Ke Au Okoa, Volume VI, Number 47, 9 March 1871 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANAHO!

MOKUNA IV. E kauoha aku i ke kuke e hana hou i mnu mea ai moa koke na lakou, i hiki ai ia lakou ke ai pu me kakou i ka aina ahiahi, a e kau mai iluna o ka papa kaukau nei i ko lakou wa e makaukau ai e ai. E hai akuoe e Hunebnta ia lakou ike aloha o Cederica, a nana ponoi no i hookipi m:ii ia lakou, aka, aia nae oia malalo o ua hoohiki ana, aole loa oia e neeu mai aoi aku mamua ona kapuai hebi ekola mai ka papa heie mai o kona daisa oloko o ke keeaa ai, e halawai aku me kekahi mea ao!e no ke koko alii Sakona. E hele e nana pono me ka hana maikai ia lakou, mai kamailio hookano iho lakou no ko ka haku Sakotn nele i hoike aku nei, a me koua puni hookae." A hala aku ke Kakiana Mekia me na koa ukaii e hooko i na kauoha a ko lakou haku, 01010 hou ae la o Cederica me ka nana ae ia Osewada. " 0 ka Abota A7mer ! o be kaikaioa ia o Gile de Maulev«rer, ka haku o Midelehama i keia wa ; ke ole au e kuhihewa ?" Hooia mai ia o Osewada i ka olelo ana. " Ka, o ka noho ana o kona k&ikaiua ma ka noho ana kahunapule, ua oi ae ka maikai o kona poe kanaka mamua o ka poe hanauna Ulefaga o Midelehama, eka, aole anei ia i like me ua haku Noreinana la ? O keia Abota, ua olelo lakou he kahunapule waipahe wale, a me ka iealea ; he puoi i ke kiaha waiaa a me ka o-le puhi mamua » ka bele a me ka buke. Maikai ; pono ia e hele mai ; e hookipa aloha ia no oia owai ka inoa o ke Temepela ?"

" O Beriana o Boisa-Guilabeta." " O Boisa-Guilabeta ?'"-wahi a Cederica, me ke ano hapa pu o ka olelo aoa me ka mau no nae oka hoohialaai i ke kamailio, e lihe me ke aoo maa o kana kamailio ana mawaena o na kauwa ana,. a me he mea la e kaaiailio iho ana ia ia wale iho no mamua o kona kamailio ana aku ika poe me ia. O Bo-isa-Guilabeta ? Ua lanlaha nui kela inoa oo ka maikai ame ke ino pu. Ua olelo ia mai he koa haipule a o ka oi hoi o ka makan ole iloko o kona poali, aka, ua kikoko'ou ia e na ioo i maa maa. Ka hookano hookiekie, alo ha ole, a me ka hoomainoino, be kanaka manao paakiki, he kanaka ike ole i ka makau o ka honua nei aole i ka hoopai o ka lani. Pela ka olelo o na poe koa kakaikahi ī hoi mai nei mai Pelesetina mai. Heaha la hoi, he po hookahi wale no, e poao oo ia ke hookipa ia mai. E Osewada, e olokaa mai i ka pahn waina kahiko loa, a e hali mai i ka meaāe maikai loa, i ka ela maikai loa, a i ka momta momona loa, i ke kaida moakaka lea, a i ka pikiraeneta oi o ka aala, ma ka papaaina nei, e hoopiha i na bne kiwi hao nunui, ao ka mea, he puni loa na Abota a me na Temepela i na waina maikai, a me na mea inu i maikai a pau. E hele akn oe e Elegita e hai i ka lede Rowena, aole 'o makou ake nui i j kona bele mai i ke keena nei i keia po, aia j no nae i kona makemake." I Aole i emo aku o Elegita, a hoi mai ana e hai. "Oko ka lede Rowena olioli loa ia o ka hele mai, no ka mea, he makemake nni loa oia e tohe i na mea hou hope loa mai Pa]esetma mai." Nana kuoo ae la o Cederica i ke kaikamahine kauwa me ka haka pono aku ia ia, me he mea la nae ona nanaina mai o ke ano hnhu, aka, ua huna ia aku nae keia mau ieha huhu ana i ko Kowena mau maka, no kona hiki ole ana mai ia wa. Pane ako la nae ia. "Ua oki oe, eke kaikamahine, ke ohikui loa nei kau olelo. E hai aku oe i ka'u olelo i kou haku wahina ; aia no i kona makemake lta hele mai. Oiai e man ana ka noho alii ana o ka hanauna alii o Alefereds a hiki i keia maoawa, oia hoi, ua (eamalei kaikamahine alii la." A ia wa haalelo hou mai la o Elegita i ke keena. " Palesetina !" Wahi hon a ke Sakona. " Paleaetina! pehea ka nui o na pepeiao o huli nei e hoolohe i na kaao o na kerasaide paakiki, na poe hele malihini ano hookamani! He pono waue ninau. He pono wau e huli.—He pooo wan e hoolohe aku me ka puuwai kapalih i na kaao a na poe «nalihini maalea e hoomeamea mai ai no na hookipa ia ana aka nei,—aka aole, i ko ke keiki hookuli, aole ia he keiki na'a ; aole no hoi au e owili pu akn ia'u iho iloko o kona poino ana no ka.mea, o kona mau alina poino na oi ae ia.mamua o na poe i manao ole ia iloko ona miliona kanaka i hoailona ia ko lakou mau hoko»,me na kea, na poe boi e holo kiki aku aoa i ke k&ho") & hookalie ia kona koko haumia/kapa iho he hooko ana ia i ko ke Akua makemake."

Hooluumaha iho li kona noau kaetDsha ( a haka pono «ka la kona maa maka i ka papalele no kekahi mou minute, a i kona ea ana ae, aia hoi, wehe akea ia mai la na pani o na pnka -nwai ma ka aoao haahaa o ke keen»;,.a komo mai la ko Kakiaoa Mekia me ko. oa kookoo hoailoaa a me oa pu el)a e

pau ana i nn ihoilio kukui, a komo m»i la na malihini o ua ahiahi nei iloko o ke keena maliope mai. I keia manawa i komo mai ai ka Aymcr, aia hoi, un wehe ae Ia oia i kona kapa hololio, no kekahi kapn rr<ikai ae, i oi ae ka nani, ame k» hanohr.i i mawaho iho kekahi koloka uhi i ulana ano eia Me keia pu, he komo limu gula nui, ka hoailona o kono kulnna kahuua nui, a o na manamana lima e ae o kona aiau lima, ke owaowaka mai la na pohaku makamae i kau ia iho ; o kona mau kamaa ua hanaia noloko mai o na ili maikai loa i hooili ia mai Sepania mai; ua kahi pono ia a mio kona mau umiumi e like me ke ano o konu mau kahiko ana ; ua uhi ia iho kona poo me ka papale kapu ulaula i ulana loea ia.

O ka Naita Temepela pu no hoi kekahi i hoanoe in ; aole nne i kinohinohi nui rae na pohaku nani, oka, ua hannhanono kona kapa komo, a o kona mau hiohiona hoi ua oi ae ia oku hiehie mamna o kona hoa. Ua wehe ae oia i kona kapa kila, a he kapa silika makue poni ko loko, a mawaho iho ke kapa hooluelue loihi keokeoaiai, nona na alu hooInelue e iho kamoe maikai iho ana E kau ana ke kea hoaīlona o kona kulana ma ke kipoohiwi akau o ke kapa keokeo, he lole ve!evet* i okioki ia ewalu kihi ma na mana eha oke kea. He pwpale kapu kiekie kona ;i oin h"i ka mea nana i uhi iho i ka lauoho pokopoko i like ka uliuli me ka manu koraka eleele poni. Aohe mea ioi ae ka moikai » me ka hiehie mamua o kana hele ana, a ina aole na hoailona o ka hookiekie ma kona mau kii onohi, ina ia aohe wahi kina o kona mau nanaina aku. Ua uk&li ia mai ua mau kanaka koikoi nei e ko iaua mau hoahele, a mahope loa aku o lakou ka mea nana lakou i alakai mai ; a o kana mau ouli aohe mea i hoano e ia ae, mai na huhulu loloa okn h*le ona mai. He kapa eleele ano koloka kona e komo ana, a oia ka mea nana i uhi iho i kona kiūo hoiookoa, ua like ke ano o ua kapa la me ke kapa komo o na koa hussar o keia manawa, me na pale uhi ekekei iho mawaho ona lima. He mau kamaa pepeekue kona i nakinaki ia ae me na kaula ili, a o kona papale, he papale peheu nui, i honlaheluhe ia ; a he kookoo loibi e paa ana ma kona liras, me ka hao ma ke poo o ke kookoo, a maluna loa aku o ka welau u.: hoopiliia me kahi lala laau pama, a oia iho la kc ano holookoa o ua Palmer nei. Uknli mai la oia mahope o ka laina me ke ano hoohaahaa, a i ke komo ana iloko o ke keeiiei, a ike ae la oia i ka papakaukau haahaa ihu i hoonr>ho ia no na kauwa a Cederiea, hele aku la oia a noho iho la malelo o kekahi o na puka uahi nui ma kahi kokoke i ke kapuahi, a me he mea la e olala ana j kona mau kapa, a liiki i ke wa e hookipaia aku ai ekekahi kauwa ma ka papa aina, a i ole ia e lawe ia mai ai paha kana mau mea e ke kuene ma kona wahi i noho iho ai.

Ku ae la o Cederica iluna i hookipa aku ai oia i na malihioi, a iho iho la mai ke daisa a i ka papahele haahaa, alaila, hele iki aku la i ekolu keehi'na, a kakali iho la a hiki mai lakou.

" Ua kaumaha wau," wahi ana "e ka makua Alota, ua hoopaa ia mai au e bou hoohiki, aole au e heie hou aku imua malnna o keia papahele o kun mau kupuaa, i hookipa mai ai au i na malihini e like me 00, a me ka Naita 0 ka luakini Hemolele nei. Aka, ua hoike aku nei paha kau luna ia oe 00 ie mea. Ke nonoi pu aku oei no hoi au, e kala mai oukoo ia'u ma ka olelo ana aku ia onkou ma ko'u olelo ponoi, a e paoe mai oukou ia'u ma ia olelo hookahi no, ke hiki, ina aole, ua ike lea no au i ka olelo Noremana e hiki ai ke hoomaopopo i ka oakou olelo." " O na hoohiki ana," wahi a ka Abota, '' e pono ia e hoohemo ae e ka Feranekelioa hanohano e; e nho e ae mai ia'a e olelo aku e ka Barona maikai.—o oa hoohiki ana, na hipuu ia nana i nakinaki ia kakoa i ka lani, a o lakou hoi na kanla e paa nei i ka alana a hiki i na pepeiao hao o ke kuahu.—Anolaila, e like me ka'a i olelo niua aku nei, e hoohemo ae, a e hookuo aku, ke ole nae i puana ia ma 0 ko kakou ekaleaia makuahine hemolele la. O ka olelo aoa, ua maa no au i ke kamailio ana, ma ia olelo me kuu kupunawahine i aloha nui ia, me Hilda o Madelehama, ka mea i make iloko o ka moani 0 ka hoanoia, a o ka pokole pnha ina kakon e olelo ana pela 00 kona inoa nani. O ka haipule pomaikai Hilda 0 Whilby, e lokomaikai aku e ke Akua i kooa uhane !" Mahope iho 0 ka pio ana o ka olelo a ka hakn Abota, puona ae la kona hoa me ka hoomaikai i ke kamailio ana. " O ka olelo Farani wale no ka'u olelo maa, ka olelo a ka Moi Rikeke & me kona mau alii, aka, ua ike no an i ka olelō Enelani e hiki ai ke kamailio pn me na kanaka 0 ka aina." Ia wa leha ae la o Cederica ia ia me na haka kukona ana, a 0 ke aoo no paha 0 ia no ke kuee mau ana iwaena 0 ua mau lahui la, aole no hoi oia i pane hoo aku, aka, hoohnli ae la oia ma na mea kupono no ka hookipa ana, a hoike aku no hoi i na mea 0 ka aina nhiahi, me ke kuhikuhi ae i ko iana mau noho, he wahi haahaa iki iho i kona, aka, ua pili kokoke nae ia ia, a kauoha ae la ia e kau ia mai na mea ai ilnna o ka papakaukau nui. Oiai na kauwa e pnlale ana e hooko i na | k»noba a Cederica, ike aku 1a oia ia Gnruta I ke kahupuaa, a ine Wamaba e komomai ana. " E hele mai olua maanei e kela mau kuuwa hele lalnu " Wahi ana. A i ko laua liiki ana mai imua 0 ke dnisa, i aku la ia. Pehea keia e na kolohe.! mahea olua i hele lalau ai a poeleele loa e like me k<*ia ? Ua hoi-

hui mai nei anei oe e Guruta i kau uiau ohuna puaa, a i ole ua haalele aku nei paha oe i ke kula nana poe po '-a, a me na poe hao wale ?" " Ua pakele no na puaa, a o kou oluolu ia," wahi a 6uruta. " Aka, aole au i oluolu ia oe e ke kauwa," wahi a " ua manao kuhihewa wale au m> na hora'elua, a noho iho maanei e kuko ino no na poe e noho kokoke mai nei ia'u no aa hewa a lakou i hana ole mai ai ia'u iho. Ke hai aku nei au ia oe e kupee ia oe a e hoopaa ia i ke pouli ke hele hou «e me keia." Ua ike o Guruta i kn huhu o kona haku, nolaila, aole oia i hoao e pane mai, aka, o Waniaha ka mea kamailio lealeu, ka mea hiki ke hooluolu i ko Cederica mau manao wela, ma ka hoopololei olelo ana, a pela lioi ina ke kamailio lealea ana. Oka oiaio e ka makua Cedenca, aole loa oe i naaoao a aole no hoi i noonoo pono i keia po." " Pehea ?" wahi a Cederici», " o oe ha ke noho maloko oia wahi, a e huao i na mea olaila ina pela oe e kamuilio ai." I aku la o Wamaba. "0 ka mua, nau no ia e noonoo a hai mai ia'u. He kupono anei, a be maikai hoi e hoopai aku i kekahi mea no ka hewa o kekahi ?" " Aole e ka hepa," wahi a Cederica. " Alaila, no keaha oe la e kupee ai ia Guruta e ka makua no ka hewa o kana ilio, o Fnna ? No ka mea, ke aa nei au e hoohiki a»!e he minute hookahi i hoomaunauna wale ia e maua ina ke alanui i ka wa i akoakoa ai na ohana puaa, no ka mea hoi, aole o Fana i hoa ia ohana puaa a hiki i ko mau lohe ana i ka bele ahishi nei." " Alaila e li ia aku o Fana," wahi a Cederica, a huli koke ae la ia i ke kahupuaa, " ina noua ka hewa, e lawe oe i ilio hou."

" Malal.i o ka lokomaikai o ka makuakane," wahi a Wamaba, " he mea puno ke nana hou ia ma ka hoop»i ninikai ann i keia mea ; no ka mea, aole no Fana ka hewa, ua oopa oia, aole hiki be houluulu pono i na puaa, aka e ili aku no ka hoah&wa ia maluna o ku poe na iakuu i oki ae i kona mau mar.āmana wawae mua elun. Ina e nana ia kona wahi i eha, e hoouna ae no ia i kona mau leo uwe. "Aowai ka i «a e hoopa i ka holoholona o ka'u kuuwa ?" Wahi a Cederica, me ka nan».ina o ka inaina. " Pfa Hubata," wahi a Wamaba,"ka lona a Sir Pilipi o Malavonia, ka mea malama ululaau. Hai mai oia, ua loaa aku o Fana e alualu ana i na dia, ka mea i kue ia e na kanawai o kona haku, e like me kona ano luna no na ala hele o ka ululaau." " Ka hana ino a i\lalavonia, a me kona luna pu, Na'u eao aku ia laua, aole he kuleanao laua maiuna o ns palena o ka ululaau □ui. Aka ua kala ia keia. E hoi ae oe ma kou wahi, a o oe e|Guruta e lawe oe i kekahi ilio e ae, a ina e boopoino ia oe, na'u ponoi e hooki i kona lena ana i kana kakaka. E kau mai no maluna o kuu poo ka hoino ia oka makau wale, ina aole au e oki aku i na manamana lima o kona lima akau, aole e hi«i ia ia ke lena hou i kana kakaka. E kala mai olua ia'u ena malihini. Ke hoopai nei au iaa poe hoa o'u maanei, e like me koa hoopai ana aku i na poe hewa o ka Aina Hemolelo eke Sir Naita. Aka, eia kou mau hauoli o ka hale imoa ou, eai a na ka hale e hoopau aku i na luuluu."

Oke āno oka ai ana, aole na ka haku o ks hale e mahele. Aia ma ka papakaukau haahaa kabi i waiho ai o na pa puaa i hoalaala ia, ana oa kauwa e lawe mai i kela a me keia hoa ai, nana no hoi e mahele ae e like me kona makemake, na mana, ke dia, na kao, a me na hare, a pela oo lioi me na ia onaanohenui, na popo barena nunui, na berena mea ono, a me na mea ono i hanaia me na hua ai ame ka meli. Ona ano manu ahiu liiiii aa hookomo ia iloko o kekahi pa nui, a na na kauwa no e haii aku i kela a me keia hoa ai, i oki ne ai oia i ka apana nna i makemake ai. Ua waiho ia mai la ke kiaha dila no kela ame keia hoa ai, a o ko na kauwa, he mau kiaha nunui kiwi hao holoholona.

īka msnawa i makaukau ai na hoa ai e umoki iho i ka" !ua o ka inaina," hoala koke mRi la ka luna puqkn ke Kakiana Mekie ike kookoo hoailona me ke knhea ana. " E malama I—l wahi no ka lede Rowena." Aia wa weheia mai la ka puka ma ka aoao loa ka papahele luna, mahope aku o ka papshele aina, a komo mui la ka lede Howena, me kona mau ukali haiawahiue eha mahope ona. Ua hookunaina ia mai la o Cederica e kona komo ana mai, a malia paha aole oia i oluolu maikai no kona hele aoa mai i ka wa piha i na molihini, aka, wikiwiki iao aku la ia e helawai me ia, a e halihali mai hoi ia ia me

na hiohiona o ka hoomaikai ana, a rao ke kapukapu alii i kupono i kona kulana, a hooooho iho tna ka aoho kiekie noa kona lima akau ma ko ano he hako wahine no ka hale, -Ku ae la na onea a pau iluna o aloha aku ia ia, a o na pane ana aku o ko lakou hoomaikai ana nona, ma ke ono ōloha kulon ana aku. Hele mai la oia imna me ka hiehie laona ole o na oni'aa, a noho ibo la ma kona noho. Mamua nae o kona manawa i noho iho ai, hawanawuoa malu aku ia ke T«mepela i ka Abota. " Aole au e loi ana ika ai kala gula iui l*e kahuahakaka. E lilo nna no hoi nou na Kiona waina o'u " oke ano o keia, oia na pili a laua i pili ni ma ke nlanai i ko |akou hele ana mai, no ka ui o ua ledc Hiwalaip nei a ka haku Sakona. (Aole i 'pau.)