Ke Au Okoa, Volume VI, Number 11, 30 June 1870 — Untitled [ARTICLE]

Ke hoolahaia'ku nei o ka Pa o Mi. Wiltze, ma Mana, Apana o Hamakua, Moknpuni o Hawaii, na hookaawaleia i kein la, i Pa Aupuni, i kulike ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivilo. Ferd. W. HūTcnisoN, Kuhina Kalaiaina. ' Keena Kalaiaina, lune 13, 1870.

Wea Hakohano W. P. Kaiiakau, ) Peresidoua o ka Papa Hoonaauao. \ Me ka mahalo. 0 makou o ke Komite a ka Papa Hoonaauao i koho ia ai no ka nana ana i ka hoike o ka kula la aupuui maoli o ka apana o Kona, Oahu, ke waiho aku nei me ka haahaa i ka makou hoike imua ou. Ma ka Poakahi, lune 20, ma ka luakini o Kamoiliili, na hoike ia na knla o Wailupe, Kaili ke kumn 34 hanmana ihiki mai ; Pulolo, J. H. Kanepuu ke kmnu, 15 haumana ; Manoa, Kamokuiki ke kumo, 50 haumana ; Kamoiliili, G. Kekipi kekumo,29 haumana ; Waikiki-kai, Mrs Nawelo ke kumu, 13 haumana, huina pan o na haumana i hiki mai he 141. Poalua, lune 21, ma kaluakini o Kawaiahao, ua hoikeia na kala o Moanalua, Maraki ke kumu, 35haumana ; Moanalua, W. Kaapuiki ke kumu, 26 haumana ; Kalihi-uka, Kamakea ke kamu, 16 haumana, a me Kapalama, Mrs Mary Alapai ke kumu, 20haumana, huina pan o na haumana i hiki mai he 97. Poakoln, lune 22, ena Kawaiahao, hoike ia o Maem»e, S.-Kuaumoana ke.ku-. mu, 21 haumana ; Pauoa, Mrs Pakeke Keliipio ke komu, 13 hanmana ; Kamakela, Mrs Kekahnna ke kumu, 39 hanmana, Kawaiahao, A. Kalauli ke kumu, 64 haomana ; Kawaiahao, w, Mrs Emalia Namaielua ke kumu, 40 haumana, huina pau nia ia la he 177.

Poaha, luue 23, roa Kawaiahao, hoikeia na kula o Koma, Mra Kilikina ke kumu, 101 haomana, Roma k, Lapilio ke kumu, 53 haumana ; Kalihi-kai D. Pihi ke kumu, 72 haomana, Kaumakapili S. P. Kahnkula kc kumu 69 haumana ; hoina pau ma ia la 295.

0 ka nui o na kula o keia apana he 18, o ka nni o na haumana i liiki mai ma keia mau la hoike 710. TJa olelo mai ka Lunakula o keia apaua, he makahiki oi keia 0 ka nui 0 na haumana i hiki mai ma na la hoike, mamua o kekahi 0 na makahiki i hala mna ae uei. Eia na palapala i hoikeia mai e na kumu ma keia mau kula: Helnheln, Helunaau, Huiuahelo. Hoailonahelu, Palapala Aina, Kakaulima, ame ka Himeni. He mau hau mana a kekahi, aole nae i hoikeia, imua o ke komite. 1 ka nana ana 0 ke komite i keia hoike ana ua maopopo ka holomua ana 0 kekahi mau kula. Ua mahalo ke komite ika holomui; ana o kekahi mau kula Katolika ; aka, i ka hoomaopopo ana i ke komn oia holomua ana, oa maopopo, o ka lawe ole ia 0 na haumana makaukau i kekahi Kulanui akn : Ma na kula hoole Pope, ua lawe mau ia ko lakou poe makankau i ke Kulanui o Lahainaluna i kela a.me keia makahiki. Ma kekBhi Papa hooūohonohoe waiho pu ia'Kto ana me keia*imna on, e maopo'po ai ke kulana 0 kela kula keia knla ma na palapala 1 hoikeia mai imua o makou, mai ka Papa akahi, a hiki ika Popa elīma. Ma ka ike a me ka nni o na hanmana. Ma ka nana ana o ke komite i keia hoike ana, ua loaa kekahi mau mea ano nui e waiho. aku ai imua 0 ko ka Papa kaaua a me ka noonoo kaulike aoa, malia paha o lilo ia i man mea e hoopooopono a e hoopololei ai me ka mikiala i ka hoonaauao ia ana o na opiōp'o Hawaii ; a penei no ia : 1. JVo ka neīeina bxtke helukelu kupono. Ma ka makaikai ana o ko oukoo komite ma ka heluhelu aoa o na haumana, ua makaala ke komite no na mea e pili ana i na bnke helnhelu, sna ike lakou be nele nui ia. O ka hemahema a me ke ane pu-pn 0 na haumana ma ka heluhelu ana, ua hilinai nui no ia maluna 0 ka nele ana o na Kula Aupnni i na buke heluhelu knpono ole. Oiai, ma ka heluhelu ana mai o na haumana a pau, he mau bnke wale no i kupoeo ole, e like me ka opiopio o ko lakou mau makankau a me na makahiki. Nolaila, ua manao ke komitc, he mea kupono ole ke hoopalaleha ia ka hoomakaukau aha o ka Pnpa no ia mea, he mau 6uke heluhelu no ka pomaikai 0 na kula a pau 0 keia Pae aina, i hana papa ia e like me ka pii aoa ae o ka ike a me na kulana o na haumana.

2. E ao aku i na kumuao aole t ao kikokikoi i na haumana. Ma ka hoolohe ana o ke koraite ma kekahi o na knla i Loikeia', na halawai mai lakou me kekahi hana maa kupono ole i hanaīa e kekahi poe kumu ; a oia t>o hoi k« ao kikokikoi ana, a ni ke ao ia ana o aa haumana ma na welelau wale no o na mea ike, a aole i hapai ia aku me ka maopopo mai ke kumu aku kahi maa maa o ka hookomo ia ana aku o na ike iloko o ka hanmana. He mea kopono keia e papa ia, aole e ao kikokikoi ia, no ka mea, o ka waiwai nui ma ke ao ia'ana o na haumana o ka mnopopo pono loa ia lakou o na mea a pau i ao ia ia lakou ma ke ano papapu mai ka mua a i ka hope me ka holopono. E malama pono ia keia mea i 1ob& maopopo pololei ai i sa opio ka ike io maoli. 3. Jlohe kupono e ao aluka ia na haumana nui me na haumana liilii, ma ka palapala aina a koike honua paha. Ua pai ia m ai. ka manao o ke Komite e kamailio ma keia tnea, oiai. ma o na hnnmana opiopio loa, ua okerao ia aku iloko o lakou kekahi mao mea ma ke ano paa hoopaanaao wale no, aole me ka maopopo a ike kupono maoli o ka haamana opiopio loa. Nolaila, aa komo ka manao i ke Komito e waiho aka imua o ka Papa, e ao papa ia na hnumana e like me ko lakon kulana a me ke akamai. 4. Jlohe pono e ao ia ka hoailonahelu me ka maopopo ole o na bukt htlu malalo iho. Ma

ka hoike ia aoa o ua kola i hai ia, ua halawai mai ke Komitc nia kekahi maa knla, ua ao ia kekahi poe hanmana ma iia matiri)atika kiekie, ine ke ano maopopo ole o na huke haahaa iho oia ano. Ua lono mai ke Komite 0 ke kumu i hana ai na kumnkula pela, no ke ake mahalo ia mai o kano mau haumana Ike komo ana ma na buke kiekie. He ano niaikai no pnha ia mea, ina nae, ua papapu ke ao ia »iw, mai na buke haahaa a pii aku iluna. Ua ike ia ka hemahema o keia mea e olel<> ia nei ma ke Kula o Manoa o Kamokuiki ke kumu.

5. E ao mikiala ia ke kakaulima me ka haku manao ana, ma na kula a pau loa. Ma kekahi mau kula, ua hoike ia mai imua o ko oukou Komite kekahi mau aoao kalana i kakaulima ia e kekahi poe haumana ; he hapa nuku loa nae ona haumana. Aka, aole ia o ka manao o ke Komite, oiai, o ko lakoa ake nui, o ka hoolaulaha like loa ia ma na kula a pau loa, a i kuma e hiki pono loa e kauoha ia na kuinu kula a pau, e liooikaika me ka mikiala loa i ke ao ana ma ia mea, a e hooholo mua hoi ia mea. .No ka mea, o ka ike aua i ke kakaulima o ka haumana, he pomaikai nni no ia e loaa -ia ia noho ana aiku i na la kanaka makua ma ka lawelawe a me ka hooponopono ana aku i na oihana a pan e pili ana ma na ike palapala.

0 ka lua hoi o na mea i olelo ia, oia no ke ao a me ka hoomauia ana o na haku manao ana, he mea nui ia e nana ia ai e ka hoikaika ana o na kumu kula. Ma kekahi ona kula kakaikahi i hoike ia, ua heluhelu ia mai kekahi mau haku manao ana, aka, o ka makemake nae o ke Komite, aole o na Kumumanao i hakuia e na kumu, a o ka ka haumana hoi ka heiuhelu ana mai. Oke kupono na ka haumana ponoi no e imi i ke kumumanao a me na hoolala ana i na manao a pau oloko. I kumu e hiki po:.o ai o keia, he mea pono e no ia na haumana ma ke Aokiko ; a i na he mea hiki, e hanaia kekahi buke Piliolelo Hawaii maoli. Ma keia mou mea, ke waiho aku nei ke Komite i ka hooholo a me ka paipai ia ana no ia ma ke ahonui a me ka hooikaika ana o ka Papa.

6. E hoonoho ina kumu kane ma kāhi o na kumu wahine kemahema a kupono ole no ka oihana ao. Ma ka nana ana oke Komite i na kula aialalo o ke ao ana a na kumu wahine ua ioaa mai kau wahi manao hoohalahala a kanalua no kekahi mau kula malalo oko lakou ao ana. Ma. ia mea i manao āi ke Komite be mea kupono e hooppu ia no kumu kula wahine hemahema ma ia mau kula, a e hoonoho ia i mau kane, no ka mea, aole i ike ia ka holomua ana o na kula malalo oko lakou ao ana. Aka, be olioli nae hoi ke Komite e imi mua ia i mau kumu wahine akamai kupono, mamua ae o ka hooDoho ia ana aku ona kumu knla kane. Ina nae, aohe he nui kupono o na haumana wahine malalo o kekahi kumu kula wahine hemahema alaila, he mea kupono no e hoohui ia aku, malalo o kekahi kumu kula kane e kokoke mai ana.

E hookuu ia mai hoi ko oukou Komite, e hoopnka aku i ko lakou mau maoao mamina, no kahi ole e loaa mai ni o na kuoiu kula wahine kupono i hohonu a i holomua ko lakon akamai ma ka oihana ao ; oiai, aohe wahi e ao ia ai, a e loaa mai ai ho: o na kuma kuia wahinee makaukau kupono ai no ia oihana 0 ka hoonaauao ana i na makuahine opiopio Hawaii o ka hanauna hou o keia wa a me ko ka maoawa e hiki mai ana. Ua komo ka mnnao iloko o ke Komite e mahalo aku 1 ka Papa no ka hookaawale ia ana o oa kaikamahine mai na keikikane mai, malalo 0 na ao ana a na kumu kala kaae me na kumu kula wahine. He hookaawale nipakiko ooeaa ana ia. Eia nae, he mea.maopopo oo ia kakoa, eioaa nui ana i keia lahui na kurou kula kane no na makuakaneopiopio Hawaii, no ka mea, aia he Kulanui a he puuhonu, kahi eao ia ai na akamai noeau palapala hiki a pau ; a he hoomakau-iau ana no hoi ia ia lakou, i kupono ai no na oihana hoonaauao ana aku. Aka, ke nana ae nae kakakou nona kaikamahine, aohe he kulanui 1 hookaawaie ia no ko lakou hoonaauao kie-. kie ia ana i kupono-ai .lakou no ka noho ana i maukumu ao, e haawi aku aiike akamai i na kaikamahine e hoonoho haumana ia maiana paha oialalo o ko lakoa ao ia ana. Ina, aohe kulanui e.aoa e hoomakaukau ia ai ria kaikamahine no ka oihana ao ma ka olelo makuahine, heaha iioi ka pomaikai o ka hookaawale aaa i ke keiki kane mai oa kaikamahine mai, malalo o na kumu kula kane a me na kumu kula wahine kaokoa 1

7. Ma ka manao ana o ke Komite, ke waiho aku nei lakou imua o ka Papa, he mea kupono e hookohu ia.i Komite e nana oii na kula. a me ka maleaukau pono o na. kumu e ao ana maluna oin mau kula, a me ka ole paha ; a e hoike mai ua Komite la i ka Papa i ke kupono a me ka ole paha i ka hoopau aua i.na kumu kula hemahema, a e hoonoho i na kamu kula oakaukau m a ko lakou wahi.

8. He mea pono e mikiala pono ka Luna Kola i kona Hope i ka nana a me ka hooponopono i na Kula o keia Apana ;.a pela no hoi me ke kumn kula ao himeni e malama pono laua i ka laoa mau hana me ka hoopalaleha ole. 9. E hookuu ia mai ke Komite, e hooooka aku i kekahi manao imua o ka Papa, a oia hoi, e ao aku ka Luna Kula i na kt»mu kula a pau, e noho maemae lakon imaa o ka lakou mau haumana. E malama ' pono lakou i ka lakou mnu hnna imua o ka lakou maa haumaoa, aole o ko hoikeike pu ana imua o kolakou mau maka i na hana kupono ole.

10. No ko ke komite manao e hookomoia mai ana kekahi Huinahelu hou no na Kula

Aupuni, a ma ka hoike ann no hoi o oa kula, ua ane līke ole ke ao aoa a na kumu i ka lakou mau haumana, a ua paewaewa no hoi ma ka He'unaau ame ka Hainahelu. Nolaila, he uea pono e ao ia na kumu e kēkahi mea makaukau mua, i makaukau ai ke alakai ana ma ke aoia o na haumana. Ma keia mau mea a pau i hoakaka ia ae nei, ke waiho haahaa aku nei ke komite i ka lakon oielo hoike, me ka haawi aku i ko makou mau mahalo ana i ka Papa. (Jno. M. Kapena, M. Kūaea, J. U. Kawainoi. D. Malo.