Ke Au Okoa, Volume VI, Number 13, 14 July 1870 — NO KA AHAOLELO [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO

• La Hana 54, Poakolū lulai 6, 1810. Halawui ka Ahaolelo tna Houolulu, hoia 10 kak. e like me ia i hoopaneeia. J[eii Kiekie Pere3idena P. Nahaoleloa ma ka noho. Pule ia e ke Kahonapole. Heluheiuiaka moolelo o ka hale, a ma ke noiia aaa ua aponoia. , Hoike mai ke Komite o ka ahahookolokolo c pili ana i ka palapala hoopii a Mi NaabaDa i $350,210 ka halehookolokolo-o Waialoa, hoike mai e hoomoeia ma papa, aha kaaponi ma Wailukn, Mtni r hoike mai e waihoia ma ka papa, ninauiaa aponoia ka hoike, he hoike hou no mai ia Komite mai e pili ana i ka hoopii a na Makai 0 Eonolulu, hoike mai e waiho loa ia ma k8 papa, ninania a aponoia ka hoike a ke Komite. Noi mai ke Kuhina Waiwai e hapai hou ia ka noonoo ana no ka nkn 0 ke Kakanolelo a ke Kiaaina 0 Maui—ninauia a hooholoia. Hapaiia na hana i koe. Heluhelu akahii» ka kanawai e pili ana no ke kuai ana i ka awa 'ma ke poo, ninauia a hooholoia. Helnhelu akolq ia ka bila _ kanawai e hoopau ai i k» Moknna 10, Kanawai Kivila, e pili ana i ka Papa Hoonaanao, nioauia a hooholo loa ia. Heluhela akolu ia ka bila kanawaī"e pili ama i ka uku haawina hooman 0 ka Mea Hanohano C. Kanaina. Noi mai o Mi W. P. Kamakan e kapae loa ia ka bilā. % Mahope iho o.kekahi man hoopaapaa aea, ua noiia a hooholoia e kakauia na ae me na hoole, o ka poe ma ka ae o lakou ka poe kue i-'ka bjla, o ka poe ma ka hoole 0 lakon ka poe kokna i ka bila. Poe ma ka ae : P Kanou, C B Bihopa, W P Kamakau, H Kahanu, F W Hutcbistfh, C C H«rris, J M Smith, S H Phillips, H R HiWkoki, D.B Wahine, J W Kumahoa, S K Kaai, W T Ma& tin, G W Pilipo, M Kapihe, N. Kepoikai, L Aholo," J Kainapihaole, H TWmpsori, W "Ef" ?ice—2o. . W C LnAalilo; C J Lyons, G W" D Halemanu, W liahaiike, D Ka.hautelio, D. W. Kaine, S M Kamakau, E H Bōyd, S P Kalama, C H Judd, J L Naili, S M Nankana, D Kaukaha, S K Knapuu—l4. * Nolaila na hoomoe loa ia ka bila. Heluhelu akolu ia kabila kanawai e pili ana i ke ana ana i na mile 0 na alaoui 0 ko Hawaii pae aina. . Noiia a hooholoia e waihoia ma ka pspa a noonoo ia i ka la apopo, Heluhelu akoluia ka bila kanawai e hoololi ana i ka Pauku 483 a me 484 Kanawai Kivila e pili ana i na auhau waiwai paa a lewa. Noi mai o Mi Kamakau, e hoomoe loa ia ka bila ma ka papa. Noiia a hoyholoia e kakauia ua ae me na' hoole, o ka poe m& ka ae, 0 lakou ka poe ko> kua i ka bila, 0 ka poe ma ka hoole o lakou ka poe kue i ka bila. Ma ke kahea ia an& he 27, poe ma ka ae, a he 8 poe ma ka hooIe loa. Noi mai o Mi Kalama e hopai hou ia ka noonoo ana o ka bila, ninauia a hooleia. Noi mai o Mi Naukana e hoopaneeia ka nnonoo ana o ka bila kanawai e hoopan ai i ke kanawai e hooemi ana i na mai i loaa ma ka hookamakama a ka Poalima, ninania & hoolioloia. Lilo ka hale i ke komiie no ka noonoo ana i ka bilft haawina. ' Mea Kīekie S. H. Phillipa ma ka noho lu- | nahoomalu. Noi mai o Mi Hikikoki e hapai hpn ia ka noonoo ana i ka haowina o ke Kakauolelo o Maui i $!600, ninaoia ahooholoia. Noi mai ko Kuhina Kalaiaina e hoom-uia ka huawina i $800, e like me ia iloko o ka bila haawina. Waiho mai 0 Mi Laiana be hoololi i $1000 dala. Mahope iho 0 kekahi mau hoopaapaa ano, oa ninaula a ua hooholoia, oku Kakanolelo Kioaioa o Maui, $1000. Noiia a hooholoia e hoopau i ke komite a noho hou i ka la apopo. Hoike mai ka lunahoomalo o ke komite, a ma ke noiia ana ua aponoia ka hoike. Hoopanee ka hale a ka la apopo hora 10, kakahiaka. La llana 55, Poaha lolai 7, 1870. Holowai ka ahaolelo ma Honolulu bora 10 kak. e like me ia i hoopaneeia. Mea Kiekie Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Poloia e ka Hoo. G. W. Pilipo. Heluheluia ka moolelo o ka hale, a ma ke noi ia ana ua nponoia. Hoike moi ke Komito o na aina aupuni me na hana hou, e pili ana no ka hoopii o Honolulu e noi aoa e hooooa ia ka ana< ma na

kai lawaia o na aina konohiki a u>e aina au. puni, hoike mai e waihoia ka hoopii ma Ka papa, ninauia a eponoia ka hoike. Hoike mai ke Komite o na aha hookolokolo e pili ana i ka olelo hooholo e hoike mai i na bila kanawai i waiho ia aku imua o ke komite, me na olelo hooholo a me na palapala hoopii, hoike mai e hoololi ia kekahi mau bila me na olelo hooholo a me na palapala hoopii, a e hoomoeia kekahi mau bila, olelo hooholo>a me na palapala hoopii ma ka papa, ninauia a aponoia ka hoike. Hoike mai ke komite o naaina aupuni me na'tfana hog e pili ana no ka palapaia hoopii 0 e ©, JM ; iiu».no. U»-ima ia ana o na apaaole i ioaja na ne!jpala hookoame «Mclu o na kulēana, hojke mai e waihoia ka ma'ka papa. Ninania a aponoia ka boi&e. x-saiho mai o Mi Laiana, he olelo hooholo e &crakn ke komite i ke komite o ka hale oiai ; e aoonoo ia aaa ka bi!a haawina, aole e - ' oi-eku mamua o umi minute e kaenailio. ai kela a me keia hoa a e komo pu iloko o laila ka inahele ana i ka olelo hooholoia.. mai ka Loio Kuhina, he olelo hoo"hof| mea e holo pono ai na hana e pili ana no ia.noonoo ana i ka bila haawioa.e pono e fajwe ia mai ke komite mai o ka hale a e. waiho a e noonooia imua o ka hale, ninaaia a h&oholoia. Kapaeia na rula, a hoolaha mai o 11 i Kaai, he j>ila kanawaie kokua ana i kaikamahioe opiopio a R. B. Neville, i make o Kona Hawaii, e hookaawaleia i $2000, kapaeia na ;rala a heluheln akahiia ka bila. Nmauia a hoole loaia ka bila. &paiia na hana o ka !a. i3ana mua. Oia ka he.luhelu akolu ana 1 ka bila kanawai e ana ia a e hooponopono ana f ina mile o na alanni aupuni, ninauia a hoiāiolo loaia. -•» - Hana elua. Oia ka heluhela akolu ana i kanawai e papa ana i na hale inu koai, hotele, pahupahu a pela aku e ai i na keiki hele kula i pipili maa akumai ka pnka a ks napooana 'o.ka la, ninania a hoohoio loa ia ka bila. flarna ekolu. Oia ka heluhelu akolu ana i k4^la : kaaawai e hoakaka aaa i ka.-nanawa iMpopii-ai noika hoihoi māi i ka akia. iiinao-J.-r'iV ~!98oa ebti.. oia ka heluhelu akolu anai ka |>)li kanawai p apooo ana-i na bila. aiei ka,waiwai o ka mea make, nioauia a hooholo |oa ia. |lana elima. Oia ka heluhelu akolu ana i kalbila kanawai no ka hana ana i ka papa inea a me ka nnuhi ana i na JiuTe, ninania a hoiholo loa ia. 3ana eono. Oia ka heluhelu akolu ana i kajbiia kanawai e hoonoho ai i Luoakanawai Afana oo Waialua, Oahu, ninauia a hooholo k>a ia ka bila. Hana Ehiku. Oia ka noonoo ana i ka ,bil4 haawina. (Jku kakauolelo Kiaaina o Oahn $600. Waiho mai o Mi Kaukaha, he hoololi i $800. Oke kumu o kuu waiho ana aku i ke a hoololi, no ka mea i ka la i nehinei a mpka la mamua aku, ua hoopaapaa nui a ua loihiJia wa oka Lale i lilo no ka noonoo ana i ka uku o ke kakauoleloa ke Kiaaina 0 ilaui. Ua hoike ia mai na mea a pau e pii ana ia kakauolelo ma ia mea ua loaa ia ia he $1000, nolaila, ke nonoi aku nei au i 1 ra hoa a pau o ka hale aole i like ke ano, ke kolana a me na lilo o ke kakauolelo a ke Kkaina o Maui me ko ke Kiaaina o Oahu nei, he nui na lilo o ka noho ana i ke Kulanakauhale o Honelulu nei mamua o na wahi e ie. |Mi Judd. Aole like o ko'o manao me ko ka luna o Hanalei, ua oi ae ko'u kamaaina i ke keena Kiaainao Oahn, a ua ike au aole he nui o ka haua, a aole no i pau na hana i keia kakauolelo i ka hana ia e ia, ua hoolimaJima aku ke Kiaaina i mea e nana e kakau na bnke a -me na hana a pau me kona lilo ponoi, i iia e hoonuiia keia haawina, e lilo ana ka hana i ka mea e. Noimai ke Kuhina Kalaiaina e kapaeloaia keia haawina m#i ka Bila Haawina ae. Noi mai ke'lii Lunali'o e hooholoia no' $600, e like me ia ma ka bila haawina. Ninauia a hoole ia ke kapae loa ana i ka haawina. Ninauia a hooholoia ka hoololi i $800, no ka nku Kakauolelo Kiaaina o Oahu. Uku Luna Leta o Maui $1000, hooholoia. Nni mai o Mi Judd e kapaeia na rula a e hookomoia iloko o ka bila haawina no ka haawina o ka Moiwahine Kalama i $9000, ninauia a hoole ia. Noi mai ke Kuhina Kalaiainaenoonoohou ia na lilo o ka Oihana Leta i hooholoia ai mamna oia hoi $5,800, a ke nonoi aku nei au e hoomahuahuaia ma ka pakui ana aka i $2000 hou, no ka mea, he kuikahi houka i hooholoia mawaena o Amen'ka Huipuia me Hawnii no na uku lota, ninauia a hooholoia. Kela a me keia lilo Oihana Lcta $7,800, hooholoia. Uku Lawe Leta $5,831,00, na lilo i manaoio.

No Hawaii $3,536 ; No Maui 1,064 ; No Oahu 780 ; No Kauai a me Niihau $400. Waiho mai o Mi Kahanlelio, be hoololi e pakui aku me ka $5,884 ; i $300, no ka lnwe leta mai Lahaina a Kaanapali a hiki loa ma Wailuku Maui, ninauia a hooholoia Uku Lawe Leta, $6,184. Uku Luna Alanui $9,000 ; No Hawaii $2,630 ; No Maui, $1,858; No Molokai ame L<inai $350 ;' No Oahu $2.690 ; No Kauai $1,471,68. Huina $9,0U0,00. Nmauia a heoholoia ka uku o na luna alanai $9,000. Hoike mai ke Kuhina Kalaiaina i ka wa i hanaia ai ka bila haawina, ua noiia mai au e hookomo i $ 10,00, no ka hana ana a pau ke Alanui Kula, a ua hoole aku, nolaila, ke nonoi aku nei au e hookomoia iloko o ka hila haawina i $5,000 no ka hana ana i ke Alanui Kula, ninauia a"hooholoia Na Alanui a me na Alahaka, na lilo ike mua o/e ia $3,000, hoohohia. Kau a me Hawaii, $3.000, No Kohala, 2,000, No Puna, 1,000, No HamakuA, 2,000 Na alanui a me na alahaka o Hilo a Waimea, 10,000. v - Waiho mai o Mi Hikikoki he hoololi i 5000 no na alanui a mena alahalia mai Hilo a me Hawaii. Mahope o kekahi mai kamailio ana, ua noi mai o Mi Hikikoki aua hoihok i kana noi e hoololi. . . Na nlanui a me oa alahaka o Hilo a Waimea, $10.000,' hooholoia. Na alanui a me alahak<t o Kona, 4000, hooholnia. Na alanui a me na alahaka o Hilo, 2,000, '.hooholoia. v ; Na alanui a me na alahaka ma'Maui 6,000 hooholoia. 1 Na alanui a me na alahaka ma Oaho 10,000, hoohoioia. Alanoi a me alahaka o Kauai'l,ooo. Kuai i ke kuleana o ka Hoiwahioe Kalama Halehoopaa, Honolulu, $2,000 Waiho mai o Mi Boyd he hool'oli i 4,000, nin3uia a hooleia. Waiho mai o Mi Jadd he hoololi e hookomoia i 3,500. Hoololi m«i- o Mi Bibopa aol«r»*īak.u'mamua o 3000. . - 'ia Mi Bih<i£ pa 3000. . Lilo Buro o ka Papa.OU, 40,000. Noi mai o Mi Laiana, e hooholoia e ka hale na haawina i waihoia mai e ke komite i ka hoola a e noonoo ka haawina ma ka bila haawina i ekolu hanwina, a e hookomoia no na lilo o na Mai Lepela i $25,000, hooholo ia, a no ka uku o na Kauka lapaao kaapani i $18,000, e like me keia ka hoonohonoho apa. No ka Mokupuni o Hawaii, Eloa Kauka $8,000, No Maui, Hookahi Kauka.4,ooo, No Oahu aole Kauka 3,000, No Kauai aole Kauk», 3,000. Waiho mai o Mi Bihopa, he hoololi ma kahi o $18,000, e hookomoia malaila i $12,000, a e waihoia no i ka Papa Ola ka hookaawale ana i ka nni o kela a me keia kauka Kaapuni ina kela a me keia mokuponi, a ua nui loa na dala i oleloia ma ka hoike i ke komite. Mi Laiana. O keia haawina he $18.000, he haawina nni io no keia, aka, i na e hoemiia malalo iho, alaila aole paba e makaukao kuponoana na apana mokupuni a pau, a e nele ana paha kekahi wahi. Ua manao ke komite, e hoonui iki ae i keia haawina i mea e loaa ai na kauka kupono, a aole ina kauka ike ole a hapa uuku o ka ike ma ka oihana. Eia keia mea, o keia mea e noonooia nei, he mea oui keia e pili aoa i ke ola o ka lahui, a ua nui na hoopii e waiho nei ma ka papa e nonoi mai ana e hookaawaleia i mau Halemai a i mau Kauka Lapaau, ma kela a me keia mokupuni. Mi Judd. Ke nonoi aku nei au e kapae loa ia keia haawina 18000, oo na Kauka Lapaau, no ka mea, ao}e no e hilinai nni ana na kaaaka i na kahuna lapaau haole, he nui ko lakou makauo make aoanei, a hele noi aku lakou i oa kahuna Hawaii. He mea makehewa loa keia haawina, no ka mea, aole no e hele ana ke kauka haole i ka po. loa paha he kanaka mai ma ke awaawa o Waipio i Hamakua, pehea e hiki ana anei i keia kauka haole ke hele i ka po i kahi o ka mai ? ke manao nei au aole e hele ana oia. E aho ka lilo ana o keia haawina i ke ao ana o na keiki Hawaii i ka Oihana Lapaao, i hiki ai ia lakou ke lapaau aku i na mai maoli oka lahui. Ke ike nei au, aole he kanawai i waiho ia mai e hoopaa ana i keia poe kauka lapaau e bele i o a ia nei iwaena o na kanaka mai i na wa a pau. Mi Kaukaha. He kokua no hoi ko'u ika hoololi a Mi Bihopa ina nae e kapae ia ana ka haawina o ka mokupuni o Oahu, oiai he mau halemai no maanei nei. No na mea i oleloia iho nei e ka lana o Koolanpoko, no ka mnkehewa o keia haawina, a e aho ka ka lilo ana o ke dala i ko ao ana i na keiki Hawa* ii i ka oihana kauka v

I ko'u manno ana aole paba he kopono loa oia manao ana, no ka mea, hemau makahiki loihi paha e ao ai a ike i ka lapaau, a iloko 0 keia mau makahiki e ao ana, e nui ana paba ka poe i make, e pono paha e hooholoiE ka haawioa a hiki i.ka wa e ike ai na keikil ka lapaau. Mi Eikikoki. Ee ko nei an e kokna nui i ka haawina e like me ia e waiho nei iss ka hoike a ke kōraite oia hoi he 18000, a aole no o'u maqao iki i ka lilo ana o keia dala BO ke ola oka lahui mamua oka mea e ae. Ua ane like no ko'u manao ana no kekali mao mea i hoike ia mai hei e ka luna o Eoolaapoko, no.ka makau o na kaoaka i ka hele aku--1 na kauka. haole, he oiaio-no keii. aka, o ke kumu nui a o ka oiaio maoli no, oia, hoi ka makan o na kaiiaka no ka nui loa o ka uka, a ina e haawi wa]e ia akn ia lakou ka Jtanka me ka laau, ke hai aku nei au aole hookahi kanaka e makau ana a hoole mai. No keia mea, ke kokua nui loa nei aa i fcōia haawina, a me be mea la na hooko aku kakou i ka leo uwe o na makaainana'mai oao, a e loaa ana no hoi he mau kauka kupono a a aole i Jike me ke kauka i iaapuni iho nei mamua o Dr. Lee. Ke hoal» nei au āole oia he kanka. Ku mai o Mi Martin, a kokaa mai e aooholoia ka haawina he $18,000, no na' Eauka Lapeau Eaahele,'e like me ia i waihoia mai ma ka hoike a ke komite no ka Hoola. Eu mai o Mi Kahaulelio, a noooi asai e hooholo loa ia ka haawiua e like me ka hoike a ke komite. Heola no na Eauka Lapaao' Kaapum i $18,000. Ku mai ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, a nonoi mai e kapae loa ia ka haawina. Mi Eaai. 'O keia mea a kakou e noonoo nei, aole iio ia mailoko mai o ka inea hookahi, aka,he leo kahea maioao mai d ks 'aina iiolookoa. a pela no hoi kekahi olelo ka-ulana, "Ō ka leo oka lehulehu, oia ka leoo ke Akua." .No koia mea e hoomaopopo pono kakou, Mamnli o kakahi mau mea a'u i ike maka ai iloko o na makihiki e'ua i hala a'u i noho pokole ai ma nui knn kaumaha i ka ike akn i ka ma'ke ooi ana o n$ kanaka me he make ana »la oka holoholeina. V•• : - V ; , '? ' " I loko ō kekahi w» j |oaa: āl ia'u iee koke>p e nei efen ike' Euhinā Ealaminaime • kuu manaolanai aole no e ae in'ai ~iaaa ola'! ka haawi mai i man laau, oiai ua palapala aku au ia ia, i mau laau mamna, aka, ua haawi mai oia ia'u i mau laau me na kuhikuhi ana, a i kuu hoi aha, ua hoolaha, au a ua haawi wale aku i na laan, a ma ia mea oa nui &a poe i pomaikai ma ka hoola ia ana e ka laan. Nolaila, oiai kakon e na lunamakaainana he mau waha no ka lehulehu, a o oukoa hoi e na 'lii, na hakn o ka ōina, • pono e baawi kakoo i keia haawina i~ $18,000 no ke. ola oka lahui. He dala kupono keia e hoolilo ai. Euhina o na aina e (C. C H<tHs). O keia haawina no ka Papa Ola he $69,000, me he mea la, o ka Buro o ka Papa Ola, oia ka oihana i oi loa o na lilo a me na haawina o ke anpnni koe paha ka Oihana Eoa 0 ke ola o ka lahui aole no ia mai ka rboole iina a na kauka lapaao, aia wāle no ma ka hooikaika ana a ka lahui e hoonui ae a e lokahi mai o a o o ka aina no ka malama aoa 1 ke ola. Ina e hoomaopopo iho kakon, o ke knmo nui o ke emi ana o ka lahui ma kekahi ano, oia no ka hana nui ole ana o na. wahine, ioa e hoolako aku ke anponi i hookahi kanka lapaau no kela wahine keia wahine, aole no e hanau ana ia wahine. He mea nui ka olelo ia ana no ka make, aole loa an i ike i ke kaili ana aku a lanakila o kekahi kaoka i kekahi kanaka e iho ana ika mai: E like me ka mea i oleloia iho nei e ka luna o Eoolaopoko, ke manao nei an he oiaio loaia ikiau olelo ana, aole io no paba he kaokae makemake ana e hele i ka po a me ke »o, i o aīa nei, i na pela e ike ana kakou he mea makehewa loa keia. Ina paha e hele ana ke kauka i ke kanaka mai ilalo o"Ewa, a mahope hiki mai kekihi mai mai Kaneohe mai e kii mai aoa i ke kauka, a no ka loaa ole ana o ke kaoka, heaha ibo la ka hana a k'e kanaka mai o Eaneohe ? Ee waiho akn nei au na oukoo e eoonoo ia mea. Eka Prresidena ke kaumahi nei ao-i kuu hoopuka ana e kne i keia haawina, aka, aole loa ao e kue ana ke ike ia he kopooo maoli kahi e ia aku ai. E like mo ka'u mea i olelo iho nei mamoa. Aole no ka laaa- lapaau a me ke kauka akamai loa mtlalo iho o ka la ka mea e ulu noi ai ka lahoi, aka, mamuli o ka noho maikai ana o na ohana, e ninau aku kakon i oa aupuni noi o ka honua, ia Eina, lapana a me oa aopnni e ae, o ka laau a me na kahona lapaan aoai ka mia nana i hooula i ka lahoi a noi he tnau miliona ? Ee hai aku nei au aole loa pela, ua ike no au a ua lohe pooo mai kekahi kanka lapaau akamai mai i loaa no kona inoa i ka poe hiki ke olelo Berit«oia, ina e k(ola!a na

laau a me na omole laau a pau o oa liale kanka a pau oka mokuaina o Masekusetu, aole no c pau ana ka nui o na kanaka i ka make. Pehea !a ina e noho ana ke kauka raa Hilo a e lapaaa aoa he msu mai paha, a hele aku oia e kaapuni a puni ka mokupuni ollawaii oia ka hele ana ma kela a me !;oia hale a hoi bou mai i Hilo, ke ninau aku nei au i na luna hanohano mai o Hawaii pehea la ka loihi oka manawa e hele ai a hiki hou mai i Hilo? (Mi Martin. he elua paha mahina a hiki hou.) A ! eka Peresideoa, ua hai ia mai nei au, elaa ka mahina. Pehea la keia, aole aoei kakou e ike iho he mea hiki ole keia, e mau ana nc< anei ka nawe ana o ka oiai e waiho ana mu Hilo, a e kakali malie anei ka make aole e lulau mai i ua kanaka a wahine mai la paha, a hiki hou aku ke kauka iloko o kona haaleie ana elua paha mahina a oi ae i Hilo ? £ ka Paresidena, ke nonoi aka nei au malalo iho a maloko o na palena o keia hale, a mai na' aoao a pau o ka honua, a me ka poe a pau e lohe mai ana i kuu leo, aole, aole, loa iloko o'u ka manao ake nui e hoopio i keia lahui, a e hoole loa i ka haawina, aka, no kuu haulehia ana i ka nele ana i ka ike kupono i kahi e hoolilo ai keia puu dala, a maanei ke oki nei au. Ku mai o Mi Hanaike a olelo mai, owau kekahi i manao e kue i keia haawina e like me ka mea i oleloia mai nei e ke Kuhina o na aina e, aka, mumuli o ka hoike maopopo ana mai a ka luna o Kona Hema i ke ola 0 kekahi poe i hooiako ia aku e ia i na laau, a me ka hoike maopopo ia ana mai no ka pono lahui ma ka hoike a ke komite no ka no ia mea ke kokua nei au i ka haawina. Ku mai o Mi Komoikeehuehn a kue i ka hooholo ana ika haawina he $18,000, e like me ia i waihoia mai ma ka hoike a ke komite Hoola. I ko'u hoomaopopo ana i na mea i kamailio nui ia ibo nei e kekahi mau hoa, ua nele io au i ka ike ana i ka makehewa o ka hoolilo an. i keia puu dala. 1 ko'u manao e pono ia kakou e hoonoho i na Kahuna i hookohuia iho nei e ka Papa Ola Hawaii mamuli o ke Kanawai i hooholoia i ka M. H. 1868, qo ka mea, no ko lakou ike ia ena he poe kupono ke lawelawe i ka oihana lapaau a he poe akamai loa iakou, nolaila, i loaa ai ia lakou ua Palapala Hookohu, nolaila, ke nonoi nei au e hoonohoia na Kahuna i hookohoia e fea Papa Oia Hawaii ma kahi ona Kauka Lapaau Kaapuni e olelo ia mai nei. na kauka i ike mua ole ia. Mr. Aholo. Ke ku iiei au e kokua i ka haawina, a ke inanaolana uei no hoi aa, aole paha hookahi o na hoa o ka hale i uele i ke aloha i kekahi kanaka Hawaii hookahi i kona make ana. Aole like o ko'u manao me ka manao o ka poe e kne ana i ka bila, a ua olelo nuiia uiai no ka lilo wale i mea ole o keia haawina. Ke manao nei au aole he oiaio oia mau luea, a ke nonoi aku nei au e kokua kakou i ka haawino. Mr. Laiana. Ke ku nei au-e olelo iki no keia mea, a e kahea ana &u i na -hoa a pan o ka hale, e nana iho lakoa i ke kanoha kiekie 1 hoikeia mai, oia hoi -ka Haiolelo Alii a ka Moi i ka weheia ana o keia Ahaolelo, a oia kekahi kauoha nni a koikoi hoi, e kauoha ana ia kakou a pau e noonoo loea i ke ola o ka lahui, me ka imi ana i na kumu e hoeini ai i ka laulaha nui ana o ka mai lepera, a pela aka o na ano mai. 0 ka waihoia ana mai oia mea imua o kakou, he mea kopono ia kakou e hooko. Aole wale no hoi malaila kekahi kauoha ia ana mai, aka, ua noiia mai kakou e like me ka Hoike a ke Kuhina Waiwai e noonoo nui a e hookaawale i haawina kupono no ka Oihana Papa Ola. Ma ia kauoha no hoi a nonoi ana, T2-a noi mai no i ano like loa me ka hoike a ke komite, e hoonohoia i hookahi kauka ma kela a me keia Mokupuni. Ua kahaha nui an ika lohe ana i na manao e koe ana i keia mea, oiai o keia kekahi o na hana uui ano maoli. He mea ole na olelo e pfli ana no ke kaabele ana o na kanka mai o a o, a ua maopopo no hoi ka nele ana o ka oiaio o ia mau manao ana. Ake manaolana nei au e kokua aoa no kakou i keia haawina. Hoopanee ka hale apopo hora 10 kak. LA HAXA 56, Poalima, lUALI 8,1870. Halawai ka Ahaolelo ma Honolulu, hora 11 kakahiaka, e like me ia i hoopaneeia. Mea Kiekie Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia e Mr. Halemanu. . •Heluhelaia ka moolelo o ka hale, a ma te noiia ana ua aponoia Hoike mai ke komite hoola, no na palapala hoopii mai na apana mai, hoike maī e waihoia ma ka papa a noonoo me ka bila haawina no ka Papa Ola. Hoike mai ke komite wae e pili ana no ka noonoo ana i ha hoololi a me na hooponopono ana i ka hila kanawai e hoololi ai i ka Pauku 1,417 ahiki i ka Panku 1420, o ke Kanawai Kivila, hoike mai e laweia ka olelo hoike a noonoo me ka bila—ninauia a aponoia. Hoike mai ka hapanui o ke' komite wae i kohoia no ka noonoo ana i na hoololi e pili ana no ka bila kanawai e hooponopono ai no ka wai o Lahaiua, Mani—hoike mai e noo* nooia ka bila me kekahi hoololi. Noi mai ka Loio Kuhina, e waihoia ka bila ma ka papa, a noonoo pu ia me ka bila, hooholoia. Waiho mai o Mi Hikikoki be olelo hoohoJo e haawiia ka bila haawina e kakau poepoe ia, a e kamailio kela hoa keia hoa i umi minnte oiai e noonoo ia ana ka bila haawina, ninauia a hooholoia. Hapaiia na hana o ka la. Moonooia imua o ka hale ka bila haawina ■e pili ana i ka oihana o ka Papa Ola mamuli 0 ke noi ia ana 3 noho hou a noonooia i keia la ka haawina be $18,000, 00 oa kauka lapaau kaahele m& na mokupuni. Mi Bihopa. Ua manao nui no au ika haawi ana i ke dala no na kauka kaahele, a ma ia mea au i manao ai e hoololi e like me ka mea kupono i $12,000, oiai, he hoaoana keia aole i ike ia kona hua 'ana, he pono paha ao]e paha. Ma kela kaa ahaolelo i hala ua hooholoia i $5.000, no ke kaukn kaafcele, aole nae au i ike i ka hooko pono ia iu»a, aka, ua hooko ia paha aole nae au i īke, no keia haawina e oleloia nei, aole au i manao e nele ana xa loaa ana 0 kekahi mau kauka, aka, 0 ko'u makemake nni aole eae wale akn i na kauka i kapaia he poe kauka ina aole lakou i nkamai a kupono ika oihana kauka. E mnuao mai paha auanei kekahi o na hoa he kue ko'u i keia haawiaa, k« hai aku nei au aole o'u kue 1 keia haawina. E kokua nui ana au i keia haawina ano mHmua o ka haawina no na halemai ma na mokupuni a pau, no ka mea, me ka lilo nui loa e hiki ai ke hanaia kekahi halemai, me na lako e pono ai a me na laau a me ka al a pela aku.

He mea nui keia a kakou e noonoo akahai ai,a ina no e kukulu ia ana kekahi hnlemai ma kekuhi mokupuni e laa paha 0 Hawaii, aole no e ae ana ke kanaka 1 lo«a i ka mai ma Ksu, (koe ka mai pake) e hele a noho iloko 0 ka halemai ma Hilo, no ka mea, he mea nui i ke kanaka H'.nvaii l-ona hookaawalo ia ana mai kona ho.mo i" " a me kona ohana, a ina e hooholo ia aoa *<• i.» haHwina no na k»iika e like me ka'u olelo hoololi ana i $12000, oia iho la no ka lawa kupono, e loaa ana no mai na kauka kaahele mai na laau a ra« na lapaaau ana mn kela wahi keia wahi o na mokupuni i ka poe i loaa i ka mai, a aole no e paupauaho ana ka poe mai, oiai, e noho ana no iwaena 0 ka ohana. Eia kekahi mea nui ia kakou a pau loa ; Aole no e pono ia kakou ke hilinai a paulele wr.le no na ke Aupnni wale no e hoolako a e malama i ka poe i loohia i ka mai, e pono no ia kakou a pau loa a me ka nui 0 na makaainana, e alu like a e imi i mea e hoemi ai i ka laulaha nna 0 na mai, a ma ia mea ke nonoi ikaika aku m;i a» i na hoa a pau 0 keia hale, mamua o ka hookuu ia ana 0 keia Ahaolelo. Mr. Boyd Uh nui na mea i kamailio ia no keia haawina, a ua rmnao au ua lawa na hou a pau i ka ike ana ; I ko'u hoomaopoopo ana aole au i ike i ka pomaikai e loaa ana i ka lahui ma keia mea, me he mea la e lu wale aku ana no i ke dala ; he kokua nui ko'u ina e hoonohoia nno i hookahi kauka ma kela Apana keia Apana, ina e hanaia ana pela, alaila e kokua nui ana au ; e like me na mea 1 olelo muala, aole e lawa pouo ana ka inanawa kupono e kaapuni ai i ka mokupuni. He mea kupono no ia kakou ke kakali iki no kekahi w.i, a e aho e hoounaia n:t keiki Hawaii o kakou ma na aina e, a i oleia me na Kauka akamai no e noho nei i Huwaii nei a i ko'u manao ana aole no e nele aaa ka loaa o ka ike kupono ma ka oihuna lapaau a he mea no hoi i maopopo nui ia kakou. Aole no e manao nni ana na Kauka haole i ke ola 0 ka lahui, aka no ke dala wale no, [.olaila, ke manao nei au e kapae loa 1 keia haawina. Mr O ka lua keia 0 ka'u ku ana e kamailio no keia mea, a aole i like ko'u manao me kekahi luna o Honolulu i olelo iho nei, he mea makehewa ka hooholo ana i kei» haawina. I ko'u manao ana he makana kupono keia a keia hale e haawi aku ai no ke ola ana o ka lahui ; s he oi loa aku ke kupono maoli o keia haawina mamua o ka haawina i hooholo ia ai no ka poe puhi ohe he umikumamalua wale no, 110 ka lealea o ke kula- j nakauhale wa!e 110 0 Honolulu nei. | He mea kupono ia kakou na hoa a pau o keia hale ka noonoo aea a e hooholo kakou 1 keia haawina ; he uiea kupono ke hoao kakou iloko o na makahiki elua wale 110, a ina ua ike ia aole he pono, alaila na keia kau Ahaolelo ae e hoopau loa i keia haawina. 1 ka wa i noonoo.ia ai ka haawina no ka laina mokuahi a me na lilo e ae no na uapo o ke awa o Honolulu nei ua nui ka poe kue iloko 3 ke kau Ahnolelo i hala, Bka 1 ka huoholoia ana, a i ka ike ana ma ka hoike o na loaa o na makahiki elu%ua īkeia ka pomaikai nni, a mai loko mai olaila ka hapa nui 0 na loaa Auhau, 0 keia mau loaa i oleloia mamuliwale no ia o ka hoao ana. A ina ua ike ia ka pomaikai oia hoao ana, e pono kakou e hoao, a e hooholo i keia haawina.

Mi Naukana. 0 ka lua keia o na la i kamailio ia ai keia bila, e olelo ia nei, nona ka nmi'uimamawalu tansani dala," a ma ka hoololi a ke Alii Bishop ua waiho mai oia i umikumamalua tausani dala no ia haawina, a ma ke noi a ka Luna Hanohano 0 Koolaupoko ma ka la inehinei, e hoopanee loa i keia haawjna e olelo ia nei, a ma ia aoao au e kokua n (jU nei, e hoole loa i keia haawino, ma na mea j ia e ka Luna o Koolaupoko ma ka | a a me ka ka Luna 0 Honolulu i keia kakehiaka, ua pili paa loa ia i ko'u manaoio* a ke manaoio nei au, he niau Hawaii oiaio ' BUa ma ke ano awa " P or> °j» a o ka Luna Hanohano hoimai Hanalei mai, kemanao nei au > e haole oia ' no ka mea ' ua . ho °" hewahe wa °' a ' ke ano P'" P aa 0 ka khui ® a " waii ne'- aka 110i > ' keia manawa » ke hai oiaio akn nei au » he mahalo nui ko'u i ke akamai i 0 no 0 na Kauka haole, a he oi nui aku ko lakou a kama '. mamua o na Kahuna Hawaii ma ka I a P aa u a n a t a k a . ao ' e nae ma ano kakou e noonoonei i keia manawa, keaoonoo nei kakou 1 manawa, no ke kupuno e haawi i om' kumamawalu tausani dala, no na Kauka kaa^ e ' e ma na a P ana 0 k e ' a Aupuni a oia ka'u e k"® ' oa a ' tn ne '- kamailio nui ia no ka ba na a Kauka Li ma na Apana e ae, a e hoike » ku ana au no ka hana a aa Kauka Li nei m a ka Apana o Waialua mamna aku nei, ia 13 ma Kahuku, hai īa mBi la ka lono ī ka Lun a Makai 0 Waialua, e houluulu mua oia i na mai pake a pau, no ka uiea e hiki mai ana oi a 1 kakahiaka nai o ia la ae f a ua hiki io mai n° oia ma > a la ae i o,a a kona mabele olelo, a 0 ka me& e kamailio nei i keia manawa mala'| a P° 110 ia w a > a 0 Ka nul pahn o na mai pake 1 aemamalua paha ka nni, a' a iwae na 0 ,a poe mai, he kanaka opiopio maikai, a oia wa e no kana i hoomaopopo, a kono aku i a ' a, ' e e ma kahi mamao iki aku, a hoi mai ' 8 > a u ma kona lio, a holo mai la i Honolul c nei ' a "" le au i poina i ka hoomanao ana ma ka • 1853. he wa ia o ka mai Hepela, 6 ku a na kekahimoku ma ke awa, a ua hele ma i ke Kaoka o ke awa, e nana i ka poe maikai o ka o, a i kona pii ana iluna o ka moku, palepale wale ae no oia i ka poe e ku ana, a hooholo iho la oia ua maikni na o n pau, a owau no kekahi mnlnila e hoi ana i Lahninaluna, a ua maopopo ia'a, aole kela Kankai hoomaopopo i ka poe i maikai na o, aia no hoi ma Lahaina j he Kanka akamai o Kauka Kao kona inoa, i ko makou wa ma ka hale Hepela ma Mala, hele wale mai no oia a mawaho o ka pn he mau kaulahao paha kaloihi, alaila kaheamai knmali puka mawaho, a kokolo ae la i waho, alailn, ua lawa konn ike Kauka, aole no au i hoopoina i ke Kuhina Kalaiaina ma kela aoao, oia wale no ke Kauka i malama pono loa ia poe mai, a.owau pu kekahi i lapnan pono ia e ia, a he aie nui ko'u ia ia, a hiki i keia wa. A eia hoi, nia na Koukn a pau e monao ia nei mai na aina e mai. a e hele mai ana, me ka ike ole i ka oielo Hnwaii, a eia ka ninau, he poe aloha io anei lakon i keia lahui knnaka, aole, nole loa no, ina i na Miaanele, e hoolako aku ai i na laau lapaau, alaila e kokua nui kakou, no ka moa, olakou no kn poe aloha io i keia lahui kanaka, a ina hoi e hilinai ae kakou i na Kauka o kein kulanakaphale, ke hai aku nei au, he hapa wale no lnkou, a ma ia mea, ua maopopo o lilo ana ia waho kein pomaikai, nolnila, ke nonoi nei nu, e kiola kakou i keia haawina, a e hoihoi aka ka Hoa Hanohano mai Hanalei mai, i kona manao paakiki mai nei. Mr. Hanaike. O ka Ina keia o ko'u kamailio ana no keia hanwinn, ma ko'n manao ma keia mea, e pono o hookoia keia hnawina, no na kumn, ua hiki maikekahi mai luku ma ko makon wahi, ma ka Apnna o Lahaina, ua nui loa ka make ma ko makou wahi, no ka

nele ike Kauka ole. Ke hoomaopopo la no au i ka make ana o kuu mukuahine, no keia mai luku, a i ko'u manao, na make oia no ke Kanka ole ; ina palia he Kauka, alaila, e like pu nnei ka iaau me ka mai. Ua hele aku no au inina o kekahi liaole, oia haole o W. J. Needhnm, o ua haole la, o ka puu hoomaha o Lahaina iloko oia mau la ; ua ninau niai kela ia'n i ka mai, ua hai aku au i ka uaai, he welama ke poo, a o ke ano oia mai o keia inai hou ; nolaila, ke manao nei au, ina pa'na he Kauk9, ina ua ola ; aole nae no ke Kauka ole, no ka mea, ua hele ke Kunka i be kaapnni, ke hoomanao ae nei an i k* wahino a ka Mea Hanohano ke Kiaaiūa o Maui, ina paha aole i hiki kela wahine Kauka, ka Viligini Bihopn, ina ua make ia. Aka, ke ola nei oia mamuli o ka hana maikai a kela wahine, ke noomanao nei au i ka olelo a ka Luna Hanohano o Kona Hema, ua oleloia, ua loaa kekahi -wahine ika mai kuhewa. oka noi o ka poe a pau e olelo ann, he mai kuhewa ia, no ka nni o kona alohn, na haawi oia 'i ka laau kupono ia mai, oia laau nae ana i haawi ai na ke Kauka no ia, niai ke Kuhina Kalaiaina aku. Ke olelo akn nei aa i ka Luua Hanohano o Honolulu, (E. H. Boyd,) i kona olelo ana, o keia pnu dala e oleloia nei, ke hoolei wale ia nei; lie hoolei wale ane ia puu dala i ke ola o kanaka, e manao ana au, oka pun dala i hoolei wale ia, oia lea pim dala no ka poe pnhi ohe, ke manao nei au, oia ka O"' 1 rt»la ' «uomui» keia puu dala no ke ola o kanaka, i ko'u manao e fcua ana aua nu i keia haawioa, he $18,009. Mr. Kahaulelio. oka lua keia o ka'ujkamailio ana ma keia haawina, no ka mea f ma ko'u mauao ana, o keia ($18,000) tausani dala e manao ia nei, he pun dala kupono ; loa keia, no ka maūao ana ae i ka pomaikai o keia lahui, no ka mea hoi, ma ko kakon hoomanao ana ae i ka hana ana a kekahi mau kahnna lapaao, ua ike kakou i fee kupono ole o kekahi mau laau i manao ia, aka, o ka laau he kowali, oia kahi laau i !ike me." ka lupepa, paakai, huaale, aila, ao kahi mau laan a'u i ike ai i ke kupono ole, oia hoi keia. Ina he 1010 ka mai, alaila, he 1010 nīu ka laau, ina he nahu ka mai, alaila, he nan'hhu ka lanu, " a pehea, oa kupono anei keianiau mai i keia niuii lt;ui i manao ia, ke manao nei an aole ?" Aka, ua mahalo no au i ko Lnna o Honolnlu a me Waialua i ka waiho ana o ka laau i na knmn Misionari a kaleou, ina he mea hiki i ka Papa Ola ke koho ia lakon, aka, i na aole e hiki, malaila ka pilikia, nolaila. be mauao nei ou ua knpono kakou ke hoolilo i keia pnn dala no ia mea. I ko'u manao ma keia Haawina e manao ia nei, oia hoi ka 18 tausani dala, no ha boolilo ana i kauka hele kaapuni ma na ōokupuni a pau mai Hnwaii a Kauai, i ka nana āku, he puodala kupono keia e hoolilo'aku ai no ke ola o keia lahui, oiamua o ka puu dala a ke>a nhaolelo i hooholo iho nei'no'na koa he 75 tnusani. Ika makahiki 1869 ame keia makahiki e hele nei, ua laha nui aku kekahi mai lele ma ka mokupuni o Maoi, a uh nui loa na kanaka i make i keia mai, a ua nui loa na leo uwe i lohe ia, aiijkuu manao, i na e loaa ana na kauka kaapani e like me keia e manao ia nei, ke manaoio nei a'u ua hooemi iakeia lukuaoa. Aka. aikamailio mei nei nae ka Luna Hanohano o Hoolaupoko, o ka manao nui no o na kanafe*Hawaii ina Kahuna Hawaii, oia kekahi mea e pono ole ai. Oke kumu oka manao ina kanaka Hawaii pela, o ka pii loa o ka laau, a me ka nui o ka uku o na kauka haolej£ji» ka mea nana i keakea mai i ke kii ana aku i na la«u o keia ano. Ma ka apana o Lahaina, ua hoemi ia ka make nui aoa malaila, ein ke kumu, ua loaa aku mai ka Papa Ola he laau 0 kela ano keia ano ma ka lima o ka makai Nui o Maui, a ua hai ia ka hoolaha i na lea naka a pau o Lahaina e kii wale mai ina laau, a ua ike ia na mea a pau e hele mii ana e kii i ka laau, ama ia mea, ua hiki -ia kakou ke manao ae, o ka hoolilo ana oka puu dula nui ma keia no ke ola o ka lahni, ua oi lon aku ka pomaikai, a ke ike nei &- kou i leeia kau ahaolelo, na nui na Palaptla Hoopii i hiki mai i keia hale e hooooho ia i mau Kaufea ma kela apana keia a pana, ata, no ka hiki ole, nolaila, ua manao ia ma keia ano ke kupono, nolaila, ke nonoi aka aei a'u ina hoa hanohano o keia hale e kokua 1 ke ola o ka lahui, ma ko'u manao o ka puu dala kupono hookahi keia a kakou e hoolilo ai, mamua o na puu dala e ae a kpkou i hoolilo iho nei.

Mr. Kalama. No keii poe kauka kaapini i na mokupuni, a me ka haawina 18 taus>ni e uku ai i ua poe kauka nei, n ua waihoia njai e kekahi o ka aoao alii, he hoololi ana i 12 tausaoi. - Eia ko'u manao. Ua mahalo a'a i ke tomite i ko lakou noonoo ana no keia mea; e lapaau ai i na kaaaka mai ma keia pae aina no ka mai e make nei, no ka mea, he oiaio no ia. Aka, oole a'u i mahalo i ka hoonoho ana i-na kauka rna keia ano kaapuni, aole noiioie kokua i keia uku i haawiia, no ka maopopo ole o ke ano o ka hana ma ka |akou lapaau kaahele ana. Nolaila, ke ku lei no au e like me ko'u kokua ana i ka luna ō Koolaupoko e hoole ana i kioohi o keia olelo hoike i waihoia mai ai. īna e nana pono kakou i ka hooko io a»a 0 keia poe kauka i ka lakou hana i ka wa a lakou e lapaau kaapuni ai ma kela a ma mokupuni, e ike no auanei kakou, aole lawa pono ana na kaoaka i ka lapaau ia e keia poe kauko. A i na paha e lap*au aoa. i ohana, kakaikahi e bolo pono ana, aka, o ka nui o lakou e lapaau ole la ana no; a o ka uku ana i keia poe kauka, he mea makehewa wale no, a ine ke kiola wale aku i keia dala, me ka loaa ole mai i ka pomaikai e like me ka kakou e makemake nei. E nana pono kaliou i ka olelo Hoike a ke komite. Ke honnoho nei lakou no ka mokupuni nui o Hawaii, elua kauka kaapuni no ia mokupuni, a o ka uku no ka mea hookalw, he elua tausani no ka makahiki hookahi; * eha t<iusani no elna makahiki ma ka Bila Haawina, a no laua elua, ewōlu tau9atini iloko o ka Bila. No Maui a me na mokupuni e pili ano me ia, ua hoonohoia hooluhi kauka a he $1,5000, dala no ka makahiki, a o ka uku no elua makahiki iloko o. ka boiko he ekolu tausani. Pela no ko Oahu nei a me Kanai. Pehea la, Ehiki io ana aoei 1 keia poe kauka ke hana a ke hapai i keia hana a holo pono me lea lawa pono o na kannka i ka lapaau ia e lakou ? Ke boole aku nei au, "aoīe Ke kokua nei a'u me ka ae aku, ua pololei ka olelo a ka poe i olelo ibo nei mamua o'u mai nehinei a keia la. Oia ka luna o Koolaaupoko e kae ana i keia mea, a me ka luna 0 Kau, e kanalua nui ana no ka hiki pono 1 keia poe ke hele aku i kela hnle keia hale o ni lianakn mn kuaaina, a pela no ka luna o Ewa me Waianae, a me kekiihi luna o Honolulu i kamailio iho nei. Ho oioio ka lakou mau olelo & p&u, a ke manao nei &u,

i na e hoohnloia keia, e ike no auanei kakou i ka oiaio o keia mau oielo i kamailio ia no keia mea. Aka, e ninnu aku ana au imna o kakou nse ke Komile e noho nei. Nobea mai ka ulu ana o keia noanao c hoonoho ai i m&u keiuka lapaau kaapuni, a me keia hanwi ana i ka ukunui elike me keia ? Ke ike wale aku nei au, i na aole au i kuhihewa, ua h ea mai keia mamuli o kekahi kanawai i kauia i ka M. H. 1868 e pap ß ana i na knnaka maoli aole e Upnau maloko o keia Pae Aina me ka palapala ae ole. 0 keia kanawai, ho mea ia e kokua hoopono ai i ko ke anpuni lawe ana i ka uku civila a na kauka lapaau i nku ia ia, a he mea ia e kokoa nui ana i na kauka lapaau i ae ia e ke aupuni no ka uku ana mai ia ia. Oia iho la no. Ina hoi i keia m, ke ike pono iho nei kakou, he mea pono ke hoolaha like ia ka lapaau pono no na kanaka a pau. No ke aha ke kau kanawai maoli ana e papa ana i na kanaka, aole e lapaau. Ua olelo mai kekahi poe, no ka hoomanamaūa no ka wahee, a ano hoopunipuni o kahnna Hawaii. He kanawBi no ia mea e noho ana, a e hiki no ke pale ia ka lnj>aau lapuwale. a koe no ka lapaau oiaio. Ua maopopo i kakou, o ka lapaau haole, oia ka Inpaau maikai paha i mahaloia no ka nina. Pela no au. Ua mamahalo au i ka lapaau kupono, aole i ka lapaau ano wahehee. He oiaio paha, ua hana kekahi poe kanaka Hawaii.ma ia ano lapaau ioo, aka aole i«r he kurhn o "ana j na kanaka i ko lakou lapanu ana ma ka lapaan maikai no. Okoa no ka lapaau wahahee, no ka mea, he wahahee ia mai ke kumu mai ; aka, o ka oiaio o ka lapaau, oia ka kakou e noonoo nei. Mr Mortin. Oka lna keia o ka'u olelo ana no keia mea, a ke mau n'ei no ko'u kanalua iki a hiki i keia wa, a nole nae au e hoole loa «na i ka hooholo ana i keia haawina ke maopopo pnno he pomaikai io manli ke loaa mai ana. E like no me na mea i olelo nui ia iho nei e ka poe e kne ana i keia haawina, aole no e holo lea ana ka hana a na Kauka haole oiai aole e noho paa ana ke Kauka ma kahio ka mai i kela wa keia wa a hiki i ke ola ana 0 ka mai, no ka mea, o na laau haole he nui loa na rula a pan e pono ai, a ua hoonele ia na ai kupono a ai hoi i maa i kn lahui Hawaii. He kokua nui ko'u i keia haawioa, ina e hoolilo ia ana no ke kuai ana i na laau a hoolako aku ma na Apana a pau o keia pae moku, a e waihoia ma ka lima o ka poe kupono 1 hilinai ia ko lakou ano ike a aloha hoi i ka lahui, e like me na Kumu Misionari ma na Apana a pnn a me kekahi mau haole kamaaina e ae, ina malaila ka haawi ana i keia haawina, alaila e kokno ana au. Knhina Kalaiaina F. W. Hutchison. E ka Peresidena, ua loaa pono ia'u kahi wa kupono e hoike aku i kekahi mea au i manao ai, oiai owau no ke poo o ka Oihana Papa Ola, a aa hooikaika nui au me na hoa o ka papa, e hooholo pono i na mea e holo mna ai ka pomaikai e loaa ana i ka Papa Ola. I na la raua o ka noho ana o keia Ahaolelo ua ike no au i l;a nui o na palapala hoopii a me na noi dala, e noi ana i mau kauka lapaaa a i mau halemai, a ua ike kakou a pau loa, aka, aia no ia i ka manao ana o ka hale. Ua nui no hoi na olelo ma kela a me keia aoao do keia haawina, a ua nui no hoi kuihoomaopopo ana i na mea a pau i puka mala mai ka waha o kela mea keia mea a e lilo ana ia he mea nui ke hoomaopopo ia. E olelo uuku ana.no au no ka pono e pili ana i na Kauka kaahele. Iloko ona mahina he umikumamalua a oi ae i hala, a e hooia mai ana no paha na hoa mai Maui mai, i ka holokiki nui ana o ka makei na kanako oia mokupuni, A e ike no hoi oukou mamuli o ke kauoha a ka Papa Ola a me ka hoolako ana akn i na laau i kekahi Kauk» Lapaau opiopio o Dr Storer, ua kaapuni oia i ka mokopuui o Maui me ka lapnau ana i na mai ano hou i hohola nui ma Maui, a ua loaa mai i ka Papa Ola ka hoomaikai m;ii na makaainana o Maui no ka pomaikai nni i loaa i ka lehulehu ma ka hoola ana a ua Kauka nei.

Eia ma kuu linia e paa nei, e ka Peresidena, kekahi hoike mai & Dr. Storer mai, ka poe mai i lawelawe ponoi ia e ia, o ko lakou nui i hoolaia be 1,017, ka nui o na mai, i hoolaia, a ua koe aku mai keia hoike ana ka nui, o na mai i ola mamuli o ka haawi ana aku i na laau a me na kuhikuhi ana. No keia haawina he $18,000, no na kauka kaahele aole nu i ike i Ua oi ana o ka pono mamtia o ka hoolilo ana no na laau lapaau a hoolako aku i kela mea keia mea kupono ma kela me keia a pan», me ke kuhikuhi aku a ku Papa Ola. I ko'u hoomaopopo ana o ke ano paha o ke kauka kaahele i manaoia oia ke kauka e noho ana a lawelawe ponoi i kela mai keia mai, i na pela he mea paakiki loaia, a me he mea la he mau mahina he nui e hala { alaila hiki hou i kahi o ka mai mua. Ua waihoia mai he ninau nui. Ina e nui ana na kauka, e nui ana anei ka poe e ola ? Ke hai aku nei au, pela io no, no ka mea, i na e hoea ae kekahi mai ahulau ma kekahi wahi o ka aina, a i na aole he kauka oia wabi e nui loa ana ka mai, a i na he' kauka knpono e emi koke ana ko ka laulaha anao ka mai ahulau mamua o ka lele ana aku o ka mai i kekahi mea eaku a palahola aku iluna 0 ka poe e koke ana i ka mei i loaa mua i ka mai, a i na e ola ana, he ami a oi ne poe mai i kekahi kauka iloko o ka a pana a i oīeia 1 ka mokupuni hoolookoa, ua oi ae ko pomaikai mamua o ka pao anao na dala he $1,8000. ~ Hoiia a hooholoia e kakauia na ae me na hoole, o ka poe mn ka ae, o lakou ka poe ae, i ke knpae ann i ka hoike o ka poe ma ka hoole o lokou ka poe kue i ke kapae loa ana. Poe ma ka ae : P. Kanoa, C. Kanaina, W. P. Kamaknu, H. Kahanu. P. Y. Kaeo, W. T. Martin, N. Kepoikai, E. H. Boyd, S. P. Kalama, C. H. Judd, S. M Naukana—ll. Poe ma ka hoole : J. O.Domir)iB, C. R. Bisbqp, F. W. Hutchison, J. M. Stnilb, S. H Phillipa, H. R. Hitcheoek, D. B. Wahine, C. J. Lyons, G. W. D. Halemanu, S. K. Knai, M. Knpihe, L. Aholo W. Hanaike. D. Kahaulelio, J. Kaluapihaole D. W. Kaiue, H. Thompson, J. Komoikehuehu, J L Naili, W H Rice, D Kuukaha, S K Kuapuu. Noiia a hooholoia e kakauia na ae me na hoole, o ka poe ma ka ae o lnkou ka poe kokoa i ka haawina $18,000, o ka poe ma ka hoole o lakou ka poe kue i ka haawina. Poe ma ka ae : P Nahnolelua, F W Hutchison, S H Phillips, H R Hitchcock, D B Wnhine, C 3 Lyons, G W D Hiflemann, S K Kaai, M Knpihe L Aholo, W Hnnaike, D K«hnulelio, J Kalnnpihnolo, D W Kaiue, H Tbompson, W H Rice, D Knukahn, S K Kuapuu.—lB Poe ma ka hoole : P Knnoa, J O Dominis, C R Bishop, C Kanaiua, H Kahanu, P Y Kaeo, C C Har-

ris, J M Smith, W F Martin, N Kepoikai, E H Boyd, S P Kalama, J Komoikehuehu, C H Judd, J L Naili, S M Naukana, J W Kuinah«j»..—l7 Kuhina Kalaiaina ( F W Hutchison ). Un koho iho nei au ma ka hapa nui, nolaila, ke nonoi aku nei au n kahea hou ia na ae me na hoole i pau pono ke pohihihi o nn hoa Noi mai o Mi Judd i ka wa e kahea hou ia ai na inoa o na hoa, e kuuoha ia na hoa i koho ole mumua, e koho lakou i keia wa. Ninauia a hooiioloia. Kahea ia na inoa o ka poe i koho mua a pane mai lakou i ka lakou mea i koho mua ai ame kn poe i koho ole mamua.. I ke kahea ia ana he 19 ae, a he 19 hoole, i ke kahea mua ia ana ekolu o na hoa i kanalua a ma ia kahea ia ana, he 17 ae a be 18 hoole. I ke kahea hope ia ana e like me ke n»i a Mi Judd, ua ;koho mai o Mr Kamakau, Pilipo a me Kamakau ma ka hoole, a ia wa hoolilo o Mi Kumahoa i kana koho ana ma ka ae, oiai ua koho mua oia ina ka hoole. Ma keia mea ua waiho mai ka Peresidena e hoopii ana i ke koho ana o ka iuna o Puna. 1 ke kahea hou ia ana, ua 18 poe na ka ae a he 20 poe ma ka hoole, nolaila ua hooleia ka haawina he $18,000. Noiia a hoolioloia e kakauia na ae me na hoole no ka hoololi a Mr. Bihopa he $12,000, o ka poe ma ka ae o lakou ka poe koKua i ka haawina, oka poe ma ka hoole o lakou ka poe hoole ika.haawma. ' I ke kaii&a ia ana he 25 poe ma 'ka ae, a he 16 poe ma ka hoole, nolaila, ua hooholoia ka hoololi he §12,000. Na lilo o ka Papa oia, $40,000. Noiia a kapaeia ka haawma. Halemai Popule $14,000, hooholoia. Na lilo o ka Papa Ola 12,000. Hoohoihoi Oihuna Mahiai a me Hoopae Lima Hana $15,000 hooholoia. Na Haleuma a me na Mono 2.000. Mokumuliu liolo pili aina 20,000. Waiho mai o Mr. Rice he hoololi, e hookomnia ma ia haawina i $12,000, hou e hui aku i hiki ke hanaia i Mokuniahu mawaena 0 Kauai me Oahu nei, oia hoi i $32,000. Waiho mai o Mr. Bihopa, he hoololi ma kahi o ke $32,000, e hookomo malaila i $25,000, a e haawiia ka mokuahi Kilauea ma ka liaia o kekahi poe e makemake ana e hooholo i ke Kilauea, a he nui oia poe e ae ana, oiai i na e hooholoia ana ke Kilauea, alaila, e pau nui ana na. ukana me na ohua, a e emi ana ka hoio mua o na loaa i na moku peu holoholo pili aina e like me ka eui o na loaa 1 keia wa iho nei i ka mokuahi holoholo pili aina ole, a ao keia mea e noonoo pono kakou, a e hooholo paha me ka manao iaua ana ua lawa do i ka $20,000, aka, ua hoololi aku nei au i $25,000.

Kuhina Kalaiaioa, (F. W. Hutchison). Ke ku oei au e kamailio ao keia mea, oiai o ka mokuaiahu holo pili aioa he mea no ua ke aupuui i maaao nui a pela no hui rae ka lehulehu. Ua Doho au mai ka hoomaka ana 0 keia ahaoielo a hiki i keia la, aole au i ike 1 ka lawe aiai o ke Kuhioa Waiwai i kekahi niau bila kanawai e hooponopono hou ai i ke kanawai a e hoololi ae no Lolo pili ainu, a ina aole e lawe mai ana ke Knhina Waiwai i bila kanawai e hoololi ai, alaila, e lawe mai ana au, a ke makemake nei au e haawi aku ka hoopooopono a«a o keia mokuahi holo pili aina ma ka Oihana Waiwai, a e hookuo mai ia'u ma ka waiho ana malalo o ka'u oihaoa. Waiho mai o Laiana he e kapaeia na huaolelo. " Mokumahu iiolo pili aina" a e hookomo malaila " Kilauea," a e hoomau e like me ka haawina i 820,000, a e hookaawaleia ka haawina $12,000, no ka mokuahi holo pili aina mawaena o ooei me Kauai. Noi mai o Mr. Harris, —Kuhina o na Aina e, aole pono e hoohaikiia no Kilauea wale no, aka, e hookomoia mokumahu holo pili aina, no ka mea, aole i maopopo na mea e ala kohewa mai ana. Kq mai o Mr. Laiana. Ma ke ano he hoa no keia hale i keia Kau a me ke Kau i hala, oa manao nui au e like ma kuu manao ana mamoa, no ka haawina mokuahi holo pili aina ; aka, aole nae i holo iki ka mokuahi, a i mea e maopopo pono ai e hookomo pololeiia, mokumahu holo pili aiua, " Kilauea," elike me ka haawina no Pele. Kuhina Waiwai, J. M. Smith. Ike Kan Ahaolelo i hala, na hooholoia he pun dalano ka hooholo mokaahi holo pili aina, ua kakali ke Aupuni me ka manao ana na ka poe e mawaho e hooholoi mekuahi, aka, mui ia manawa mai be loihi, aole i loaa iki kekahi poe e hooholo ana ; ano ia mea, ua lalau ke Aupuni a na hanahou keAupuni i ka mokuahi " Kilanea," a i keia mannwa ua kokoke e paa oia, a e like ana no me kona la mua i hanle ai iloko o ke kai, a ma ia mea aole no i poho ke dala, mamua o ka hoonna aoa aku i mokualii i kahi e, no na dala he $60,000, a hiki iuai ia nei, ualike no ka pomaikai e loaa ana ia moku no ke kumukuai nui lie $60,000, mamua o ke " Kilanea,'' no nadalahe $40,000, me ke ano hon, a i ike maka ia e kakou e hanaia nei me ka paa pono me ko kakoo man maka. Ua hiki ae i ke Keena Waiwai, ba poe e makemake ana e hooholo i moknahi holo pili aina, no na dala he $60,000, me ka hooholo ana i $45,000 iloko o na makahiki alima, a pan ia mau makahiki, alaila lilo loaka moku ia poe, me ka lilo pu o ke Aupuni he $105,000. No keia mea, ua hoole aku ke Aupuui ia noi, a o oukoa no paha kekahi e hoole ana. No keia mea he hooholo moknahi pili aina, he mea hon no ia, me he mea la, akahi no a hoomakaia, a o ka pomaikai aole i ike muo in ; iio ka hoololi i waihoia mai nei e Mr. Bihopa a mo Mr. Ric;e, a aole an i ike i ke knmu nui e hooleia ai ia man hoololi, oiai he kuleana no ko Kauai poe e loaa ona mokuahi holo pili aina no lakou. No kahopohopo no ke knpooo ole o ke Kilauea, ua mannoia e hiki no ke hooholo ma kona paa i keia manawo iloko na makahiki he nmi a oi ae, ke kau ole oia a ili ma na kua-au o na awa ku moku, a ua manaoia no hoi e hoopaaia o Kilanea malalo o keknhi Hui Hoopaa ; a ina e ili iloko o ka wa i hoopaaia a nahaha, alaila, e loaa no ka mokualii hou. Ninauia a hooleia ka hoololi a Mi Laiana, e hookomo i ka Kilauea " ma kahi o Mokumnhu holo pili oina." Ninauia a hooholo ia ka hoololi a Mi Bihopa be $25,000 no ka Mokumahu holo pili aina. Waihoia ka hoololi a Mi Eiee, he $12,000 no ka Mokumahu holo pili ninu mawaena o Kouai me Oahu nei a na na Kohiua o ke Aupuni e hooponopono a e hooko Waiho mni o Mi Laiana he hoololi e hookomoia i mokum.'ihn pili «ina i keln hebedoma keia hebcdoma mawaena o Oahu a mo Kauai. (Aoh i pau. )