Ke Au Okoa, Volume VI, Number 22, 15 September 1870 — Keia Kau Pamaloo. [ARTICLE]

Keia Kan Painaioo.

Ka Makua Nui iloko o kona lokomaikai hiw»biwa, us hoolako mai no Oia i na mea a pau e kupoūo ai no ka maba a me ka oluolu o ke kanaka ma kooa nohoana maluna o keia ili honoa. Du hoolako mai oia i kn ua a nae ka'wai oo ko ke kanaka mau nele a makemake ana, a o kekahi oo ia o na mea oui loa e pili ana i ka pomaikai ola o ke haoaka a me ka honua ; ua ike laulaha ia no in mea a puni ka honua nei ko kakou hoka e luakaha ai. Ēa wai, ua pu-a mai no kekahi mai ka honua mai; ao ka ua, ua haule mai no ia m»i na aouli mai, ma ka pa ana o ka ia i ka ili o ka honua, a pii ka mahu o ka honua iluna, a hookaumaha ia na ao, a hiolo mai la maluna oka aina. He mea no i ike mau ia o oa piko o na mauna, be mau wahi noho mau ia no ia e ka ua a me ke ano ma-u mau

i oa ooanawa a pau, a ua ulu nui ia e na laau o kela ame keia auo. Ua uliuli mau ia mau wahi. Ma ko kakou nei pae moku, a pela no paha me kahi mau wabi e aku, he mea man o na aoa» Koolau a makaoi, he uliuli mau, a he oloola-no hni ka noho ana oia mau wahi.

Ma ko kakou aao kolana ma keia moaua, ua mahalo ouiia kakou no ka uliuli mau o ko kakou man pua a me oa kula palahalaha ; a oa hilioai oui no hoi ia ma ke kulnkulu mau ana o na paka-oa e hooma-n maa ai i ka bonua. Aka, oaūi ke ano e o keia mitn Ia iko na kou a me na hooilo i hala e aku oei i ka wa kaahope. Ua ano loli ae no ia i ko keia na, Ma keia mokupuni, ma ke Alanni Nuoanu e pili ana i ka pali, ua pipa ia ke kolo aoa ma ka nahelehele, ma kahi apaapaa, no ka mukauia o kealanui ponoi i ke pohopoho pono ole, e hiki aua i .ka opo o ka lio ; a mai Kanauiakapueo, Kahuailana, Kahaukomo, a hiki wale aku i ku pali ponoi, ma ia mau wahi wale no, ua wali e na wawae; o ka lio i ka mahimhna o ke pobo o ke alanui. He mea mau nō hoi i ka poe kaahele i ka halawai ana mai me na kuaua lokuloku, e konoia ae e lawe pu n>e na kapa mehana kupono. Pela no hoi me ke kaapuni aua i keia mokupnni, e halawai man mai ana ka pi>« kaahele me na kaana ma na pali Koolaulou a me na wa-

hi eae uo hoi kekahi. Aka, i koia manawa, ua hooneleia ua alu o Keawapuaaiionui i na wili okui a ka ulaha-j u uie kekahi u»au ano laau maluinalu e ae, e ume mai ana i na paka-na ; a i ahona wale 110 paha i keia manawa ka pah i ke kalalea a ua puu ona lalani niauna e moe ana mai ka hikina a&e komohana. Ma ka mokupuni o Eauai, ke hele ka mea makaikai mai Puna aku nei a hiki loa akii i Koolau m« ; aole e halawai mau inai ana ine la na ululaau uliuli o aa wa i hala, aka, ua hin» iho ilalo ua kumu laau, a e waiho popo ana i tca hooua, malia puha i kulai ia ilalo nie na maka koi, a i hina wale paha ila lo i ka nele i na mea e hooikaika ai i kona ulu ana. Mai Kapaa aku a r>ihi i Moloua, ua ane paooa n-i kula ; a ma Kealia ke nee loa aku la i uka. li>a ka laelaau, a o ki uiaau ua ane kuniukumu ioa i ka ili honua, a ua wiwi no hoi na holuholona e holo ana ma ke kula Ma ke alanui Libue e holo la a hiki i Koloa, ke nee aku la ka ulu lanu ma Uela a ma keia aoao i ke kakai mauna, a he mea mau no ma ka aoao kaha o oa mokupuni kt> ano papaala. Pela no makou i ike ai Waimea ma a hele aku i ke kah* o Mai Moloaa hoi a hiki i Hanalei, aole i linē loa ke ano naele o na ululaau e pili ana ma kapa alanui, iko ka manawa i hala. Ma kuIa nae o Kaliuikui, ua nalo aku ka uui u ka uluhala kaulana o Pnoku no na mala ko. O Hanalei h<ii, ka lii4 o ka aina a ka ua i ka- ; maaina ai, ua mau no kona ulinli, a aa haj | ia iuai ime makou, oiai, ia makou malaila i ka 1863, aohe he lokuloku nui loa o na paka ua, e like me ko ka manawa i ht»!a ae. Ma Lahaina hoi i ka luokupuni o Maui, ua nni ka hoopaapaa nna malailn, uo ba pomaikai wai ; u no ia tusa, ua kania he kauawai e hoomaopopo ai i ka hunponopono o ka mahele ana i na wai, ma ke Kau Ahaolelo i hala iho nei. Ma Wailuku no he mau hoopaupaa kanawai uui no kahi i hauaia ; a ina paha e; hoomauia mai ana ka pamaloo ana e'like uie ko keia mau 1b e ikeia nei, o ka apana paha i» e nui aua ke kaumaha uo ka pomaikai wai, oiai, ua muhuahua na wili ko malaila, e omo ai ina wai mai kona mau kahawai mai Ma o;i mahinakoe pili koke mai aua me Makawao, aole no i iawa pono loa me na kulu o& a me na pomaikai wai e ho<>pau pono loa ia ai ka mukemake ana o ka mea mahiai.

Ma k;t mokopuni hoi o Hawaii, ua halawai a na law<- hupa pu 110 ia mokupuui nui rna ka hikina oia ka pamaloo nni o keia kan. Aia nae paha aia Kouu kahi i hoomahuahua loa iho ai, a i hookauaho iki ia ae paha e ke kauihaha oua kehau oka po. Ma Hilo, ualouo mai makou. o ua aiaa la nooa ku oleloia aua, "Noho mai e lile ka oa o Hilo," i keia kao maloo ( Dqj|. J TOftla .jaaj i«-» ji<» »ui'u-' "T£aīnlehaa" f pakī ole ibo ai. A ma ka nuna anu i keia mau noea, ua puni like ma keia pae moku keia pa maloo nui. Ua olelo nae kekahi poe, o ke kumu nui o keia k:tn pamaloo ana, no ka manao nni ole ia ans o na ulnlaan ; pela io paha E hoomanaoia, i ke kau ahaolelo i hala iho nei, ua waiho ia he Komite »a lakou e hoike mai no na mea e pili ann i na malamn ana i na ulnlaau ; ahe men pono pu no hoi paha, e nooooo pu ia me na mea e pili ana i na heluna o na holoholona e hookania ai mn luna o kela a me keia aioa hanai holoholona. Aia pdha a mahope iho o ka waiho ana mai a keia Komite i ka lakon olelo hoike imua <> ka Ahaolelo, e noonoo ia ai ke kannwai e pili ana ika hookapn ana ina ulnlaao. He mea knpono maoli io no ia kakon e milama i ko kakou muu ululaau ; a mai komohu ka ioanao iloko o kakou, he nui wale na ululaau e ku mai nei, a pela kakou e hoomaunaun» wale ai. No ka mea, mahope aku no, e loaa mai ai ia kakou oa hoopai ana no ia mau ahuai iao ana, uia o na nele oui o na wa e hiki mai ana. Ma keia mea, o ka uhaai wale ana i na laau he mea kupono loa ia kakou ke malama nui ia mau mea ; oiai, mamuli anei kakou e like pu me ka mokuaina o VeremoDeta ma Amenka Huipuia. Ua kuai nui aku ia mokuaina me Enelani ma o Canada i na iaau paina keokeo, aka, i keia manawa. ke hoolako mai la o Cansdd ia Veremoneta i kona mau nele m» ia ano laau no ke kumukuai i oi papalima aku i ko kana i kuai aku ai me Canadn Aia ke ikTe ae la kakoa ua loaa mai la ka hoopai ana i kela mokuaina, ma kona ano noonoo akahele ole i ka hoomaunauna pono ole ana i kona mau ulnlaau i manao ai aole e pau aoa. No ka nana mua ole ku hewa. Aka, me he mea !a, o keia kao pam&Ioo nui, aole wale no ia i pili mai me kakou nei; a na pili pu aku no ia me kekaiii rnaa wahi e ae o keia honua. Ma na lono i loheia mai, ma Perusia a ma Farani no hoi, i ke kaua ana mai nei, ua ikeia ka nui o ka wela ino ina kou man wahi ; aua hooneleia na lio a me na holoholona kana ika mann ole. Ma Enelani, na ike pn ia no ia mea, a ua wela ino ka la c hoinoino ai i ka pomaikai ohi ai. A pela no hoi ma kau man wahi o Sepania a ine Italia, ua mahele pu no i keiu kau pamaloo nui ; a pela pu oo hoi nie kekahi rnan wuhi o Amcrika Henia, a ma Nu Zilani, oia ana uo. Ina pela io keia mea, he kau pamaloo poni maoli 110 ka pnha keia ; ina aole no ka nialuma pono nni ole ia ona o na ulnluau ; he maii ono eno paha ma na ouli oluua ame kekahi mau kiimu e ae paha, o ka poe akamai pnha k» poe hiki i ka hai ana inni i ke ano oia mau mea. Aka, ke mnnno lana ae nei makou, oiai, keaneane mai nei ka hooilo, e haule uui mui nn ao ua i lioomu-n pouo in ai ko kakou mau kula panoanoa, a Luuuliuli ia mai boi ko kakou maa kakai puu.

E HOOPAA IA ANA KA Wai PIūLA. Millia Olelo Hoolaha n ka Lana Wai, makou i ike

ilio iii, e kono ana i ka lehulehu o keia knlanakauhale, be mea pono i ka poe a pau e loaa mai ana ko lakou wai m»i ka piulii mui, e hoolako e ia lakou i keia la, me ka wai knpono elawa ai ka I» npopn. N"o ka raea, e hoopaaia ana ka wai i ka la apopo, no ka hoomaeinne hon ia «na o ka loa w;>i maoka.

Ka Aha Himeni ma Kaneohe :—E likeme ka lonoia an.i mai, e haawii» ana Aha Himeni ina Kaneohe, malalo oke alakai ana a Kiwioi Taua. I ka auina lao keia Paouono ibo nei, ua pau aku kekuhi poe o keia knona ilailn e mukaikai i ua hana ma ia po aua iho. Ua haiia mai makon, ua muikai no na mea i hanaia ma )a p<>; ana loaa mai ma ia Aba Himeui, na dala i oi ae mamua o ka haneri.

Ke Alanui Maunakea—Ma ka nnna ann i na alanui o ke kaonn nei. me he mea )». «ohe paha he alanui e ae o he knona nei i manao nui ole ia o kona hooponopono ia nne e like ine ke Alanui Maunnkeu. Ke hni-maka mai ke kihi ra»i e pili ana me ke Alaoui Moi, ua mau no kfl helelei ana o na iliili mao a m,T■ariW"īne ke ano eha paha o oa' kapuai lio. Aole anei he nui o ka poe nele ma keia alanui i mauan nui ole ia ai ?

Ho'ohikilele Ahi.—Ua aneane pah« e hiki i kn hor« umi o ka po Poakolu o keia pule iho nei. ua hoohikilele ae ks belp kinaiahi nui ina hoa nia oihana. Ika holo ann aku. am kahi oke nhj i m«nao ia »i m 1 » ka " Nekina '' Ke kumu oia, he ipnkukui mabu i kapeke'ma i a hamni iluoa o ka papa hele ; aka, ua p'omnikai i i<a awiwi ana o ka poe nn lakou i hoopal»holi i ke kinai koke ana a pio, me ka loaa ole o ka poino.

Ki pooi,i ana o Ka la. —E hai ana kekahi nnpepa haole, ma ka malama ae nei o Dekem»ba, e pt>uli piha loa ana ka la ; a ke hoomakaukau la ka poe akamai nana hoku o Et>elam, e holo e nana me ka hakilo pono i kahi oka pouli ana. Oka laina kupnno o ka pouli piha e ike maopopo loa ia ai, e moe ana >a mai Odemira ma Potugala h komo aku ma Cadiza h ma ka akau iki ae o Gibara'eta ama ka Mauna Etena m;v Siki]i He elua poe huakai akamai nana hoku mai Eoelani »e / Mai pa-kiki liilii.—l ka auina la Poaba o keia puie iho oei, ua haule mai kekahi keiki kaowa laweUwe o ka Ha'e Dute Awa, mai ka puka aniani mai oua hale la. Ke kuinu oia, ua hiki mai i k8 wa pao o ka hana ; a kii mai la ua keiki Ia e pani i ka ipoka pani hao e hoopaa aku ai ike aniani. Ia la i kikoo mai ai e lalau mai i ka lou, ua knpekemai la oia, me ka ibo ana o kona poo ilalo ninmua, eia nae i kona haule ooa ilalo, aole S?Vtrtir uiiiwpiii) 1 WB soTie no hoi i nni wale ka poino i loaa ia ia. Ua olelo ia, o ke kiekie o kahi ana i haule ai, he iwakalua kapuai. Hoohuiia e ka itake.—He olelo oiaio no ka puana ia ar>a, " O ka mare he mea maikai n« na mea elua." Ike ahiahi Poaha o keia pule iho nei. ma ka luakini o Kawaiahāo, ua honhuiia ae e kn berita hemolele oka rnare 0 Bev. M. Kuaea a me Miss Tamaßa MakaIKE oke kula kaik&mahine a Bin»mo. Mahope iki iho o ka hapalua o ka hora ehiku, ua komo mai la na mea mare i ke keena nui o ka luakioi i kohua ia mai ka huakai rnare e 01 boa opiopio o kekaoe a me ka wahine. Da hnawiia mai ka oihana mare e Rev A. O. Forebe i kokua ia mai e Rev H. H. Paieka. Mahope iho o ko laua hoohui la ana i hookahi, ua hoi aku la ua huakai mare la i ke kula a Binau>u, a malaila i hele aku ai na hoaaloha o na aoao a i elua e haawi i ko lakoo mau aloha pumehan» ; a ke noi ae nei hoi makou, e hool'uu ia mai mak»u e waiho aku ia ukana hookahi, a o na hauoli a me na n<>ho'na oluolu o oa la mare e hoopomaikai mau ia mai no. Ka Mokū " John Bkyant."—l ka Poaha o keia pule-iho nei, ua ku hou mai Ia kekahi moku. nona ka inoa e kau ae la maluna, ua looa uo i ka poino, e like me ka moku Geremauiu Fidelitas, i ku mua mai ai. Ua haalele iho oia ia Kapalakik» ma ka la 23 o lulai, me ka manao e holo aku i Nu loka, mc nu waiwai o kela ano keia ano no ia wahi. Ua maikai wale no ka mukani ma ia holo ana, a hiki i ka la 12 o Augate, ua pa mai la he makani ikaika ma.i ka Akuu Hikina mai ; a ua hoomahuahua loa mai ia la ka ikaika inoino ana oka maWaui. Ma ka hora 4 oia anina la, ua pa mai la he makani ino launa ole me ku ua, a ua lilo aku kekani mao pea me na i-a oluna. Ua huomau mai la no ka pa ino loa ana mai a ka makani, a oolopu Ikaika loa mai la no hoi ke kai, a lilo aku la oa pa* lekai ona aoao. Ika hapaha i hala ae oka horu 5, pa mai Ia kekahi makaui puahiohio, a lele aku la ke kni oluna oke kia mua me oa pea, amo ka laau ihu. Hoomau mai la 00 ka pa ikaika ana o ka makani, a hiki ika bora 6 oke ahiahi, lele aku la a lewalewa ma ka ao&o o ka moka na kui oluna, o ke kia waeua ame ke kia hope. Ike kaknhiakaae 0 ka la 13, na akakua mai la ka makani ; a hauaia iho la he mau kia hoopilipili, a holo mai la i Hawaii nei me ka nibo mole o na kia ame na palekai. Ka akolu keia oua moku 1 kipa mai i Hawaii nei, me ke aoo loohia i na poino knninaha ; ahe mea pomnikai do hoi ia lakou ke kipa ana mai ia nei. ina knhi e hiki ai kc hooponoponoia ko lakou mau poino ; a e haawi mai no hoi i haaa nu ko kukoa poe kapili moko.

Hoohuiia e ka Berita Mare —Ma ka po o ka Poakolu o ka pule i kaa hope ne nei,

ma Halawa, Ew», us mareib e Rev Lemona, o Mr WilliHm Wilson, <> kei« knone, me Miss Esther Snifim, o Makawao, M«ui. Me na (iuuw.ii npiopio ko makoo mah-lo me ke noi ana e hooloihi' ia mai ko laua noho koolo» ana ma keia ao.

Elua pcka ana oka Pule—l ka puka ana mai o ka unpepa Bennett Own, i ka Poalna iho nei, ua ike iho makon, ua loli ae kona inoa Ea Manawa Hawaii, (Hawaiian Times) malalo »» ka hooponopono ana a kaLnna hoo. E hahai ana kona mnnao mna, he auo kuokoa, e waiho mai ana i ka apono n me ka anoai ana o ka lehulehu namu.

Ke Kuka Neki—Ua ane haoliao paha ko ka " Maln Ulu" poe no keia "'Nene Aukai." Ma kona ku ana mai, ua hooponopono hon ia kona mao wahi hemahema, oia hoi kona mau likini a me kona kia mua, uaunuhiiaae nei, no ke ano popopo paha ; a ke hana hon ia nei ke kia mna hon nona, a keia pole ae paha e makankan ai "ia i ka holo hou ana akn.