Ke Au Okoa, Volume VI, Number 43, 9 February 1871 — Ke Kula Kaikamahine o Maui Hikina. [ARTICLE]

Ke Kula Kaikamahine o Maui Hikina.

He mea hauoli no paha i ka lehulehu ka ike ana i aa mea i haaaia no ke Kula Kaikamahiae o Maui Hikiua ; a no ia niea, ua lawe mai makou ma ka hoounaia ana, no ka pomaikai oka lehulehu e ike iho i na mea.i hanaia eka Papa Kahu oua Kula la. Eia iho malalo nei, penei — Ke kokoke nei e paa ka pahale o ke kula kaikamahine ma Makawao, a ke laua nei ka manao e makaukau ana na knmu e hoomaka i ka haaa, a e hookomo i na haumana i keia mau la kokoke. Eia ke ano o ka hale o ua kula nui nei, elua papahele o na rumi kiekie, he lua akea malalo, ahe keeoa palahalaha a loihi maluna loa. Ua maheleia ka hale penei, he keena nui a kiekie hoi no ke kula, ekolu keena moe no na kaikamahine, he keena nui lakou a pau, a ina he pilikia no ks piha oia mau keena, alaila,- e moe kekahi ma na keona maluua loa, he keena ai do na haumaoa, a he ekolu keena moe no na kumu, ke keena pakela oia ka parlor, he keena humuhumu ; elua keena hale pa, he keena kuke, he keena kahi e ike ai i na makua, he keena helahelu papa, a eha hale auau. Elima laa wai ua paa na auwai e komo ai ka wai a pau oluna oka hale. He mau lua wai akea, a maikai. O ke kahua hale he kiekie, a he maikai ke makaikai aku i na kai elna, ama Maui Komohana, ame Haleakala. He wahi oluolu aole nai ka wela, a he wahi maikai ke manao e hele mā o a maaoei no ka haomaha. He iwakalua eka a oi maloko o ka pa, i walii no na kihapai, a i wahi kanu mea ai. E mahalo nni ia ka poe limahana, nana i kukulu i ka hale, no ka maikai, aole nae i manaoia e hoomaikai qo ka ikeia, aka no- ke kupono wale noi na hana oke kula. He 80,000 kapuai papa, a laau, a oi aku i komo iloko o ua mao hale nei, he 62 tausani pili, a pela aku. Ona paka komo he 53, a he 56 na poka aniani. He hale ikiiki. O ka oui o ke dala i lilo ma ua hale nei, mawaeoa oke6a me ka 7,000. E pono nae makou e hoike aku ia oukou, ena kanaka, i ka lako ole oka hale. Aole he papakaukau a me ke pa, bola, pahi, me na mea like, aole kapuahi me kona mau lako, aole papa a noho, a me ia mea aku, ia mea aku, he hale wale no, a me kekahi mau mea uuku.

Ua hanaia keia hale a pau i ke kokua wale ia mai, o ke aupuni kekahi kokua. O ka poe nana i kuai mai ī na mea o ka hal», be ano lokomaikai ka nui, a pela ka poe lawelawe. 0 ka manao kokua, a me ke kakau pu i ko lakoo inoa me ke dala, aole e nele ia ; ako, o ka hooko i ko lakou mea hoohiki, aole i hooko kekahi poe. Ke lana nei ka manao no lakou e hele mai lakoo a ku i ka hakahaka, a e hoopiha i ke kowa. Ua aie makou no ka hale hookahi tausani dala, a no ia aie, a no ka hoolako ana i ka hale, ke aa nei aiakou e napa hou i na makamaka o ua kula la, me ka lana o ko makou manao, aole makou e pilikia hou, ke pau keia piiikia. Eia na kumu uianao a makou e manao ai e hoeko ma na oihana o keia kula. 1 0 ka manao nui oia kula, eia no ia, e hoomakaukau i na haumaoa i baoa i na hana e pili ana i ko lokou noho ana mahope aku, a walea lakou. 2 E manao mua ia ke ao ana i na mea pili i ka pono io 0 ka huli ana i Palapala Hemolele, a me ka hooko ana i kana mea e ao ai, oia kekahi hana e maiama nui ia. 3 Alaila tku, o ka hana nui o ke kula, oia ke ao ana ma ka hana lawelawe, i kela la i keia la i ka hnmnhumu lole, ke kuke, ka boomaemae, holoilole, aiana lole, a me na hana a pau e pili aoa i ka malama hale. 4 Eia na hana e pili i ke ao palapala, ka olelo Enelani, o na mea a pau e ao ia ma na kula oaoli a holo maikai ia mau mea, a me na mea maikai e ae, e like me ka piha ole o ka manawa, a me ka lana o ka manao. 5 Eia kekahi, o ka holi i ke ano o ke ki--00, i «nea e naauao ai na haumana i ka malama ana i ko lakou kino iho. O ka hana ma-

waho o ka hale a tne ka hooinama inawaho, oia kekahi mea e kaohi ia i ua la a pau ; no ka mea ua inauao makou aole e ikaika pono ke kino a me ka uhane ke ole ia enea. 6 Eia kekahi mea e manao nui ia, e lioomakaukau i na haumana e noho pono iwaena oko lakou mau hoa. Eaoi ka hoomanawaoui, ka manao i ko hai pono, no na hoalauna o kela la o keia la, a me ka imi i ka pono o ka lehulehu. E hooikaika i komo ka manao iloko o na haumana, he kauwa lawelawe kela mea, keia mea o loko no ka moa kiekie maluna, aka nae, ua lana ka manao, aole lakou e manao ia lakou wale iho no, aka, e manao kela mea keia mea, he lala oia no ke kino lehulehu, a e hana oia i ka hana kupono no ia lala. Eia na kanawai kuloko o keia kula i lvooholoia e ka Papa Kahu. 1 Hookahi kumu luna maluna o na hana e pau o keia kula, malalo nae oia o ka Papa Kahu. 2 E hookomoia na haumana kaikamahine a hiki i ke 50, mai ka makahiki 8, a hiki i k& 18. E hiki ike kumu luna ke hoole ike komo ana o kekahi. 8 E hookaaia ka uku no ke komo ana i kela hapaha makahiki, keia hapaha makahiki, e uku e mamua wale no i ka lnna inalama waiwai, a i koua hope paha. No ka poe ai pu ma na kumu he $150,00 ka uku i ka makahiki, a no ka poe ai pu me ka lehuleuu he $50,00 i ka makahiki hookahi. 4 E hoolako na iiaumana ia lakou iho i ka nioe, a me ke kapa moe, ko lakou lole a pau, ka buke, pepa, papa-pohaku, peni a ine ia mea aku ia mea aku, a e uku i ko lakou kahuna lapaau. 5 A kokua na haumana a pau loa i na hana maloko o ka hale e like me ka makemake oke kumu luna. E hana no hoi lakou mawaho, a i ole e holoholo, e paani paha elua hora, a oi aku paba i kela la i keia la, ke malie. 6 Aole e puka wale aku kekahi hauenana mawaho o ka pa, aia wale no i ka ae o ke kumu luna, a i ole ia e hele pu me kekahi kumn nui. 8 E komo na makamaka mamuli o ka manao o ke kumu luna. 8 E liana ka mea hoolako hale malalo o ke kuma luna, malalo hoi o ka lana molama waiwai. 9 He 12hebedoma hoomaha i kamakahiki aole e eini inalalo, oa, ke kumu luna e mahele, hui me ka Paj>a Kahu E. Bailey. Kahu o ka Papa/