Ke Au Okoa, Volume VI, Number 9, 16 June 1870 — NO KA AHAOLELO [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO

LA HANA 28, Poakolū, lUNE 1, 1870. Halawai ka ahaolelo ma Honolulu, hora 11 kak. e like me ia i hoopanee ia. Mea Hanohano Paresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia eke Kahunapule Heluhelu ia ka moolelo o ka hale. Noi mai o Mi Laiana e noonoo hou ia ka bila e pili ana i ka auhau o na lioloholona, mnmua oke kakau poepoe ia ana. Ninauia a aponoia. .• - Waibtrm» oMi Latana;:he.hook>li no ka Sbo po«pbeia /' Ninauia a aponoia ka mooleloo kahale. Waiho mai o Mi Kuapuu he palapala hoopii no Koloa, Kanai, e haawi ana na ke Kuhino Kalaiaina e hana i na olelo aelike no ka Haku a me ke Kauwa, a e hoonoho i hookahi agena ma kela atne keia ap»na no ka hana ana i na olelo aelike o keia ano, a e hoonoho ia i kanaka maoli ka Luna Lela no ia apana, a e noi mai ana aole e hoopauia ka laikini opiuma, waihoiai ke Komite o na ahahookolokolo. Waiho mai o Mī Komahoa he palnpiila hoopii no Pnna Hawaii e noi ana i $4000. no ka hana ana i ke alanui mai Mawae a hiki r Hilo, a i $6000 mai Mawae a Laa, a Kilauea, a e haawiia na ka hina alanui oia apana e hana, waiho ia i ke komite noi dala. Waiho mai o Mi-Kuapoo he palapala hoopii no Waimea Kauai, i $2000, no ka wehe ana i alanui mai kai o Waimea a hi(ci i Kikiaola, Kaaai, waihoia i ke Komite ona Aina Anpuni a me na hana hou, a he palapal» hoopii hoo no hoi, e lilo ka hapalua o na waiwai paa a lewa ika wahine kane make, waihoia I ke Komite o na aha hookolokolo, a hepalapala hoopii hoa no no ia wahi, e lilo ka hapalua o ka waiwai paa a lewa i ka wahine a ka nen o na aina e i haalele i kana wahine, waihoia i ke Komite o na aha hookolokolo. Hoike mai ke Komite ona Ahahookolokolo, i ka hoike no ka bila kanawai e piliana i ka aie o na mokn holo pili aina ma keia aupuni, a hoike mai e waiho ia ka bi!a ma ka papa, a hoike mai i ka bila kanawai e pili ar>a no ka opiuma, hoike mai e Qoonooia ia btla e ka hale, a hoike mai i ka hila kanawai e haawi ana i ka manawa no ka hoopii ana no na aina e hoihoi mai, hoike mai e waihoia ma ka papa, waihoia ka hoike a ke komite & noonooia e ka ba!e. Hoike mai ke Komite o na Aina Aupuni a me na hana hon e pili ana no ka palapala hoopii no Hilo, e pili ana i ka Luna Alanai, hoike mai e waihoia ma ka papa, a o ka palapala hoopii no Pnna Hawaii e kuai ia aku na aina aupuni i n& kanaka, hoike mai e waihoia ma ka papa, a o ka hoopii a na haole o Lanai nokahana ana i lua wai no ia wahi, hoike mai e waiho ia ma ka papa, a o ka hoopii no Kona Akau, e weheia ke awa ku moku o Kailua, hoike mai e waihoia a noonoo me ka bila, a pela no hoi me ka hoopii o Hilo e hoonoaia na kai lawaia, hoike mai e waihoia a noonoo ia me ka bila, a o kekahi hoopii hou no no ia apana e hoonoaia na kanaka e oki a kuai aku ina laau ma na aina konohiki. Ninauia a hooholoia e waiho ka hoike a ke Komite ma ka papa. Hoike mai ke Komile Wae e pili ana no ka imi ana no ka bila kanawai e pili ana i ka hoemi ana i na mai i loaa ma ka hookamakama i aponoia ma ka la 24 o Angate, 1860, a hoike pu mai no na wahine hookamakama no ka hopu ana e like me ka Pauku 2, o ka Mokuna 37, oke Kanawai Hoopai Karaimi i hooponopono hou ia, a waiho pu mai he bil« Kanawai e hoopau ana i ke Kanawai e pili ana no ka hoemi ana i na mai i loaa ma ka hookamakama. Noiiaa aponoia e paiia ka hoike a me ka bila n e lilo oia kekahi hana o ka hale ma ia la. Noi mai o Mi Wahine e heluhelu akahiia ka bila e hoololi a'i i ka Pauku 388, o ke Kanawai Kiviln,marke kapae ana i ka hoaolelo " hoaaina" a hookomo malaila, " na makaainana o k« Moi"e pili ana no ka lawaia, haawiia e heluhela alna ia. Hoolaha mai o Mi Kaluapihaole. he bila kanawai e hoololi ai i ke kanawai i aponoia, lune 22, 1868, e 'pili ana i ka lawe ana i na ohua ee moku. Waiho mai o Mi Wahine, he olelo hooholo e kauoha ka PaTesidena i ka Makai o ka hale e lawe mai i ke Kanikela Amerika e hoike mai i ka nni o na dala ana i ohi ai mai oa loina Hawaii mai, kne ka oleld" hooholo i ka fula o ka hale a me ke kanawai. Noi mai ke Kiaaina oOahu, J. 0. Dominia e hooponopono ia ka mea i hoopukaia ma ka nnpepa haole aupani " Hawaiian Gazette" e pili ana i ka olelo hooholo a Mi Wahine, e kauoha ana i ke Kiaaina a me k* Kuhina Kalaiaina e imi a hoike mai i ka hale i ke kumu o ka liwe ana o ke Kanikela Amerika i ke dala maina luina mai e kepa ana malana o na moku okohola.

Noi mai o Mi Laiana a hooholoia e haawiia ka olelo hooholo a ma ka hoike a ke Komite e pili ana i keia mea, a e haawi -nku ke Kakauolelo o ka hale i na mea a pau ike kakau moolelo o ka nupepa Hawaiian Gazette.

Waiho mai o Mi Kahaulelio he oleio hooholo e kauohaia ka Makai o ka hale e hoolako mai i elua kaa no na Komite o ka Hoola, e hele aku e nana i na hale mai, hoihoiia ka olelo hooholo. Waiho mai o Mr. Kaiue, he olelo hooholo e hoike mai ke Kuhina Waiwal i ke kumu i hoolilo pau loa ia'i ka haawina kumau o ka Mea' Kiekie M. Kekuanaoa,. no ka mea ua kā ]no «at o'elta n»na iiaawiia no ia ray-a-na hoopauloa ia no na lilo o kona hoolewaia ana. Hapaiia no na hana o ka la : Mr. Boyd ma ka noho Lunahoomalu. Komite ka hale no ka nonnoo ana i ka bila kanawai e hoopau ai i ka Pauku 1417 a hiki ika Puuku 1425, oke Kanawai Kivila. No na haku a me ua kauwa. Ku mai ke Kuhina ona "Aina E. Ke ku nei au e noi aku ia oe e ka Lunahoomaln e hoopanee loa ia keia bila, a aole no hoi au e kamailio no keia bila e like meiae waiho nei, a ke waino oei no ka bila imua o ke komite o ka hale a na keia komite oo e hoike i ka apono ame ke kue ana. O kekahi o kou hoa ma keia bila ua hai aku oia i kona manao imua o oukou me ka maopopo nui, a ua kahaha nui no hoi au i kana mau olelo oiai oia e noho ana he Kuhina no keia Aupuni, ahe noho kona iloko o keia hale ma kona ano he Kuhina i like me ko'u noho Kuhina e ku nei a me kekahi mau' hoa e ae o'u ; ua olelo aku kaLoio Knhina ka mea au i hoopaka ae nei i ka inoa Kutir<a, ua kue ke kanawai e waiho nei i ke Kumukanawai ina pela, heaha la hoi ke kumuo kona laweoleana maii bila kanawai e hoopiha ai i keia, a pehea la oia i hoike mua ole ai ma 'kona aoo he Loio Kuhi. na a he mea i akamai i ke kanawai i ke kue o keia kanawai i ke Kumukanawai, oiai aa iwakalua makahiki ke kau ana : a aole no hoi keia o ka hale kupono ana e hoike aku ai, 0 ka aha kupono wale no oia ka Aha Kuhina imua o ka Moi oiai he mana kona, a heaha la kona kumu i hoike mua ole ai, aka, ua like no paha me kana i olelo ai ī kela la aku nei akahi no oia a hoike i kona manao. Ma ko'u ano he Kuhina no ke Auponi a me ka'u oihana maoli be loio, akahi no au a hoike aku i ko'u manao no keia bila e ka lunahoomalu, a e mamao loa ana ko'a maoao mai ko ko'u hoa mai e pili ana i ke kanawai, a ua okoa loa ia, aolenae no ka mea owau ka oi loa o maua i ka ike ana ma ke kanawai malia paha oia ka 01 o maua. Eka lunahoomalu ua knhikuhi inai oia i ka hale nei e nana aku i na huaolelo Latina malalo iho o ke kino o Lee ka Luna kanawai Kiekie mua o keia aopuni. Na ke kioo kanaka no oia kii i kau i keia kanawai no oa Haku a me na Kauwa, a raai ia ia mai a hiki i ka wa o G. M. Robertson, a hiki wale

' ka la i kau aku ai na lepo o keia ao maluna oko laua mau kino, aole hookahi o laua i hoike mai ua kue ke kanawai i ke Kumukanawai a hiki i keia la a'a e olelo aku nei, a o ka makamua keia o ko'u lohe aoa i kekahi o ko'u hoa e olelo ana, ua kue. Ua oleloia mai no hehookauwa kuapaa keia. Ke hoole aku nei au aole pela ; a ke kahea aku noi au 1 na hoa a pau i lohe a i helahelu i na olelo a kekahi kanaka naauao, nona ke ano i keia wa ua hiki aku oia i ke ahiahi o kona mau la, aka, na kiekie nae oia iluna, a o kona inoa oia no o Horace Greely, ka mea nana i olelo aole he hookauwa kuapaa a aole no hoi i akahi iniha oka mile ka hoopaa ana o ke kanaka ia ia iho malalo o ka aelike

Ua pomaikai nai kakou i ko kakoa hiki ino ole aoa imua, oia hoi eia no ke ola nei kekahi poe nana i hana i ke Kumukanawai o ka M. H' 1852 a pela no hoi me ko ka M. H. 1864 e waibo nei ua hoopilipiliia mai kakou no na kaoawai a me ke Kumukanawai o Masekuseta i hanaia e kekahi Lunakanawai naaua« o Parsons, kehai aku nei au aole kakou e noho ana malalo o Masekaseta, aole mai na mea a pau oia ipokuaina, aole loa no, ina kakoo e lawe ana i na kanawoi a me na olelo hooholo ona Lunakanawai o Masekuseta. £ aho no hoi kakou e lawe i na mea a pau a na Lanakanawai Kiekie o kakou i make a me ka Lunakanawai nui i hele aku i kahi e mamua

0 ka lawe ana mai i na mea o na aina e, ua olelo mai ka luoa o Kohala, he aloha oia i ka lahui Hawaii, a ua ana oia i na kuleana a pau o na kanaka, he oiaio noia, he hana maikai ke ana aina, aka aole paha oia i tna wnle i na kuleana o na kanaka me ka uku ole, ina pela e make ana oia iloko o ka hemolole, a e mau ann ka paa ana o kona puuwai i ka puuwai o ka lehulehu : ina pela io, aole no i 01 ae ina o ke ana aina kona mea i aloha ia'i mamua o oa hana nani he nui a Lee ma luua o Robikana i make, na mea iloko o ko laua mau la o ka opiopio i hana i na hana lima uo ko laua pono iho a me ka pono pu o keia Aupuni a kakou no e ike oei a hiki i keia wa

o ke kanawai e waiho nei ua hanaia no e ko kakou Moi e noho nei a me na Lunakanawai Kiekie ekoiu o keia Auponi, aole nne hooka~ hi o lakou i hoike mai ua kue ke kanawai i ke Kumakanawai.

I ke kau ahaolelo o ka M. H. 1858. ua laweia keia kanawai ia kau, a ma ia kaa no he loio akamai e noho ana be hoa, a no kekahi o na lunakanawai kiekie i make, a me na loio e ae he nui he poe akamai kanawai lakou, ua kau'lakou i keia kanawai me ka hoomaopopo pono ana aole i kue iki ke kanawai ike kumukanawai. Eka iunahoomalu, ona miBsionari o keia n&. makoa >>: ks pono o.ka ahane, aa hoapono iakooJ;fceia:kana- r

naw«i.oiarka kamaaina, a aote ona malihioi ka poe nana e olelo mai ua hewa, ua hanaia he wiliko ma Koloa Kauai e makou, oia o Li, Bihopa a me ka mea e noho nei nia kuu lima akau oia hoi o Henry A. Pierce he kamaaina kahiko o keia mau pae moku o Hawaii nei, a ke nola nei no paha iloko ona ka hoomanao ana no ia manawa i hala, i ka M. H. 1859, ua loaa mai mai ka oihana mahiko o Hawaii nei be milioua dala a oi ae, pehea keia aole anei o ke kahi pom<ikai keia o ua kanawai nei, ke hai aku nei au, aole wale no o keia, aka, he hni loa a ua ike no oukoa.

Eka Ipnahoomalu. Ua olelo nui ia no ka nui o ka holo ana o ka make mawaena o ka lahui Hawaii, be oiaio paha ia, aka, aole nae o ka oihana mahiai ka mea i nui ai ka make, aole loa pela, no ka mea, o ka oihaoa mahiai oia ka oihana puka nui o ka honna nei, a o na kanaka paahana, oia no na kanaka ola maikai, a eia kekahi mea a kakou e noonoo iho ai no keia mea he kauwa kuapaa, o Rev. Green (Gerina) o Makawao, Maui, ua haalele'oia i kona lilo ana he hoa no ka Ahahui Misiooari o Amerika no na aina e mai ka lawe ana i ke dala mai na kauwa kaapaa mai, a eia no hoi kekahi palapala mai ia ia mai e hoike ana, aole he mai o ka poe paahana ma na mahiko, he maikai ko lakou ola a me na aahu mamua o ka poe i nuho ole ma na mahiko a i noho wale iho no hoi, me ka hana ole Heaha la kekahi mau olelo i ole|p ia ai no.ka hoopau i ka lei aliia me ka kou hoaloha Mi Bihopa i hooog.ltajp^^#|ff^

ka welelau mai o ke alePo o hai aku nei au, aole e hiki ana aole loā iio;' ke manukina ole ka oihana mahiiai, a aole loa no e hiki ana ke hookahuli i keia aupuni, a i ke aupuni ano Repubalika e like me Amerika Huipuia ke hoopau ia keia oihana he mea makehewa i kekahi poe ke lawe mai i na olelo ano e ma ka olelo haole a kekahi lunakanawai o Thomas i waiho mai ai. "Na pono pili paa loa o ke kanaka," ke hai akn nei au he olelo Hawaii ko kakoo, a ina e hoike ia aka ana keia mau olelo a pau o ka pauku mna i ko kakou kumukanawai i na lunakanawai Thomas la, aole loa e maopopo ana ia ia, oia no ka olelo Hawaii o na olelo kumukanawai ana i kakau ai, ma keia mea, .aole loa au i ike mai ka muai ka hope i ka lilo ana o ke kanaka he kauwa kuapaa kehoopaa ia ia iho ma kekahi olelo aelike, no ka mea, he por.o kuokoa ia no na kanaka a pau loa malalo iho o ka la a me ke kumukanawai.

Eia keia eka lunahoomalu. Ma ke kanawai o ka moknaina o Maseknseta, ua hopu ia no ka luina ke mahuka oia mai kona moku mai i kepa ia ai, no ke aha hoi keia hopu ia anß, aole anei e na hoa no ka hoomalu ia ana o na pomaikai o ka poe imi waiwai oia mokuaina, ina hoi ha pela, no ke aha hoi kakou i Aoohalike ole ai me na hana oia mokuaina e hoomalu mai hoi i ka poe mahiai mai*ke kolohe ia mai; heaha la ke kumu nui o keia manao ana e hoopau i keia hana nui, ka hana i hoopomaikai nni i keia lahui mai o a o.

Noi mai aMi Jndd, a hooholoia e hoomaha ke Koraite i umi minote. Ku hou mai ke Kuhina o na aina e. E ka Innahoomalu ke hoomaikai aka nei- au i kn loaa ana i ka hale he wa hoomaha a pela no hoi ia'u. Ke noho hou nei kakou e noonoo ano no ka oihana mahiai. O ka oihana mahiai ma napapalina o ke ao nei, oia oo ka hoeuli o ka aina, ke ole ia, aia la mahea i keia la na kanaka o Masekuseta a ma na wahi e ae, a heaha la ka hana a na paaliana e noho nei ma na mahiko i keia wa, he lawaia paha a me na hana e ae, ua olelo mai ka luna hanohano o Honolulu, o ka oihana mahiai k.a mea i pau loa ai na kanaka o Lahaina i <ka haule, ke hai aku nei aole pela, o Lahaina oia no ke kulanakauhale alii o keia anpuni mamua, a mahope mai ua hoihoi ia maiuna iho o ka lepo o kakou e ku nei, i keia wa, ua oi loa ae ka waiwai oia wahi ma ka oihana mahiko i keia wa mamua oia wa, ua haole no o Lahaina mamali o na hana ino oia kulanakauh&lē mai ka M. H. 1852 a hili ikeia wa mamoli o na ino i kuai ia aka na wahine me he hipa la i na luina moka okohola, a mai ia poe mai i loaa ni ke emi ana o Lahain», aole mai ka oihana mahiko. O ka oihana mahiko ka mea nana i haawi mai he pomaikai i ke kanaka o Lahaina i kahi papaala ana

| i ole ai e ulu ana he mea kauu, e ka lunnoomalu ke kahea hou ako nei au i ke anO;p ka olelo maoli o ka noho hoopilikia ole ia mSi, oia hoi ka noho ana n ke kanaka he mau pono i pili paa aku ia ia, a aole oia e hooplikia wale ia raai, a oia no hoi kona ko aku e hana no kekahi me kona makemake iho, ke lawe mai nei au i ka olelo a kekahi kanaka ma ka Nor£h Jlmerika Revicw, o kekahi pono pili paa loa o ke kanaka, ōia no ke komo ana o kekahi kanaka nona jfonoi iho ma kekahi olelo aelike e hana a o keia aole oia e kapa ia ana he ka&pa haapaa. r ;CHt»-kakoo naau olelo aelik&kou e kama;hb' < n8i > na hai ia no ma-

a me ka; nkai^k*-

; ka hoopaa olelo ae iike, no ka mea ma ia olelo aēlike aole i hoikeia ka uku hana a me ka loihj o ka mana, a ma ia mea, ke bai aku oei* au heaha la ka pili oia miu olelo no ka aelike i ko kakon aelike, aole loa.

Eia e ka lunahoomalu ma kuu lima e paa nei kekahi olelo a kekahi kanaka naauao kaulana, e hoike ana oia, o na Panalaau a me na apaaa aina kaawale o fieritania, ke ula nui nei iakou i keia wa a na oi ae a kiekie, oia man panaiaau a me ia mau apana ua like loa lakou me kakou nei, ina pela, aole anei e pono ii kakoa e ku me ka kakou e ko nei i like

ai me ia mau panalaaa a me ia mau apana e pii lei iluna ma ka waiwai. .

Kahaha nni an i ka lohe ana i ka Loio Kuhina no ka hoomaopopo pono ole ia o ka pono 0 kauwa ena haku hana, ke hai aku nei au, nowai la ia hewa, ina na hoopii mai kekaiii kauwa imoa o na -ahahookolokolo no kona poino ma keia kanawai a he kanaka ilihune oia, he hiki no ia ia-ke kahea aku i ka Loio nuio ke aupuni e kokua ia kanaka ilihune, no'ka mea o ka hina no ia a ka Loio Kuhina 1 haawiia malaio oke kanawai kokua i na kanaka ilihune a pau o ka Moi ke 'Lii ; a ano e ka lonahoomalu e huli ae kakoa a e nana'ku no naolelo a kekahi luna o Hnnolula i lawe maiai iloko o keia hale, no kekahi Oielo Aelike i hanaia mawaena o kekahi kanaka me lekahi, oiahoi elua mahina ke keuaia ana aka.oa hoohanaia mamuli oia aelike ekolu aka o ka olelomai aole aelike i ke kakaakakon ke nana ina

he ō?āf 'inea i oleloia mai e ua hoa hanohano la, e huli kakoa a nana'ku i ka manaoio o ka Pauku 1419, i oleloia mai no ke kupono oie a me ke kue maoli i ka pono pili o ke kanaka ; aia ma na panku ia, na haawiia i na lunakanawai apana a hoomalu, mamnli o ka hoopii ana mai o ka haku ma ka hoohiki ana e hoopuka aku ka lunakanawai i palapala hopu e lawe mai i ua kanaka la e hookolokolo. Ma ia mea ua hiki no ika Lorr> Kuhina ke hele e kokna i ua kanaka la me ka uka ole, a na haawiia no hoi i ka lunakanawai mamuli o ke kanawai ka mana e hooholo i ke poho o ka haka, a aole na ka haku iho, eia hoi kekahi aole i papaia ka hoopii ana i na ahahookolokolo a pau o keia auponi, mai ka aha malalo mai a ka Aha Kiekie loa, o keia auponi, a ilaila no e hiki ai i ua Loio Kuhina nei a i kona hope paha aoa e bookohu aka ai, ke hele ma o a maanei me ka uku ole o ke kanaka ana i manao ai e kokua ma kana oihana. £ka lunahoomalu, ua hooloihi loa paha au i ke koraite o ka hale no ka loihi o kau olelo ana, ano ia mea ke kahea

aku nei au i na mea a pau a ia'u pu iho no hoi kekahi, e manao ae e like me ka olelo a kekahi mau hoa o ka hale, aole e hoopanee loa ia keia bila, ina pela, pehea la hoi ka lakou pono e kau iho ai ma kahi o ke kanawai e maoaoia nei e hoopao, ua olelo pn ia mai he mau hoololi kekahi ; eia nae Ka hewa, auhea la ua maa hoololi nei a me ua mau panihakahaka nei ma kahi o ke kaoawai e hoopau i» ana ? Pehea la e hiki ai i ke kanaka ke hoohuli i ka hooua, ke loaa ole ia ia ke kuaui e hoohuli ai ? Eia no hoi keia.ua olelo mai ka lona o Honololu iloko wale iho nei no o keia makahiki a oi ae, kona hoomaopopo ana i ka hewa o ke kanawai, he mea kupanaha nui keia i ko'alohe ana ; o Ka ilio kiai ma kahi kiekio no na makahiki he nui i ka ike ole ana i ka hewa, a akahi no ka a ikeia. Nani no ka palaka, ua olelo ia mai no na palapala boopii mai na apana mai e hoopau i keia kanawai no na haku a me na kaawa e hoopau, ke hai akn nei an aole hookahi a'u i ike ai, a ina hookahi, mahope wale mai nei no paha ia 0 ka hoolaha ia ana ' mai o ka bila, he mea makehewa no kakou ka hoohalike ana'ku me Araerika a me Beritania, ma kekahi wahi o Beritania .e 9000; a oi ae o na wahine, oa kane a me na keiki e makilo ana i wahi apana palona no lakou, aolo nae ia mea ma Hawaii nei, mamna o kou pau ana, ke haawi aku nei au i ko'a mahalo i kekahi hoa o keia hale ia Mr. Hanaike i kona noho kauwa ana m» ka hoike mai, ua hona oia me ka hooko pono ana 1 kona olelo aelike, aole nae i loaa iki ia ia ka pilikia a hiki wale i.ka pau ana, a aole no

hoi oia i hilahila i ka hoike mai ia oukou i ka oiaio. A pela no boi me kekahi keiki a kekahi kanaka waiwai ooßeritania, na kepaia oia ma ka olelo aelike no na makahiki elima, pehea he kauwa kuapaa anei oia, e na hoa e huli aku oia a nana ia Kev. Bond o Kohala Hawaii, pehea la oia, oia anei kekahi o na hookanwa kuapaa, no ka mea, ua hoala ia eia he- mahi ko roa Kohala, a na na kamaaina no i hana i na hina oia mahiko, ka wa i hoomakaia ai, ua emi loa ka uku o ka eka aina, aka w keia wa ua pii nui ae ka pomaikai a me ke : kuaiukuai o ka eka aina i keia wa mamua oia ;wa, a oa loaa i na kanaka a pau oia wahi ma • ka mahiko ka noho knonoono aoa, a he mea kahaha no'u ka ike ana i ka like ole o ka manao o kekohi kanaka nui oka apana o Kohala, kahii koho ia mai k» luna o Kohala e noho nei, ina e hoopau ia ka oihana mahiko ka mea e hoowaiwai akn nei i na kanaka a pan a ka poe aloha aina e olelo nei he aloha aina a.aloha lahui, pehea la e pono ai aa poe aloha aina ? A nolaila e ke kanaka Hawaii oiaio e kapaa oukou, mai hilahila oukou no na pono a pau o ko oukoa aupnni. Noiia a hooholoia e hoopaa ke komite a noho bou i ka la apopo. Hoike mai ka lonahoomala o ke komite, a ma ke 'noiia ana ua apoaoia ba hoike a ke komlte. Hoopanee ka hale apopo hora 1] kakahiaka. La 29, Poaha, Ittne 2, 1870. Halawai ka ahaolelo ma Honololu, hora 11 kak. e like me ia i hoopaoeeia. Mea Kiekie Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Pūleia e ka Hon. G. W. Pilipo. Eelnheka moolelo o ka bale, a ma ke noiia ana aa aponoia. Waiho mai o Mi Tboropson, he p&lapala hoopii no Honolulu, e noi ana kaupaooa ia ka poi a e hooponopono ia be kumukuai, waihoia i ke Komite o na aina aupuoi a me na mana hou. Noi mai o Mi Kaukaha e kohoia i lunahoo* malo no ke komite o na palapala hoopii lehulehu, no ka mea, ua pilikia oia i kamai, hooholoia, a kohoia o Mi Martin. Noiia a heluhelu akahi ia ka hila kānawai a Mi Pilipo e hoololi ai i ke kanawai i aponoia s»a ka la 10 o lanuari 1865, e pili ana no ka like ole o ka olelo Hawaii a me ka Olelo Beritania ma ke kanawai. Nc!:.< a heluhelu akahiia ka bila kanawai a Mi Halemanu e pili ana no ke ana ana i na alanui a pau. Hoolaha mai o Mi Riee he hila kanawai e kokulu ia i Halemai ma Kauai Waiho mai o Mi Martin he olelo hooholo e kauohaia ke komite o na palapala nonoi dala a me na olelo hooholo e hoike koke mai, a i ole ia e kohoia i Komite Wae. Ninauia a hoomoeia ka olelo hoohulo. Waiho mai o Mi Kaiue he olelo hooholo e noonoo ka hale ina ua kupono ka hoolilo pau loa ia ana o ka Haawina Hoomau o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa j make, hoihoi ia ka olelo hooholo i ka luna o Molokai. Waiho mai o Mi Hikikoki he olelo hooholo 0 na bila kanawai a pau e hoolaha ia ana a e laweia mai ana, e hookomoia mamua o ka la 18 o lune, a aole e ae ia kekahimau bila mahope aku oia la ke ole e ae ia e ka hale, niaauia a hooholoia. Hapaiia na hana i pau ole. O ka hana mua, oia ka noonoo ana no ka olelo hooholo a Mi Kaiue, e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai e hoike mai i ke kumu i hooliio pau loa la ai ka haawiua hoomau o M. Kekuanaoa i make. Kn mui ke Kuhina Kalaiaina. O ke Knhina o na Aina e i keia manawa, oia no ke Kuhina Waiwai ia wa, a ua hoike aku oia i hehinei, ua pau i ka hoolilo ia no na lilo o ka noolewa ana, a ua kuhi aa na lawa iho la ia mea i ka luna o Molokai. Ko mai o Mi Kaiue. Owau ka mea nana 1 lawe mai keia olelo hooholo, no ka mea, ma Sau ike ana ma ka papa hoike a ke Kuhioa Waiwai, ua hoolilo paa loa ia ka Haawina Kuman o M. Kekuanaoa, oiai ua make oia i ka mahina o Noremaba 1868, a pehea la i pau loa ai ia mau dala, oo ka mea ma ke kanawai i aponoia ma ka la 31 n Dekemaba 1861 ua loaa i .ke 'lii i make nona ka haawina e oleloia nei e $4000, no ka makahiki, ma keia mea ke ike nai au ua hewa kahi i hoolilo ia ai o keia mau dala. Ku mai ke Kuhina Kalaiaina. , E like me kau mea i olelo iho nei mamua no kahi i hoolilo ia ai e like me ka hoike a ke Kuhina o na Aina e, oka, no ko'u manao ponoi iho, aole keia olelo hooholo na ka Luna o Molokai i hsna maoli iho, mo be mea la na hai mai, no ka mea, o na hoa Hawaiimaoli a pau o keia h»le aole lakou e hana ana i keia olelo hooholo, no ka mea, ua hooliloia ke dala no ka hoolewa o kekahi alii o ka aina e like me ka mea make i oleloia, a no ka mea ma ke kanawai a ko Luna o Molokai i. olelo moi nei, he aoo okoa loa ia, no ka mea, he uku hoomau keia, a na hiki no i ka mea nona ia haawina ke ohi a pau ke makemake oi», a eia no

hoi kekahi, aole e noho ana be ahaolelo ia-wa i hiki ai la ke noi i cfala, a no ka r n)Enacia o ke koena dala o kona haawina hooman, he mea knpono no ia oo ka hoolilo ana i mea e hoohanohano bope nku ai iaia. a he mea uīaa maa no hoi ia ia kakoo ka haawi ana, ioa no paha e noi ia mai ana i ka ahaolelo, aole oo paha e hoole mai aaa ka ahaolelo, ina e hoole ana ka hale i ka hoolilo ana ia maTtdala, alaila, e lawe mai ana au he bila tanawaie nka ia ea lilo o ka hoolewa ana.

Ka mai o Mr. Ealak&oa. Owau iiekahi e ko nei no ka haohao i ka hoolilo ia ana o keia mau dala, no ka mea oke dala e ofejoia net be haawina no ia no ka makuakane o ka Moi a.he Peresidena no hoi no keia hale. na ike no kakou a pau ; ina e like me ka mea i-ole-loia iho nei e ke Kuhina, heaha la ka lme&i nooooo ole ia ai ma ka Ahaknkamalu a me ka Ahakohioa, a e noi mai i keia hale e kaia ia. ina paha e iike me ke noi ia ana ibo'6ei e aponoia ka hoike a ke Kuhina al&ila e. pa» haohao ana na boa o ka hale, a heaha l&'hoi ke kumu o ka hoike ole ia anailoko o- : ka-bil& haawina. Nolaila, aole aa e apono aaa ika hoike a ke Kuhina. Ko maj o Mr. Laiana. Ua iike ko'n manao. me ko ke 'lii i olelo iho nei, oa hoohal&hala ia no ka hoike ana mai, nolaila ke noi akunei eu e kauohaia ke Kuhina Waiwaie waiho mai i oleio hni i kahi i hoolilo ia*i. Kn mai o Mr. Kuapuu. Ke kokua nei aa i ka olelo hooholo a ka lana o Molokai, a oa manao aa e hoopii lana nai ia ke Kuhina Waiwai e like me ka Paaku 42 kanawai no ka hoolilo wale i ke dala. Ku mai ke Kohina Waiwai. Oka papa hoike e waiho nei ua ili mai ia ia'a mamoli'o ka oihana i waihoia mai ia'u, oa noonoo nni ia keia dala mamuli oka hooiilo ana'ku. a na hooholoia e hooliloia no do ka hoolewa ana i ka Mea Kiekie-i make no ka oaea aa pHi po« no no ia ia, a ina paha e kahea ia ana ka-aka* olelo no keia meae oi nui loa aka an&ka lilo mamnli o keia man dalae oleloia nei,ji iko'a manao aoa ua hiki no ina hoa ke la*e mai i hila kanawai e kalaia no ka hoolilo aoa o keia man dala, oa hooliloia oo na lilooka hoolewa ana e $5574. Mamoli o ka hoopo< nopono ana a ka Mea Haoohano ke Kiaaio» o Oahn, bo!aiia, ke nonoi aka nei aa e apono ia ka hoike a ke Knhina. Ku mai o Mr. Kepoikai. He oau wahi olelo noku wale oo ka'u no keia olelo hooholo a kekahi lona o Molokai, o keia aoao o ka hale oa malama lakou i ke kaoawai. a o na Kuhioa aa ae lakoa malana oie kanawai a hebi iho. Ku mai o Mr. Pilipo. Omn kekahi i makemake e kamailio iki no keia olelo hoohoio, ua olelo mai nei kekahi Kuhioa:fole ka oa. ka luna o Molokai keia olelo hooholo be mea e, me he mea la e hoohalike oaai- ana oia i ka looao Molokai he' wahi keiki* he hopo, j ko'a manao aole peia, no ka mea, ke oaho nei oia iloko o keia hale aa kana> wai a me ke Kumukaoawai, i ko'u manao aoa, aole oo i pono ka hoolilo ia ana o keia dala e likeme kaka luoao Molokaii oleloīa ibo nei; ina na hooliloia keia nona lilo o kahoo* lewa, heaha la ka mea i hoike ole ia ai«- like me ka hoike no na lilo o Kaona ma, ua olelo maopopoia ma ke kanawai be mao; kama e hiki ai ke hoolilo i ke dala o ke Aupuni r me ka noho oie o ka ahaolelo, a at knpooo paha no ka hoolilo ia ana no Kaona ma, no ka oea he ano leipi paha ia, nolaila, e aho paha ,e like me ka ka luoa o Kuhala i olelo ihy nei.

Noi mai o Mr. Kalakaaa e hoplilo no ke doī a ba luaa o Kohala, a ekauohaiake Ka* hioa Waiwai e lawe mai i palapaia kala no ka hoolilo ana i keia maa dala. .

-Ku hon mai ke Kuhinā Kalaiaiaa. Ke manao nei au aole e hooholoia keia olelo hoo~ bolo, e kuhi ana ao oa pao ka • pepehi o'<aa hoa o keia hale i kahi i hooliloiai ei e like me ka hoike ana ako a ke Eahiaa r sDte he - om» la, he ano hoahewa' wale' mai no keia i aa. Kohioa, me he msa la. ua booJu>ax> ia».p6fea> iloko o ko makoa maa pakeke. -Ku mai oMi Kahanlelio. I ko'a mawuo aole e pono kela «oao ke:oldo iaai a manaa ako ana iu peu keia maa dda iloka oaa pa< keke o lakoa, o.ka haaa pono wale no a kela aoao o ka lawe m«i i.pal«paJa,e kala ia «ka t me be mea ia he li» kela hoaia r '/ke kepa a paiwa honaa, «olaila e poao e law* mailakoaihoike. . ; Ninaoia a hooholoia e waiho ia maka pap>a ka olelo hooliolo-ine ka hooMi e lawe maj,ke Kuhiaa Waiwai i Olelo Hooholo Hui $ hoike ana i ke'koena dala o ka aka. o 31, Kekoaaaoa so.na.lilo o:ka jiofl)lewa japa,.«,• kala ia aku.e Jia: hale. Hana alaa oia ka heluhela akala ;ia.ana o ka bila Jcanawai e 4 pili.°āna' i)ka aohao o oa holoholona e hoololi an* i ''ka Paaka 481 a hiki i kaPanku 497, o ke Kbnawai ~Kīrila. Noi mai o M.i r Kalama« . He hila nni keia a nolaila ke nonoi aku nei aa e kakaaii na ae ūjie na .hoole. , - .. Ku msi ke Kuhina Waiwal E ka .Pareaidena, ua poioo aa i ka hiki ol* ana nai i ka |a oka helahela alua ia aoa o ka bila, aka,

ma k& rula be hiki no ke hoololi aku i ka bila ma kooa heluhela akolu ia ana, & nolaila, ke hookomo akn nei au he hoololi ma kahi o 50 keaeta i 75 keneta ma ka pauku muao ka bi'3, no ka mea, mamuli o keia emi ana ho mea no ia e lawa ole ai na noi a na apana o oukou, oolaila, ke nonoi aku nei au i ka hale e hoohoio i 75 keneta ma kahi o 50 ke&eta a ma ia wahi wale no ka'u hoololi i makemake ai. Noi ia a hooholoia e kakauia na ae a me s& hoole, o ka poe ma ka ae oia ka ae ana i ka hoololi a ke Kuhina Waiwai e hookomo ma kahi o 50 keneta i 75 keneta, a o ka poe ma ka hoole, oia ka poe ae ole i ka hoololi. Poe ma ka ae. H. R. H. W. C. Lunalilo, M. K. P. Kanoa, J. O. Dorainis, M. H. C. R. Bihopa, C Kaoaina, W. P. Kamakan, M. K. F. W. Hutchison, J. M. Smith, S. H. Phillips, E. H. Boyd—lo. Poe ma īea hoole. Hon. P Y Kaeo, H RHitchcock, D B Wahine, C J Lyons, J W Kumahoa, G W D Halemano, S K Kaai, W T Martin, G W Pihpo, N Kepoikai, L Aholo, W Hanaike, D Kahaalelio, J Kaluapihaole, D W Kaiue, S M Kamakao, H Thompson, S P Kalama, J Komoikehuehu, J L Naili, S M Naukana, W H Rice, D Kaukaha, S K Kuapuu—24. Ua hooleia ka hoololi a ke Kuhina Waiwai. Nonoi mai o Mi Aholo, e hooholo loa ia ka bila. Waiho mai o Mi C. R. Bihopa he hoololi ma ka Panku 6o ka hila. Anmaa o ka pepehi ana ioa ilio me na hoailena ole, e hoopaaia na ilio iloko o kekahi pa anpuni ilio i elua Ja e hoolaha ai i ka mea nana na ilio. Waiho mai ke Kahina Kalaiaina he hoololi e kapae loa ia na huaolelo mahope aku o ka hnaolelo. Na makai a pau o ka apaoa. Noi mai ka Loio Kuhina a hooholoia e kapae ia na rula a e noonoo bou ia e ke komite 0 ka hale ka bila a e noho ma ka Poalua. 0 ke kola o ka hana i hoopanee ia, oia no ka noonoo ana i ke komite o ka hale i ka bila kanawai e hoopau ana i ka Pauku 1417 a hiki i kaPaukn 1425 Kanawai Kivila. Mr. Komoikehuehu ma ka noho lunahoomaln. Ku mai o Mr. Kuapnn. Inehinei ua lohe kakon i na olelo a ke Kuhina o na Aina E, e alakai ana ia kakon i na aupuni e i Beritania, Amerika a pela aku, aka aole nae he komo oia manao iloko o ko'u punwai, a aole no hoi 1 loaa ia'u ka pomaikai e kokua e hoomau i ke kanawai e waiho nei. Ua oleloia mai no e ua Kahina la e hoopio ana kakou i ka oihana mahiko, ke olelo aku nei au ao4e pela, aole kakoa i bele mai ia nei e hoopio * kekahi Kamnwaiwai nui o ke aupnni, a ua olelo hou mai no ua Kuhina la, ua mahalo no o Lee, Robi. kana sme Alani a me ka poe nana i kau i keia kanawai, ke hai aka nei an aole paha i oi aktx ka naaaao oia maa kau ahaolelo i ko kakoa nei. Anolaila ena hoa ekn kakou a kokna i ka bila e hoopau loa i ke kanawai. Ku mai o Mr. Kalakaua. Owaa ka mea nana i noi e hoopanee loa ia keia biia, a i keia wa na ike iho nei au he kumu nui. Nolaila, ke nonoi ako nei au e hoihoi mai i ka'u noi, aole nae o'a uakemake e hoopaa loa ia Keia kanawai, aka, e hanaia i kanawai i oi ae ka pono mamua o keia. Ku mai oMi Wahine. Ia ookon ena boa hanohano o ka hale, ke manao nei au ua paa bo ko oukou manao e hooholo i keia bila, no ka meama ko'n ike i na pa hana mahiko ma ko'u apana, a ua noho luna no hoi au ma kekahi oia mau pa hana a ua ike ao i ka hana ino ia ana ooa paahana, nolaila, ke kokna nei aa i ka bila. Noiia a hooholoia e hoopao i ke komite a noho hou i ka Poakahi. Hoikemai ka lunahoomala o ke komite, a na ke noi ia ana ua aponoia ka hoike. . Hoopanee ka haie apopo bora II kak. La hajt± 30, Poalima, lune 3, 1870. Halawai ka Ahaolelo ma Honolaln, hora ] I kakahiaka e like me ia i hoopaneeia. Mea Kiekie Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Paleia e ke Kahunapule. . Hēluhelaia ka Moolelo o ka hale, a ma ke noiia ana ua aponoia. Hoike mai ke Komite o na Aina Aupuni a me na hana hoo, e pili ana i na palapala Noi dala o M Apana a pau, a rae na olelo hooholo, a o ka nbi o na noi he 12, a o ka huina $80,600, a o ka huina a ke komile i waiho mai ai e hookomoia iloko o ka bila haawina, he $20,- | 700. Nmauia a laweia ka hoike ake komite a noonoo pn me ka bila haawina. Hoike mai ke Komite paipalapila i ka bila kanawai • pili ana no ka lilo ana ona Lona makaainana i mau Luna Helu ka i ka wa. Waiho mai >ke Knhina Kalaiaina, be olelo hoike na Robert Stirling e hoike mai ana no ke ana ia ana o ke alanui pali o Nuuann e li _ me ke kanoha a ke Kahina Kalaiaina. Waihomai ka Loio Kahina, he olelo hooholo o na pālapala hoopii, a me aa olelo hooholo • ptn e pili ana i ka aka o na iUakai, e haawiia i keVahi komite wae, a o ka lonahoo - mala oia komite, oia no ka Peresidena o ka hale, hooholoia. . fM. K. P. Nahaolelua, f . f > |J. O. DOMUUS, NaKomle Wae fJ. Komoikkhūihu, ' ' W. H. Rici, ■ \W. F. Mamik. Heiuhelii* akahiia ka bila kaoawai a M. Kaiae no ka hoololi ana i ka Paukn 20 o ke Kumu'kanawai ma ke kapae ana i na hnaolela " Aha Kakau," a aole e noho kekahi lnnakaaawai 1 boa oo ka ahaolalo.

Eoihoi hou ia ka bila i ka raea nana i lawe mai, a e laweia mai ma ke ano olelo hooholo. Hoolaha mai o M. Hikikoki, he bila kaaawaie hoopooopono ana i na kula kuokoa, « e hoololi i k& Mokuna 10 Kanawai Kivila, a he kanawai e pili ana i n<> h«le ai-hotele a pahapaho, a he pauku p K>> i aku mahope o ke kanawai e pili ana i na kula. Waiho mai o Mr. Kuapuu he oleio hooholo e kauohaia ka makai o ka hale e hoolako mai i na hoa oka hale i 100 poo leta, hooholoia. Waiho mai oMr Nankanahe olelo hooholo e noi aku ke Kuhina o na Aina E i ke kapena o ka moku manuwu Amerika "Saginaw," e hele na hoa o ka hale e makaikai, hoole ia ka olelo hooholo. Hoolaha mai o Mr. Lsiana he bila kanawai e hoololi ai' i ka Pauku 4634, Kanawai Kivi la no na auhau waiwai lewa. Heluhelu akahiia ka bila kanawai a Mr. Kepoikai e hoololi ai i ka Pauka 87 o ke Kanawai Kivila, waihoia ka bila e heluhelu alua ia. Hapaiia na hana o ka la. Lilo ka hale ma ke komite no ka noonoo aoa i ka Bila Haawioa. Mea Kiekie C. C. Harris Kuhina o na Aina E mi ka noho lunahoomala. Ninauia a hooholoia Halehookolokolo me Halepaahao, ma Waimea, Kaaai $1500. Pa a tne ka hoakea ana Halepaahao ma Hilo $3000. Hooponi ana i ka pa Hale Hookolokolo, Hilo $1500. Ma Molokai $100. Ku mai o Mr. Komoikehueha. Oka haawina e waiho nei ma ka bila, he $60000, no na kpena aupnni hou, ke ninaa aku nei an i ke Kahina Kalaiaina o na keena aupuni hea la keia ? Ka mai ke Kuhina Kalaiaina. Ona keena aupuni i keia wa, he wahi hooiimalima wale no, a ua makemakeia e hana i hale aupuni hon, a e hoohui ina keena oihaoa ma kahi hookahi, no ka mea ua pilikia ka oihana hookolokolo ia kakoa i keia wa, no ko kakou keeoa knpono ole no ka ahaolelo. Kn mai oMi Hikikoki. Ke manao nei au e hoemi mai i $40,000, a na kekahi ahaolelo hou aku e haawi aku, me ka waiho aku i pakui, aole e hoolilo ia keia haawina no kekahi hana e ae. Ku mai oMi Laiana. Ke ku nei au e kokna i Ka haawina he $60,000 e like me ia e waiho nei, no ka aiea, ua hai mai nei ke Kuhina e hiki no mamuli o ka manao ana e paa ana keia hale aupuni hon. Niūauia a hooholoia na ke Keena Anpuni hou, he $60,000. Nioauia a hooholoia no ke kokaa i na paahao, he $9000. Ka mai o Mr. Laiana. Ke ko nei au no ka haawina Papa Pai Aupuni he $12000, e hoemi i $8000, aole nae no ka manao ana no ke ano pili kino, aole loa pela, no ka mea, aole au he.mea kuleana i kekahi Papa Pai, a i ole ia me kekahi nupepa, ua mahalo no hoi au < ke kukuluia ana i Hale Pai Aupuni. Ina no na mea pai wale no a pan o ke Aapnni, aole e pan ana keia mau dala, me he mea la i haawiia keia man da!a no ke kukalu ana i man Nupepa Aupuni elna a kakou e ike nei, a heaha ia maa nupepa ? Ua loaa no a oia no ka mea i hiki ai be pan dala i aku ia e kakoo, a na kau hou mai no he uku hon maluna o kakoo, i ko'u manao aole e pono i ke aupunie hoopuka nnpepa i mea e keakea aj i na manao o ka iehulehn a na keakea nui, a ua olelo ua mau nupepa aupani la i na mea e pili anai ka hoomana, na kokua i kekahi man kahunapale ana kue i kekahi: heaha la ke kuleana o ua maa nupepa la e kamailio ai j no na mea i kuleana ole ai ke aupuni. Eia kekahi mea a kakou e noonoo nui ai, oka oupepa haole P. Commercial Advertiser a me ke Kaokoa, aole laua he mau nupepa i kokua ia e keia hale, aka mamuli no o ka loaa ana mai o na uku mai ka poe e lawe ana ia mau nupepa ma ia mea na keakea nui loa na nupepa aupuni i ka loaa ana mai o na pomaikai i ka poe hoopoka nupepa. Eia kekahi, oka uka o ke pai ana ma ka Hale Pai Aupuni, ua hoemi lakou i lea uku no ke pai ana malalo iho o ka uku kupono no ia hana, oiai ma na hale pai e ae, ua hooukuia e like me ka hana, ke ninia aku nei au, ho mea pono anei keia i ke anpuni e keakea a e hoohaule i ka pono o kekahi poe e ae ma ka oihana Pai Palapala ? 0 keia mau dala e hooholoia nei aole oia i pau. pono ma ka oihana ponoi, aka oa okuia he puu dala nni $3000, no ka uku o ka Luna Pai oke Aupuni. Ma keia maa mea a'a i manao ai e hoemi mai i $8000. I kekahi wa ua hele aku kekahi mea e ninan i ka uku 1 na hale pai palapala e ae, a aa hoikeia mai ka nui o ka uku, hele aku oia ika Hale Pai Aupuoi a hoike aku i ka alra a na hale pai e ae, ua hoike ia mai iaia ka nui o ka aku hana, a ua hanaia ka hana be 25 hapa haneri malalo o ka uku kupono, a ua hanaia ka hana me ka aku ole i na lilo o ka pepa a me ka lohi o ka hana ana.

Ku mai keKnhina Kalaiaina. He oiaio no paha e like me ka ka Luna o Kohala i olelo iho jiei, aole oia i kaleana i kekahi Papa Paf a i kekahi nupepa, aka, ua ala mai paha keia manao wela iloko o ka hoa i olelo iho a o kona makemake no ia o ka hoopau i ka Papa Pai Aapuni, no ka mea, oia no ka mea kakau i ka nupepa haole a me ke Kuokoa, nolaila, e nahoa o ka hale e pono no e haawi ia keia haawioa, no ka mea o na nnpepa e ae aole na ke aupuni oia boi ka nupepa 'a Wini a me ke Kuokoa, ua olelo ino laua he wa loihi 100 no ha Moi, na Kuhina a na makemake e hookahuli i ke aupani, ina ōole he mau nopepa a ke auponi, pehoa la o hiki ai i ke anpn-

ni ke pale aku i na mea ano ole hoopuuiponi a kela iuau uupepa e olelo ai. lua psba e pau pono mai ka $8000 i ka uku pono, ia e ka poe lawe pepa, alaila, e hoemi inai na paha e like me ka makemake o ka Luua o Eohala. Ma na aupuni nui, aole io he Papa Pai, aka, na haawi no ke aupuni me ka)ukn ana i kekahi Papa Pai he haawiua mahuahna no i mea e hiki ai ke hauaia na hana l pai a pau a ke aupuni a he nupepa no hoi e like me na nupepa aupuni elua o kakoui|mea e pale aku ai i na olelo oiaio ole a ka poe hana ino i ke aupani, ke waiho aku nei au e hooholo uo kakou e like me ka haawiaa e

waiho nei iloko oka Bila Haawina. Iha e heluhelu ana na hoa i kekahi maa olelo p ka nupepa haole e ike no oukou i na olelo hoino i ke aupuni a me na Kuhina, aka, aole paha ka io oia mau hoino ana no na Kuhiaa, aka, no ka Moi paha, he mea mau ina e olelo ino īa ana kekahi Moi he mea man ke kope ana aka iloko o na uupepa, a ua ke ia ko kakou Moi me ka Moi Mahony, he negero oia no ka waenakonu o Aferika, i ka wa ahaaiua e oki ia ana na poo o kanaka a me he mea la e hiki no i ka waa ke lana/ pela no hoi i olelo ino ia ai no ka ahaaina i haawiia ai no ke Duke o Edineboro, peifei r "Ma ka ahaaina i haawiia ai no ke Du!fe o Edineboro i Houolula, ua hele aku kekahi mau wahine alii i na ahaaina la a me ka> lehulehn e ae, e olu ka ua ana, ina la o ka.noho no ia s poeleele, alaila, hooiaaka ka hana (hookamakama) o keia mau olelo mai ia jnei aku 110 ia na ka poe kakau nupepa no, aia nae malōko o kekahi buke he Overland Monthly." Mamua aa hana o Wini me ( ka Luoa Pai o ke aupuni he aelike e hoopopopono no ka uku, a mahope iho no ka nai o na hana raa ka Papa Pai Aupnni, ua hoemi 0 Wini i ka uka o kana pai ana, a na pau aku ka poe.i maa mau o ke pai ana i na ma k& papa pai aupuni ia Wini, i ka |ninau ana liai mai lakou ua hoemi o Wiiii i kana uku, a no ia mea hoemi hoi ke auppui 1 ka uku o ke pai ana, nolaila, ke ninau aku nei au nowai la ka hewa ?- ke hai aka nei{ au no Wini no ka hewa, aole no ka Papa Pai Aupuni. '

Ku mai o Mr. Thompsoa. 1 ko'u manao aoa ma keia mea aole no au e kamailio nui, a i ko'u maoao ana ua kokoa au i ka manao o ka iuoa o Kohala i $8000, a ua lawa iho la oo ia haawioa no ke pai .aaa i na hana a paa o ke aupuni; a ao ka nui o na olelo ia ana iho nei no na nupepa. Ke manao nei ao oole no ia he mea nui, ina no aa oleloinoii ka Moi a me ka ohana alii, eia no ma ko kakou Kumukanawai be hiki no ke hoopiiia lakou a hoopaahao a kau paha he hoopai uku ilala kanmaha, me he mea la no ka hoopuka nopepa ke kumu nai o keia koi anā, a aole n6 hoi lakou na Kuhina i manao nui no ka malohia o ka inoa o ka Moi, aka no ko iakou no ponoi iho, e pale aku i ka hoinoia mai. ina ma keia mea, aole loa no i kupouo iki no ko lakou mau pono iho, oo ka mea, o keia mao dala mai na makaaioana mai no i& mai ko lakoo mau auhau mai. Ka mai o Mi Kaukaha. O ka haawinu e waiho nei ma ka bila, he haawinaia i hoopaa paa nuiia i ke kau Ahaolelo i hala, a mamuli oae o ka hoakaka ana mai a ke Kuhioa Kalaiaina, ano ia mea ke kue nei au i keia haawina e like me ia e waiho nei ma ka bila, a ke kokua nei au i ka hoololi a ka Luna o Kohala, ua olelo ia mai nei no hoi he $8,000, e waiho nei ma ka lima o ka poe lawe pepa, heaha la ke knmu o ka hoopii ana a koi aku e hookaaia mai ia mau daia. Ku mai ke Kahina Waiwai. No kuu ike ana aku nei i ka makaukau o na hoa e koho, ke nonoi aku nei e haawi mai i wahi maoawa uuku oo'u e kamailio ai, i kuu iohe ana ako nei i na olelo a ka luna o Hanalei, me he mea Ia ua paulele nui oia ma na olelo wale no a ke Kuhina Kalaiaina a aole he manao poooi iho nona a ua olelo mai no i na mea i pau mua i kekahi i kg kamailio ia. Ma ko'o manao pili ponoi iho, ke manao nei au e kokoa nui i ka Papa Pai Aupuni, he mea nui noia e kokoa ana t ke Aupuni. a me ka lehuieha a ua haawi aku he hoonaauao i ka lehulehu, o keia mau dala $8,000. Aole paha e loaa ana he kanaka e aa mai e hana i na hana pai a pau o ke Auponi no keia mau dala, he makemake ioa au i ba ike aku i kekahi mea e lawe ana i ka oihaoa pai o ke Auponi no keia mau dala $8,000, no na makahiki eiua, o keia haawina he $12,000 no namakahiki elua ua manaoia ua lawa iho la no ia no ka Oihana Pai Aupuui. Ua olelo ia ihooei 0 na nupepa Aupunieiua, he mau nupepa ano akea ole ia, ke hai aku nei au aole pela, aole 1 keakea na mea a pau e kakau ana iloko oia mau Nupepa, no ka mea no ka lehulehu no ia mau Nupepa, aoie no ka mea hookahi. Ku mai o Mr. Laiana. Heaha mau no ma keia aoao ka iawe mai i kekahi mau mea e hoohuli ai i ka manao o na hoa, a lawe mai i keia pepa a'u e paa nei a haanou mai i ka hana ino o keia wahi pepa i keia hale ahaolelo, aole no he ioo loa o keia olelo iloko o keia olelo iloko o keia pepa, he mea oie wale no. Noiia a hooholoia e kakauia oa ae me na hoole, o ka poe ae oia ka poe ae i ka bila, a o ka hoole oia ka poe hoole.: Poe ma ka ae. H. H. W. C. Lunalilo, P. Nahaoieiua, P. Kanoa, J. O. Dominis, C. R. Bishop, C. Kanaina, D. Kalakaua, W. P. Kamakau, H. A. Kahanu, P. Y. Kaeo, His Ex. P. W. Hutehiaon, J. M. Smith, Stt. Phillipa, H. R. Hiteheoek, J. W. Kumahoa, G. W. P. Halemonu, S. K. Kaai, L. Aholo, D. Kahaulelio, D. W. Kaiue, S. M. Kamakau, E. H. Boyd, j

S. P. Kalama, C. H. Judd, J. L. Naili, S. M. Naukana, W. H. Rice, S. K. Kuapuu—2B. Poe ma ka hoole. Hon. I) B Wahine, C J Lyons, M Kapihe, N Kepoikai, W Hanaike, Asa Hopu, J Kalaapihaole, H Thompson, J Komoikehuehu, D Kaukaha,—lo. Nolaila hooholoia Papa Pai Aupuni $12,000. Noiia n hooholoia e hoopauia ke komite a noho hou roa ka Poakolu. Hoike mai ka Lunahoomalu o ke Komite a ma ke noiia ana ua aponoia ka hoike. Hoopaneeia ka hale apopo hora 11, kak.