Ke Au Okoa, Volume VII, Number 17, 10 August 1871 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANAHO!

MOKI7NA XIX Oiai ua man alakui nei e kamailio -aria ke kafai i kekahī, loheia aku ia ka ieo o Ccdcriea o puaaa ae ana me ka nkiuki nui, me ke kuhihewa nae o na poe i pio ai Inkou o na poe powa niau oka ululaau "O oukon, he mau kanaka Pelekane oukou, ke powa wale nei oukou i ku oukou mau hoa kHiinka, me he mea la he mau kanaka Noremitna ia oafaiu. -

'• O oukou 110 kuu mau hoaluana, a he mau laa&amaka hoi iaa peJa e hiki ai ke kupaia ; a pela.no kuu inanao ana e nolio nei. Ke olelo nei a« ia oukoo e aa kea, o ka mea mawaena o oukou 1 hoailonaia kona inoa <■ na kum o ka kewa a oie ke ino, na'u oia ī malam», b i hoopakele mai kopa mau popilikia Uiai a pao, bo ka aiea, ua aloha au i kona poino, a ua hoiuo aku i na'lii Noremaūa nana oia i hoapiiikia. Ma ko oukou powa waie ana ibo nei ia'u, heaha la aoanei ka pomaikai e loaa ai ia oukou mai a'u aku ? Heaha ka waiwai no oukou ? a ma ke ano hea i hiki. ai ia oukou ke powa wale e like me keia— Ua oiako ko oukou iooi ka powa wale ana ia makou nei, mamoa o ko na holoholoiia hihiu hae, ke hoolilo nei anei oukou la oukou iho me he mau kuli la ?" .

0 kēia mau olelo a Cederica, aole he mea hookahi oana i ekema mai Awiwi aku la lakou i ka lawe i na pio a hiki i ka pileua mai o na alnnui o ua kumu laau nunui, a ike ia aka la o Tor<'guilatone, ks, liale kakela kahiho o Forona-de Bufa, O aa paiaua nei aole no ia i nui l»a, heokahi wale no hale towera kiekie oua ,<rahi nei, he ano hoina ha, a ua hoopuni ia ae e oa hale hnahaa iho, a me na pa kiekie, i poai puni p'alua ia. Miwaho ae o ka pa o>na a pi':ii, he auwniia hohonu ka i elua a puni, ua hoopiha ia i ka wai oke kahawai. Aua kukuluia no hoi he mau towera maluna o kela kihi a me koia kihi okapa e hoopuni ana mawaho 108. oke alanui e pii aku ai i ua pa nei a •homo aku i ka hale kakela maluna aku no ia o kekahi pio i hanaia e like me ke ano mau o na alanui pohaku o na hale kakela iloko oia wa, a ua ia ke alanui e na hale kiai poepoe ma na poo o ke ala. I ka ws i ik'e aku ai o Cederica i na oioi o na hale kiai o E<jrooadebafa, a rae kona mau paia k&hiko, oiai ke olioolino o ke kakahiaka e pa malino iho ana maluna o ua wao laau nei o lobesire, ua haknkoi mai la oia i ka hopohopo a me ka nauki loa ole, a ia wa no boi i puana ae ai oia me ka īhoomaopopo lea aoa i ke ano o na enemi nana e alakai nei ia ia. • " Ua boino wale ka wau," wahi ana, "i

na powa, a me na poe hao wale o keia ma» alalaan. E kiAi «aa aa i keia po'e p®wt noloko oia poe pu-a, Ua olelo hoino wale uku aa raa MAlea # k«ja oabele, eia ka he mau ilio hae Farani eleelē na poe nana mekoa e Ibitb pio nei. Eaa ilio ! e hai mai oukou, o kuu ola anei, a o kuu waiwai peha

ka ko oukou mao haku i inanao ino ai no'u ? Ua oui auei ka aino 1 lilo ia'u e paa nei a me kuu alii Atetane ? ko oukoii kuma anei ia i kii mai nei e powa īa makou ? £ hoopau koke i ka oakoo hana ana me keia, ina ka lawe aaa i ko piaua ola, ina no ka aina ko raakemftke. Ina aole e hiki ike Sakona Ce derica, ke hoopakele ia Ēoelaaimai ka iima o kooa aaa enemi aaui, oa makemake do oia e make oona. Ehaiakui ko oukou baku lokoiao, o ka'o nwa hookahi wale no e nonoi aku ai ia ia, e hookuu aku i ka lede Rewena raai lra noho'trt pro, me ka maluhia hanohano He wahioe oia, aoie i kupono ka hoopuiwa weK««ii ana ia ia, a me makou nei e make pu ai ka poe a pau i m&kaoae nona.''

Aole be mea hookahi i kamailio mai, ua hamaa fta leo o na poe oanp lakou e kaioei. e iike noawko lakoii hamau ana i ka wa ooa e kamailio ana i kmuhi ; a ma ia «a i.hooki iho ai o Ctderica i ke kamailk) ana, na hiki mai la lakou i ke alo o ka puka-pa. e ka pa kaua Unuki ae ta o Brat?y i kana pu, a puhi ae la i ekelu maoawa, a i ka ike aoa mai ona poe feiai maluna ona pa ia lakoo, hook«tti ia mai (a ka uwapo huiu o ka pa kaua, a hookoao īa aka la lakoa 4 pau Uoko. AwiUna aiakeia ka poe pio a hiki i kekahi keeaa nui o ka hale kakela, malaila, ha. awiiamailaia lakou kekahi mau mea ai, aole nae l>« mea hookalii i hoao iho i na mca ai, koe wale oo fce bLm Alelane, oia hookahi lu i lawe ae e auho i kekahi man mea ai. O Cederioa, aole oaa naa manao maikai i& manawa, aoJe iioi ao m mea ai i waiko is mai iaseft o kona ab, no ka mea, na hai mai ia ua poe koa aei, e hoopaa ia ana iaua ma ke ke«Mt kaawale aai ko Rawcua mai. Nouoi aku ia 9 Cederiea, aole makn hookaawale la lakou, aoie aae be naliu ia mai, koi ia mai 1» laue « koao aku ileke o kt>kaki keeaa aui « aku, a malaila i hoopaa ia ii o Cederica

O ka I*4* Hōmaa, ka« ia «ko 1« i» »« fes ma ke**M keena keawale loa Mi ko CadMtaa |M kM«« RMi ; • «• kai ina aao aa tabi laaana. na kue no ia i ko Roweea makeaahe. Pela oo ia Rebeea a m« ko&& malraekftoe, ua bookaa*al« ia taaa oia oakeaaaokoa. Eo* akn ia ua )adak> aei

me.ka *haawi ana i k9'dala e hiki *i%e ae la mai, aolenae bē ai ia ; a no ka hoopakiki ioa n ka lod.Tiii, kii ia mai la oia a kauo ia aku l:v ma kekah(, koeoa okoa. O»a kauwa pio a pau, noke ia mai la lakou i ka huli, me ka imna paknhi la o na mea kaua e pili ana i lakau mankhiai» : .f.liope iho • ka b«okaawa!e aoa ae i ka Ufcou ißa» rn«a eba ,ni»i ia ■ lakou mai, lawe la aku lakou e huopaa ma kekahi keena okoa ; a me ia poe i hoopaa pu ia aku aio Elegi(a ke kauwa wahme a Rowena, aoie i »e ia leona noho pu ana me koi»;i haku wuhioe. - 0 ke keeoa i hoopaa pio ia ai na'lii Sakor iWi he keena la i halawai ai na aha kuka a na 'lii mua o Sakooa, a.he wahi hoi i liana ia ai iia ha'na nui oke aupuni ika wa kahiko; I laila e holi ae ni kakou e hoolono i ke kamail;o ana a na pio e noho iiei. | 1 keia wa e holoholo ana o Cederica 10 a i »nei ma ki papahele o ua keena nei, b ma k« ūaoaina aku i kona iuau hiohiena, ua enaeaa i na ahi a ka manao, ua hoike mai la kona inau-nno ina lia o kona enanao # noonoo ana i aa mea i hala, a me na mea ihooair ia manawa, a mahope iho, naka ae la na mau lehelehe, a kamailio mai la. " Ac.' wahi ana u la iho, a mahope ia Atclane. " Ae. maloko nei o keia keeaa kahi i ai pu 81 kua niakuakane me Forekuila Wo]egana; i kona wa i hooki;>a ia ai e Harola poino, a hele aku ai e kena i na poe Nowegiana, ka poe ī hoohui pu ai me Toseti kipi i i?ona kaikuaana. Maloko nei no bni m keia keena i hai aka ai o H*rola i kana oleh> pane nani i k» «tele a he kaikaina kipi i hoouaa mai -a. Ua pioepine ktia lohe ana i kuu makuakane, e kamailio ana i keia mooleio. me ka hoowela ia o kona mau helehe'lena. IkaWa i hookomo ia mai ai ka elele a Toseti, ua piha ke keeaa nei i na'lii e noho ! ana a puni ka Moi, kou makuakane—e inu wnina nna lakou ia mnnawa " " Ke man mlana nei wahi a Alelane, oiai i kona iohe aoa i ka hoaolelo iiio waina ua puka honua kona eno no ka waina.

" Ke m&naolana oei au aolelakou e poioa i ka hoouna mtn i kekahi waina no kakou ma i:a »ine awuken." Aole i nialiu loa aku o Cederica i kana kamaiiio, hoT,maki no ia o kamailio i ka moo lelo o ua keona nei, ī ka i aua. '* I ke knmo atia mai o ka elele iloko nei d Ue keena, ua haikea kona msu helehe'ena i

ka nana aku, no ka mea, aa inakau oia no na helehelena hnhu o na'lii a pau e noho ana b 'pnni ka Moi, a hiki i kona haawi ana mai i ke nloha imua o ka noho o ke alii Harola ka Moi. !' "I mai Ja ia f 'E ka Haku Moi, Heaha na mea au e haawi aku ai i kou kaikaina Toaeti, i moa e waiho ia ai ka oi o ua mea kaua, a haawi ia mai ka m»luhia i kou lima ?' ' O ke aloha o ke kaikuaana,' wahi b Harola, " a me ka aina naui o Noretumebalana.' ' A ioa e ae ia mai keia makāna e Toseti, heaha ka mei 6 haewi ia aku no kona kokua ■Qi«lo t Hardrada, ka Moi o Norewai ?' ' I ehiku kapuai aioa Pelekane,' wahi a Haro)«, ' a i ole ia, a hiki no ia makou ke haawi hou aku i umikumalua iniha i koe, no ka mea, ua oleioia mai he knnaka nunui oia.' " Ia wa ua piha koke ae la ke keena nui i na leo huro o na'lii, a iou ae la lakeiu i na kiaha, no ka olelo koa a ua Moi Harola i hai aku ai,/10 ka Moi o Noīewai." •la wa olelc> ac ia o At«lane. " Ka kala ! akp-B«i-«gf 'ia «a nie kuu ui»ane a pau no ka I mea.ua pipili ae la kuu ulelo i ko'u kileo."

Iloomaka hōa ae la o Oederica i kana moolelō, nae ke ano hoolohe mau ole ia e £telaoe, " Lawe aku la ka elele o Toaeti e holke i na olelo a kona kßikuaana. A o ki hoomaka iho Ia oo ia o ke kaua aoa, ma o aku o na hale kiai o loka, ma na moKwai o Derwe«t i hoouka ia ai ke kaua hookahe koko eui, i «nske ai o Toseti » me ka IVjoi nunui o Norewai, a me naUau&ani kof\ be umi o ko iakou inau ukali ikaika Owai le meaeijiiomanao no ia la kana hanohanp o Sakon«, &ana i kowelo ae 1 ua hae o ka lanakHa, peleel<aua in ai na moku o ka Noreoaaua r kipnku ia aku ai lakou i oa paia o ko lakou mau aekai ponoi ? Owai la ke hoomanao, iloko ona la pokole e hiki ai ia Harola, ke kipaku aku i sa Noremana nei mai kona aupuoi aku ? e līke oae kona ioiiea naaa i ulupa iho i ka Moi Norewigiana a .tie kona aumoku ikaika ? Owai hoi ka i koomaaao o-oe e Atelane, ke kdfeo o Harula a eae a'u nei be keiki a ka aea naaa > kakna )ica>ka » fae bala»nu o Sakona, e lilo aoa kaua he mku paahao na oa Noiamama ino iloko o ke keeaa i ahaaina ai ko kakou m&u kupuoa a me oa makua o kaua ?"

" He rsea k«uaMh> io no," wahi a At«)ane, " Ka hoomaoao i ko kam kulana aei i keia manawa, aka, ke hilioai nei su, e hoo kua mai no paha laka« ie kaua m ka uko ia aku. Aka hoi, aole pahā o takou iMiiao e hookii mai ia kakoa i ka «i ole iJoko o keia wahi. Ua awakea nse hoi, aole o'u ika aku i ka hoemakaekau ia naai o na mea »i n« kaua, E hele Bku oe"e Cederica ma ka puka aoiani e uaoa ai i oa kukuna o ka la, malia p4ta, aa hiki a« ia i ke keeaaka n ke awak^a." " Pela paha,** wahi a Crdwica, " aka, le e hiki ia'u ke ike ako, no ka hooaulamaUna hmkau ia o «a puka aoiani, e oa «ai hoolua hke ele i peoa ia mawaho aiai 1 k& »a t kukulu ia ai keia haie, «ole i ike ko kakoa mau kopuna i ke pena aoiaoi ana, a m« i ke kioohio<>hi aoa i na wat hoolua like ole. ; Ua kii aku ka makuakaoe o \Vol<>gaoa t kej kahi kaoaka pena akamai <> Norea»auadi, i i srat oaoa e peoa kiootiia«<hi i n* paia o kooa

Riauliftse, • fcfjīft Keeo», a i namaua ano e 14 ai oa kukuoao ka malawalamu.maikai n ke Akua, iloko 0 pa kakuaa lehulehu naua boopo«veiii(jreUi mai ika ike a ka maka. Q keia poo mulihini nele 0 kehi e mai, makila, pakaha wale, o lakou ka ke noho'iloko o ka maikai a ko kakoa maa kupunu i iuii ai. Lapuwale mnoli. I ka wa i hele ilihuaa mai ai keia poe i kinobi, ua hoolilo aku kakou ia lakou i mau hoaaloha puinehaoa no kakou, i mau kauwa a kakou e p.miele aku ai ; a lawe mai i ko lakou mau kannka akamai e hookamaaina iloko 0 kakou, a mahope kipi mai lakou me ka hoohaahaa lo» sna i ko kakou knlana ka poe.pona ka aina. Hc oi ka maikai iko kakou ai ana ma ko kak'ou mati faomo iho, he ia rae ka maluhia, a me ka olioli, mamua o ka ai ana i na nuomona ai ma kn haie e, oiii ai ana, be ai poua 00, me ka hoomanao pu iho, 0 ko kakou mau kino aei he pio, a he poe paahao, a i ole ia he mau kauwa malalo 0 na haka lanakile» 0 ka aina e!" Pane mai la o Atelane. " Ile pono an ke ai iki no ko'u hoohaiehale ia eka pololi. He mea kahaha nae ia'u knu hoomanao mau ana 1 na hana 1 hanaia i ka wa kahiko, a me he mea la i ko'u nana aku ia oe, ua piha no oe in mati mea a poina wale ia oe ka hora o ka aina awakea."

"He manawa keia e hoopoina ai i na mea e ae, a' e kaarai)io aku ia oe 1 na mea e ono pono iho ai kana ei ana I A I o ka uhaoe hakanu o kou kupunakane ka i like loa m? oe, "aole aoa mau mea lealea e ae, o4ca ai wale 110 aew ka iau ana, a kahea hou aku i ai hou." Nana aku la i« ia Atolßne no kekahi minule, a puana hou ae ta, " Auwe ! 0 kela uhane kukule ka i lokn o ke kino malkai o kuu alii I A ! pela iho la ka paha aaanei e hoohoka 1» ai ka oiaio iloko o ka puuwai o ko Eoelani pua alii ! He oiaio 0 ka mare .ana me Rowena, oia ka mea e hoomaemae ia ai na pua alii o Enelani ma keia moa aku, no ka inea, 0 kona manao, he paa, koa wiwo ole, eleu, a < hoohuiia laua e komo po na oa koko ano e eloō a hoōno e ia na hakanu kuknle ana iloko oka laua mau pua A pehea la auanei e hiki ai keia mea ? oiai, o Rowena, a me Al'elaue, a me a'u nei, ke noho nei he mau pio no keia ana powu ino ?''

Oiai ke Sakona c kamailio ana pela, hemo mai la ka puka a ko laua keeua paahao, a komo mai la kekahi luna o ua hale kdkela nei i aahu ia ike kapa loihi keokeo. Hele mai la i i me k« kuoo a hiki iwaena o ke keenn, aia hoi, komo mai la eha kauwa, eiawe mai ana i na pa mei. ai, a hoomakaukaa iho ln i ka hana saa i ka papaaip.a, a aa ke ea o ua mau pa mea ai nei i hoohikileie mai la i ko Atelane mau mauao ; a hooikaika ae la e hoomakaukau ia ia iho no ke aiua awakea, oiai," o kana kau nui n» ia oka ai. O ua poe nei a pau i lawe mai ai i na me» ai, mai ka luna a i na kuene, ua uhi wale ia no i ka uhi rraka pulou keokeo mai ka piko o ke poo a hiki i na ki poohiwi. Ua ho-a iā ka iuaina o Cedariea no ua poe nei, i eku Ib Hepoe puloulou aha keia? Manao aoei oukqu ua naaupo makou i ka mea mm i lawe- m«i ia makou he mau pio ? E hele oukou a hoi aku ie Regioala Forona-de-Bufa, t„ie makou i ikē i ke knmu e hiki ai īa ia ke hookuu mai ia makou, koe wale no paha kona makemake puni waiwai ino, e hoowaiwai ia ia iho me ko m«kou tauu wai «rai. E hai aku ia io, ua ike no'makou i kana hane, e like me na hana e «e awa i hana ai, e pqw» wale ana ia hai, me k» hao ana i ko hai waiwai uona iho. E hai mai ia ika nku a makou e haawi uku ai i hookuu ia a'

makou, Ue kti iibe nae me ko makoo makemake." Aole i pane mai ka lana, aka, bulon. wale m«i no. " E bai aka ia Sir Reginala Forooadebuf»," wahi & Atelane. "Ke aa aku nei au e j hakaka po ®e ia, malalo, a maluna u ka lio paha, ma ke k&owohi ana e koho ai; mahope iho o ka baJa aua o na U ewalu mai ko na«kou pwka ana eho m»i aei alc«. liia oia he naita oiaio, ao'e e hiki ia ia «e boola • ke

hoopanee wule i keia a-a ana." Pane mai )a ka iuaa. " E hai aku no aa i koa olelo a-a hakaka e ka naila, araa mana ke waibo oei au i ka olaa mau mea ai." . ■i■ 0 ka paana aaa a Atalaoe i kana aaau ole!o a-a hakaka, aole no iatfe ka aiaikai ku-

{ pooo obe kemailio »»», w> o>«», »a oUpobi> ae <6 oia \ «ea m, a e hao& aoa koa» mau papa anwae i ka oae» «| i ka wa e iamaillo &na. A hala aku la ba lana a me kekahi maa kaowa, hoomaka iho la o Cederica e ai. ' Aole i loihi ko laoa ai ana iho aia hoi ua hoolMkilkle » mai la laoa o ka <eo «wpalo paia o kekahi o!e e puhi ana mawaho tea) o ka poka pa oka pakaua. Ekola «aaawa o ko puhi aaa, me ka ikaika, me he m»a la , i«o ola e pahi ia ana maaio» iho o kekahi p» . kaaa o na leo o ua pa la oa kak* i ia maluaa o ita oioi o aa tow«ra, rae he oha ao« la no ke kakahīaka, a iioko hoi o ko t a msu keena, a me oa paia o na hate kiai a «i. ki i aa hala peuli. Ko aa )a aa oaau Sakoaa aei iiaoa a holo aku la e kiei aa ka paka aoiaoi. Aka, ua hoohok» ia tq«ī aae ko laua ike aaa, oiai ua ike wale iho !a oo lao* i ke kahua oloko o ka pakaaa, aai« • hiki ke ike aku ia waho oka pa. Me he «t«ala oae i ko leaa hooaiaopopa aaa iho, ha haaa oui ka oa o-le oei, ao ka maa, aole i kae* mai ka hahaka o aa kaaaa malalo iho • laaa, {AoUip**.)