Ke Au Okoa, Volume VI, Number 27, 20 October 1870 — Ka Mokumahu Kilauea. [ARTICLE]

Ka Mokumahu Kilauea.

Mehope ibo o ka hora 5 o ke ahinhi o kela Poaleahi aku nei, ua niniau aku la ka ihu o KUanea, ir>ai loko aku nei o ke awa ma kana huakai mua i na awa o na mokupuni Hikina, mahope iho o na la loihi wale o kona ku hoena ana iho ma keia awa nei. Ua loihi na la o kona nalowule ana mai na kai banu janupa ana e alo mai ai. Ua manaoia e kona agena, e Kale Kauka, e hooholo mua ia ia ma Hilo, i hoomaopopo pono ia ai kona holo, no ka mea, be ala. loihi ia a he ano pakuikoi o na wabi papa a pau e holo ia nei e ko kakou maa moku holo pili aina. I kupooo ai nae ka holo ana malaila me ka hoihoi ia mai o na poho, ua hoolaha lā, ioa he pue kekahi e ake ana e holo i ka lua o Pele ; a ua puipui pono no boi kekahi poe i holo aku i Hilo, a e kali ana ka moku no na la elua a ekolu, a hoi mai ka poe makaikai i ka lua o Peie, alaila, hoi mai I kona holo ana aku, ua hoike ia mai kona ake nui iae ka lehulehu kaahele ; oiai, ua aneaoe loa e hiki aku i ka elua haneri Ka nui o na ohua i kau aku maluna ona, ke huipuia naoliua omua me ko hope. Mohope iho o kona hoi anu mai, e hooponopono ia ai ka manawa holo o ua moku nei, ma na wahi ana i maa mau ai o ka holomua ana ; a me na manawa ana e kipa aku ai ma kela a me keia awa. He mea kupono no hoi ma ka hooponopono ia aoa o kona mau manawa e kipa aku ai ma Hela a me keia awa, i hoomakaukau ai na ohua ee moku ia lakou iho a me ka lakou mau nkana i ka maiiawa kupono, a e hahai pu ia uo hoi na awa e kipa pono ai, i ole ai e hoololohi la koua holo ana e.na lono muu ole o na ohua a me kekahi mau uiea e ae £ pono no hoi i na ohna ke hoomakaukau enua ia lakou iho ma nn Bvva i hoola&a ia, i ole ai e liala ka maūawa a haule hupe lakou no ka mea, o ka manawa i na moku e hookikina ia ana e ka mahu, he mea nui no ia ; e .like meiia haule ana o ka bora, ua like ia me ka haule ana o ka la hoouahi. I ka Poakolu o kela pule aku nei, ua bookelekele aku oia ma ke ano hoao ana i kooa holo ; a ua bai ia mai makou e ka poe i kau nku maluaa ona, ua holopono oa mea hunu oluna. Ma ia holo ana, o keia mahu wole no ka mea i houholoia ai ; a ua hoohuli pono ia aku no hoi i Uahi a ka makam ane h«uhulupii e pahuhu mai aoa, aole nae be houpahua ia mai o kona ikaika o ka nou ana aku imua. Ke manaolana ae i.ei makou me ke ake nui ana, e like me ka holopono o na mea a pau ma kona holo hoao ana, a me kt> umikai kupono do ka oluolu o na uhu», —e lilo 00 ua mokumahu la i oiea e makeuiake nui ia m e ka lehulehu mawaena o keia mau Mo- [ kupuni ; a e pale ia ae hoi e ka lehulehu aa 1 olelo kalakalai tupono 010 no ua moku la e au aku la i na kai » mo na ule kualoloa o Alenuihaha ma. Ma ia manao hoao ann o ka Agena e holo ina ke alaloa, o kona kumu ia i holo aku ai 1 Hilo. 0 ka loa mai Honolulu nei a Hilo fee luwe pu ia mai na wahi i kipa aku ai, he 232 mile, a ioa he eono mile i ka hora hookahi ka avarika o kona holo ana, alaila, o ka manawa kupouo he kanakolu knmawalo hora ; 0 na ula mau, ke hoi mai, he hooknhi pule i Hilo, a hookahi i Kona, me ke kipa

aua ae i Kawaihae i kela a me keia Lolo aua aku. U» manaoia oka oihana nui oua moku nei o kakon, oia uo ka lawe aua mai i na ohua a r/ie na ukaua ano mama, a aole palia he hiki kupono iu ia ke lawe mai i na ukana kaumaha mai na •w-'hi inai aohe mau uwapo, ke manao ia nu ke ku nua mai i ka manawa i hoolaha ia. Na ka holo hoao hookelekelo ana, i hoike mai, he hiki pono ia Kilauea me ka hikiwawe ke hoomau ia paawaena pili aina o kakou nei. Ma kona hoomaemae hou ia ana iho nei, na ike ia he paa no kona kino laau ; a 0 na ipuhao wale no e hoohikiwawe ai kona wahi hemahema. Aka, ua paa pono. ia, a ina e hiki mou aku ka avarika o koua holo i ka ehiku mile i ka hora hookahi, alaila, e hiki pono ana no paha ia ia ke kaapuni ia Hawaii a hoi mai iioko oka pule hookahi. He nleu loa no hoi paha ia. Ma ka hoao ia aūa n<> hoi, aa ike ia he hikiwawe ke hoomehana ia koua mahu ; a me 600 paoua I.inahu i ka hora hookahi e hiki no paha ia ia ke hooman i koua holo. Me keia mau mea a pau, he hiki no ia kakou ke nianao, he hiki no ke hooholoia oia ine ka emi o ua lilo' a ine ke kupono. I kakahiaka o nehinei, ku mai la uaTnobu Kilauea uei mai kana huakai mua mai inah(;pe iho o kona uoho ana no kekahi mao mahioa loihi. Ma ko makou lono ana mui no kana huakai aku uei, uu puana ia, ua oi ae kona holo mamua aeo kona manawa hou i hiki mai ai i Hawaii uei. Ua hauoli no makou i ta lohe aaa mai no ia mea, oiai, no ka pomaikai o ka lehulehu kaahele oHawaii nei. Ua hoomaopopo pu ia mai no hoi ia makou, a lu auina Ia o ka Poakahi o keia pule ae, e hoomoka ai oia i koua hoioholo mtiu ana ; aĪB ma Kona ka mua e holo ai.