Ke Au Okoa, Volume VII, Number 15, 27 July 1871 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANAHO!

MOKi;.VA XIX I Aohe mon ) pakc)tt o »a huahai ne\, n 1 »<>•. H*j f»atnU'»ua kann ! e paa anailoko o k;i »a e hnpuliopu īa ;»na i oko lakou ooau hou. Ua kaili. toai nu V\ ;i- j maba nei i ka palukaua mni' kekn'ki k»«»n j mai, b me ia mea i aa aku. ai oi« e haknku ; iloko oka lehultbu oim pow». 0 konn ao j kakapahi aiia aole i ike uiua ia id mea, aka, | ma kona halwu ana, a me ka hakaka ana iloko o ka iehuleha o os poe powa e alu «na ia ia, ua ike ia kona koa, a ina i hookahi k»uw'a hou e liKe me ii. a me ke kokuu la mtn i e Cederica * mie Alelane, iiia aole no lakon ; e pa& ika hopu la. Aka, no ka oi nui aku o ka enemi mamua ooa, nolaila, aole lie mea hiki ia ia ke lanakila. huli ue lu ia a holo aku la iloko o ka pouli o ka ululaau, a ualowale aku la mai ua poe pnwa nei I ka wa 1 pakele aku ;ii ua mea kamailio lealea u'ei o C> derica, kaawale_i'o» aku-koi iloko o ka ululaau, ku iho la me ke uno hopohopo uo kaua wahi 6 hok> hou «ttu ai, no ka meu, malia paba ua puni na wahi a i>au e kokoke i mai iina i ka poe powa ; a mihi iho (u oia no j kona holo ana eoai, ano ke<iba la oia e liei hou ole aku ai i kahi o kon:t hnku e paa nna i hookahi kn paa ana >.ie la ku lueaaoa i alohn nui ai a u .';u lioi i hanai ia ia me lie keiki b6okaaia la. Kunmiiio iho I» D.»e i« oia wale no. "Ua Mie au lelo ana o na kanaka, no ko lak u i u mnikai i ka heaao ana mai n>; haku m.o, (>t* makein ikt> au 'na kekahi kanaka naauio e ao mai ia'u i ka'u aiea e hana ai i keia niaoiwa." la ia ūs<! e leo tiui ana i keia mau "huaolelo, pa-e mai hi kekahi Ipo i uamoainn ! enau ia i« mn ke kua ma» me. ka hanhaa. " E j Wamaha !'' Ala uianuwn no hui hola niai 1 la ka ilio a kak >u i hoomaopopo mua ae nei. ; o F«na a lele mai la ;!u:)k ona. Ia wa, kahea aku li oia, "E Guruta a he iūhūk- i w» poki.ie mah'p« ihō, brie» m»i la o • iwi 111 1 aku imui ona, me ka niniiu nn i mai. " IIi 1 i aha ka mea i h.inm ? heaha ke ano o na leo : uwe, tt me na nakeke nna o n;i pahikaua ?" i Pane aku Ijm> Wa»nabs, " He hana lf;iile» wale rio oka manawo. 0 lakou la a pau ua j paa aku la he mau pio." J " Owai na pio w»ihi a Gututa me ka j inaiau nui e lolie pono. i " O kuu hnku, a_'iu« kuu tede, a me Ate lane, me rtunedibet», a me Osewala.' : wahi< a Wnmah'a'. ''Ma iia«ifloa o ko Akua," wnlii aGunita. j Pehea lakou i lilo ai he inau pio ?—A ho j ma'u pki na wai ?" " Ua pio lakou i na iioe.mo n» aahu lole omaoinao a ine na uhi nuka eleele, O ko kakou ht»ku, na maknukuu oia e hakaka, u o At -laiu: aole oia i mukuuāau iki, a pela n > ' ljoi ua poe e ae a }iau. -Ua pea lakou i k.i i nakinaki ia a ke waiho liuikau la ilmia o k;i ' weuweu me he m.n hun ohia i.i au i (uiu \h > , •t ni na puau. H« mea' pooo nae ia ? u k« i akaaka no kv ia niea, ina he hiki ia'u ke uwe iho." iho o ia wa ua hn'uhi'u iho la ia a uwe ilio la.

Ma keia munawa. ui ho-a ia ke. ano huhu | ma ko Curuta mau heleholena msKa. 1 mai \ la iā.—" E \\ am-ba, lie pahikaua knu, ua j oi ae nae kH ikaika o kou naau mamua o kou ' 1010. Elua wale no knua, a i hoouka wale ) ia mai kaua e na poe powa, ua hiki no ia kaua ko pale aka.—E-hahai n»i ōe.ta-il. f ' He mea poao paha 11 mukou ke hoaiai wa le aku i kg Guruta kulana i hihna) ia ai be mea malama poaā knpono. Ile ka&aka oia i ike ole i ka makao, im lu welivcli o ka ' manao. Hb koa e a-a aku aua a hiki i fta | make. A o kona ikatka ke tsea hiki wale uo ] ia ia ke uhai mai i kekahi la!a laau oka nui i newa nana, i ka wa o nakemafee ai oia pela. Akn, o ke ano iho la no nae ia o na kanaka kaaaioa S«k»ea a pau He poe konekoaea, ikaika o na lali, a oolea na kmo, a ua maa iloko a na haoa ikaika a pau. Olelo hou aku la o Wamaha. " I hea kana e-hele ai V » hraha ka Haua kaaa ?" * E kii e hoopakole ta Cedertca !" wahi a Guruta m« ka hikiwawe o ka pane ana. I ka wa o Wamaha i ukali aku ai mahope e G«ruta, aif hoi, b >ea b»a mai la k4kahi j fcia*ka a ku ana imua o taua, a kanoba mai la ta lana e ku ihw. Ma aoo o kon* kHpa, aahu a tue na mea kaua. ua hiki la W.im,«ba ; ke kolio aku, o kekahi no ia o oa poē oana t powa kona haku, aka oae, aok' oia i.ei uhi l maka. Ua kaei la kona uaiauma, e kikepa j iUo an(t mai ka kipoohiwi mat a hiki i ke apo 1 op9 me k»kt»bi apo ili gwta, a me na pu-a pna hulah a kM maka ■■ kon« kipoohiwi. G pa» . nt ka f p«h) oaoi «a kwwa a|xt opo Ma , ke ano o kona mau hiohiona, a roe kana k» j mailio aaa oa hiki *« howeaopopo a*u, oiai, ka laakmAiama o ka Uu la e aweawea aaa. o na © Lokele no ia A o pono ke hooaaopopoia » ka poe helubelu, oia ao ke aīii o ka p>e powa, a k? ka--Baka paaa pua bei i oo ai aa makaua laea kiia ma ke kahua kaaa •' Hvaha ke ano o keia mau moa a pau," j wahi aea ■

1 : 'Owai la ka i hakaka īho pei t a i hao waI le-'ia, h me na pio i Iwiopaa ia ibo nei iloko o I keia «>au ulū 1 hau V " E hfle aku oe e nana pono i ko l ikiui auo, a e ike,' malia o ka Me aalm liki' o kou 'iiau keiki, aole |>ab«, no ka inea, «in 'iiin» like ' i mo ko Jftkou iiian k'«{ia aah u iiio e 1' ;.t fea liko ana o kekahi liua pi o ke kumu okoa i ko kekuhi." '■ £ hele koke no au e oaD«," wahi a Lokvle. "Ke knuoha aku nei au ia olua mio uee aku olua niai keia wahi aku a hoi ni#; iiu, i. pouu> oUia. E hnolohe mai olua i ka ? u kaunha. i pomaikai ai olua a me ko olua oihii haku E noho m»lie umanei, e pono nse au e hoohalike n«u ia ōlua me kekahi oia poe {konn i>or {onoi iho) ; keian'a." I» )i> b i>kh> i>DB ppta,wehe ait !a >a i knnu apo opu a me ha o-le, a iawe ae la no hoi i Ua hulu mi» kona papale a haawi ae la in \\ 'iiialia, alaila, unuhi ao la i kana pahi mai lka wnihoioi pahi ae, a hele aku t me ke kauj ohtv hou mai ia laua e.ka malie malaila a hoi | h.:u mni oia. I kona- hala ana aku, i ae la o Wamaba " E lrorutiv, e pono anei ia kaua !»e «u malie maaiiei, a i ole e bele kaua mai n«i aku ? I ko'u manao nanupo. un like nu om me he lihue la i makaukau e hoolilo la ia īho i kanaka hoopono." '■ HfealTn ka hewn īna he kunāka Tno oia." wuhi a tiluruta. " Aole he iiewa ia kaua ke kali ana & hoi mai la. Ina no kela iiio. iiih ua kabea e aku la īa, a he mea |xino ole iio i!au;rk,i hakuka u me ka holo aua. A no k;i mea no boi, ua hot»maopopo au i ko lakōū Buo i kuu Wd i hopii m ai, rolo lakou he p'>e aihue ioo e like eue kekabi poe eae o : ke ao nei." Iloko o ua miūuie pokole ma la hope iho. hoi mai' la ua kunuka noi o m ululaau. .•♦• Eka hoaaloha Ourot<«," wahi ana. "Ua liiunu pu au me ko oiikou īnau ano Kaneka, a ua ike i ke ano o kela (» me keia poe, a me ko lakou aiau wahi e hele aku «i. I ko'u manao, aole l.ihou e lawe ena i na poe ()io e haoaiuu. No ka mo.u, ekolu kanaka e koi la e nku ia lakou i keia' msaawa, a'ka, o lia i'iu ua nui ko lakou huhu. Ua hoonoho ia hf m-iu koa siai aimiua e hoike ;tku ai la lakoo i kii hiki anii mai o keknhi mea e, Aha | i ko'u nmnao pau, he mea pono ia'u ke hoij iiili hoke mai i na koa, e hoopakele mai ī ns i-poe pit> 0 olua oiau kauwa oiua na Ce <knca ke Sakona, ka hoealoha o na kanaka 1 e ine ponoi & pau. Aole e hooneleia na « ana aku a na lim i Pelekane, ia va iloku ki ia poiuo ona. E hele mai olua me j a'u, « hiki i ko u hoakoakoa aoa-mii i kekahi.mau kokua hou." Ia ia e olelo ;vna pela, o kona kaha aku la | uo ia e hele mawaena aku o ka ululnnu me I ke nuau nui, h ukali sku la o Wamaha, a Ime Guruta uinliope olia. Uoko nae o keia | he : e ana iie mea nne hiwi ole ia Wnmaha ke i noho li.imao w»le iko do roe ke kamailio ole, no kn mea, ua maa mau oia i ka walaau. Nana iho la ia i ka ole puhi a me ke apo i ili, oiai oia e pa« anu iua mau mea la. "Re i manao nei au," wnhi'-ana, " ua ike au i ka : lele bd;i o ka pua i eo ai keia mau makana j nani." j " A owau no noi," wahi n Guruta, "e hij ki no ia'u ke lawo i kpia mau mea ma kuu poo lioano, a u» iot>e no hoi au i ka leo. o ke loa pana pua m;iikhi i eo ai ka makaiui. he mea hilp'i»ale no ke eo ia ia i ka po a uie kt 7,7*"*' " E kuu tnau hoaaloha hoopono" walii a iu> Woa. " Owai la wau, a lieaha hoi ko'o uoo, no ia mea, ina e hiki ia'u ke hookuu i ko iilua liaka mailoko aku o ka paa pio ann. A i na e heuui inai ko olua haku he mea pono i»i

<iluh kc hooiniinao, ow.u l kn hoa&inha maikm loa i olu« i īke ai iloko o kn olua ola ao« Uwan, ua ike ia r.o an *. teksbi poe naa kekahi inoa, a ma kekahi inoa e &e, a e hik' no ia'u ke lena i ke kakaka, e ltke me ka hiki ana i kekahi k&naka kuaaina e ae. A he mea lenlea ia'u ke hele i na ileko o ka po mahioa, e Hke me kou lealea i ka hele ana iloko i' ka wa melamaīa»»; a i ka po pouii hoi me he mea la i ke awnkea." Hawanawano mahi ae la o Wamaha ia GnitiU i ka i aoa, " Eia ka ko kaua mao pao iloko o ka waha o ka liona, a pehea la e hiki ai kaua ke hemo." " Ua noho naalie oe," wahi a (3aruta. " Mai hnmo wale kom maaao lapuwale la ia. Ke paulele nei aii i kana 01010, a mamuli e ike Booe i ka hulopuao o kana mea e haaa ai." MOKUNA XX Ina po loloa « ke kau, A po poni makau, A pouli mai na «hiuui, 0 na ulul iao noi, Mea e ka olioli i lohoa, Ma ko ka wiHlihīm p<*peiBo, : Aooi auei. » hūoioao, 1 k« ka hermit mei« o f Hc mele hoano r\ Mrle aooauo no, A ahai »e nn mele, I ko ka ffl« hoeno, A * hke «w» ka qmh>v, K lioonaiu ana i ka U, Lrt-le kiekie ae t ka lewa, A me!e m* t hi kfrl,ie, Tkc S,' Cteme*fa Well Mahcpo ihi o ka ha'u sn? •> n« bor« ekolo o ka hele aoa o oa kauw.i * Oederca • me k« |ā'ua ano e, h ki laī laknu i kekahi w.-ihi ktftuka ilī<Ho o ka iilttlastu oui, a iwai'na kiWiu o o* wjl, < ni.anca nei.

aia 4iot, » ku ana-kekahi kainu laau oNa nui tft«bbiiaoa «al»i (iMauea nei a puni e na la:1a o ite kumii kiau oha Mel>h> ooa humu lu«u ne. Ji*jji.i,fnoe ai o oa kauiika eima, a u keknin, *ht'ka imka kia>, e holoholo au »ia i tt ii īa nei o he aka maiuinalu n ,ke kumn l.iau i īta mnhma. I kona lohe anu i ka halulu o.kapnai e liookokoke mai ana, ho»hi aku la ke kon ki ;u t 1)» |>oe l]|nmoe, ;i nln ki>ke ;te la na poe e UH>«- »na, mi! ka |en;i a<; i ka lakou mau knkalea. Eono pun i ln.oinaia ma ke kauln i kaulonn i« aku m» kabi o nt poe e hele luai an i, la nwoawa, a ika wa i ike aku oi ua poe nei i ko lakou alakai, ua hoik« akn la la» kou i aa koaihina aka oiuiilu am« ka lioanaiii nna me he haku )a, aiswapu ao hai i hoopuehu'ia aku ai na manao hopuhopualulu o na nialihini ;—Guruta, a ine Womaha. OUa ninao mua a ua alakai nei o lakou me k<> uo« koikm oka leo i ka pane ana. "Auhea o Mila ?" 1 mai la kekaln o na koa eooo, ''Va hala i HotehamaT' "Khia ka nui o na poe i hale pu tno la ?" wahi a ke alaka. "Eouo mnu kaoaha i hele pu me u, me ka inanao e loaa raai ana la lakou kekahi w.uwa. • •' Auhi'a o Alana-e-Dale ?" wahi a Loke- " Ualaala a\a nei i ke alanui o Wntlinge kak«li ,ii i ka hoi aoa mai o ka Abota vaula ?" " He noonoi> kuuppn an:i i;«," wahi a Lokule, " Huliea ka moneka Peria ?" " Ua hoi aku nei i ka hale pule ona.'' Wa" hi a na koa.

" Ilml& aii « hel« fli," wahi a Loieele. " E hni muUaukao o»kou e liuli nku i ko oukou in;»o hi'H. E honlunlu lioke mii i na koa e like me fc& hiki, rro ka mea, lie hana riui ka kal.ou e baui» ahu a>, a e hooikaikn malpko o ka ehn n me ke koa. Maanei « hnlawai liou ni ouiou one a'u i waoaao. Alia oukou e hele,'' wnhi ana, «liwi ua hooaiaft» koke aku U poe eoao e liele me ka hooknulua ole ihn. ' l/i poina hu i ke liauoha aHu ia ouKou 1 kj;kahi mea. nut o pono ketiaaai^. I elua o oukou e holo koke aku ma ke alai)uj <a a hiki » Foi(Hnjibtona, i kn hale kakelo <t Forona-de-Buia. He poe koa i hoohalike 11tH ano o ko lakou aahu me ko Uakou, ke Uwe aua i na poe pio he nm ilaila. E hikiio kokoke aku i kāhi e h«te ni o u;i hnnk-ai la,- a ina e hiHī lakou i ka hale kakola mMnu» 4e 9-ka J>oul»wlh is m m»i o ko k».kou poe, o ko kakou h iimhan i ka ho*>pdi «ku ia laaou iloku o ko Inkou wahi ■i e imi oukou i na hoa a pau i hiki ai ia feakou ke 6ana pela, E Hiikilo kokoke aftu i ns wah a pau a lakou e liele ai, a e hoouna aku i na kanaka mikoia o oukeiu e hai nku i ka )ono i na hoa ma n» waln loilii, i hoihoi hou ia mai lakou.'' Hoohiki mai la ua poe koa nei e hooko i na kauoha a pau- a ko lakou haku i kauaha akii ;.i,-a hele nkiHii kela kanako keia kana- ■» ria wahi i kauoha'i-a-.ai ; A ain i» pnawa pu iio hoi i buli ae ai ke alakai a n)e knna inaa hoa elna ma ke alanui e hikj uku * i i,Copeuianahu ta. U;t niahalo uku kona man hoa i k»na <nau hana maloko o ko Uua naai> ībo, rae be nno hopohopo m> nae. I ko laliou liiki ana aku ma ahua ma keia kapi oke knliawiii, he w(thi molaelae ia, a e |iapā pouo iho ana ka malamaUma īiopulepule ii ka inahina, aia hoi iko i» aku 1« n» paia o ka hnlepule o Copemannhutß. Ma ia manawa, aole e hiki i« Wamaha ke hoomau ho'n aku i ka uoho malie an», ekemu ae la ika hawanāwanH ana ee la Guruta, " In» he haie uoho kela no ka aihue, ua hooko ia kn olelo nane k«iriiko, 'O ka mea kokoke ioa ika iialepule, oih «oi mam»o loa aku mai ke Aliaa —A ma o kuu poo moa la ke inaoax> nei au u» like io oo pela kfia moneka. E hoolohe aku oe ike ano o kela ieo

himeui leaiea eleele, i kupoho ole ke mele ia e ne keiki o ke Akua. Ma kei.B ooaoawa, ua hiki aku lakou ma ke alo ponoi o ka halfi o ka moneke,- a e hui like aua ka luoneka Fari:i a me ka Naita Kleelo i ko chorus o i>» mele ana, me ka leo kiekie» he cne|e kahiko ao ka i>oe ooa. a penot «ekahi ūiau lalani o ke chorus : " E pnnee mai i ke bola ia'u e, Buli' l>oo, bule boe E panee inai i ke bola taV e, B*»k: bule boe. līo ! lole lenekini, ke iou nei la, E i ke bol» ia'p e." "A ! aple kela he tnau niele ka.u{p&ha,'' walii a Wamaba, " Ahu hoi, o»af U k« me.H ma ka inoa haipule e hik» ke hoolifo i koua hal« rceham*ha i «aln himeni le»lea iloko o na hura w ke kulu «umue l'- ' •' A owau kekahi i maaao lik* me ia, wahi n Gur«U. 'Ua ike ia oo ho kanaka pu«t lealen kv Kakawolelo « Kopea»nahuta. a u« |M>p«hi iko oia i ka hapalu* o n« «1m i »i--liue i» m» keia m«u ahi. Ua oielo mai ea. kanake, ua honpii piutpfae ka «e« malt«e '«lulaau»- hoopeu i koae eoho aua kak«rap«le, a o kona sra« aahu wonek», ke ole oia e malanaa kupono i kooa kula." Oi> «i Uua e kaaiailio aoa, kikekv ik»ika aku la o Lukele i ka puk* o ka li*l*. a kikeke aku I» o:> hoi oi», h i ke k.ilu o k* ca«n«w<i kikoke loihi akw J« ia n»e k» ik*ik« * hiki » ka h i»l»ilu ana o na lapauwila o k* puka, a hoopiliki« loa ia iho la ka Hermil a tne ka ta iAv> i pae