Ke Au Okoa, Volume VI, Number 39, 12 January 1871 — No Kenela Vou Moltke. [ARTICLE]

No Kenela Vou Moltke.

No ko makou manao, he ake nui oo paha ka lehulehu holookoa mai o a o, o ko kakou poe heluhelu no na inea e pili ana i kou wahi moolelo » ke Kenela okamai nui o Perusia, ka meu nana i hoonohonoho i na hoouka kaua nui i huule ino ui ke auhee ; nolaila, uh lawe mai makou i keknhi inau mea ano nui e niliana i ua o Helmuth Chaßlks Bernard Codkt Von Moltke. Ma lca h<>ohui ia uria o knna uiau akamai hoooohoaoho kuua i kaulana ai ka lanakila ana o ka poe ' erusia maluna o ka poe Auseturia mu ka hoeuku kou ■ o na Pulo Ehiku o ka 1666. No na makahi ki eiwa i hala aku nei, oiai, he kanaono kumakahi ooa mau inakahiki ia munawa, aole i luulaha a i ike nni ia kooa inoa ma na uoao moolelo o konn kaulana e like me ko keia manawa, ku piha i ka puana ia e kela wolia Kein -~«.hu n0 kona mau akamai oi mn ka hnonohoonho ana i na kulāOa* nomw.. u«u>. Ake, mai ia mau&wu mai no nue, ua hoike omi uo oia i kona nno nkamai a inaamua me oei mea he oihaoa koo, a ua inahaloia no

hoi e ka aha kuhiaa o £erelina ; a e kali wa le ana no oia i kahua akea ae e hoolaulaha ai i kona kaolana a puui ka honua nei. O na lono maikai a kaulana o kd poe mamua aku ona o kona ohana, a mawnena o :a poe o Count Adumu V"on Moltke, ke kuhina nui 0 Denemaka he iwnkalua kumaliina makahiki i hala ae nei,—ua hoopo«eae la ko lakou mau hanohnuo e ko ia nei kaulana. Ua h>naui'< ka mea nona ko kakou kamiiilio aua ma Camrow i ka okana o Meck!en burg, ma kn la 26 o Okatoba, 1800. Mabo pe koke iho no o kona hanauia ana, ua nee mai koua makuakaūA i Holstein, a mawaena ponoi no o Deuemaka i hoomaka ai oia e aoia mu na mea o ka.oihana koa, a he mau makahiki lehulehu wale mahope mai nei. o ua aka ; mni nei i loaa mai ai ia'a mai ia lahui mai, u<t hoohuliia aku no i mea e hnopoino ui i ka lahui o Denemaka. I kona hiki ana ika umikumalun o kona mau makahiki, ua komo oia 1 xe Kula Oilinna Kna ma Copenahegena, he eluu makahiki kona oi ae mamua o Napoliona i kooa man<twa i komo ai i ke kula ko:i ma Brietine. Pe!« iho la, i kona wa opinpio l<ia no i hoom'ipia ai ka hookahua o kona niau holomua, i hookulaunuia me na haaohuno kiekie U>a i koua hiki aua mai i kona wn o»o na makahiki he kunahiku. Na makahiki he unii mahope iho o kona ola aoa, ua hoolileia ma na ba na kupono e hookiekie ai i kona kia kau" laua. Me mea la, ua ane mikioi loa oia ia m'anawa, no ka mea, i ka hiki ana ona i k» iwakalua kumalna o kona mau uiekahiki, ua hookuuia mai oia mai ka oihana koa Perusia mai ke kulana Lutanela aloa. Oka puali koa ana i hui aku ai, oia ka pnali ewalo o na koa hele wawue, i hoonohoia ma ke kulannkauhale o Frankford—on—thc—Oder, malalo o ke alakai ana a Kenela Von Mirwick, a o k«na wahine ma kona hanau ana he Courtess Von Moltke.

He pomaikai loa kni loaa ina 'lii koa opiopio Dei, oiai, oia k:i lutanela elua opiopio lo* oloko o na puali a pau, no ka loaa aua la ia he mau hoa'loha kona ma na keena oihann kana ; oiai, ua aneane e pau loa i ka poino na waiwai o kona mau makoa, a e hilinai nui wale ana no oia ma kona wahi uku uuku. Ka mea hoonauk:uki nni ia ia/oia no ka loaa ole ia ja o ke kumu e ao ai ia ia ma k'e Hkamai ike i na oieloo kela ano keii ano, oiai. o kana mea nui ia Akn, ma ka ai pakiko liilii «kamai ana, na hiki pono ia ia ka hoahu ana i d.il:i e aoia ai ia mea, a ua hoi»p'>no kana mao imi ana ma ke aoo ana i kaunui ai. Da akamai oia ms na olelo e 11 na lahai ewala, a he paa n*e kona waha i ke kaena paa i kori:i akamai ma ia mea. Ua hoopomaikai ia mai kona mikioi ana ma ka hoo!<obuia ann i lunu alakai ma ke Kuln o ua Mahele Nui <> ka Oihana Koa, a ma ka holopono ana o kana mau hana ma ia niea i hoonohnin ai oia i Komisina o na ana aioa ana ma Silesia a me k&i> mau wahi e ae maUlo o Kenel-i Von MuS'ling. Aole i loihi manope iho, ua lilo oia i Kapena, a he elua makaniki aiahope mai, lilo oia i alii koa ukali Ma ka makahiki 1835, ua hele oia i ka HikiiiH ; a ma ke n»i a ke Sulat-iti,t Mahmouda, ua hooinuknnkuu oia i ke kalu ana I na kii 0 na wahi ano nui ma ka muliwai Danube, a boala i ka paali kaua Tureke rua ke auo oihana e like me Perusia. Ua kakau oia ia nawn i k» moolelo e pili nna i ka Hunkai Tureke—Rusin i ka makahiki 1828-9, a ua mahnlo nui ia ia buke ana e ku poe kalakalai «■lelo. I kana huakai maKwikai i ka Hikina no na aiakahiki ehn, un hele hakiloia e ia o Asia Nui maluna o ka lio, e nana aoa me ka makii hoomaopopo pono loa, a oia n» hoi ka makamuH o ka poe hnkilo oihana koa i o. na pono i ua aina la mahope iho o ko ihona inanawa i kaahele ai me kona mau . Umi Taus;mi koa. Mai kooa pakele ana mai ka make mai, e like me ka mea maum.iun i ka poe ana ainn Eumpa, ua hnokuuia mai oia e ola no na hopeoa oi ae o ka hanonano. Lla mahnloiu kaoa mau kii i kaha ai <■ Rilter ke k:-tiaka kakau palapala aina nui, ka mea nano i hookuku me ua hoouka kaua ana a Alekanedero, na kaahele ana ;; Marco Po!o a me na knapuni ana a ka poe K<-rusade. I ka 1839 hoi mal la oia i Europa, a aole 1 loihi mnhope iho, loaa. mai U kona Lookohuia ana i ke kulana Mekia no ka Paali 4 ; a i ka 18-10, mnreia iho la oia me M>ss Bart o Holstein. Elima makahiki hou 'mahope iho, hookohuia oia i olii koa ukali no Prince Henri o Perusia, hoahanau o ka makuakane o ka Moi o Perusia e ola mai nei, ana i noho pu ai me ia ma Roma ; a malaile i make ai o ia Ula o ka oihana o Hobenz«llern, he maa mnkahiki ka noho mai loihi ana. Mah«pe iho 0 kona hoihoi anu mai i ke kino make o Prinee Heinneh, ua mau r.o ! _ a pii ana ae ona MoUke la, ua hookohuiu oia i poo uo nn'lii koa ukali o ka Puali 4 ma Magdt*burg, malaila oia i hoouna ia aku ai i ka 1848, a i ka 1850, ua hookohuia oia i lut»oeU eolonela ; he eolonela i ka 1851 ; he Mekia Kenela i ka 1856 ; a he lutanela kenela i ka 1859 ; a ia inakahiki i hookohuia ai i alii koa uknli no kn Hooilina Kaluunu, ka mea ana i ukali ai 1 Enelaoi i ka holn ana ai s mare me k» kaikamahine Alli a Vitoria O kana holo alua ana i ka 1861 i kona holo ana me ka H«oilina Alii i ka hoolewa o ke kino kupapaao kooa makuahunowai, kane a Vitoria. I Uh haalele ana o ka Maaiola Wrnngrel i ka puoli kaua, ua ili aku konn kulaoa ia ke Keiki Alii Kale, kona panina, a ua hookohu oia ia MoUke ke poo o nu'lii koa ukali, a ia ia i aie nui lo» kn laaakila ana o ka poe Perusia ma ka hoopioia aua o Alaaena a me

iea iioho una o an koa PerusiH inu Jntlaad. V

Ua honkea ia na mika o kona poe hoa maka- ■'~ »inana no kuna ukamai i ka oihana kua raa ka honnka kaan ana aku me Denetnaka, a he kaknikahi k« poe i hoomaopopo i kona noeau e lilo ana oia ka helu akahi o Europa ma ke aknmai ika hionohonoho kaua anu. Na jkH hoouka kaua Auseturia i h'>omaopopo loa mai i kona akomai hoonohonoho kaua ;ma. Aka, ina' ka paulele ia ana aku me ke alakai ana i ka hoonohonoho kaua a nia ka h<>ohui aoa onn i kooa mau akamai hoonohonoho i hiki ai i na puali ekolu ke hoohuli wikiwiki e hoopio aku i na puali'Auseturia nui malalo o Maaiela Benedeko ma Sadowa. Ma ia hoouka nna i ike paka is ai oia mamua ponoi o na puali knua, oiai, o ka mea maa mau ia ia oka noho maa mahope me ka'hooiKihonoho i ke ano o ka hoouka aoa, n teleg-irapa aku mc ka uila i na olelo kauoha i na kenela. Pela iho la ka makaukaa ana i niai ai ma ia kahua kaua, a be ehikii wule le ua hoohioloia na puali kaua Auseturia, ua hainama mai ke alanui.e hiki ai i Vienna V ri<> kona m.au legiona kaua'lanakil hHnohpno ai ia la no kana mau hana hoonohonoho lanakila ana, ua hoohanohano mai ka Moi i ua koa nui nei me ke kea haoohano o k« Aeio Eleele, oia iho la ka inakana hanohuno loa ana e haawi mai ai. Na ka manao ana o Napolioua e holopapa ia Perusia i hoomakaukau mua ia Moltke ; a oiai, ua hana mikiala ia e Bisrmaka na hooponopono anpuni ana, a pela no boi na mana ano puni knua a pau, ua <mana pono ia no e Moltke. Ma kahi kamailio ana ona me kekahi alii koa Farani, i hni aku ai ua o M Itke, na ka hoouka kaua nui maa e hooiaio aku i ka mikaukau kupono ole o ka oihana koa Farani. MaWoena o na palapala Imipiīiela i loaa ma ka halealii Tulleries o Farani. ua loaa iho la kekahi palapain a kekahi kapena Farani i kakauia m« Forbach, Aperila 9, 1868, e hahai nna i ke Kuhina Kaua o Farani ua ike ia kekahi koa Perusia kahiko e keha ana i na wbhi e hoouka kaua ai ma Farani, a e hakiio »na hoi i ke kii o ka aina holookoa Us xelegarapa nku ua alii koa nei. ina he mea kupono e uhai aku ia in, a ua hoouna ia mai ka hnaolelo, "E uhai aku ia ia !'' 0 ua koa kahiko nei, oia no ke Count von Moltke. Ua oleloia, i ka hiki ana aku o ka olelo aa kaua a F»rani iaPerusia, na i aku ua Moltke neii kana kakauolelo, " Aia ma ka ume akolu ina ka anao akau !" Ua wehe mai la ke kahaoolelo i ua ume oei. a mailoko mai olaila i unuhi mai ai ke kakauolelo i na ope palapala ona kii a me na kaha ana o Farani a uaMoltke nei i hoomakaukaa mua ai no na makahiki ekolu mamua aku oei. Aole paha he haawina kaomaha e ee a ka Moolelo e hoike mai ai e like me ka hopena 0 Napoliona a me kona mau puali kaualhaai iloko o ka puliki hao oolea a ka Kenela Perusia. Iloko oka mahina hookahi mai ka mnnawa mai a ke Keiki alii Imipinela 1 bapatema ahi ia a> ma Sa»rbruck,— ua hoo hioloia ke aupuni Emepire ma ; a o na wahi hopena kanlnlii iho o na puali kaua ua auhee aku ilokoo Meza e halawai me kona hopena i konoia ai e haawi pio mai. He aiea oiaio, ina pule elua mamua ae, oa ka hoouka kana ma Grave!lotte e hoike mai ika puana ona mea e hiki mai ana. Ma ia kakahiaka kalae maikai o Augate. ua hoea mai ka la me ka moLaelae maluna o ke awaawa maluhia, me ka ike mua ole paha i ka luku nui nana e houlaula i na lan mauu uliuli uiamua ae oka lele aoa oia la. Ma__ke awakea, a» ku iho o Mo!tke maluoa o ka 'poo e nana iho ana i ke kahua kaaa no ka holo- " pono ana o iin hoonohonoho aua i hanai ai." I kupuni ana ia ia o Bisimaka, R chelteoV" Roon. ka Moi. me ke Keiki Alii Kale »¥«*' Kenela Sheridena o Amerika, e kiai ana i ka | holopono ana o na hoouka hahana ana o ia la. Oko lakoa knli ana ua hoopauia ke kaunni ana aku me ka pihoihoi nui ma ka hiki kino ana mui o Kenela Steinmetz ; ka mea i hooko aku e like me ka hoonohonoho ana a Mollke, uTi hoouKa mai la oia- ma ka aoao akau o B<iziiue, e likē me ka ke Keiki Alii Kale i hoouka iii ms ka aeao akau o Benedeke mu S<idowa. a e like hoi me ka . Blucher i hana'i i ka poe Farani ma ka hoouka ana o Waterloo. Maloko o ka hooaka kaua ike mai ka haoa a na koa Perusia i n* kaiaa *<ukahi hooōohnnoho a ke Kenela =liMlJi«>C ' Perusia i hiipoi ai. ' Na koa Alegiera J £fcfHß," tin koaona la hookahakaha o ka Emepera Far«ni, he maa'mea ole wale no lakou imna o na elau noonoo, oa lakou i kipaku aku i ka poe mahfole kiU o Farani. Ua iho o St. Cyr imua o Tubinegena ; a o na koa Imipi» riela a me na koa kahiko o Solferino a me Msgenta,—ua kaemi hope aku lakou imua .o n« hoouka a ka noonoo noeau Geremania. Ehiki no paha ke hoomaamaaia ke kanaka akamni i ka paikao, aka, o ke kanaka akain«i i ka hoooohnnoho noeau ana i na hooaka kaua, ua likn me ko kanaUa haku mele, ua hanau poia no mailoko inai. Ma ka wehewehn hope ioa nna i ko Moltke ano, oiai he kannka oia no kc kaua, he kanaka maoli hoi oia no ka maluhia. Aole oia he kannka pane nui ke ole e kauoha, boi e kauoha a e ulakai ke ole oia e kono ia mai. E like me Uilamn ka Mumule, ka Prince o Or«nge o kana puina ana, ka oiln o ku lanakahi. Heonogula kona pane leo, no ka'mea, o ■ konu ano he mau la hauoli o kai maluhia ; aka, o kaoi olelo o ka owe ana o na poKa paa a me ka uwa aoa o ka poka pahu huhu. O ke knnaku i ooho pane ole ma na olelo ewalu, n:i k&nuilio mai oin mn na pu kuikele o Sridowa a mo ua pu kuniahi o Gravlotte. Ua loheia aku kooa leo ma na hekili o Sedan».