Ke Au Okoa, Volume VI, Number 5, 19 May 1870 — JNO. M. KAPENA. LUNA HOOPONOPONO. [ARTICLE]

JNO. M. KAPENA. LUNA HOOPONOPONO.

Ua aneane ae nei e akolu pule ka noho ana o ko kakou Ahaolelo Kau Kanawai o ko kakou noho lahui a oupuni aua. Ke nawe malie nei no kana mau hana, a ke knlai kanawai nei no na Lnnamakaaiuana, ko kahou mau wahaolelo i hoouna aku ai ma ia Aha Hanohano ; a ke imi nei, hoololi, a ke hookomo hou ia mai nei kekahi man kana■wai hou a mawaena o na kanawai ano nni i hoopaapaa nui ia iloko o keia man la, na hoopaka ia mui e ka Luna Hanohnno Hikikoki o Hilo kekahi Bila, e pili anai ke Ka nawai Oki Mare o keia inau la e paa nei. 0 ke ano nni o ka bila, e hoopau ana i na kanawai nei ; a ua maopnpo no puha ia kukou ke ano oia kanawai, ina e hookaawale ia ke kane mai kana wahioe mai, e hiki no i ka mea i hewa, a me ka mea hewa ole ke mare ia, ina paha, mahope koke iho no o ka aoa. 0 ka makemake hoi o ka Bila a ka Luna o Hilo, e hoopau i ua kanawai noi a e hoihoi hou e like me ke kanawai o ka M. H. 1846 ; e hoike ana, ina ma ka meku ana o ka mare ia mawaena o ke kane me ka wahine, e kumau paakai ka mea hewa o lana no na makahiki ekolu ; a mahope o ka pau ana oia manawa, e hiki ai i ka mea i ahewa ia ke mare hon me ke kane a wahine hon akn paha. Ma na l)iia nei oka Luua o. Hilo, ua hookomo ia mai kekahi mau hoololi, he elua makahiki, hookahi makahiki a eono mahina ; oia na hoololi ma ka pauku 2 o ua bila la. Ua mahnahna na la oia hoopaapaa ana ma ia mea ; a ma ka Ppakahi iho nei. ua pani ia ka hoopaapaa ana ; a na ninau ia ka poe e kokna a e kue ana i na paukn la ; a na hooholoia ka pnuku nie ka hoploli i hookahi uia' kahiki ka hoopai e uoho kumau paakai ai. Ma ka nāna ana no keia mea, ua kopone ia mamna ae o ke kanawai e noho nei i keia wa, ke moku ae no, ka mare koke no ia, a ma ia mea, ua like loa ka pomaikai i loaa i ka mea hewa me ka mea i noho pono ; a ma kekahi ano kaloliloli hoi oia mea, na ane like loa me ka moe aku a moe mai ; aohe ano eehia iki o ke kanawai q. ka oihana mare. Ua hoopnka ia nae, o ka mare ia he ano olelo ae like ia i hanaia mawaena e ke kane a me ka wahine, ake kue no kekahi i kekahi, oka pau ae Ia no ia. Ke i nei hoi makon, be oiaio no he olelo ae like no ia ma ke ano kivila mawaena o ke kane me ka wahine ; aka ; ua oi loa akn nae ka eehia a me ka hemolele oia olelo ae like mare mawaena o ke kane me ka wuhine, mamua ae o na olelo ae like a me na olelo hoopaa o keia honua, mawaena nae o ke anaina naauao Karistiano. No ka mea, he oihana ano nni a hemolele maoli ka hoohui ia ana o na mea elua ma ke kuaho, a malaila lana i hoohiki ai e malama kekahi i kekahi i na wa maikai ame na wa ieo a pan. Ua hoopuka ia no nae e kekahi poe, ina, i ka wa o ka haalele ana o ke kane i ka wahine ; a o ka wahine paha i ke kane, ua pan ka kela oielo ae like. Ke hoopnka nei hoi makou me ka hookamani ole, na pan io no paha me ka manao ana o ka mea haalele, aka, ma ke ano oiaio maoli o ka oihana mare, aole he manai kekahi o lana ē hooki a e hookaawale ai ia laua iho mai ka oihana more akn ; na paa mau loa no ia, a hiki wale i ka wa o kekahi o lana, e hinaakn ai. Aka, 1 mea nae e hoomaalili ai i na manao kne o lana, oiai, ua komohia paha ka manao kue o ke kane i ka wahine me ka manao paa aole e hoi hon iloko o ke anapnni o ko laaa hui mare ia ana, nolaila, na pkomo ia mai ka mana hookaawale a oki hoi o ke kanawai o ka aina. Aia wale no nae malaila kahi mana nukn e mahae ia ae ka hemolele o ka hui mare ia ana o na mea elna I Ua hoopnka ia nae e kekahi poe, aole no he nni o na hewa i ike ia mai ka hooholo ia ana o keia kanawai mai ka M. H. 1866 o kona kan ia He mea hiki no pnha ke kalai olelo ana pela ; ao na hewa a pnn o keia pae lalani hookahi, aolie no he kau kanawai ana e hiki ai ke hoopaa loa ia mea i kona nalohia ana. Aka, be mea kupono nae hoi, e noonookau kanawai ia, i mea e kanai kun wahi houkaokoa ana mawaena o ka mea pono a rae ka mea hewa. Ma ke kanawai 6 kau nei, aole i maopopo ka mea pono a me ka mea hewa, uaane " kapala ke kea na ka ele ka ai!'' Nolaila, i mea e malama knpono loa ia ai ke kapu a me ka eehia o keia mea he kana-. wai mare, he mea pono no paha e kau io i wahi hoopai kumau paakai no ka aoao i oki ia. Aka, oka hookuu ana e mnre koke ia mahope iho o ka mokn ano, he ano kouo ana no ia ma ke ala oka akn a me ka moe mai; aole io no puha pela ka makemake ana oia kanawai, aka, he mehen nae e hiki aku ai ia ano, ke maa lea iho ia kaana mawae-

na o kakon. Kekahi kanawai ano oni, a us ane hookahna ia'no paha malona o ku pono io maoli, oia no ke kanawai a ka Loio Euhina i waibo aka oi, e pili nna no " ke kau nna i kekabi hapa o ns lilo no ka hana ana i na alanoi moluna o na aina i hoopomaikoi in e ia meu." Eo kanawai aoo nui no iu, a nn pili no nae ia i he knpono. No ka mea, o kela a nie keia aiua e waiho ana mu ke knn loa aku o kekabi alanui a olaloa, be waiwai no raa na loaa mahiai aku, aka, bc oi loa akn nte ka

waiwai, ina o moe ponoi ia akn ana e kekalii alanui ma kn iwi oia aina. A e like no hoi me ka pii ana ae o ka waiwai oia aiaa ; aole anoi, he mea kopono i na aina la ke oku i kekaiii iiapa o na lilo i ka huna ana i alanui i hoopomnikai ia mai ai o ua aina la ? He kanawai kupono no keia ke noonoo akahele ia.