Ke Au Okoa, Volume VI, Number 48, 16 March 1871 — Na Wai Hoalaala. Kona hoomaka ana mai a me kana mau hana. [ARTICLE]

Na Wai Hoalaala. Kona hoomaka ana mai a me kana mau hana.

Ma na kakau ana a Pliny, ua hoike mai oia, ua-aie kakou o ke ao nei ia Asia no na wai hoalaala, na aromatika, a ua hahai pioepine ia no hoi e kekahi poe kakau moolelo, na mea e pili ana i na laau ala, ka mnra, aloe einamona, a me kekahi mau mea ala e ae; a na keia mau mea i hahai ia i hooia mai i kela hoopaka mua ia ana, ua aie nui kakou ia Asia no na mea hoalaala. Ma na buke a ka mea haku mele kaulana Homera o Helene, he elua wale no ana hoopuka ana no na wai hoalaala ; a o Solona boi, ua papa nui oia i ka wai ala i na kanakn o Atenai ; a oiai, e like me kn mea mau, o ka mea papa ia aku, o ka mea iho la ia e hoomau ia ai, n nolaila, ua nui loa ka makemakeia ; a ua hana nui loa ia ua waiala la mawaena o ka poe o Atenai, a ua oi loa aku ka maikai o ka moani o ka hanaia ana o nn wai ala, mamua ae o kahi ponoi i lawe mua ia mai ai ona wai ala. Oiai, mai Asia mai kōhi o na mea ala i laweia mai ai o na wai ala; eia nae, ua laweia mai no eko poe Helene kekahi mau laaa kanu, e hoohuipn ai i ea wai ala, a hoolilo ae i mau mea ano nui loa. Ua hahai pu mai no hoi o Pliny ame kekahi kanaka e iho i ka hoohuipuia o na laau ala me kekahi maa mea e ae, a he mau mea no hoi ia i maa mau loa ika hanaia a hiki wale i keia maa la mahope mai nei. Mowaena o ka poe Lakedemonia, ua maoao ia o ka hoope ana me na waiala he ano wahine ia hana ana, a ua kipakuia aku ka ' poe hana i na wai ala mai ke kulanakauhale aku, no ka mea, he hoopoino ka lakou mau hana i na pomaikai o na kanaka, a he poe hoomaunauna wale ika aila. O kahi e waiho ai o ua mau mea ala nei a ka p«e Helene, he mau pahu eani loa i hookinohinohi maikai ia ; aua ane like me ka pahu oka aila i poni ia ai o Ic9u, iaia i noho iho ai e paina ma ka hale o SimoDa. Oke keena kahi e hookipa inai ai i ka poe malihini, ua hoope moani ia me na wai ala, a ua puia pu ia i ke ala me na malihini i hookipaia mai. Ua hookaawaleia ka na ano wai ala a me na aila no kela ame keia wahi oke kino. Ona kuemaka a me ka lauoho, ua hamoia me na aii»- fl>aijta mai; a o na-papalina me ka umauma me kaaila pama ; a pela ako ke ano akoa o na waiala, a me na aila e komoia ai o kau mau wahi okoa e ae o ke kino. O ka aila a me ka waiula e hoomaemae ai ia loko mai ka viofeta keokeo e mai ka waiala mai o na lau waina, he mau mea ia e hoomoakeaka ai i ka manao. Mai Helene mai, ua emoole ka hiki ana aku o ka waiala i Rorna, a oiai, ua papa ia, aka, ma kela wahi keia wahi ua ike mau ia oa waiala, a no ka nui loa o ka makemake ia nolaila, ua paapu i ka ooho ia na alanui o Oapua e ka poe e hana aoa i na wai a mē na aila aala. Pela me na hae ame na aeto, ua poni ia lakou me na aila a me na wai ala mamua ae o ka hele ana i kekahi hoonka kaua, i kumu e lannkila ai ka na hoeuka ana 8 ka poe kaua. Me keia mau a'no hana e kupeou ia ai oa hae a me na aeto o ke kaaa e hoomākaukau hoalaala ia ai mamua ae o ke komohia aoa aku ma kokahi hoouka kaua hahana.

O Nero, ka Emepen i oi loa akn kona mau lilo ma konn nohoalH ana mamaa o ka nohoalii ana o kekahi mau emepera e ae, ua hooliloia e ia no ka hoalaala aaa i ka he kumakena o kana wahine o Popea, e ua oi loa aku o>Bmua ae o ka mea hiki i na mea ala o Asia no ka makahiki hookahi ke hoohua a ke Loolako mai. Ua oleloia, o Cleopatra ba oaoiwahioe haaheo o Aigupita, i kona manawa i lohe ai, na lanakila kana kane o Mareko Anaton ; o ma. ka hooulw» kaua ana, a i k» hoōmakaukau ana o Anatonio e hoi mai: ua iho aku ia o Cieopatra e halawai me kaoa kane, moluna o kekahi waapa nnni malana o na wai lana malie o ka mmiwai Cydmus. O ka waapa, ua hoonaniia, a me he a-i la o ka nene kona ihu, ua hoope ia kona mau kuono i na wai ala, a o ka hoe ana o ka poe oluna na okomoia iho ka lakou mau hoe iloko o ka wai, e like me ke kaui ana o na pila. Oluna holookoa o ka waapa, a me ka poe e hoe ana ua hoopeia me oa wai ala. Aka, aole wule iho la nei, pau ka manao haakei o keia moiwahine ; aka, ua kaooha pu oia, e ho-aia na ipu aila a me na waiala, o ka mura, ka aloe a mo kekahi mau mea ala e ae ma na kapa muliwai ; a oiai ka waapa o ua moiwahine nei e holo lana maikai ana, ua punohu mai la na wahi ala ma kela a me keia aoao, ua hßawe mai la na makani kolonahe i na ahai ana i na okana ponihia o na ipu mea alk i hoMfc ia ma kela a me keia kapa o ka muliwāi. ohaeue pa ana i keia holo ana jt u*4noiwahine nei, ua puia pu a ua hookuuiQabs»a me na mea ala. O ka hauoli paleoa ole paha ia o ia moiwahine haaheo o ia mau la ; b malie paha ua komohia puha iloko ona ka manao, peln iho la oia e hoohanohano aku ai i db lanakila kaua o kana kane I Mauuu-

nuu wale no h»>i oa auw.ilia pamhei o lia m;inao o na keiki a kanaka o keia ao.! O ke kanaka akeakamai o Sucaratese, ua hoino nui oia i na waiala o kelu ano kein ano, aua hoopuka oia—" Aia ia hohono hookahi i ke kauwa a me ke keonimann, i ko laua wa e hoope ia ai. O Leonidese, ke kuenu n Alek»nedero ka Nui, ua hoahewa pinepiee aku oia i kana haumana no kona hoolilo nui i na moni ma ka hana ana i na wai a me na aila hoalaaia, aua pu aku no hoi iaia, mai hoolilo nni i ka manao ana ma ia mea ano ole, he- makani wale no; a ma kahi oleloao ana no kona hoolilo nai i ka hoomana ana n.aluna o na Kuabu mohai me na uila ala be nui wale, i aku la oia,—" E loaa no ia oe ka manawa a nui wale e mohai hoomaunauua ai e like mekeia; uia a lanakila nku oe inaluna o na aina e hoohua mai ana i na nla o kela antf keia ano ahe nui wale." Nolaila, i kona manawa i holopapa pu ai ia Arabia, a lawe pio mai i kona alii, ua hoouna aku oia i kekahi moka i hoopiha ia me na mea ala i o kana knmu la, Ka Haku o Okefoda o Enelani, i ka umikumamalima o na makahiki o ka nohoalii ana o ka Moiwahine Elis.ibeta, iaia i hoi mai ai mai Italia 'nai, ua lawe pu mai oia, me na mikina lima i hoalaalaia, kekahi m>iu lole naoi e ae i hoope kauinahaia me na waiala, a me kekahi mau mea hoalaala okoa e ae he lehnlehu w-le. Mai ia maoawa mai, ua inanao nui ia e na kane a me na wahine haaheo o Eoelani, he mea nui ka hoope a me ka hamo ana me na wai ame na aila ala. la manawa, ua hookomoia mai na wai auau wainH

a me ka waiu; a ua noi mai ka Hfeka o Shrewsbury e hoomahoahua aku i ka haawina o ka waina a me ka wain,.i kona wa e noho ana i luna no ka hoopnahan ana ia Mere ka Moiwahine o ka poe Sekotia, no kona auau ame ka hoope mau ana i ua Moiwahioe la me na waiala. Ua ano e no na hoohanaia ana o na wai hoalaala o na au i hala; aka, mn keia mau au mahope mai nei, ua hoano e ia ae ina ke kokua o na hanaakamai aoa a ka poe akeakamai i ka hoohui ana i oa wai a me ka weheweh'; ana i ka waiwai o na mea ho.«hua a

nie na mea ulu mui ka honua mai; a ua kapaia ia mau ano hanu akamai ana, be chemesita. Ma Inia ame Enropa, ua inu ia he hookahiJiajieri-me i:&na.2jmu t»t>saoi galani waiooa hoalaala. He mau tausaoi lehu lehu na paona o liela a me keia ano lau i hoohuipuia i kela a me keia makahiki no ka hanaia ana o na waiala; a ua nui no ka waiwai i loaa o kekahi poe ma ia mau hana ana; » me r,e mea la ma na wahi a pau loa o na lako lole e hoouna ia aku ai, ua komo pu aku no me ka hoouuaia ana o na waiaia he imi wale. Mai loko mai o ka pua Patchouli kekahi mau waiala maikai loa i hanaia ai, no Inla oiai; a o ke kumu i loaa mai ai i Europa, penei no ia : Oka poe ku-ni i na silika ma Parisa, ua hoomaopopo lakou i na kihei silika a me casamia mai Inia mai, ua hoomaopopoiho lakou i ke ala maikai o ia mau kihei, a ua pii loa na kumukuai o ia maa kihei ma na wahi a pau loa e kuai ia ai. O ka poe Farani, ua hoopilfaku lakou me ka lianaia ana o ia mau mea; aka, ua hiki oo nae ke hoomaopopoia aku, aole he oiaio ia mau kihei mai Inia mai; no ka mea, aohe he loaa o lee ala maoli o na kihei mai kona wahi ponoi maoli mai. Nolaila, ua hoounaia i Inia kekahi mau elele, e imi ai i ka laau ulu nona ra:ti ua a!;i la; a i ka loaa ana, ua hanaia ma Farani a me kau mau wahi e ae na kihei silika, i hana ōle ia mai kooa wahi ponoi oiai i hookumuia ai. Aka, me keia mau mea hoalaala kino a kapu i hanaia ma na aina e, uole no hoi i hoouele ia mai ko kakou -'oei pao moku me l<a alu ia ana ena mea ala. Ma na melo i hakuia i ka wa kahiko, o ko kakou mau kupuna, ua mele ia no ke ano o na laau ala a me na uahi ala u lakou e huawi mai ai, e like me ka hoopilipili ia ana maloko o na mele aka poe loea ika haku mole. Me he la, o ka hapanui o ko kakou man mele, un piha no ia i ka hookomoia ana me na hua olelo e pili ana (ma ka hoohalike ana) i na mea ala ; a he kumu no hoi e hoike mai ana, he lahui kakuu i maa mau mai kahiko mai i na mea boalaala. oke nno nui nae paha i hanaia ui o ko kakou mau mea ula, aole paha i hamo uui ia ma ke kino, aka, ma ka hooluu wale ana no ina kapo. He uui wale ko kakou mau kapa i hooluu ia me na ala o ka wa kahiko ; a i keia manawa nue, ua hookowa ia iu mau mea, no na lole maoli i loaa mai na aina e mai. He lehulehu wnle na launahelehele o kakou e kupouo ai no na hooluu uala ana ; a o ko kakou mau mele, e like me ka makou i hoopuka ae la, ua piha no in i na hoopuka mele ana no na mea aula, a ma kokahi mau inele o keia manawa mai nei, ua hookauhihi walo ia aku ke ala <na un mea a pau, o like | me ka hoopuka ia ano maloko o na mele a ka poo hnkn mele, penei : " Aala k8 wni, pnoa ke kai, Puia pu no mo Wuiukea ike ula !" I