Ke Au Okoa, Volume VI, Number 25, 6 October 1870 — He puiwa hikilele paha? [ARTICLE]

He puiwa hikilele paha?

E Ke Aū Okoa e ; —Aloha oe : Ua hiki mai oei i o'u nei, ma ou la ka elele wuha ole o ke aloha i haua ponoia e na puli ms o ka Mea Hanohano S. K. Knapun, i wehe akea ia ae hoi ma kou kahua o ka la 22 o Sepatemaba, 1870. Aole an i moeuhane mua, e halawai mua mai aua au me na papa leo ana me ka S. K. K. mamua o ko maua papa leo hou aiia me Kalawahine, aka, i ka halalo aua iho, halawai iho la ao me ke anu o Waimea, ka hoa k»kele o Kawaiiliahi a ke kiu waiahulu, nolaila au i olelo ae la, He puiwa hikilele paha? A ioa no boi, ua hoolimalima ia ka S. K. K. e Kalawahine i kakauoleio, a i waha olelo me a'u imua o ke akea, alaila he mea mabalo uui ia no'u, no ka mea, ua ike pn iho no maua me ka S K. K. O ka uku kakauolelo o ka Hale Ahaolelo he $10 no ka la. Ehia la hoi keia, ua oi aku puha ka Kalawahine hauwina i ko ka ahaolelo. loa pela, e ahu aua uo ka puu a ua kanaka. Aole he mea maikai iloko o ko'u noonoo ana, e kaena nui imua o ka lehulehu i ke ano, a me ke kulana o na hoa iloko o ka ahaolelo, oiai ua ike ka lehuleha holookoa a pau, aole hoi i like me ka S. K. K. e hoike nei i ke knlana o na hoa o ka ahaolelo, no ka mea, oia no kekahi hoa o ia Hale hanohano, a ua pa.ii e i ka hoike ia ke ano o na hoa e na nupepa, nolaila mai kaena ke kanaka iuia iho—o hina auanei ia, wahi hoi a Paulo. No ka mea, ma ka bila kanawai o na Hakn a me na Kanwa, na ike ia ke kulana o kekahi man hoa. I kinohi, na kupaa na hoa o ka aoao makaHinana ma ke kue, a hiki mai ka hoololi a ka Luna o o Hon. W. T. Martin, holo akn la ma kela aoao a kue mai la i kuhi ana i ku maa ai. 0 ke kanaka peia, alaila he La ia wahi a ka Luna o Waimea, uolnila, i olelo mai |ai ka Hoola, " Mai nana oe i ka pula iki iloko o ka maka 0 kou hoa, no ka mea, he lualaau nui iloko ou iho.'' Da olelo kela, no ko'u hoemi ana 1 ka uku L. K. o Hanalei a me Aoahola imua o ka Hale Ahaolelo. Ke pane aku nei au, aole loa au i pane leo iloko o ia hnle ma ka hoemi ana ia Haawina, aka, na ka Mea Hanohano W. H. Rice i hoemi mamuli o ke kauoha a ka Loio Kuhiua, a me ko hua kuka pu ana, no ka mea, ua oiAnao ka Loio Kuhina e liana i Bila Kanawai, e bo"kaawHle ana i>t Anahola i apana hookolokolo okoa, no ka mea, aa ike ia iloko o keia wa ua kupono ka hana a ka L. K. o Hanalei i ko Hanalei no, no ka mea, he nui na mahiko iloko o keia apana ; a ua knpono no hoi o Anohola i apaua okoa, no ka mea, be npana okoa no o Anuhola mai mua mai. Ina e n«n;i aku i ka moolelo o ka Hulo, uole a'u h •enii e like ine ka Hoa S. K. Kua|iuu aka, na oukou e ka ana o ka wai la ka oiaio.

Ua kaena nui ae kela i ke kupono o ke weheia o kealanui mai Wainiea a hiki i Wainiba, no keia mau kumu wahi ana : 1. No ka ūui o oa wahi kaulana e pili ana ia alunui, ma na mele kahiko. 2. He wahi kanu uala kahiki, Stc , &.c. He mahalo no au ia m«u kumu, aka, eia ka ninau. Ehia 1a dala alaila i-iaikai ua alanui la ? I keia mau minute au e kakau nei i keia l'ta, eia maua ke kamailio pu nei me ka Luna Alanui, G N. Wilcox, ua kipa mui nei ma kou hale 0 kona manao no ia alanui, aole e maikai no ka elua miiiona dala me ke koe i ka hana aua i ke awa o Wainiha, a ina pela, he oiaio anei e maikai ana keia alauui i na dila $6,000, a ina hoi aole e maikai ana keia alanui no ka elua miliona dala, alaiia, heaha ka waiwai o ke Aupuui e hooikaika nui ai e hana ia alauui ? a lilo na dula elua miliona a oi aku ? Oiai, he kanu uala kahiki wale no ka hana, a me na wahi kaulana e pili ana, oia nae paha ? E auhau ia a nui loa ke dala maluna o ka poee hele ana e makaikai ia Kauai-ka-na-na, a laua o ka Hoo-na-na, a hiki aku i Ku-pili-kii Kaha-a-moa, kahi nana ke kii, a i na hoi e auhau ia nui, alaila, ehia poe e pii ana ilaila i ka 1* hookahi i waiwai ai ke Aupuni ? No ka hanai bipi aoa malaila, he oi ioa aku in o ke kohu ole, no ka mea ua paa ia wahi maialo o ke Konawai, aole paha i olelo ia o ko po. no aianui, he wahi kuai hipi ia no na kanaka. Ina ua hana kuu hoa he hoololi kauawai ona kanawai maa e noho nei, alaila, na pono ; ua hoohalike kuu hoa me ka pali o Nuuanu ina e eli ia e loaa ka waiwai puka. He oiaio ia, no ka mea, aia ma na pali Koolau he nui na wahi ko, ua wahi kanu ruiki, he wahi maauauwa ai, aia hoi o Honolulul ko lakou puu h<iOmaha, nolwila he kupono ke hanaia amaikai ka pali o Nuuanu, oiai. oia wale no ka mea nuna i keakea i na hoomaikai o na pali Koolau. Aka oae, ua hookaawale ia e keia kau ahaolelo he $£0,000 i mea e eli ia ai ka pali 0 Nuūanu, nka, m»mnli o ka hoike a ka Luna nui o ka Buro o na hana hou imua o ka Ahaolelo, aole e hiki ke hana ia. a maikai ka pale o Nuuiinu ao kekahi mau knmu keakea, aolaila, ina aole e hiki &na ke hana ia ka pali o Nuuanu, oiai, ua hiki ka holoholona, aiai kela aoao a keia aoao. Pehea la, e hiki ana anei ka palī o Maunahina, oiai, na pa miliona ia a oi aku ke iuo o Mauūahina laua o Kauaikanna, i ko Nuuaou. Aole no i pilikia loa o Waimea ike awa, ma' Waimea uo e hooili nei ko Hon. S. K. K., mau hale moa, na pahu uala, mau ili bipi, mau eke akule, a pela aka, i Honolulu. Aole oo hoi he makemake nui oko Wainiha poe i ka raiki o Waimea, no ka mea, oo emi loa ka uko o ka raiki, a ke kupai mai la hoi ka raiki Hawaii i Kaleponi; wahi a Cnaland & Co., a pela no hoi paha o Waimea, aole lakon makemake nni i na oopu okuheka'ie o Waiuiha, a me na pnolo wi e lawe ia iīaila, uo ka mea, oa loaa no ko Waioiha makemake o Hanalei, ao Kawaikini ke awa kumoku, i mea aha kela alanui e hana ai ? Pela no hoi, ua hoohalike oia ia Ainahon e j l:ke me keia, be oiaio, ua maopopo i ka poe poe naauao a pau, he waiwai puka ko Ainahon, a ina e hoole ana kekahi, alalla, he u-a ia he maukanka. Aua hui pu mai oia i keia mau huaolelo, "Ua ahooa ka hoihoi ia o ka make o ka hoa na ke kanaka e.'' He oiaio ia, walania ko'u naau a me ke aa lele lapuu o ko'u uke niau, ia mau olelo a knu makamaka, aka, o ka pono a me ka pomaikai a mana i lilo ai i hoa no ka Ahaolelo, aolb ia 110 maua ponoi, aka, no ka lehnlehu holookoa ia, nolaila, ua hiki ole ia'u ke ka-ua iho, no ka mea, na ka lehulehu ka hana i hooili mai ia'u, nolaila i olelo aku ai o Kaua--1 hoa, ka mee-ui o Hanalei ia Kawelo, " Aohe e kapae ka laan a Kauahoa i ka la o ka kaua." Me kuu aloha nui i kuu mau hoa, ia Bfon. S. K. K., a me Kalawahine. David Kaukaha.