Ke Au Okoa, Volume VI, Number 44, 16 February 1871 — Ka mea nana i kakau ka Haku Monete Kariso. [ARTICLE]

Ka mea nana i kakau ka Haku Monete Kariso.

Ua maopopo no i ka poe i uhai pu mai me a'u, ma keia pule i hala iho nei, ka haalele ana mai o ka moolelo i hakuia no ka Haku Monete Kariso, - a ma ko oukou hoomanawanui i ka heluhelu ana no na mahina loihi wale i hala ae nei, a ua halawai mai no hoi me a'u ka lono ana no ka mahaloia e kekahi poe o oukou; a ma ia mea, ua uku panai ia mai ka luhi no ka unuhi ana, a ua ana mai la no ka hoihoi o ko'u hoao ana e hoomaikai ae. He mea mau no ma ka unuhi ana mai ka olelo Beritania a i ka olelo Hawaii, he nui no na alai e keakea mai ana; no ka mea, he papau ka kakou olelo Hawaii, a ua nele no hoi i na huaolelo he nui wale, e hoopuni ai i kona ano maoli mai ka olelo Beritania mai. Aka, ua hoomanawanui no nae ka mea unuhi i ka lawe ana mai i kahi manawa ma na mea ano nui e maopopo lea ai a ike iho i ke au io o na mea maoli i manaoia, a kapae ae no i kekahi mau mea liilii hooinainau ano kupono ole. O ua moolelo kaao nei i newa aui aku la, aole no ma ka olelo Beritania kona kakau ponoi ia ana; aka, ua unuhiia mai loko mai o ka olelo Farani, a o ka mea hoi i loaa'i ia kakou ma ka olelo Hawaii, i unuhiia mai hoi ia mai ka olelo Beritania mai. O ka moolelo kaao o ua Haku Monete Kariso nei, ua lehulehu no na olelo i unuhiia mai ai, - ma Europa a ma kekahi mau wahi e ae no hoi kekahi; a aole paha i moeuhane mua ka mea nana i kakau ponoi, e unuhiia ana ma kekahi olelo ahiu i mamao loa mai kona aina ponoi mai. Aole paha he kupono loa i ka mea unuhi

ke kamailio nui ana no kona unuhi ana; aka, mamua ae nae o kona kulou hoomaikai ana imua o ko ka lehulehu lokomaikai, e oluoluia paha oia e hai aku i kau wahi moo lelo pokole e pili ana i ka mea nana i kakau, oia hoi o ALEKANEDERO DAVY DUMASA. Ua kaulana oia ma ke kakau ana i na buke moolelo ; a i keia mau la koke mai nei no kona hele ana aku la i kela aoao mau o ka honua. Ma ke kulanakauhale o Dieppe i Farani, kona wahi i make mai nei ; aole nae i halawai me ka make ma ka hoouka kaua ana, aka, he make mai maoli no. He mau makahiki loihi kona noho ana ma na Aupnni e, i kipakuia no kekahi uku hoopai a ke kanawai i kau ai maluna ona, no ke komo pu ana ma kekahi mau mea ano hoohalua i ke ano o ke Aupuni Emepire o Farani i hulihia mai la. Ua hanauia ua mea kakaa moolelo nei ma Vilbrs-Colterets, i ka la 24 o lulai, 1803. He keiki oia na Kenela Alekanedera Davy Dumasa, he koa hanohano malalo o ka noho ana o ke Aupuni Emepire. O kona kupunawahine ma ka aoao o kona makuakane, he wahine negero no Aferika ; a ua hoomaopopo maoli ia ke ano negero o ua Dumasa ma ke ano nunui o kona mau lehelehe a me ka apiipii o kona lauoho ; aka, o kona ili mae he keokeo maoli no. He ekolu no ka nui o kona mau makahiki, make iho la kona makuakane ; a me he mea la : na hilinai nui loa no kona hoonaauaoia ana maluna ponoi no o kona hooikaika a me ke alakai ponoi ana no ia ia iho i kona wa i maahua ae ai. Me he mea la, no keia make opiopio ana paha o kona makuakane, kekahi kumu nui nana i kono ikaika ia ia e hooikaika i ke kuhikuhi ana i na noonoo a me na kumu hana nona ponoi iho. No ka mea, o kona hoonaauaoia ana, aole i makaukau kupono loa ; a i ka hiki ana o kona mau makahiki i ka umikumawalu, me he la, he uuku wale no kahi naauao i loaa ia ia, koe nae kona akamai i ka holo lio, ka-ka pahi, ka pahupahu bilioki, a me ka maikai o ka lima kakau. Ano ka maikai o kona lima kakau, ke kumu i loaa ai ia ia kona kulana mua, —a oia he kakauolelo kope hoomaikai a ke Kakauolelo a ke Duke o Oleana, a mahope mai ua lilo ua Duke nei oia ka Emepeea Louis Pilipi. Oia iho la ke anuu mua o kona pii ana. Ma kona ano he kanaka kakau moolelo a kaao, ua ane haele-haele laua me Diskens o Enelani; a o kana mau mea nae a pau ekakau ai, aole ia i pili hookahi wale no i na mea o Farani. Aole oia i kakau wale no me ka makaukau kupanaha, aka, ua hoolimalima aku oia i kekahi poe kupakako e ae i mea e hoopiha ai i na mea e pili ana i kana mau mea i manao ai e kakau. Ua oleloia he hiki no ia ia ke hoopuka i ekolu buke moolelo i ka manawa hookahi ; ma ka hoolimalima ana i ekolu mau kupakako, a o ka hahai aku kana i na olelo e hookomo ai maloko o ua mau buke la, he kaokoa na manao a me na haku ana ma kela ame keia buke. Ua olelo pu ia no hoi he hiki ia ia ke hahai aku i na manao no kekahi moolelo hana keaka, i oi ae ka emoole mamua ae o ka hikiwawe ana i na kupakako ekolu ke kakau.

Mamua ae o ka makahiki 1848, ua loaa ia ia ma kana peni ka loaa makahiki he 60,000 hapaha Farani. Ma ke akamai i ka hooponopono ana i na manao, ka eleu o ka hoakaka ana a me ka momona no o na mea oloko e hiaai ai ka mea nana e heluhelu ana, ua oi aku kana mau moolelo kaao haku, mamua ae o kekahi poe e kakau ana ma ia ano; aka, o ke ano pili ana ka noho maikai ana, aole no i oi ae. Ma ka unuhiia ana o ka na mau buke, mai ka olelo Farani a i ka olelo Beritania, ua lilo ia i mau mea heluhelu nui ia ma Enelani a me Amerika Huipuia, mawaena hoi o na buke kaulana ana i unuhiia, oia no ke "Count Monete Kariso," na "Koa Kiai Ekolu," he "Iwakalua Makahiki Mahope mai," "Magarta o Anjou," a me na "Hoonaauaoia o ke Kahuna Lapaau." Me keia wahi moolelo pokole o ka mea nana i kkau ponoi ia ka Haku Monete Kariso, ua pau ka'u hana me ia, ke hoomaemae nei i ka maka peni; a e like me na huaolelo hope a Edemona Danatese ma kana palapala ia Maximilliana Morela; a pela no hoi ka mea unuhi e puana ae nei, "E kali a e Manaolana," e ka lehulehu, he hiki hou mai no koe o kekahi mea e hoonanea hou mai ai ia kakou. Au Revoir! J.M.K. Ka manawa mua—lloko o kekahi aha hookolokolo ma Waßioetona, akahi no a ike ia kekahi hoopii e kue ana i ka Paresidena Grant, i ka Lunakanawai Kiekie Cbaae, a me ka M»yor Emery, a me kekahi poe hauohono eee ; Oke knmu oka hoopii ia ana, no ka mea, o lakou na kahu o kekahi luakini Metropolitao, a ia lakou i koi ai na poe nana 1 kukulu i ua halepole la e uko ia mai na luhi oko lakou hann ana. O keia wale no ka manawa mua i hoopii ia oi ka inoa o kekahi Pereaidona ma ka hoopii kivila iloko o kekahi aha apana.