Ke Au Okoa, Volume VII, Number 26, 12 October 1871 — Ka moolelo o ke Kula Ao Kumu. [ARTICLE]

Ka moolelo o ke Kula Ao Kumu.

KAWAIAHA» HON 'LOLO, ) La Kola 1, Se>>t, 28, 1871. > Hoonißka ke Kola Ao Komu Aholu o k» Mohuponi o Oaha ma ka Halekula o Kawaiahao, i ka Po»b» la 38 o SepctemBba, A- JD--1871, ' i hb hora 9 A. M. e like a»e ke kau» oha i ikeia ma fta Pepa HoiKe. O.ke Ka- ' hukala Nui, H. R. Hikikoki, ke elakai o keia Kula Kumu. Kahea ia ka Papa inoa o na kumu ma ka inoa o na Halekula, pau is, pule o S. P. Kahukula, kumu o Kaumakapili, a mnhope iho o ka pau ana o ka pnle, koho iho (a ke Kahu ia Z. P. Poli i Kakauolelo, ua welie poooia aa hana. Eia na kamu i hiki mai. No Honolulu, S. Kaili, no Wailupe, G. Keki|ii, oo Kamoiliili, J, H. Kanepuu, no W«ikiki, (i ka Poaouo wale oo kona hiki ana mai, elua la kula i haule) S. P. Kumalaa, uo Maktki, S Kamokuiki, op Manoa, A. Kelauli, no Kawaiahao, (k) Mra E. N. Kalauli, no Kawiiahao, (w) K. Lapilio, no l£oma, (k) Mrs. S M. Ciritin«, noßoma, (w) S. P. Kauukula, no Kaumakapili, M. Kehuna, no Kamakela, S. K. Knhano, oo Maemae, Mrs. Pililua Kaouha, 00 Pauoa, (w) Mrs. M»ry, L. Poli, no Kapalama, (w) D. W P. Kahaeaoui, no Kahhikai, G. W. Kamakea, no Kalihīuka, G. M. Kalauli, no Moanalua 2 Na kokua knmu, i hiki mai, B. W! Kekapa.no Kaumakapili, J. Hao, no Roma, (k) Mias. no Roma (v) Kekuioae, no Kalihikai, (he kokua hou loa keia, i kohoia e ke kumu, no keia kula.) No Ewa a me Waīanae. L. K. Halualani, bo Kalauao, J. Kahulukaei, no Waiawa, no Waipio, aohe i hiki mai ke kumu, ua uoho i ka hana ahaaiua, (no ka manao paha o keia | kumu, he hoa no ka Papa kula, haalele wale 1 ke Kauoha a fee Kahukula Nui,) F. Pomaikai, no Puuloa, J. M. Kamakahanu, no Honouliuli, no Waianae, aohe kumu, ua noho la i ke aba, J. B. Kaula no Makua, aohe kokua kumu o keīa Apaaa. Na kumu o Waialua. S. H. Pete», no Kawaula, J. Haalilo, no Kawaihapai, no Kamooloa, aohe kumu, (aohe makou i ike i ke kumu o kona hiki ole ana mai,) Hon. S. ,M. Naukana, no Kawailoa, aohe kokua komu o keta Apana. Na kumn o Kooiaoloa No Waimea, aohe kumu, nn Waialee aohe kumu, no Kahuku, R. O. Nainoaelua, no Laie, (k) aohe kuoiu, ua noho i ka mai, no Laie, (w) Mrs L. Kahaiao, no Hauula, H. Omiamaka, no Waiono, J W Keaiakalai, no Makauu, D. Awaa, ni kokua kunm i hiki m»i, D. Anuonuu, no Waimea, S. W. Keau, no Waialee, Na kumu o Koolaupoko. Ke*'. P. W. Kaawa, no Kualoa, Mre. Lilia, A. Knaw», no Waikane, elua la i haule E. P, Ekue. no Waiahole, Mr Kahikma, oo Kahaluu, (k) Miss Kuku, no Kahaluu, (w) G K. Pauh na, (k) oo Heeia, (k) aohe kumn, ua noho i ka hanau keiki, o Awa Akona. ke kokua kumu o neia kula, J. Kaaia, no Kaaeohe (k) no Ktneohe. (w) aohe i hiki mai ke knmu, ua lohe mai mekou ua hiki mai no i Honolulu nei, ak», i Waikahalulu n»e kahi i noho ai me ka apiki aole i komo ae ke poo i ka Halehula, ina he oiaio keia hiki ana i kahi o ka b«na, n« ka Luoakula o keia Apanae nana i heia kumu kue i ke K»uoh« a ke Kahukula. E nana i kau pipa hoike, j No Kailua, John. Kea, ao Waimana'o, S. . W. l\»l«ni. Ka hana mua O ka haawi aoa t na apana pepa i oa kumu, a ua kauohaia lakou e kskau iho i kahi i hi*ī aku ei o be ao ana iloko 0 ka Helunaau, me ka Arimatika, Ao Kiko, HoikeUonua, & pela ako, iloko o ka Hapaha 1 hala iho n«i, ikoe wale no ke Kumuinua, a me ka Heluhelu Buke. A'pau keia haua, helahelu «uai la ke Kakauolelo o ka halawai i hala, a ua kauohaia ka poe nana is m.iu Haawina, ma ka hora I ; o ka auina la e heluhelu mai ai. j Mahope iho ,o ka heluhelu ana o ke K» kauolelo i ka Haawina a ta kumu, oa h«a«ri I

hou 18 oa apana pepa, e kakau i kekahi mau ino» i Haawi ia mai* e ke Kahu—i ka Akioma 3— ka Akioma 7—a ine na Hopuoaolelo okoa ekolu. A pau na apaua pepa i ka ohiia., Ua kulaia ma ka Arimatika. I na k»mu o Ew4, me Waianae, a me Waialua, ka mua. ua kaheaia o S. Kamokuiki, kumu o Manoa, aana ka ainaa, a tne ke ao ana ia lakoa ma na Kumuhana a pau o *a Mokuna 1. Hu ka aka i ke ao a. me ka hoomalainAiawa ana a kahi kaoaka a no kte po■wehiwehi o ke alakai aoa ma kekahi mau met o keia Mokuna, ua haihoi ke Kahu ia ia a ma na Olelo Hoike mau o ka Buke. A pau ke kumu o Manoa, ua haawiia ia S. P. Kumolan, komu <> Makiki ka nioaninau ana ina kn Mokuna 1. He eleeleu iki ia. A pau keia, i rb kumu o Kooleuloa, a me Koolaupoko, ua kaheaia ka Mea Haaekano S. M Nankaoa, nana ka ninau ana ia lakou ma na 0!elo Hoike mua —A pau lakou. I oa kokua kumn'iho, a nie kekahi hapa o ko Honolulu mau kumo, m»i KapaUma aku a hiki i Moanalua, a na D. Awaa, kumu o 1 Makaua, K Lapalio, kinnu o Romi k, a me A. Kalaoli, kumu o Kawainhao k, ka ni- ! nau ana ia lakou iloko o ka Mokuna 2, ma na i Kunruhana » pa» o ka Hooulnulo. O ke koena iho'i koe o na kumu o Honolulu, Pauoa, Maemae, a hiki loa aku i Wailupe, na J. Haililo, kuinu o K»waibapai ame ka Hope Lunakula o Honolulu nei ka ninau ana ia lakou, iloko o ka Mokuua 3, ma oa Kumuhana a pau o ka Hoolawe, a na G. K. P<.ulioi hoi ke alakai ana ma na Kuinuhana 0 ka Hoonui Ma keia kukulu sna i na Komu, a ao &ku 1 kona man hoa me ka Buke ole.ua ikeia no kalalau, a me ka hemahema nui, o ke kumu o keia laUu aoa o ka imi ole oo i ka Buke A pau keia, ua kaheai» ke kumu o Kamoi I\Hi, Kailua, Kahuku, Kualoa, Honoulīali, Puuloa, Kamooloa, Kaoeuhe, Kalihikai a me kon» kokua, na kokua kumu o Waialee, a me Waimea. a na ke Kihukula Nui no ke alakai ana ih lakou ma keia mau nmau Heāha ka Are*mat<ka, ka Mhtem»tik», —na lalti o k« M(itematika,—ka Akioois 11—ka aNnehai— na kakauhelu elua ka Arabia me ka R roa, a pela aku, Hookuuia ke kola a hiki < ka Hora 1 P. M. Ahiahi—Hora I—Hoomaka hou ke kola e like me ka hoopanee anB —Keheaia na inoa, a pau ia. Heluhelu Haawina. 1. E ulu anei ka noonoo o ke keiki ke Wi»iho wale ia ka laau hahnu? Kula o Waianae, a me Roma w, aole i hiki mai ke kumu 0 Waianae, aka, na ke kumu wahioe o Roma 1 hoike pokole loa mai i ka Haina o keia ninan, me ka ole ana. 2. Pehea la e hookomo ai ke Kumnkula i ke aloha ilnko o na keiki paakiki? Kula o Waiahole O na kumu elua o keii; mau ku]a, ua hiki mai no, eia nae, ua i;oo!e mai, aole laua i honmakaukau i kei:< Haawma hookahi, i waihoia aku iloko o na malama ekolu e huli ai, he nele ka mea i ikeia e ke Kahu 3. O ka huaolelo " Aumakua " e wehewehe i koaa ano, a me ke kahua o ia iooa, Kula o Kamooloi, a me Makana,—Aole.i liiki mai ke kumu o Kamooloa, aka, na D. Awaa kumu o Mekaua i heiuhelu mai i keia Kumumanao ma ka palapala,— Hooponoponoia e ke Kahu, no ka mea, ua hoike wale mai oia i na mea i kakau ole ta ma ka palapala, a o na mea i kakauia o ia ua haalele ja iho la. 4. Heaha ka waiwai o ka huaolelo •' Hoopiopio," a me " Pahiuhin," be like anei ia me ka anaana? Kuls o Kawikia, a me Maemae, —Aole i imi ke kumu o Maemae i keia Haawina iloko o na mahioa ekolu i hala ae nei, " ua poina" wahi ana, aka, na ke hnrau o ke kula o Kawailoa, i heluhelu mai i kona manao ina ka palapala. 5. He oiaio anei ka mea * oleloia nei, '• He roea waiwai ole na kola Ao Knmu." Kula o Waipio, a mo Kaneohe k, aole i hiki mai ke kumu o Waipio, aol« no hoi i hoomakaunau ke kumu o Kuneohe iloko o na mahina ekolu i hala aku nei, oo ka mea oia o laua ka i hiki mai i ke kula kumu, palaka 10 no i ka imi ole. 6. Heaha la ka Oihana i oi aku ka waiwai, o ka Oihana Loio p »ha, a o ka Oihana mahiai poh-i ? Kula o K«twai«hao k, a nie Hee ia k, heluhelu mai ke kuinu o Ka»ai«h«o i kana pala.iala, o ka Oihana Loio ka oi, kokua nui ia * ke kumu o Kawailoa, Hoopouopon«ra « ka Aha. Hoike mai ke Kahu i kona manao. Aole i imi i» keia Haawina nolaila, aole i loaa mai ka waiwai io o kekahi a om> kekahi, aole ma ke d*la I«>aa Koke w«le no i ka wa pokolp loa, me ka luhi ole ka waiwai io, aka, aia en« ka mea o Uvm e hOv»poroaikai ana i ka leh«tieho. He nui keia inuu olelo waiwai, aole a«e t paa i ke kakauia, no ka holo-kiki o ka weh» «eh« ana, nolaila, paa kekahi, a pak«!« aku ka noi O ke lioaiu o H<»d» k, aole oia i itri i keia H«awi ia. iio ko m«-«, u« hala hu <c knni iiooooo a i ka haawina okoa, i ka ō>ea. a<tle uaua ia. No ke aha uo la hoi ka oara on

kn mool«io i Hoolahaia mu ke Au Ohoa, a me Kuokoa. 7. Ke Kahua oka Oihana Hoonaauao. He;tha la ia ? Kula o Kahaluu k, ame ka Houe Luimkula o Hooolulu.—A oa ke kumu o Heei; k, a me ka Hope Luoukula o Honoluiu i heluhelu mti i keia Haawioi, Hoo|ionopon»iB e kn Aha. Ma ka manao oke Kahu. oka naanpo o kanaka, ke kahaa la o ka Oihana Hnonnauao' iua aohe naaupo, alaila, aohe Oihana Hoonaauao. 8 Oka oihaoa Knhunapule, he like anei ia me ka Oihan» KumukuU? Kula o Kauinakapili, ame Puu)oa, —H*(uheiu mai ke kuma <• Kiomakapili j kana aka, o ke kumu o Puuioa, aole no i>ia i imi iki i keia haawma, a hala na mahina ekolu. 9. Na mahele msiiawa o Hawaii uei. Kula <> Kaneohe w, o Miss Diua Mmle ka inoa 0 keia kumu aole oia i hiki mai, he Pauaka Apiki kana. 10 Heluhelu mai ke kamu o R >ma k, i kana palapalii. Koknhi mau ruia kupono no ka hoomaln ana i ke kula. 11. He ine» pono anei i ke Kumukula kamalii ke lāwelawe oim ma na mea ona ame kahaka? Oke kula o Kailua, Hai mai ke kuinu, aole oia i imi i Haawina. O kela hap«h« aku nei i hala ka Heawīia ana. a no ku m&kaiiKau ole ia manMwa, ua hnomauia no a hiki i keia hapaha, >i no ka makaukau ole hou no i keia wa, nolaila, ua kauohaia oin, e hoomau loa ia no keia lli awioa maluna iho ona, a hiki ika loaa ana. Eia ka p npui ia oe, e irni oe i makaukau. 12. Heluhela mai ke kumu o Waimanalo i kana Paawina—He oiaio anei keia olelo, E like ana na haumana me ka lakon kuinn-ao? A p»iu na Kumumanao makaukau i ka heluheluia mai, ua lawe hou ka Aba, a noonoo 1 k;i Haawina 1.

Ma ka manan oke Kahu. He mea maikai no ia oekou na Kumukula ke lawe i ka laau hahau kapono i ka manawa kupono, ak-i, he kakaik-hi loa nae ka loaa ana ia oukou ia wa, £ akahele no ouknu ika lawe ana i ka laau nahau a hili oku ina keiki liilii. Ina oukoō i ao a paakiki ke kēiki, a puka ole oiai paha kona leo, aka, nuha kela, moe ilalo, e hoololohe ai, a oka hapahapai ana, u me ka honihoui ana i kn ihu oke keiki wabi a ke kumu o Heeia k, ka mea e pono ai. E.i ke

hai aku nei au ia oukou na kumu, niai kapa aku io he nuha ke keiki, akn, he ike 010 loa maoli no. He meu makeh<-WA wale no ke kuhikuhi ana ike ano oka A, he mau kaha hi-o elua, a he kah • mawaeua, a pela eku. Aole ia he me» wniwai no ke keiki liilii malalo o na makahiki 9 Na Haawina hana o ka la apopo, ke koena i koe o ka Arim->t ka a me ka Hoikehonua, Hoopanee m ka linna apopo hor« 9, a. m, La Kula 2-Sept 29. 1871 Hora 9 a m. Hooinaka kn hana me ka mea man, hea ia ka papa inoa e na kumu, a pule ke Kakaukauolelo. Helaheluia ka moolelo oka halawai i hala. Noi mai oS. M Naukana kumu o Kawailoa. E kapae ia ka huaolelo Honponopono ia e ka Aha ka Haawina a ke kumu o Kawailoa, mai ka moolelo aku, no ka mea, aohe no i hooponopnoia. Hooholoia Apono ia ka moolelo ms ia lioololi. Kaheia na kumu p .hihihi i koe ma uaolelo lioike mua o ki Buke. Na ke kokua koou o ke kula o Waialee i ninau mai. He kuamti auei ka waihoolan o kekuhi mea, a me ka neonoo o ke kanaka ? Ma ka hoike a ke Kahu, he koamli no ke peua, aka o k6na waihooluu, ma he ulaula, a he eleele paha, aole ia he kuaniti, ao ka noonoo o ke kanaka, aole he kuanili,

Hoikp mai he kuma o Kawamhao k., sia : ma ka pauku 7, ua ikeia ka huaelelo " Nui, ,> >t m« Hoaknka 1 boi ua «ieloia he aut ka | " la'»ni." Ma ka hoiko raai a kc K«hu, aole i poao ko hoohuikau ka liuaulelo "Nui" me ka ha iolelo " kuanili " he mau mea oko» la- i ua, aka, o ka lalaoi, ho ku-inUi ia a be oui; •io hoi. M» ka hoakaka 3 i ka aoao 18—E kapae ) oukou mai ka oukou mau buke aku i hoa- j i»lflo " Hoohalike," a e hookomo malaila i| ka hoanieK) " Aole e hoohuikauia. A o ka j h<*iuhelu ana i ki>ia hoakaka 3 penei : | 3—Aole e hoohuikama ka huanlelo ••Nui" me ka huaolelo " KuaoiU," he mau tm « i'koā )au«. A pau keīa, u« kala pakahiia a pahew a« Kuniu * p«u ro«l«>ko o ha Arim»tik», i ka M kuii» !. N<> ke Kaknūhelu a ®e ka Nu* mer*. U* alakaiia na kamu e ke K«lia oia kn» iuāu nioau Hoha ke kahi—ka !>•«>• kahi—ka helu—na ano o nt hf)u—ka helu pili—ka helu kaokoa—ka Huin«helu—i p<>ia j aka A malokn hui o k«» ano Nunh ra F#ra• m » ne ko U«ritima, kahi i kula uui ia'i aa kama ma kekah< «nau nioau p«li i ka Nu«era; a i ka nana aku uu ««nalo m> i ka aui o na kuiuu, k» .\um«T> Bent<nī«. A pau ka nniiu iā i.tia m<l>«k<i n ka Mokuna |—>ia noia ni ka M k.ma 4, 3 oo na ruU o ka hoKiūiiH— hi»nUw» a me na mnau pu P«u kei», ho<>itii>h« iho I» ke kulj a hiki i ka hora 1. i

Hor<i 1 p. m. Hoomakn hna ke kul i e like me ka mm mau, mahope iho o .ka pau ana o ke kbhea inoa, na ninauia na kuinu o KawaVhapai » me Kauaula, no na mea e pili ana i ka laua mau kala ih« A pao ka Arim»tika, ua ao ia na kamu a pau mnloko o ke a lia G. Kekipi. knn.u o Kamoiliili ka nia-iu ana la lakou ma na kiko. Ehia kiko ? ke koma\ ke kiko-ko-ma, ke kolona, a pela aku. He wahi mea e «ka»ka n ka kahi kumu 'o Makaua i hni mai ai, aka ui kapae ae au. A pan ka ninau a ke kuinn o Kamoilnli, ua kahenia na kumu o Knlauao, a me Kawaihapai, e ninau aku ma k»*i» i koe o na kiko n « oa kaha. Kahea in na kumu a paa i make'nakU e oinau «ku ; kn mai kuhe kumu o Wailiipe, a ninau aku la ma na kaha. Heaha ke Kaha kuhi ? ka Puleaa, ame Kaha-lelo ? A na ke kumu o Kaumakapih i alakai aku ma keia mnu mnau. Heaha ka wniwi;i o ke Ao-Kiko, ehia mahele nui,' healia ke kiko ana, ka ho'punholelo, ke knmoolelo, ka h<.pe haiaa ? a. pela wale aku. N.. ke kumu hoi o Hauul i ka ninau ana ma k,i hopunaolelo bui ; n na ke Kahu no i ninnu ako ma ka Loina 1 a me na niea pili i keia loioa. A pau ke kula ana ke Ao-Kiko, ua kula hou ia no.ke «oena i koe okn Arim«tika ma ka Mokuna 3, 4, 5, no ka Hoolawe, Hoonui, P'iunnue, a me kekahi mau ninau pu Ka haua o ka la apooo, aia mak« Hoike honua ame kekalii mau inea e ae. H'.okuu ia ke kula apopo'hora 9 a m. La Kula 3—Sept 30, 1871. !fom 9 a m Hooniaka ke kula e like me ka im a m.ui, o ke Kehukuh. ma ka noho, kaheaia na inoa, a p»u, wehe ia oa hana me ka pule a J. H. Kanepua» kumu o Waikiki kai.

Helutifluin k» moolelo o kela ba!aw«i A ma ke noi a D Auwaa i ks Lunahoouialu e kapae loa ia mai ha, moolelo »R« na wehewehe A ke burnu o Makaua no ke ann o ke Ka" hn-ms>lia. Noi mai o S. P. Kahukula, kumu « Kaumakhpili, a k»p»e i kh hu»oleio '• He kuao<ti ka waihuoluu," aole oo ia he kaanfti aks he pena ka mea i kapain he kuaniti, a e i k»p«e boi i ka huaolelo "»lflfc6i,» he j nau ka pololei. Hooholoia ke noi, a nponoia ! ka monlelo rn« in mau hooponopono. | Honmaka ke kul» bo» ma ka Ht'ikehoMoa, n« ba Lunahoomalu ka niri*tn<nau oo ke ano 0 ka Hnoii», na niahe'e o ka honua, kn sinn, ke kai, ke howa, kn ponli, ka wooiikua, oa mauoa. Ua hai mai kel» eba mauna kie■k<e mn Hawaii oei, o Maunnkea, ka mus, o Haleakaln ka laa, o Mnuualoa ke kolu, a o Huhlnlai ha ha ; a o Konahumiui ka lim«, aole nae i akaka pono. A pau keia, no na Pele aku, na muliwm ; ua alnkhi nui ia ka welieweh« an* no na muliwai nui a pau o ka honua nei, ame ka pomaikai o ka «inaia mea. A o ka muliwai o Wi.iluku ma Hilo i Hawaiī ua oli-|<»ta ina keia hnke, aole no i hiki aku i ka 100 mile ka loa, he lalau keia kakio an», no ka me», aole no i hiki aku hona loih» i ka 15 mile ; ua oi loa aku hekahi muliwai ma Kauai, A pau keia, no n« Wailele. aku, ua oleloia, o ka wailele o NiagiilB ka wailele oi loa o n* wailele a pau ma ka honua nei, aka, ua hoole mai ke Knhu, aole n » o heia ka oi, he w»il«<)e no hekahi i oi loa ak U m .mus o keia Niagal», aia ma ha aina o Aferikn ; a pau keia, uo oa kolanahauhale ttka, na makani, ka po a me he ao, a pela ako Eia ke hauoha, o ka Aioapaniole Hikioa i maa ia ookou i heia manawa, o Amenka Akau a me Ameriha Hema. He poepne Komohaoa ia, a o ka poepoe Kom«hana boi, oia Ha liapa poepoe Hikina. E ao aku ouk..u i oa kamahi i kei«, i ihe lakou i ka mea i maa 1 na Uhui naauan a pßu o keia honua. I na Kumu o Ewa a me Waiaaae. loa be k«uoha,hekahi roai ka oukou Luuahula ahu, e kue ana i na mea i hakauia ma ka oukoa mau Pepa Uoike ; ke haiia aku oei ka totie, aol« Ij» e hiki ia oukou he ae wale aku nmOiuli o ia mau olelo, aka, e papani i ko oukou mau pepeiao, a e hoole loa aku, a e hana ookon e like me ka'u kanoha, ina h,>okahi a elu9 paha kue aoa o hekahi Lunakula o kooa pau ao ia mai ka oih»na aku, Hs Mav Olklo H<UK«.K4. t. 0 kekahi o oukou oa k«mu, aole no ou* r hou i hooko iki i kao kauoha, iloko o ka hapaha I hala ilio nei, oia heia, o ha hoemi aaa 0 oa papa kula i hope, •«!«» poo«» ke baea p*« nepine p«*la, ah», e heie aku i®oa «ale no ; • ma ha Poalima hoi o kela a me keia puie, o* ho oukou La Hoike Hepedo<ua qo ua aiM i «o-ia e oukou iloko oia pule. 8. E ae aku oukou i ka Ari««lika, a hiki i ka Mokueia 6, kee ka Mekeee 1; oia ka haawma oo kei« nakahiki kula 3. Huko o he hapaha hope o keia ••kahiki e hiki »ai ai k« B«*k« HeUholu hoa » htH>makaukau la iho nei e ka Paj»a Hooeaauao, 1 «#<•» « poaaaikai ai na kela. 0 keia ka lx*ke ai> i ka heīuheiu, e«>le ao o kehaki o ka oukfu HMu Boke e Holukelu aoi i keia (B«mwi. N"Utla, ke kauoha aku nei au ia ooko oukou hoi ana ahu ■* paipai na< oakou i ki eukou lO'.u h«u n«n*. i lm nn««tik\ii iak >u i tte d«ia n<> heia Bok<* A le •« e papa *n« « kapse lo* hoi i ka olel.i a ke Akna, oiai kula aiu, aka, o ke ao maoii aoa i ka

heluhelu, eta wale oo ma heia boUe. O kona ku'iiukua<, he hapaha wale no. 4. Mamua o ka bele ana o ko Lam ohi Auhau o ke aopani, e ohi « oa auhao o keia aaakahiki, ke kauqha ako nei ai> ia ookoa, e hoomakaukan iho oukou i ka p>>painoa o na keiki Dfte i ka buhs, a me feo lahno mau mab«B, a me kahi boi nohoai, a e haawi aku me ka litaa o ka Lunabyta o ko onkonniao apaoe ; ibo, a o ioa b<<i e haawi aku ia papa inoa i ka Lona Auhau o kein E honma* nao hoi, oo na makua wale ao i hoolako oie i ka lakou mau keiki i ka huke keia kauoha. Ma ka hapaha hope o kela a oi9 keia makahiki, e hooko ai oukou i keia kauoha, mai ho'>k«li. • 5 Ma ka hope o keia makahiki, e hoike bou ia aoa ookou e like me kela hoike moa ana, a ms ia hoike ana, e loaa ai ko oukou mau Palu pali Hookohn Kumu, ame ko oukou miio kulaoa hou, ina ua tona ī ke kamu jke kulana Helu 1,2, 3, «ia malaila ha pii oi | kiin» uku, n o ke koniu i loaa ke kulan» hejlu 4, aia mnlHiln ka emi loa oka oku. E | hooko ia no keia mao mea a pao ke hiki mai i ia aole au i maoao iki nia ma ka nui i o na keiki ka pii a me ka eini o ka uku, aka aia ma kona kulana wale 00.

6. O sā knmu i hana ole, a i imi n!e hoi i ko Inkou HIHU HaikWĪna He.'uheln no keia hapaha hope e hiki mai an«, e hoemiia ko lakou uku, nolaila e hoelohe ouknu i keia kauoha, a e hooko, mai hele mai a. ia nei hoole mai, aohe i makaukan. e like nie kahi kumu o Kailu« ka imi ole a hala na hapiha elua, a me mau kwmu e ae o ka apaoa o Koolaupoko, Honolnlu, a me Ewa. Nu Huawina Heluhelo o keia Hapaha aku N» ke Kahukula Noi uo i haavi pakahi mai. I. Na Holoholona o Hawaii nei mamna aku oka hiki ana mai o Kapena Kuke. " Na na knmo o Wailupe me Kahalua k. 11. Ke ao-hoku, me na inoa o oa hoku i ko Hawaii poe i ka wa kahiko, No na kumu n Kawaiahaoie. me Kailua. IH. No ka makani. No na kumu o Kapalema me Kanoohe. IV. Na inoa o na makani o Hawaii nei, a me We kuniu no ke kapa aoa ?a mau inoa. No nn kumu o Moaoalua a rae Maknna. V. Ka moolelo no oa inoa o na mokupuni, na kai, me na mauna o ka Pae Moku o Haiwaii nei Nawai i haawi ia eaan inoa, a h»*aha la ke ano. No ni kuma o Maemae me Puoloa. VI. Ka teleg«rapa uila, heaha la ia, a heaha 1b kona knlana ma ka hoonaauao ana iwaeua o na l<ihti o ka honua nei. No na kumu o Kaumakapili me Kawailoa VII Ke ahi—be kauwa maikai, ahe haku oolea. No na kumn o Heeia k. me Roma h. VIII. Na loina no ka hookipa ana iwaena 0 kei» iHhui, e wehewehe mai ma k»hi i pili »i l»koa i ka uaauao, a me kahi hoi i ku i ka 1 naaupo. No na kumu o Roma w. me Kauaula. IX. He ohoa anei na kanawai a ke Akua i hau ai no ke ola pono ana o ka lnhui holoo«oa, a o he kanaka hookahi ? N i na kumu o Kualna mē Makoa. X. Ka wai—e hewehewehe mai no kona mau kino a pau. na komo o Pauoa w. a me Kahaluo w. XI. Kumuao oiaio. No na kumu o Waiaoae a me L*ie k. XII. Pehea e ao aku ai ke kumokula i ka P 'iio a ke Akua i k»oa poe haomana ? No na k«mu o Waiahole me Waikiki. XIII. Na o Hawaii— He kupono anei ke ao aku i na kamalii kuia ? No aa koma o Ka waihapai me Waimaaak». Wailio mai ka Hon S. W. Niukana, komu o K»wailoa, he reao olelo hooholo penei: Hooholoia 1. O aa hoa kumo a pau i akoakoa mai ma keia halawai Ke haawi ake nei lakeu i ko Uko« mahalo oiaio i ke Kahukula Nui, no kona mikīaia ana mai, e hoooau ae i n* aiele o ke ao ana i ka .»,>i.ipio e ulu nei H<H<holoia i O na hoa kunau a pnu i akoakoa mai ma keia halawai Ke haawi aku nei lakou iko lahoo mahalo ei i ke K«hokula Nui, no h-uaa ko kioo ana mai ke poo o ka poali kumu«o, • alakai an« ii la. *ou, rea k» kehikeM ana ia lakon i ka latibg * me ke lonitn o ka hookele .aoa i ka noana kai lip»lipo o ke ae haumaea an*. ma kean ho.tp*u aoa iaai i na mi ani » A* eo hnt an« i na hannpanupa o ka llateuauka, • bm> k^M W» lala, H«>holoia 3 Ona hoa koau • pen, ka poe »ai« ka oiana hooko e ke ao k«u««M ana Ke puaua lih« ae nei lakoe iloko nk« «a, e lilo ke tit«M knln kim e »iki «mi m, i wa • »Ve» ne i ke keia, • ma ke nmkoa |»»le pek«4e. " E man ka &• eka «inn i ka »o*e, n a na ke Ahua e alakai la kakee m knhi e helepone ai ka hoeoaanaa aaa la kakou ibo, i ne k« knkaa ma kiaanm. '• K oi« ka Nw ī ke Ahna." A i»«u k» Heloheln *oa i keia mau el*lo hn>\ht>l u< atx>«->ia. e h ««kotn» il >ke o ka o«vo>l i. H>v>kueie na ku-wo. « kala >ai hon ; m> ka U 41 o Oōkeai.hn, la7l [ Z P Peu. I oke Ku' - jlokun«. I Kikihak, Uoaolulu. 0e1,3