Ke Au Okoa, Volume VI, Number 22, 15 September 1870 — HE KANAWAI [ARTICLE]

HE KANAWAI

E HOOPAU AI I KEKAHI KANAWAII KAPAIA, " He KANAWAI EKAŪOHA ANA I KA PAPA HOONAAŪAO E HOONOHOXOHO I KūLA Ao Hanalima me ka Hoopololei, kahi e MALAMAIA ai a e hooNAAUAOIA AI NA KEIKI MAKŪA OLE I HAALELE WALE IA PAHA, A I HOOKAHULĪIA I KE ANO O NA LAWEHALA OPIOPIO," I APONOIA MA KA LA 30 0 DEKEMABA, M. H. 1864 ; A'E KAŪOHA ANA I KA Papa Hoonaauao E HOOMAU I KE K.ULA Ao Hanalima a me ka Hoopololei ma Keoneula, Kapalama, Oahu ; a e hookūmū a E KOKULU HOI I NA KULA OIA ANO MA KEKAHI MAŪ WAHI E AE, KE KŪPONO. ' E hooholoia e ka Moi a me Jca £hīe Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i ahoakoa Uoko o ka AhaeMo Kaukanawai o ke Aupuni: PaūKU 1. E hoopauia a ma keia ua lioopania no " Ke Kanawai e kauoha ana i ka Pnpa Hoonaauao e hoonohonoho i Kula Ao Haoalima me ka Hoopololei, kuhi e malamaia'i a e hoonnaunoia'i aa keiki Makaa ole a i haalele wale ia paha, a i hookahuliia'i ke «oo o oa lawehala opiopio," mai ka Pauka 1 a hiki aku i ka

Pauku 10, oia no ke kanawai i aponoia i ka la 30 o Dekemaba, M. H. 1864.

Pauku 2. Ma keia, ua hoomanaia ka Papa Hoonaauao e hoomau i ke Kula Ao Hanalima me ka Hoopololei, i kukuluia i ka malama o Maraki, M. H. 1565 ma Keoneula, Kapalama, Oahu, malulo o ke Kanawai o ka la 30 o Dekemaba, M. H. 1864, n hooponoponoia ua kula la e ka Papa Hoonaauao e like me ka n - a i nala aku nei.

3. E hiki no ika Papa Hoonaauao ke hookumu ake kukulu i na knla ao hnnalima me ka hoopololei ma kela a me keia wahi oke Aupuni ke manaoia he kupono; ina hoi, ua hookaawale ia eka Ahaolelo ka puu dal<i no ia mea. E hooponoponoia ia mau kula a pau loa malalo o ke alakai a me ke kuhikuhi ana o ka Papa Hoonaauao. F|||jKU 4. Ke kumu i hoonohonohoia'i o ua mau kula ao hanalima la a me ka.hoopololei, oia no ka hoopaa, hooponopono, hoonaauao, hoohana, hoohuli ana a me ka malama ana i na keiki i hoonohoia ma ke ano keiki makua ole, aea, haalele kala. e noho palaualelo a e aawana ino ana, a i ahewaia paha no kekahi karaima me ka mikamina, a ua hnawi ia aku na ka Papa Hoonaauao e malama ma ke ano kahu, oiai, ua oo ole ma ke kanawai; a ua hookomo ia mai paha ma ke kula, ma ke ano i hoakakaia mahope ae nei. Pauku 5. Ma keia, ua kauohaia na Lunakanawai Hoomalu a me na Lunakanawai Apana, e hoopaa aku iloko o na kula ao haualiina me ka hoopololei i na lawehala a pau, malalo iho o na makahiki he umikumamalima, ke manao ka lunakanawai, ua oi aku ka pono oia hoopaa ana mamua ae i na hoopai e ae i kauoha ia ma na kanawai.

Pauku 6. Na ua poe Lunakanawai la i olelo ia, mamnli oka hoakaka ana mai o kek.ihi o na hoa o ka Papa Hoonaauao, na hope o ia Papa, ka Loio Kuhina, a a kona hope i hookohu pono ia, ka Ilamuku a o kona hope paha, a o ka Luna Makai a o kona hope palia ma kela ame keia mokupuni; he mana kp_ ua _poe Lunakanawai la e hoolohe a e hooholo, i kela a me keia hihia, a e hoopaa aku no kekahi manawa emi malalo o ka wa i oo ai iloko o kekahi o na knla ao hanalima me ka hoopololei, i kekahi keiki malalo o na makahiki he umikumamalima, i noho pakualelo a auwana ino wale ana, ina paha ua make na makua ; a ina paha hoi e ola ana, aka hoi no ka ona man, a no kekahi mau hana ino e ae paha, ua malama ole ia ka hoolako ana aku i ua keiki la i kekahi hana kupono, a e hoopololei i ua keiki ia ma kona noho ana.

Pauku 7. E hiki no ika Papa Hoonaauao, a o kona mau hope paha i hookohu ia, e lawe mai i kekahi keiki mai o na makua a kahu hanai paha ke haawi liloia mai ua keiki la, oiai, ua oo ole ke keiki ina ke kanawai, a e hookomoia maloko o kekahi kula ao hanalima me ka hoopololei, :t e loaa no i ka Papa na pono a me na mana a pnu o na makua a me na kahu paha, e hoopaa, hooponopono, hoonaauao, a e hoohana, a e hoonoho aku ma ka hana i olelo aelikeia, a me ka hookua ana i ua keiki la. Pauku 8. E hiki no i ka Papa Hoonaauao ma kona manao ana he pouo e lawe mai iloko o ua mau kula ao,htinalima nei me ka hoopololei, i na keiki malalo o na makahiki he umikumamalima, ke noi ia mai e ko lakou poe makua a kaliu hanai paha, a e hiki no i ua Papa la ke kau i na uku a e kala aku ia uku paha no kekahi keiki i hookomoia pela, e like me ka manao ana 0 ka Papa he pono. Pauku 9. Na na kumu ona kula i oleloia maluna e lawe mai a e hoopaa i na keiki a pau i hoouna ia ilaila, e like me ka hoakakaia ana ma na Pauku 5, 6, 7 a me 8 o keia kanawai, a na ia poe kumu e hoopaa a e inalama i na keiki a pau i hoouna ia a i hoonoho ia pahn malaila, a e hooko i na kauoha a pau o na aha hookolokolo, e pili ana i na poe keiki la. Pauku 10. E hiki no ika Papa Hoonaauao, a o kona mau hope paha i hookohu in, e hoopaa aku ma ke ano aohana me ko lakou ae pu anaj; i na keiki a pau i oi aku i na uiakah'iki he umi, 1 hoouna ia a i lioopaa ia paha iloko o kekahi kula ao hanalima me ka hoopololei, oini, i ko lakou mau makahiki oo ole ma ke kanavvai, ma kekahi oihana hanalima i kupono i ko lakou mau makaukau a me na makahiki. e like me ka mea a ka Tapa e manao ai ua kupono no ua poe keiki la. Pauku 11. I kela a me keia manawa i maopopo ai;aole e hiki ke hoopaa ia aku e aohana, aole hoi e hiki e loaa ka hae:' kupono ma ke kula no kekiihi keiki i oi aku kona man nu&ahiki i ka umikumamalima, o na keiki hoi i waiho ia aku maliūla, a hiki iko lakou kanaka makua ana; aua hoopai ia no iekahi manawa pokole mai tto kekahi karaima a mikainina paha ; alaila, e hiki no i ka Papa Hoonaauao a o kona mau hope paha ke haawiia ka mana ia lakou e ka Papa ke hoonoho.aku ma ka hana. ua keiki l.a iloko o na ohana a na poe kupono e aa paha, no ka uku hoolimalima a malalo o na rnla a ka Papa i manao ai he pon'o. Pauku 12. He mana ko ka Papa Hoonaauao, ke hoike ia mai he kumu pono e hookuu loa, a e hookun no kekalii manawa paha, i kekahi keiki i hoopaaia a i hookomoia mai paha iloko o kekahi kula ao hanalima me ka hoopololei, i hoopaa mua ole ia aku ma ke nohana, u i hoohiki ole ia paha. A e hiki no hoi i na Lunakanawai Hoomalu a me na Lunakanawai Apana ke hookuu loa mai ia mau kula, i na keiki i hoounaia tnai e hoopaa ia mai ko lakou mau Apana .mai, o na keiki hoi aole i hoonohoia aku i ke aohana a i hoohikiia paha, ke ike akn ka Lunakanawai he kumu kupono no ia hookuu ana. Aka, īnamua ae o ka hookuu ana pela o ua Lunakanawai Hoomalu a Apana la paha, ehai e aku i kanakolu la mamua ae o ka hookuu ia ana ma ka palapala imua o ka Papa Hoonaauao. Pauku 13. O kela ame keia mea i kaili uaalu aku me ke kanawai ole, a kokua paha ma ia hana ana. i kekahi keiki mai kekahi kula ao hanalima me ka hoopololi, e hoopaiia oia aole e oi aku i na dala hookahi hanen, a i ole ia e hoopaahaoia oia ma ka hana oolea aole eoi aku i ka makahiki hookahi, a he mana ko kela a me keia Lunakanawai Hoomaln a Apana paha, e hookolokolo i na hihia e ulu mai ana malalo o keia pauku, maloko nae o kona Apana ponoi.' Pauku 14. 0 kela ame keia mea e hoowalewale me kona manao a ike ibo paha, e haalele kekahi keiki i kekahi kula ao hanalima me ka hoopololei, a ua hookipa a huna paha i keknhi keiki i hoowalewaleia e haalele. a ua haalele wale paha ua keiki la ia kula, a ua haalele paha i kona kahu hanai a haku hana paha, me ka ae ole ia ; e hoopaiia no aole e oi aku i na dala hookahi haneri, e like me ka manaoana o ka Lunakanawai Hoomulu a Apana paha, e hke me ka hoakaka ana o ka pauku maluuaae. Pauku 15. ona palapala hoopaa a. pau iloko o na kuta ao hanalima me ka hoopololei,e kakauia aku no i ka Papa Hoonaanao, a i kona mau hope paha i hookohu pono ia ma kela a roe keia Apana ; aka, ma ia mau palapala hoopaa, e kauohaia ka Ilamuku o ke Aupuni a o kona hope pahn, e hooko .no ka pono ia anao na keiki a pan i hoounaia aku ia kula, a hiki i ka manawa e haawiia'i malalo o ka malama ana o ke kumu oia kula, a na lakou no e uku i na lilo a pau no ka hoihoi ana i ua poe keiki la ma kahi e hoonohoia'i, noloko ae o na dala e waiho ana ma ko la_kou mau lima no ia mea. Pauku 16. Na ka Ilumuku a keknhi o kona mau hope paha e kokua e like me ka mea hiki ia lakou, i ka hopu a me ka hoihoi ana aku i ka poe i mahuka aku mni kekahi knla ao hanalima me lea hoopololei, ke noiia pela e ka Papa Hoonaauao a o kona mau hope paha, a ke noiia hoi e ke kumu o kekalii o na kula i oleloia; a e kokua pu no hoi e like me ka mea hiki, no ka hoomnlu pono ana ia muu kula, ke ikea he kumu no e lawelawe hoomalu ai' ia lakou pela. Pauku 17. He mana no ko ka Papa Hooonanuno, ko kne ole i na kanawai o ke Aupuni, e kau i mau rula no ka hooponopono a me ka malamaia ana o na kula ao hanalima me ka hoopololei a pau i hoomauia, a i hoonohonohoia malalo o keia kanawai. PaūKU 18. Na ka Papa Hoonaauno e kauoha aku e mnlamaia ma kela a me keia kula ao hanalima me ka hoopololei, he buke moolelo kahi e kakauia'i no ke komo ana mai. hookuu ana, hoohemo ana, mahuka ana a me ka make ana o kela a me keia o na haumana; ame na mea a pau e pili ana ina keiki i hoonohoia aku e ao hana, a i hoohikiia pahn, a hoohanaia aku paha ma kau wahi e ae. E malamaia no hoi he buke helu dala e nn kumu kula no na dala a mo na lona e ae a pau i loaa mai ma ka hana ana o na keiki, n pela no hoi no ka hooliloia ana aku oia mau dnl< a me na loaa e ae, i kauohaia e ka Papa Hoonaauao i kela a me keia manawa. Pauku 19. E lilo keia i kanawai, maliope oka pau ana o na malama elua mai ka la aku i aponoia ai. Aponoia i keia la 21 o lulai, M. H. 1870. EAMEHAMEHA R.