Ke Au Okoa, Volume VI, Number 35, 15 December 1870 — HE KAAO NO MORIONA, KA ELEU O ITALIA. [ARTICLE]

HE KAAO NO MORIONA,

KA ELEU O ITALIA.

HELU 4. I ks lohe ana o Moriona i keia mau olelo hope loa a ko laua makaakaoo, hele aku la oia h hiki ma kahi o koua kaiknahine e noho nei me ka hoopaaia i ke kanla, a haawi ako la oia i Uona nloha hope loa ia ia, me kona haawi pn aku i kona hainaka, i mea hoomanao na koc:i kaikaahine, me kono olelo akn ia ia, " Ano, ke hele nei an mamuli o ka olelo a ko kaua makuakane, oiai, aole au i ike i ka manawa e ike hoa ai au ia oe, akn, ioa e mau ana ko kana ola ana ma keia honna, no ka manawa loihi, alaila, e hoomanao oe i na mea kanlana ma keia hope aku ke lohe oe, aole ia be mea e ae, owan no ia o koo kaikunane, aole no i pau ko'» manao e komailio pu me oe, aka, aole he manawa kupono no'n e hooloihi aku ai i ke kamailio pu ana me oe i keia wa." A pau kana olelo ana, puka aku la oia mai loko akn o ka rumi, a o kona hehi hope loa ana no ia maluna o ka papa hele o uo hale nei. la Mon'onai puka aku ai, aia boi, nla mai la na manao aloha iloko o kooa kaikuahine, me kona hookina ana i ka owe nui, a aole no hoi e hiki i ko laaa makuukane ke hoomalielie aku ia ia, oiai oia e owe ana, me kona nilani ana i o a ia oei, e kupaka ai, me kooa hooiknika ia iaiho e hemo ae mai na kanla i hoopaaia e ko laoa makuakane, ma kona mau lima a me na wawae, me kona koi aku i ko laua Papa, e hooknn ia I*B e hele pn me kona kaikuoane, a e mahele po hoi iloko 0 na haawina eloa e loaa mai ana i kona kaiknnane hanan mua. O ka pomaikai a tne ka ilihnne, (oia ka loba mea i olelo aku ai imua 0 kana wahine, o ka mnikai wale no auanei 'ke l"aa ana iakana, aole hoi o kaino pu kekahi.) No keia mea, ua 01' akn ka pono ole o ko Alawe man manao, no ka nalo ana aku 0 ua helehelena o kona kaikunane mai kona man maka aku, aka, aole 00 i ae maikolaaa makuakane ia i* e hele pu me kona kaikunane, no keia mea, ua lele ino ka hauli o kona punwai me ka pau o ke aho, no ka nui o kona huokina i ka uwe ana. Ua homan no oia i ka uwe ana, a hiki wale i ka manawa a na ehen o ka po i uhi mai ai maluna o ka honua, a ua hooman hoa akn no a hiki i na bnra poniponi 0 ke anmoe, me ka maalili ole iho o ke aloha i kona kaikuuane iloko 0 kona panwai, a ua lilo no hoi keia bana a Alawe, i mea hooalahua i ka manao 0 kona mau makua, a biki wale i ka weheia ana mai 0 ke alaula o ke ao o kekahi la ae. Aka, o kona leo, aole e hiki ke nweae, a 0 kuna waimaka nae, ke hoomau mai la no kona hoohiolo ana malnna o kona mau papalina nohenohea, na bele wale no a " pna ka lama ula." I ka nana ona akn o konaman makua 1 kona mau helehelena a pau, ua upehnpeho na maka, na poniele na lehelehe, na nliuli uno e ke koko o na lima a me na wawae, uo ka paa loa i ka hauhoaia i ke kanla. Aka, he mea ole ia mau eha ia ia, mamna 0 kona aloha i kona kaikunane, ka mea nana i waele mua mai i ke alanui no laua, a o ka ukali wale ana mai no kana mahope 0 kona kaiknnane, a oia no ka inen i ulu mai kona aloha ia ia a nui, no ka mea, he mau kino kamalii wale bo ko lana, aka, 0 ka manao, he hoopono, a be wiwo ole. Ua oleloia 00 hoi ma keia Kaao, aole loa i hookuuia 0 Alawe iloko o na mahina ekoln, iia mau no kona honpaaia ana i ke kaula, a no kona hoopaa mau ia pela, ua kau iho ka nawaliwali malnna o kona kino, a oia ke kumu 0 kona moe malie ana malnna o ka papa hele, a qo kona makemake ole kekahi e hookomo mai i na mea ai ma kona waha. I ka ike aua o kona makuakane, ua ane pilikia kana kaikamahine. ua wehe kokeia ae la na kaula i hoopaaia ai ma koua man Hma a me nawawae, a hoihoiia aku la oia ma kahi kupono e waiho ai, rae ka pane ole ae o kona leo, me ka manao iho o ua maknakane nēl, ua oiloa aku koua aloha i kona kaikunane, a e lilo ana no hoi keia mea i hana nni nana e malama ai. A ua hapa ka manao nni o na kaikamahine nei ia ia, a aa noonoo nui oia i ka mea e maliu mai ar ka nianao o ua kaikamahine nei ia ia ; aka, hiki ole nae ke hana ako ia ia, no ka mea, na hoopnka akn oia i kana man olelo akamai a meka maaleaimuu ona, ua oana malie wale mai no oia, me ka paneole ia roai o kana. mau mea e olelo akn ai, ua maopopo loa i kona makuakane, he makeheMia wale no ia mau hoao ana aku ana e hooholi maj i ka manao 0 kana kaikamahine mamuli o kona makemake. E na hoa heluhelu, maanei la, he pono ia kakou e kßpae ae i ka olelo ana no Alawe, oiai, he pio oia na ke aloha kaikunane, a e hnli ae kakou e e kamailio no ka mea nona keia Kaao. īa Moriona i puka aku ai mai loko akn o ka home o kona makuakane, ua hoopihain mai la kona puuwai i ke aloha i kona wahi mnli pokii kaikuahine, oiai, aohe he nianawa i hooknawaloia e like me keia, nolnila, kulu iho la kona mau waimaka, me ka hoehu'oiau ia 0 koua puuwai, a ia ia no i puka nku ai mawaho o ka puka 0 ka pa oka hale, me koaa holi ole mai a nana i hopo, no

ka mea, ke hoomaka akn la keia e kuewa hele i ke ala me ka waimaka. Ia i« n<> nae e hele ana, 'lohe koliuliu niai la keia i kaleo uwo o kona walii pokii kaikuahine, aka, aole hoi e hiki ia ia uei ke maliu aku ia leo uwe, oiai, na knilele loa ia mai la keia mai ka bome a ka makua aloha ole i noho ai, no .ka mea, aohe o ia nei kuleana i koe e hoi hou aku ai i ka hale, no ka mea, ua hoopuka mai ko laua makuakane i kana man olelo paa, e like me ka mea i hoakakaia ma ka pepa o ka pule i kaahope ae nei. Ia Mon'ona i hele aku ai a hiki ma ke kula, noho iho la keia ilalo e hooluolu ai ia ia iho, a hala kekahi mau minute, kn ae la keia a hele hou aku la, oiai hoi ka la e iho aku ana iialo o ke kai. Huli pono aku la ko ia nei alo mamua ponoi mai o kekahi pun e kn aku ana, bele aku la keia ahiki malaila, hoomaha hou iho la malalo o kekahi wahi umalu pali, ike iho la kei» aohe wahi knpono e noho iho ai, aka, no ka ponli loa, moe iho la keia malaila me ka hoomanawunui ana i na eha 0 kona kino a me na makani anuanu kehau o ia po. Aka, hooomanao mua ae la keia i ke Akaa, mamua o kona hiamoe aua, a no ka pnni loa 0 kona kioo i ka eha, aole i loaa ia ia ka hiamoe ana a hiki wale i ke ao aoa, i kona uluulu ana mai i ka pnlima o kona lole, ike iho la oia i ka eleele o kona ili a roe ke upehupehn i na maawe kanla i hiliia'i, a no ka nui loa 0 ka eha, imi hon aku la oia i kahi kupouo eloaa ai ka hooluolu ana ia ia, | nolaila,. hele aku la oia a komo iloko 0 ka , ululaao, aole no hoi i liulin aku ka ia nei hele ana akn iloko o na ulnlaau, halawai aku la ka ike a kona man maka me kekahi poe kanaka powa e hele mai ana maluna o na lio me ke ano eleu nni. Ia manawa koke no, hoopuni mai la na poe powa nei ia ia nei, a hana koke mai la no i ko lakou makemake, a like me ke ano mau 0 na powa. Aka, ua haawi kino aku la noo Morioua ia ia iho imua o lakou, me kona olelo aku ia lakon, " Aole oukou i ike i ka oukon mea e hana mai nei ia'u." 0 keia man olelo a pan a ia nei e olelo nei, aole i komo aku iloko 0 ko lakon mau poo, aka, hana mai la no lakou i ka mea a lakou i makemake ai, a wfthe ae la o Moriona i kona man kapa aahu a pau, a haawi aku la i ua poe powa nei, a hai mai la ua poe powa nei i ka lakon olelo ia ia nei, '' Ina oe e makemake ana e komo iloko 0 keia hana, alaila,e loaa ana no ia oe na pomaikai he nni wale, e hoihoi hou akn no makon i kon mau lole aahu a pau me oe." Pane akn la o Moriōna, " Aole e hiki ia'u ke ae aku i ko oukon makemake, no ka mea, aia ke Akua i ka lani, ke nana mai nei imua 0 kakou, aia mai laila mai e loaa mai na haawina pomaikai a pau, ke hana uae kakon me ka hoopono a me ka lokomaikai aku 1 ko kakon mau hoa ano kanaka, e like me a'u i haule aku la iloko o ko oukon mau lima i keia manawa." I ka lohe ana no 0 ua poe powa nei i keia mau olelo a Mon'ona, bali ae la lakou a hele aku la, me ka lawe pa aku no i ko ia nei mau kapa aahu a pan, hele >>ku la no hoi keia me ka nele i kahi kapa ole, no ia mea, ua komo mai la ka manao iloko ona, e hana oia i na lau laau i kapa aahu nona, kui iho la oia me ke kaula a paa, a oia kona kapa i hele ai me ka hoomanawanui iloko 0 na nlulaan, a na ia mea i hookaawale' aku i ke anu mai kona kino ako, (peh« o Panlo i wehewehe ai ma 2 Korineto .il : 23—27.) Aiamalailae loaa ai kekahi mau mea i ano like pu me ko Moriona man poino ana e mahele nei iloko 0 ka hoomanawanui. Hala ae la elua la o ko Moriona naku be!e ana iloko 0 na ululaau, aia hoi, halawai bou aku la no oia me ua poe powa uei, a ike mai lakou ia ia nei, 0 na lan laau kona kapa e aahu ana, nolaila, hoihoi hon mai la lakou i ko ia nei mau kapa a pau a lakon i lawe ai, a me ko lakou haawi hou mai i kekahi mao lole hou maikai loa, a he maa apana gula hoi kekahi, a no keia ipea, olelo aku la 0 Moriona, " Nawai i olelo aku ia ookou e hoihai hou mai i keia mea ia'n, oiai, ua haawi aku au ia oukoo e like me ko oukoa makemake 1" No keia maa olelo a Monona, pane mai la ua poe powa nei, " TJa loaa i kekahi 0 makou ka moeohine i ka po nei, a uahoopokaia mai na mea ano weliweli loa, a me ka poino nui e kau mai ana malnna o makoo, no ko makou lawe powa ana i kou kapa aaho me kou hewa ole, nolaila, na hoihoi hon mai nei nmkou ia mea me oe, a mai keia mannwa aku, aole makou e hoao hon e powa i kou man pono pili kino, a e kala mai boi oe ia makou no ka hewa a makon i hana mna aku ai ia oe." Pane aku la 0 Morina imua o lakou, " īna na ike ookon i ka oiaio o ia mea, alaila, he pono ia oukou ke hoomapopo iho i ka'u mau olelo, a e loaa no ia onkoo na hoawina pomaikai oi loa aku mai ka lani mai, a e hoopau hoi i ka oukou mau hana ino, a e hana aku oukou ma na bana maikai, a na ka lani no e ukn mai i ka pomaikai oi aku mamua o keia." No ia mea, haawi like mai la lakou i ka hoomaikai nui aua mai ia ia nei, a hnli ae lakou a hele aku la mn ko lakou wahi e hele ai, a hele aku la no hoi keia ma knna wahi e hele ai. Ia ia nei e hele ana iloko 0 na ululaan, aole kekahi mea i hoao mai e hoopoino i kona ola, a hala ka mahina o kona nako hele ana iloko 0 na nlnlaau, ua hoi mai la ka ikaika kupono i kona mau lula kiuo, a 0 na palapu a ke aloha ole i liana ai malnna 0 kona kino, ua ola maikai loa ae la, a uahoike niai U kona mau helehelena, aohe ana mea e aemi ka ili 0 ka honoa e makao ai, a na kupono loa hoi oia no ke kaahele ana no ka manawa loihi iloko 0 ua ululaao, ma

ke komo ole mai o ka manao uiha e hoopaa i kooa kuewa hele aoa iloko o na ululaau, a e hoohiili ae la hoi i kona hnakai hele ma ke alo o na kakni mauua a me na pun, aole loa, iloko wale no o na niulaau e nakn hele ai a hala wale na mahina eono, mai kona la i haalele ai i kona home. I kona hoomaa ana i kana huakai hele iloko o na alulaau, a kokoke e lele ae ka ehikn [ o na mahina, aia hoi, hiki ako la keia ma ka palena owaho o kekahi malawaina nni e waiho laula ana, kn iho la keia nana i ka maikai o na mala waiūa nei, a ua hoopnniia hoi i ka pa laau maikai. A i kona ko ana malaila no kekahi niau miaute, me kona hoomaopopo ibo iloko ona, he kanaka waiwai nni loa ka paha ka mea nona keia mala waina, aole no hoi o ka waina wale no na mea i kanoia maloko o ua pa nei, o na mea kanu o kela ano keia ano be nai wale. Aole no hoi i liuliu iho ko ia nei ku ana mawaho o ua pa mala waina nei, ike aka la keia i kekahi kanaka na ano elemaknle, e lei ana me ka hinai i-e ma kona alo, a ma ia hope iho, ike mai la ua leanaka elemakule nei i ko ia nei ka ako roawaho oka pa. Hele mai la ua elemakule nei, a haawi mai la i kona aloha ia ia ael, a aloha aku Ia uo boi keia, a ninan mai la ua elemakole nei i ke komu o kona hiki kino ana akn ilaila. īa manawa, kuupau aku la keia i ka hahai aku i kona moolelo mai ka mua a ka hope, a ika lohe ana o ua elemaknle nei, ua ulu mai la ke aloha nui iloko ona, a ua sne maule oia, no ke koikoi !oa hoi o na ino i hanaia malona o Morina, ia wa no, knnewa aku la ua elemakule nei, a waiho a make ako la maluna o ka ili o ka honna, a o na okana oloko o ka hinai, ua helelei aku Ia malona o ka ili o ka honna. I ko Sloriona ike aoa'ko i keia mea, kahea akn la oia me. ka leo eehia, a i ka lohe ana o na elemakule nei, pnana mai la oia me ka leo ano aloha, " E knu keiki, heaha ka'o e hana ako ai noo ? " Paoe aka la o Mon'ona, " E hoomaikaiia kou mao manao e ka mea nona na ohohina, ka mea i hoonaniia malona o kon poo, e like me ka hao malunao ka piko 0 na manna, ka mea nana i hoike mai i koa ano, he kanaka oe i oi ako ka helana o kon maa makahiki." Ia manawa koke no, olelo hou mai la aa elemakale nei, " Ano, i keia manawa, ina he mea oluolu i koo manao, e ae mai ia'a e lilo oe i keiki ponoi na'n, oiai an e ola ana, alaila, e mahele pu no kana i na pomaikai o ka noho lokahi ana, a o ka lani no kekahi e nana mai ana ia kaua me ka hoomaikai mai i ko kaoa noho pu ana ma beia honaa." Iko Woriona lohe ana i keia mau olelelo a ka.elemakole, ae ako la no keia ikona makemake, me kona manaoana, he elemakule ano Karisiano keia, a oia no hoi ke koma o kona ae ana aka i ka makemake o aa elemakule nei, e lilo oiai keiki nana, oiai aa ae like laua imua o ka lani, e hooko pono i keia hoohiki ana, a na ka anela -wale no o ka make e hookaawale ae ia laoa, nolaila,.na si!a iho la laoa i keia mau olelo a pan alaua 1 ae like ai iloko o ko laoa mao puawai, me ka oluolu maikai o na manao. Mahope iho o ka pao ana o ka lana mau kamailio oluoln ana no na olelo i haiia ae la maluna, hoihoi akn la oa elemakole nei ia Mon'ona ma kona home, i ko lana hiki ana aba ma kahi e komo akn ai iloko o ka pa o ka home o ua elemakule nei, henani ka nanaina o na helehelena owaho o ua hale nei, no ka mea, ke hoike mai Ia na wai hoolnu ouaano pena a pao, " he nam' molale ka noho'na oia uka iuiu." Iko laua komo ana aku iloko o ua hale nei, halawai hou mai la no kona mau maka me ka " neni hemolele o ia uka me ke onaona," a komo mai la ka manao ana iloko o Moriona, he kanaka waiwai paha ka mea nona keia hale, oiai, ke hoike mai nei na mea a pau oloko o ka hale, " ua hewa i ka wai, ka oa mea oka nni oka nani." Au ae la ko Monona mao maka ma o a maanei, na maikai a knonoono na mea a pao oloko ua home nei, aohe wahi hoohalahala a ka maka ke naI na aku, he hapaha hora wale no ko laua nei noho ana iho me ke kakahele ana ma ke ka.mailio oluola ana ; kani mai la ka be!e a ke Koene o na hale nei, a ma ia wa no hoi laoa nei i hele aku ai ma k3 rnmi paina, oiai, ua makaukau na mea ai nfcikai o na ano a pau, maluna o ka papa aina. Ia laua nei i noho iho ai ma na poo oka papa aioa, mamna ae nae o ko laua ai ana, hoomaikai moa aku 1a ka elemakule i ka mea nona mai na pono o ke kino, a pau ia, ai iho la laua, a ia luna no e ai noa, niuan akn la o Monona ika mea hale, " 0 kaua wale iho la no anei na hoa ai o koo papa aina hanohan'o, e koo makua maikai ? " Ae mai Ia ua elemakule nei, a ninao hon aku la o Moriona, " Auhea ka hoi kau wahine ? " Pane mai la ka elemakule, " Aoleekalai make ai Jca'a wahine, oiai, o ka iwakaluakumamakahi keia 0 na makahiki o ko'u noho wahine ole ana, a aole no hoi ao i mare wahine hou a hiki wale 1 keia la." Olelo bou aku la no o Mon'ona, " U& hanao keiki no paha olua mamna ae o ka make aoao koo hoa o ka aoao palupalu ?" Ae mai la ka elemakole, me ka hoomao hou mai no i ka olelo ana, penei : " Hookahi wale "0 a maua keiki, he keiki kano, a i ka paa ana o na makahiki be umikumamalima, komo oia iloko o ka oihana koa, mahope iho o ka make ana oka makuahine, a mai ia manawa a hiki walo i keia la, aole au i lohe iki no na mea e pili ana nona, oa make paha oia, aole paha ? " Ai iho la laua nei a maona, hoi hon ae la laoa nei ma ka mmi hookipa, luana po iho 1a ma ke knumilio ana mn na. mea e pili ana i ko kolana o ko oa elemakule nei noho ana ma ia wahi. (AoU ipau.)