Ke Au Okoa, Volume VI, Number 41, 26 January 1871 — KA MOOLELO HAWAII. NA S. M. KAMAKAU. [ARTICLE]

KA MOOLELO HAWAII.

NA S. M. KAMAKAU.

HELU 59. - I ks noe ana a ka ona o ka awa, olelo aku * |te alii o Maui ike alii o Hawaii. " I kou va e noho ai i ke aupuni, a i elemakule, a kanikoo, a haamakaiole, alaila, owai kou •kaulaoa aina'? " I inai o Lono me ke kuhi- . - iuhi ae e noho ana ma kona aoao, " Eia." *Ia manawa i pane mai ai ko Kama kaulana aiua, " E, nukn, poupou, haahaa, haka pau i ka ilio." Olelo mst hoi ka Lono kaulana ai- • na, o Puapuakea, "O ka ikimakua au, okn nana e kaa ke kahua loa e pao ai, ', liilii paako au o Kohala, e kole ai ka " Olelo mai hoi ke olii o Hawaii ia Ka- •., " 1 noho hoi'oe i koa ai aupuni ana, a ianikoo, a haumakaiole, a kaa ka lohelau i ka moena, alaila, owai kou kaalana aina ? " Kuhikuhi ae o Kama i kona kaikaina ia Makakuikalani, " Eia." I mai hoi bo Lono kaulana aina, " E, loihi wiwi, auhaka, kioea, epano ka noakani, e hina." Olelo mai hei o Makakuikalani, "O ka lila maia au oka ea, aole e pala i ke aaahulu hookahi, o ka x loha aa au o ka manna, e pa ka makani ikaika, aole e hina " A pau ka noho ana o Lono i Maūi, a kaapuoi ae la ma ka hikina o * Molokai, ais na 'lii o Molokai ma Kalaupapa r->o ka heenalu, a o Halawa alua aina e noho ai oa 'lii o Molokai i ka heenalu, a ua hooki pa na 'lii me ke aloha i ke aiiī o Hawaii, a he konane kekahi hana a kolaila poe alii, a malaili o Loao i hahau ai i ka papa iliili, a hoopaapāa ai me Kaikilani he wahine, a no ke aloha i ka papa ilīili, hwe keia hookahi iliili, aole e naha ua papa iliiiii nei, aia a hiki - inai.ke kahu o Haana, aole akamai eae e naha ai ka papa iliilii aKa ikilani Holo mai o Looo.a pae ika Lapawai ma Kailua, Oahu. O Kaihikapuakuihewa ke alii o na pali Koolau, a ua hookipa ke alii o Oahu me ka oluolu, a ua hoike iko laua mau hanohano alii, a hookahi mea i makemake loa ia e na 'lii o Oahu, o ke kahili nui o Hawaii. Ua hoao no nae o Kaihikapnakuhihewa e "KUai r^g v fetrferitr-a-^« _ Bui ke kumnkuai, a ua kapaia no kekahi keiki a Lono, i inoa no Kaihikapnaknhihewa, oīa o Kaihikapumahana, a ua lilo ia keiki a Lono i Paalaa i Waialua a liio oo hoi i kupuna no ko laila poe ; penei ka lilo ana i k upuna oo ko laila poe ' 0 Kaih*kHpumabana, noho ia Aila, o Kaweloaaila, o Kainaaaila; noho aku o Kaweloaaila 4 ( Kaweloikiaaila )ia Kauakahiheleikawi, o Kuluahi, o Kahnlaoamoeioo, o Holao. •Qa hele o Lono, a me Kaihikapu i ka heei naln i Kalapawai, ao ka halealii nui o Pamoa, aia ka hana nui maloko o ua halealii nei o ka helnhelu i ka jnoa o Kuhihewa 11, o Kealialia ka inoa o ke mele, a ua lawe wale 0 Kuhihewa i keia mele nona ; he wahine no Kauai ka mea nona ka inoa o keia mele, a ua W' ' ao o Lōoo me keia wahine o Onaikawiliala ka inoa, i ka hele pujule ana i Kauai, a ua hoowahine o Lono i ua wahine nei, a aa loaa ia Lono. Ika heenalu ana oua mau alii nei a pau, h'oi mai iioko o ka hale, ua kau ia ka aha kapu ; o ka malo maloo o ke alii kamaaina, ua loaa mai, a ua hiki no iaia ke aeaku 1 kooa kapu, a o na'lii malihini, ua kapu loa % - ka poe Ilamuku, aole e komo aku ka malo #ai ; hookahi kanawai e noa ai, aia a loaa kekahi hna mele hookahi i ka waha, a ua lot aa ka malo maloo iaia. oke alii o Hawaii 0 Looō, oa hookumakaia ia mai me ka hooY hilahila ia, aole e loaa mai ka malo aia a loaa v. ka iooa m?le oke alii o Oahu. Olelo aku o ■Lono ke alii o Hawaii ; "Ua haku ko'u poe kahu, i kela mele ia Kealialia no'o, aole oo kekahi alii eae no'n no." Ninaa ae keknhi poe alii o Oahu ia Lanahuimihaku ma ; "No Lono io auei keia inoa o Kealialia ?" Hoole mai la laoa, " Aole maoa i ike, aole maua i \ lohe i keia mele nonn, ke olelo mai nei kela, oa haku na kahu i keia mele i kona wa uuku • # Ke hoole aku nei maua aole ona inoa i haku ia pela." Aka, ika hoolikelike ana me Lono 1 ke mele o Kealialia. ua haule ka poe i lawe wale i ke mele a hooili no Kakuhihewa 11, a ua lilo ia Lono o Kealialia. (He mele loihi k keia.) Hkliwaia kekahi hana a Kakohihewa me Lono, a ua haul« no o Kakuhihewa, a Le heihei woa ame na hnna lealea e ae, ua haule man o Kakuihewa ia Lono ke alii o Hawaii. Holo loa o Lono a hiki i Kauai, a Niihau, a Kaula, m»i o aloha a1 "' o »k«'o Kainaaaila ° £ulul " " ° konoikaihopukauaokanah»'® Kamo, o Kaumeheiwa ; oia na /kupuna"' l ' a ,ne n<l makaainana o Kauai. Hoi a*u I» >) Lono a hiki i Hawaii, ua mau be k«ikahLaoa 'lii o Hawaii, a noho ino la c Looo me\ke kuikuhi o 'lii o Kona me n& i lii o Hilo, ama na 'lii o K**.