a e loaa ia oukou ka noho aoa pono, e 'paa ka luhi, e pau na kaumaha, a pela'kn. Ke ae nei no ka mea nona keia pulima, he ono no, aka he awaawa nae ka hope. (Anhea oukou e na keiki i ao ia ma oa mea naauao, a akamai, e noonoo nui oukou, ame ke akahele, ma keia wahi o ko'u mau manao, a ke hai pu aku nei no hoi au maaaei ko kakou haule kaumaha ana.) Aole i liulin ka hni mai la no ia o ua poe nei me na'lii, hoopnka ia mai ana ka auhau malnna o na makaaioana, he manu ka anhau, he maau keokeo. Ua nui ka hooikaika o oa makaainana, i ka huli i keia ano manu, a puni ka makahiki, haawi aka la. Olelo mai la i na makaainana na makou no keia mano, no ka mea, na hou ia ka nuku, haawi loii aku jio. He nui ka hooikaiha ona makaoinana i ka huli i keia manu, ua nui ka poe i holo ma na moana kai, e huli i keia manu, a he nui ka poe i pau ika make, a huli kahi poe ma na kuahiwi, a lua kahi poe iloko o ke kai. I maunu, i loaa mai ai ke kino o keia tnanu, a pnoi kai makahiki. Hoihoi aka la no i aa poe manu nei i ku-a kanaka ai, o ka lakonla olelo hookahl wale iho la no ia e like me na nlelo mua. Ka, na makou no keia mana, eia la oa bon ia no ka nuku. A haawi hou aku la no, a na makon no keia mann, na like pa no me kela mau mann mua s onkoa i lawe mua mai ai, eia la ua houia ka nukn, "ka na makou no keia mann." Ea, ma k«ia wahl hu mai ko*u aloha i kekahi wahi keiki uuku opiopio makua ole. Ua hilinaioiame kona wahi naau opiopio aloha kaikuaana a.e loaa mai hoi na kokua aloha ana mai kona hanan mua mai, oiai aohealaua mau makua. Ia laua nae i pii akn ai ma na kuahiwi e hiki aka ai i aa ulu lehua, kahi a na mata i noho ai, Johe aku la lana i ka leo o na manu» olelo aku la kahi kaikaiaa i kona kaikuaana, " e pii ana kaua i hea ? " Hai aka la kona kaikuaana, " e pii ana kaua i ka huli oana,'' "pehea ke ano oia mea." " Ka, mai walaau 'nui oe, kokoke loa kana i kahi nni o ka mano." " Ka, ea, e kuaana, e kuhikuhi pono mai oe ia'u," "a nana o* Huna, aia kela manu, * aia kela manu." " Ka, e, makamake aku la wan i kahi manu nlaula." A noho laua malalo o kekahi komu ohia. Kau aku la laua nei i na kepau, ma na apahu lehua. Nana ae po oluna ika maou. Pepepee iho la laua, i akn la kahi pokii " ka, makemake wale aku la no aa i ka manu ulaula." " Kulikuli, o kou wahi walaiu no keia, hoolohe mai ko pepeiao, o ka mann i hou ia ka nuku, na'a no ia maoo."

O ka -wa i ko Kauikeaouli mau la a nie kona alakai o Kaaliumano, oia ka wa i ili nui mai ai ka make ia kakou lahui, a erai nei keia lahui, a awahia pu oie ka aina, a me nn wai e hoopuni mai ena i ko kakou mau mokupuni, ame na ululaau, ma keia wahi i loli ai ka aina, a wehe mai i kona waha, ala pu mai me kona mau bulu i kekuamoo, a me konn mau maka aloha ole. No ka mea ua hewa ke kanaka. MA NA KUMŪ I HANAIA I KEIA *AU LA 0 KAUIEEAOOLI. Ua haalele uai ke Akua ia kakou, a me ko kakou aina, ake hooie paa aku nei au ia oukou, aole akua me kakon, a me ko kakou aina, Ole Kukahi, Ole Kulua, Ole Pau. I na oukou i manao ma ko oukou ano hoakamai, e kamailio mai ia'u, alaila, ia wa wan e lalau akn ai i kekahi o kuu mau ohe-nana i hoopaaia me na helu mawohe, mai ke kahi a hiki i ka lima.

O keia man la o Kauikeaooli, a me na hana na mana i hookumuia, peoei kekahi kumu hoohalike. Ina oukou e nana'ku maluna o ka lewa, he mau mile loihi mai ka honua'ku, aia malaila he "mau papa i kapa ia o na papa ea hanu. Aika wa e nui loa ai ka wela o ka la, a puka mai kooa wela i ka honna nei, a hala he mau mahina, komo iho la kona wela i ka honua, ame na moana, a me ko laua hauna. Ja wa lawe ia aku la na hnina eamai ka honua aku. me he punohu uahi la a kiekie loa, a emi iho a hiki ma na papa ea hanu, malaila ua auo e, aohe iike. Kaumaha hoi kekahi ea, mama hoi kekahi, ia wā hoōmakaukau lana me he mau hoa enemi la o na la hoouka kaua weliweli.

Ia wa, lilo ae Ia na mea liu, i laweia aku e na ea mai ka honua akn, i mea hehee wale. hakahaka la na papa ea hanu. Ia wa holo mai la kekahi ea kaumaha kena ano, mai ka al(Bti mai, a o kekahi hoi, mai ka hema mai, he ano mama kona, a me ka wela nae. A hookui ae la me ka ikaika loa, a puka mai la ke ahi, me he uwila-la, a poha mai la hoi kona leo me ka weliweii. Aole au e hoahewa ana i ka hookuma ia ana o na hana hou iloko oia mau la, aka, ēia wale no ka'u e hoahewa nei, aole i waiho ia i mohai mawaena oia h'ookuioa. Ma kuu ano akeakamai kauka, ke ehaeha nei kuu naau ma keia wahi. Ma ka nana ana i kekahi o ko ke .Akua mau manao, aohe koleana o na Haku e nohoana ma ke Poo aupuni. E hele aku a hooponopono ma keia hookuina, o ka pepeiao wale no ko lakou hoohakahaka. O ka poe ia ia keia wahi, o ka poe a ke Akua i koho mīi ai, e-nana ma kela Helu mua, ma keia wahi. He maiia ko ia poe e hoole akn i na'lii, a me ka waiho po aku i na olelo elua mai ka lani mai. "He kuli ka make, he hoolohe ke ola." He mau tausani makahiki mamua aka nei, mahope ibo o ka hanan ia ana mai o keia lahiii mai ka p&pu hookahi mai, a mahope oaai hookaawale mai ke Akua i na hanauna alii, i mea kiai, a hoomalu 1 maluna o k» lahui. A hookaawale pu mai la no ke Akua i ka poe ma ka papa kahnna i poe nana e hoonani i ke Akua, a e kiai hoi i ka pono o ka aina, a me ka lahui. Ua haawi pn mai no ke Akua i man kumu kanawai no keia lahui, ma o na kahona la. Ona pilikia nui i pili ika make, aia na hooko ana ma o ka Moi la, a o na hewa emi mai, na ka papa kahnna e hooponopono, oia kekahi o ko ke Akua mau manao paa. No ka mea o keia lahoi, aole i like me na lahai e o ka honua nei, he lahni palupalu loa keia ma ke kiuo, a ma ka manao. 4 He poe aloha haku, he poe molia i ko lakoa k'ino no ke aloha Alii, he poe hoolohe. He ia ua make ika hora. He poe haule wale ona waimaka. He poe paa ole o kahi hipuu ika poli, aole e aua i kahi hakina uuku. Aole no keiā lahui i maa i ka noonoo hewa mai ka wa kahikomai, a mamua aku hoi o kamōke ana o Kamehameha I. Mahope wale mai nei no keia mau ino e laha nei, mai na mana aea wale mai. I keia hora, a'u e kakau nei, unuhi ae la au mai kuu poli ae i kuu wahi ana kaupaona, a lawe mai la au i ka'o mea i ike ai. la'u e makaikai ana maloko o kekahi rumi hookolokplo, e noho mai ana maluna o kahi. kiekie, he kanaka elemakule. a noonoo iho la au he Lunakanawai paha ia, a e noho iho ana kekahi poe kanaka maoli eono, me na aahu lepo, me he mea la mai ka h«)ebanai puaa mai. A ouhope jho lohe mai la au, ua hoopii ia mai lakou oo ko lakou inu hewa ana i na kis wai lepo o. kekahl ohana e , aku. Hoomaka mai la kekahi poe e kamakamailio, nana pono aku ln au i ko lakoa mau nukn, ua hiouhinu, hoomanao iho la au na ai i na io puaa kelekele o - Ulakoheo. A jnahope ibo, lohe mai la an i kekahi he man Loio ka ia e pale ana. Pahee maōli no hoi na olelo a ia poe akamai im ka wehewehe kanawai aoa. Hoom'aopo; po iholaau.e pukamaoli anano, aole i pau na olelo,' ike akn la au i ua «AMhakule nei, aole i kana mai na maka, ulu e howahewa maolimai la, alo-alo ino na maka. Hoopoka ae la me fea leo haalulu, u-u, nokuke kanaka, nokuke kanaka, aole maikai loio kanaka, me ka alo-aio ino ona maka. Ke kapi ia iho la no ia o na poe nei, pa-ono na kukulu-paakai. Hoi wikiwiki mai l& au; a hiki ma kuu wahi rumi oihana, noonoo nui iho' la aa no ke ano o keia olemakule leo haalulo, a noonoo ptt akn la au i na manu holu like oia ono, ka poe hoi e noho nei ma kela wahi lieia wahi o keia mau mokupuoi. Ka poe hoi ia lakon ka mana o ka hooko ana'ku i na lilio o ke kanawai, maluna o na pulapala a Kamehuipeha. Hoiaio iho la au aole no he wahi huua o ke aloha.iloko o lakou, i na moopuna a Kamehameha, e noho mai nei ma kela wahi keia wahi, a me ka moopuna hiapo ana e noho mai nei malalo iho o ke Pno Kalaunu o Kamehameha I. Hoomaopopo iho la au no ka olelo a kau wahi elemakule i ka wa kahiko loa.