Ke Au Okoa, Volume VI, Number 34, 8 December 1870 — HE KAAO NO MORIONA, KA ELEU O ITALIA. [ARTICLE]

HE KAAO NO MORIONA,

KA ELEU O ITALIA.

HELU 2. la Monona i puka mai ai mai loko mai o ka rumi o ua wahine nei, ia wa koke no i liana iho ai na wahine uei i kana hana hoomainoino ia ia iho me na eha kukonukonn ma •kona mau pap»liua, me na knlu koko e kahe ana ilalo, me kona manaoio maoli iho no, ma keia hana ana e ili akn ai na hoahewaia ana maluna o Moriona. I mea hoi e holoi ae ai i kann ninn hana pono ole rae ka hilahila, a oia ke kumu o kona hanu ana pela awaihoa make aku la oia malnna o kahi moe, a o kona mau lole komo, ua haehae oia me ka waiho kanliilii ana ma o a maanei oloko o ua rtimi nei, tia hana oia ia mea i mea hoike i kana kane. Ai ka hoi aua mai o kina kane a hiki ma ka hale, a i knna komo ana akn iloko o ka rumi nni, halawai mua maila koua mau maka me kekahi palapala e waiho ana maluna o ka papakaukau, ai kona nana ana i na olelo a pau o ua p&lapala nei, ike iho la oia na kana keiki keia mau manao a pan i kakau. Mahope iho o kona nana ana i ua palapala nei, hele akn la oia ma ka rnmi o kana wahine, a ia ia i hiki aku ai malaila, aiahoi, ike aku la oia i ka poiuo nui i hanaia iho malunu

kana wahine, oini e waiho mai ana na alina he nni wale maluna o ke kino o kana lede, a hooho ae la o:a me ka leo nui, " Anwe ! Ka poino e ! Nawai i haua i keia mau hina pono ole maluna ou e kun wahiūe?" Aole i pane niai ua wahine maalea nui nei ia wa, palua, a pakoln ka ke kaue ninaa ana iho i ua wahine nei, a pane ae la ua wahine nei, "E kuu kane, oiai, ke ike mai la oe i na alin» a pau a ksn keiki i hana mai ai ia'u me ka manao e honhaumia i kou kino, oa koi inai kela me kun ae ole akn, nolaila, ua hana iiio la kela i kona makemake 1110 ka lima ikaika, a oia keia au e ike iho la e kuu kane, nolaila, he mea pono »nei keia i kau keiki e liana mai ia'o e like menei ?" " Aole," wahi a kana kane. A uoi aku la oia i ua wahine nei, e hnhai pan loa mai oe i kona moolelo ia'n i keia wa, no ka hana a ka'u keiki. Hoomaka mai la ua wahine nei e kamailio mai, penei : " Ia oe i hele aku nei, aia hoi. hele mai la o Moriona, a oleio mai la ia'u, e hanaia kona makemake me a'u, aka, aole ao i p-ine koke »ku i« ia ia wa, a 110 koua koi h'>u ana mai ia'u, e hanaia ka mea i ku ole i ko'u me kuu olelo «ku ia ia, aole anei owau ka wahine a kou makuakaae, ka ;nea e ukali nei i n» hooponopouo ana a pan a ko olua makoahine, me ka maiama pono aku ia olua ? E like me na bana a pau a ko olua makuahine i make, a pela no ka'u mau haua a p&u e hana aku ia olua me ke aloha, me he mea la he mau keiki ponoi olaa na'n nei. Ua nni wale ka'n mau olelo i ao aku ai ia ia, aka, ao!e nae he hoolohe iki mai o kau keiki i ka'u man oielo, a hana mai no oia ia'u i ka mea pono oie, oia keia au e ike iho la i kuu kino holookoa, a me na pouo kino a pan e waiho kuu liilii mai nei maloko nei o ko kauarumi." I ka lohe ana o ke kane i keia man olelo a kana wahine mai ka moa a ka hope, oa ho-a ia ka iouiua wela iloko o kona ponwai, no ka hana pono ole a kana keiki, oiai, o kaoa hanaana, oia no kona malama ole ana i ka maluhia mawaena ona a me kona mau maku». Olelo hou aku la oia i kana wahine, " Ina he oiaio keia mau olelo ao i hai mai nei ia'n i keia manawa, alaila, e ukali akn auanei ia ia ka hopena o kana mau hana i ku ole i ko'u makemake, nolaila, e ike ana ua keiki la a'u i ka hopena ino loa, aohe oia e k«pa hou ia he keiki na'u ma keia hope ako, mai keia la aku." Mnhope iho o ka pan nna o kana mao olelo, hoomaka iho la oia e kakaa i kekahi palapala na kana keiki. oiai, ua komo mai la ka manao wela iloko o ka ikoi o kona puuwai, a penei ke ano o ua palapala nei: " Ia oe e Moeioka ; Ua ike iho au i na olelo a pan oloko o kan palapala, nolaila, ke hni aku nei au i ka'u olelo kauoha ia oe ma keia palapala, mamna oe «> kou hoi ana mai mai ke kula mai me koo kaikoahine, he pono ia oe ke komo loa mai ma ko maoa rumi, e kukakuka pn ai me oe, no kau mea i hai mua mai ai ia'n i keia* kakahiaka, nolaila, e hoomanao oe i ka'n «mau olelo. A e olelo pn akn no hoi oe i kon pokii kaikuahine, o noho oia ma ko kakoa rnmi liookipa, a pau ka'u olelo pn ana me oe, do iia moa i hanaia maloko nei o ko kakou Home i keia kakahiaka. Na koo Papa." Mahope iho o kona kakan nna i keia palapaln, lawe aku la oia ma ka pnka komoo ka liale, a hoopaa ae lo oia i ua palapala nei ma -ke pani o ka puka. (E like paha me na palapala e kupiliia nei mo na alanui o Honolulu nei.) A pau keia mea, hoi mai la oia a hiki ma ko laua ruroi mau me kana wahine, me ka (iluolu ole o kona manao no aa hana a kana keiki. A noho iho la oia me ke knli aku i kc kokoke mai o ka maoawa e pan mai keknla a kano mau keiki c helo mau ai, a i ka pau una no o ke kula, hoi wikiwiki mai ]ao Morioau u me koua wulii muli pokii kaikoahine, ao ka mea, na maopopo uo ia Moriona, he hana uui ke hauaia aua muwaena ona a

mi* kona makuakane, no na niea e pili ana i na hana a kuna wahine ; e like me ka kakou mea i ike ai ma ka pepa o klea pulei kimewa aku nei. KA HOI A>~A MAI 0 MORIONA JtA —KO LAUA IKE MŪA AN'A I KA PAI.APALA A KO LAUA PAPA— KA PEPEHI WALE IA ANA 0 MoKION'A ME KA MAOPOPO OLE 0 KA HAMA HEWA ANA. E ka me» e hel'uheln ana i keia Kaao, ke hoomaopo ia paha oe no na olel<> haknepa a keia waliine imua o kana kane no Moriona, a ke hoololi nei oia i ka ino ana i hana ai maluna o ka mea hewa ole, oiai, ke hoopuka nei oia i kana mau olelo pekapeka imua o kana kaae, a ke hilinai pu nei hoi kana kane mamuli o na olelo imihalaa kana wahine, nole no paha e hiki ia kakou ke hoopoina i na olelo hope loa o kana pulapala i ko laua Papa. He mea man ma na la kula o ka hebedo-

ma, o ka hora 2 ka manawa e pau ai o ke kula, mahope iho o ka pau ana o ke kula, he mea mau ia Moriona a me kona wahi muli pokii kaikuahine ka hookaulua ole iho no kekahi mau minute me nahoakula. noka mea, i I a pan ana no o ke knla, o ko laua wa no ia e hoi koke ai i ka hale, me ka makuhehi ole aku ika paani mai a na hoa knla. Ia lana i hoi mai ai a hiki ma ka hale, ike mua mai la o Alawe i ka palapala e kau ana ma

ke paoi o ka puka o ka hale, olelo aku laoia i kona kaikunane, " E Morioua e, he palapala la, eia ke kan nei maluna o ke pani o ka puka o ka hale." I nana aku ka hana o Moriooa, he palapala io, heluhelu ako la keia a pao na olelo mai ka mna a ka hope. Ia manawa i olelo aku ai o Moriona i kona kaikoahine, " E knu kaikuahine aloha, ka mea nana i akali mai ke kuakoko hope loa o ko kaoa Mama alohu, i haalele mai nei ia kaoa i oa keiki, nolaila, ke hai aku nei au ia oe. e ili mai ana ka pilikia maluna o kuu kino i keia manawa, oiai, aole aa i ike i na mea e haoa ia mai ana no'n e ko kaua Papa i keia manawa no'u, a ke olelo mai nei oia ia'o, e noho malie oe maanei, a ke hai akn nei an ia t»e, e noho oe me ka hoomanao mai ia'o, a hiki i kou wa e lohe ai i ko'u leo, a i ole ia o ko ba makuakane paha o kana." No keia man olelo a M >riona i pane aku ai i kona wahi pokii kaiknahine, kulu iho la kona mau waimaka, me ka ha'uha'u ana hoi o kona waha, a ane hiki ole ia ia ke pane mai, a pu-a mai ia na ola ohelohelo ma kona mao papalina," me kona olelo mai ia Morion», " Ina e ili io mai ana na pilikia a pau malnna on i keia wa, owan pn no kekahi e mahele pn me oe iloko o ia mau pilikia." Mahope ifio o ka pao ana o ka Alawe olelo ana, komo akn laoa nei iloko o ka rumi hookipa, a waiho aka la i na buke kola malona o ka papakaukao, me ka olelo aku o Moriona i koua kaikuahine, " E noho oe maanei, a e hooko ae an i ka olelo kaooha a ko kana Papa." A pau kana olelo ana, kulou ibo la oia a honi mai la i ka papalina o kona kaikuahine, a hele akn la oia a hiki roa karumi o ko laaa mao makua e noho nei, a kn akn la keia ma ke alo ponoi o kona mau maku», ia wa koke no, ala mai la kona makuakaue me ka pane leo ole mai ia ia, a hele loa akn la oia e hoopaa i ka poka me ke ki ana a paa loa. Ma ia hope iho, olelo mai la na makuakane nei imaa o kana keiki, " Aole he mea e ae a'n e haoa aku ai ia oe e Moriona i keia la, a he mea makehewa no hoi ia'n ka ninau ana aku ia oe, oiai, ua haua oe i ka mea pono ole maloko o keia hnle, nolaila, na haole ia oe ka maluhia o keia hale holookoa, a o ka oi keia o kan man hana ino loa, a ke olelo aku nei an ia oe, aole oe e kapa honia he keiki oa'u mai keia la ako a hiki i ko'u hopena." A pau kaoa olelo ana, lalau aku la oia i ke kaula, a lawe aku la a hoopaa akn la i na lima a me ua wawae o kana keiki i na kia o na hale nei, a weheia ae la kona palole, a ma ia wa no, hoomaka ako la oia e hili akn me ke kaula malona o ke kino holookoa o kana keisi. I oa makaakane nei i hoomaka akn ai e hili i kana keiki. hoopoka ako la oia i kana olelo aloha ole, penei : " Ano, e hoomanao oe e Moriona, o ka hopena keia o kno mao hana pono ole i hana ai maloko o keia hale." Aole i pan pono loa keia man olelo a kona makoakane i hoopukaia mai, ia wa koke no, na knpu mai la ka mmaoiloko oko Mon'ona pnnwai, e hoao oia e hoolilo i na kaula marino i hoopaaia ai ma kona lima a me aa wawae i mea ole iloko o ke aekona hookahi. A pane mai la oia imoa o kona makuakane, " Ua oi aku ka pono o koo hana ana mai ia'o me ka hoopaa ole mai i kou maa lima a me na wawae, a e waiho wale no ia'u pela, oiai, aole e hiki ia'u ke hana akn ia oe, e like me kou man manao e hana mai nei ia'u, me he mea la, ua hana io an i ka hewa e kue ana i ka malnhia o keia hale." Ia wa no i hoomakajiku ai ua makuakane nei e hili aku i ke kanla malnna o ke kino o kana keiki, hooikaika loa aku la oia i ka hili ana ma oa wahi a pnni o ke kinoo Morina, aohe no hoi keia i welawela ae i ka hana & lima ikaika a kona mokuakane. Ku malie iho la no o Moriona me ka hoomanawanui i ua eha e hanaia nei ma na wahi a pan o kona kino, me ka pane leo ole ako, a o ua wahine nei h'ii a kooa makuakane, aia oia ke nana pono mai la i ka hookoia ana o na ioo ana i hakuepa ai me ka hoopilikia wnle ana i ko kino hewa ole o ka mea nr.ria keia Kaao. Iloko o keia wa e hiliia nei o Moriona, ua hoike mai la oia i kona kuluna wiwo ole a mo ka hoopono, huna hewa ole, imua o ko ke ao holookoo, a o kona wahi pokii kai-

kuahiue hoi, ke noho la no oia maloko o ka nimi hookipa o ka hale, me hona ilie o!e aiai i ka hana a ko lana niakuakane. .

No kona haohao i ka hoi ole aku o Mon'ona, a no kona kahea ole ia aku no hoi, hele mai la oia a hoolohe muwaho o ke pani o ka paka o ka rumi a Morio:ia e noho nei me na makua o laua, a i kona lohe ana i ka paapaaina maloko o ua rumi m:i, a no kona makemake nui e ike pono i na mea e hanaia ana maloko o ua nimi nei, hele ae la oia a mawaho mai o ka puka aniani, 8 kiei mailaoia, aiahoi, ike mai la oia i na haoa a ko laoa makuakane nialuna o ke kino o kooa kaikunane, auaane kaumaha kona punwai, a huki ae la oia i ka puka aniani iluna, a hooikaika nui maila oia e komo kino mai iloko. Ana holo pono no kana mau haoa, aiaia i komo mai ai iloko, lele ino mai la oia a puili aku la malalo ae o na wawae o kona kaikunane, a pane mai la oia iko lana īuakuakane, "E Papa—e, heaha ka hewa o kuu kaikunane au e pepehi nei ?" Palua, a pakolu kaua ninau ana pela, me ka hoomau ana no uae o ua makuakane uei i ka hili ana i ke kaula maluna oMoriona.

I ua makuakane nei «o o laua e bili ana i ke kino o Munona, pane mai 1a kana knikamahine me ka naau kaumahō, " E Papa—e, ua pau kau pepehi ana i kuu kaikunane." A pane mai la ko laua makuakane, " Aohe he hana ino e ae a ko kaikunane i hana ai, oiai, aia ke waiho mai la na hoike o ka ia nei maa hana pono ole maluna o ke kino o ko olua makuahine, me ko ia nei hoohaumia ana ia ia me ka lima ikaika, a kue hoi 1 ka maluhia mawaena o'a a me olua e na keiki, a oia iho la no ke knmu o ko'u hoopai ana ia ia nei i keia wa." Pane hou aku la kana kaikamahine me ka wiwo ole, " Ehia mea i ikemaka i ka ia nei hana ana i ka mea pono ole malana o ke kino o kauwahine?" Pane mai la ka makuakane, " Eia no na hoike ke waibo mai nei maluna o ke kino o ka'a wahine, a eia no kona mau lole ke waiho kaoliilii naai nei, oiai, aole he mea e ae mahope ibo o ko'a haalele iho i ko kakou honie, & olua wale no, noliiila. ua maopopoia'u, na kou kaikunane no i hana i keia mea pono ole "

Olelo bou mai la o Alawe, "Me he mea la, na imi wale mai oo kao wapjine i mea e hewa ai kun kaikanaoe, nolaila, o kau bana ana me neia, e ahu 20 ko'u komo pa ana'ka e mahele pu me koa kaikaaane, iloko o na eha a me ua poino a pau au e hana nei maluna 0 kau kaikunane, a hiki i ka hooko bo* pe loa ia ana o koa mau makemake." Ano keia mau olelo a Alewa, lalau mai la ua makuakane nei ia ia e hookaawale ako ma kahi e, aka, hooman aka la no oia i ka pnhki ana ma na wawae o kona kaikuuane, nolaila, ua hoopaa koke ia kona man lima a me n;i wawae i ke kaula, a hukiia mai Ia a hookaawaleia akn la ma kahi e olpko o na rumi nei a hoomaka bou aku la uo oa makuakane nei e hili aku i ke kaula maluna o Monona, aia hoi, huli pono mai la ko Alawe man maka, a nana mai la i na mea e lianaia ana malnna 0 ke kino o kona kaikunane. Ia mauawa, aole e hiki ia Alawe ke uumi iho i kona leo uwe, a aole no hoi e hiki ia ia ke hoopaa akn i ke kahe makawaln ana mai ana waimaka. Rahea mai la oia iko laua makuakane, " E Papa—e, ua oki kau hana ana i ka mea eha malona o ke kino 0 kua kaikunane.'' Ano ka hoolohe ole akn oko lana maknakane i kona leo uwalo, 'papa mai la o Moriona i kona kaikuahine, me ba i mai '' E kuu kaikuahine, e hoomaDawanui." Afca, aole e hiki ia Alawe ke hoolohe mai, no ka mea, na nln mai na aloha kaiknnane a hanini mawaho o kona pnnwai, hoomao aku lakona knikunane i ka papa ana aku ia io, e noho malfe me ka hoomanawanui, a hiki wale i ka wa e pan ai na haua hoomainoino a ko lana makuakane malnna o kona kino iho, ihoopai ino wa'e ia me ka hewa ole. I ua maknakane nei no e noke man ana i kahili i ke kaijl» malnna o'ke kino 0 kana keiki me kaikaika noi, i ka nana aku ūa hele a wali ka ili o »a wahi a pan o ke kino o kana keiki, me he mea la i okioki ia me ka pahi, a e kahe pn mai ana no hoi me na kulu koko, a o kona helehelena ua ano e loa. A oia no hoi ka hookoia ana 0 ka makemake o kana wahine maluna 0 kekino hewaoleoka mea uona keia Kaao, oiai, aole oia i niha ae i na eha e kau ana maluna 0 ona, »ka, ua ku malie loa oia m« ka hoomanawanui loa, me kona manao no hoi e hookoia ana no kona ra»kemake mah(»pe akn. maluna 0 ke kino 0 ka mea nana i imi wale mai i komo nona e hoahewa wale i» ai. Mahope iho o ka paa ana 0 ka hili unii a kona mahoakane ia Moriona, weheia ae la na kaula i hoopaaia ai ma kona mao lima a me na wawae, me ka olelo aka o na maknakane nei I kana keiki, "Ano, 1 keia wa, e ku oe a hele pela, aole oee manao hou mai he makuakane au nou, a pela no hoi ao ia oe, nan no e iini aku i k»n wahi e noho ai a hiki wale i koa hopenn." ( Jlole i pau.)