Ke Au Okoa, Volume VII, Number 28, 26 October 1871 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANAHO!

.Bi3TKE 1L MOKUNA V. "Mai keia vfthi aku, aole oo he ike pono ia e Im maiuna o kona palekaua, wahi a lsebecsa, aka i k«,va e pa poao ai ka huliH oka la naluna oka paleleaaa oia ka wa e ike a«r«a«ea ia akn ai ka hoailona e like ae ka'u f bai aku oei ia oe.

Nioau hau ako la uo o Ivaaaho. " Aole anei he mao aiakai e ae kekahi ?" "Mal keia vahi a'u e naaa aku oei, aole he mea e ae kebahi i i|u ia ako ma ke ano luna;"«ahia Rebecoa; " aka malia paha aia ma kela aoao o ka hale kakela, kahi i biki ofe i ko'o mau maka ke ike aku. I keia manawa me be mea la e hoomakauhau ana lakou no fea nee mai imua." Maliope itio o ke kali ana o bo kekahi manawa me ka hakilo pono aka i ke aoo o ka oee ana mai o na koa, aia hoi, hooho ae )a i* mt> ka leo nui ika i ena. " £ hoomalu mai ia makou, ebe Akua o Ziooa ! O! \iani ka eehia weliweli o keia maa mea i ike ia aku ! — l Eamailio mai la oia ia Ivanaho "0 oa koa e oee mua mai nei, ke lawe pu mai nei lakoo i oa pale nunni i haoaia me na kaola laau; o kekahi a>au l&lani koa ke ukali mai la mahope o lakoo me ka lena ana i ka laUou mau kakaka—-ke hoala ae la i ka lakou mau kakaka e pana l —E ke Akoa o Mose, « kala mai * na kanaka au i haoa utai ai!" Ma keia wahi ua hoopilikia koke ia mai la j kana hahai ana ae ia Ivaoaho i na mea hou ma ke kani ana na hoailona o ka boo- ] uka kaua ena,-oia hoi ke kant kapeiiii ana o ka leo oaa pe piihi, a i pane ia mai e na Iw. ne na o-Ie ma na uliii a pau o tta pakaua, a aa awili pu ia mai la me ke kaoi ena o kekahi mau paho hookani keleawe, be mau hoike aoa keia no ka pale aku i k* kooākli.a mai eka eoemi. Ua haipu ae la hoi me na leo aluaoa o oa poaii kauil elua; ® ka poe mamho oaai o ka pakaua, e kahea ana lakou. " E Saha Geoki, no Enelani h»fK>!ī!" ao oa poe Nopemaoa ua paoe *ku la lakoo me na leo kahea nui > ks i ana, " En ] avdmt de Btacy ! —Beau seatU ! Beau-ieani— Forona-de-Bufa a la reseou*se —o keia mau kahea aoa, oi» aa hooho kaua ana no oa alakai ekolu o k» lakou puaii.

Upka o keia ws » pihepihe «w*®ei, o« wa ako ia l»kD o ks ululaau i na wawalo leo, ua h«* pu n>ai la hoi me n> lro knpioai © oa awawa, oa pnia po ka lewa i fca ikuwa me be 11 uwalo leo ooi aaa la aka lawakua i ke kola o Kenwo." Ai ka hoomaka ana e boolale i oa !'ii g ,a oi," aole i halawai like ka pomaikai i na aoao elua, ao ka <nea, o ke kowa«ka& a ha poe o ka ulplaau e kele mai aoa aole i htki ia aku ia wahi « oa paa a ka poe pana oloko mai oka pakaua, ua haule poko!e iho la ka lakou meu pua. O oa poe oloko o kauluUau; ao ka maaawa loihi feo iakou ooomaamaa aoa e paaa no ke kahua loa, a a«i kalu toai u iakeu e aoho āoa ma oa kae 0 ka ululaau, a me na wabi hoi a lakow i oee maa mai ai, ui hiki loa ia lakou ke paua mai iue WBbi a pau o ka pakaoa, mai koo» ana niili o lak>, a blki i na ulilī oluoa loa o oa aleo o ka hale kakela; be nao hulaaaa kehi ku la mau wahi mamao ao ka lakoa mau pua paoa Nolaila aole he* wahi nalo aole hoi he mao iaiha m&kalua o ka pakaua ameka hale kakala i koe ī ka paaa ia e lakou; aole e hiki i kekahi koa oloko o ka pakaaa ke ko_fe»ike ae i koaa kino i hookahi kapa»i ke «bl,fTk« aaiwi oia i ka pua, a i ole ia i ka maa, ame na mea hoooou e ae. Iloko o keia wa i haomaka aku ai na poe o ka ululaau i ka pana, ua like ka hiolo Bna o aa paa me he aa hau hekili la o ka hooilo; qa lele pa kanaha mai i kū jmuqsw& hookahi i «• pttka eaiaai imoi jrahi hakahaka o na alili, a peh i na wahi a pau i hoooohoia ai na koa. I keia wa i heomaka ai ka hoooka pana ana o aa aoao elaa, ekola mau am o ka aoao Nor»maoa i ko eaai la a «ake, a be oui hoi kā poe eae i eha. Aka naa, ao ka paulefte Bua»»kt poe oloka o ka pakaoa w> ke kiekie e ko lakoa aua pa, a ae k« paa o ko Ulwa kwlau, aol«la, aolo a lakou mea e ae e mkaa «i, oa hiliaai pa oo hoi lakoa no ka paa •ko iako« eaau knpa kila, a eaa ia mea e Iqm oui oie ai i ka poloo a aa paa; oolaila, u •« mai lakoo um ka wiwo o)e, a maS !a bo hoi e paaa, me ka maa in, ame ka Wwoa ada mai i na ihe i ka poe hikimaa ako eka eoemi. O ka hihio aoa o na pui* toe ke katfewe aea o na mea tea, »• ealewale pe Ihe la ia iloke o ka «lu«0« hooho kaaa aoa, i ka wa e haale ihe ai kekaia kea « Ma a ae kei> aoao.

' flb mi «p at Im mM b(m awn»k* i MmmloMi;" mM •Inoho.— ** «ūi k« iūftfea m* • hM«i Mi ift'a i WlaMkik • i «t«fefte • p«*ni u aui am C*ka Hoia'o ka poe oko* I—-8 ou» bott eko im Tē> *• oluola, f Meiok *i o« e k««bM ia«#ie MpM aalalo. £ mm hon aka ; •Ala*ttk«<Miia'ti,ĪM pah» kkwi • h«»ko- ' kol»a»iaM Mkekaeo." la^ooaMkM««Mi« B*hocm ik« *m na M Uili • ka fj£ka niui, • mm i m «m« • tnnh m»A «m nhl«

" Heaha kau e ike la e Refeeca-?" wahi a ka leo kaeeha o ka oaila eba. " Aahe a'u mea e"ae e ike nei, o na pua paoa walo no e lele ana, aa bele a maaoanoa me he ao po|obiwa U, a qa 'ane poninoiu ko'u mau maka ika oano nna„ Ooa poe na lak»o e pana nei na , aole be ike ia aku." > "He h«na hoopiu enaoawa wale no ia a Ihkua." Wahi a Ivanaho ; "aole e hiki i na poe pana pua ke lanakila matuoa o na paia pa pohakn laa aale lakou e hoouka pono mai i kekahi mea e pio ai ka pakaua, aole e pio ia lakoo keia hale kakela a me kooa pakaua manoanoa. E nana akuoe i ka naita 0 ka laka iupee, e Rebeca oaui, a e Ike hoi 1 ke aoo o kana hoonka ana, no ka mea, e lik<* me ke ano o ke alakai pela auanei kona mau ukali " | " Aoleo'u ike aku ia ia," wahi a Rebega. | "He hoailona ino ia;" «ahi a Iranaho, i " ua puhia anei oia mai ke knau ae o ka hoe- ■ uli i ka wa i puhi ikaika ai ka makani ?"■ [ " Aole ! aole oia i puhiia e ka makani !" ; wahi a Rabeca; " Akahi no au a ike hoo lia ia, ke aiakai oai la oia i kekahi puali kai naka. Ua kok »e loa oia ina i>a haua ow»[ho loa, aia malalo aku o oa ku kiokio o na bariera. Ke huki la ine laau olili o ka bariera, ke kna iho la lakou me na koi. O ko> ] na hula eleele kiekie, aia ke pulelo ae la maluna ona poulu kaoaka a pau, ua like me | ka mnnu koraka maluna o ke kula o na heana make. Ua noha mai ia ke kauwahi oka pa ulili laau—ke hoomaka mai la e naholo kiki mai iloko, ua hooknemi hope ia aku la nae ! O Foronadebafa ka meff mamua ona Noremana e hele la e kue ia lakou ; o kona Wno puipui ka'u e ike nei. Ke lulumi tou mai la na kanaka ma kahi ooha o ka ulili, ua halawai lim6 ke kaua ane ma uawshi naha nei he kauaka ame ke kaoaku. Ke naholo kiki hou nei na kanaka ilaila ua hele » puukiuki iauna ole." Hooho ae la o Rebeca me ka weliweli, "O! « ke Akua o lakopa ! ua like nai' ka halawai ana o na kahawai ikaika elua—ua like me ka aleale ana ona moaaa elua i m puhi aaa a na makani kue !" Huli e ae ia koua mau maka mai ka nana ana Vku ī ka puka aniani; me he mea la aa ane hiki ole ia la ke hoomau loihi akU i ka oan» ana i ke kāhua weliweli e like loe keia.

" E nana hou ako e Rebeca;" wahi a Ivanabo, me ka īke ole ike kumu o ko Rebecn

hoomaha ana." Ua akakuu mai la ka pana ana a ka poe pana pua i keia wa, oiai ua halawai lima ke kaua aua—E nana hou aku; aolo he nui o ka weliweli i keia manawa."

Nnua hou aku la o Rebeca, a ma ia manawa ao i puaaa hou ae ai ia. "I oa Kaula Hemolele oke kanawai 1 Ke haknka lima mai la ka Forooadebufa s»e ke Naita Eleele naa kaoi aoha okn bariera, a ke buro aiy mai la ko laua mau ukali, oiailakoa e kakaH mai aoa i ka hopeaa o ka hakaka fcoa.—He oiaio do aa hahau mai ka laoi i ka hoopai oo ke« ia hana hookaamaha wale a aie ka hoopai | pio aoa ia kakou : " Ia wa, hooho ae ta oia me ka leo ano maule, me he mea la ua ane hoopau hiaiwawe ia hona nooooo e ka eehia ehaeha noi. "Ua haule oia I —ua haule iho oia !" ; .... > — " Owai ka i haule wehi a Ivaaaho; | " ma o ka iooa la o ko kakou hoaoo, e hai mai ia'u owai o laua Jtai hauleilalo ?" | " O ka naita eleele," wahi « Kebeca me ! ka leo nawaliwali. Aka, ma ia maaawa ko- j ke no, ua hooho hou ae la la i kona leo I ke kiekie <)J>oli nui, ika i ana. " Aole ! ao- j le oia i hioa J E hoomaikaiia ka iooa o leho-! va o na kaua, «ole oia i hiua e like me ka'u | i maoao bi. Ub ku hou ae la oia iluoa, ake ' hakaka mai la me ka ikaika, me he mea la j be iwakalua kaoaka ka ikaika iloko o kona | lim« hookahi. Ua hakipu kaua pahi kaua, I a i kuiou aku oia e lalau i ke koi kaua mai | ka lima mai o kekahi o kooa mau koa. Ke : hoekuemi hope mai la oia ia ForoDedebufa, [ me kela a me keia mau haana ana o kaoa \ koi. Ua kunewo mai la ke kaoaka nuaui a \ ke hikaka la me he kumu laan oka la mala-1 lo o ke koi kila « ke kaoaka kua laau —A !! oa hina ! ua hioa oia ilaila ? " O Forouadebufa anei ?" wahi & Ivanabo " Ae, o Foronadebufa," wahi a , " ke naholo kiki aku la kona foe e kokua ia ia me ke lemepela mamua o lakou. No ' a paapu loa ana aku o. ko lakon mau koa oia ke kumu e kakali iki mai la ka oait& eleele. Ke kāao oui mai la ia Fo{oaadebafa iloko o ka pa." " Aole aaei i lilo i na poe mawahe ka pa nlili haheia !" wahi a lvanaho. | " Ae, ua tne Klo ia lakon ! Ke hoouoo kaaa ikaika mai iv lakeu mawaho mai o ka pa; ke kukulu ae *• aekahi poe i na alapii;< ke pipii ae la hoi kekahi poe me he auna naIo meii ia iluaa o n» laan, a ke kaa ta lekabl maluoa ibo ona hokua o kekahi—ke hoe* noa ia ibo la na pohaku a om na laau aaalnaa o ko lakoa mau poo e ka poe maloko nei o ka pe. Aka nae, ika wa i loaa ai fce|ahi poe i ka dia u« lawe koke » aka le na kahi : e • komo mai la he poe ko lakeu wa | hi—O !• ke Akaa e lehova, ne baaa nai ka oe i ke kanaka ī ku (ike aae kou ano, me ke- , w *e la e hoeeaaieoino ia ai e aa lima o ko lakon sm« hoahaaaa." ' " fifai menao ee pela e Rebeot," wahi a ; ivan«he; " aole keia he «ra se ae meaao aoa oia aao. £ aina ake, eka aoao hea la ka 1 heekaeai hepe ia, a e ka aoao hee hoi ka i aee aua aka .?* Naea aka:'la e Rebeoa a hai oaai la. "Ua | pen m alapu i ke kiola ta akn la a a* poe ekjfc® aei o ka pa.ua pepe iho la kekahi poe koa aalalo o ua aau aUpii eei mm he maa ' bmo lii i paki ia omUIo » ae Uaa.

: Ua oi t« k« *i«ifcai q tee kolana o fca -poa o loko nai. 9 Ma'pa mamoa o ka f*e loawaho mai o ka pa."

. Hooho ao la o īvaaaho i k;a jeo-me ke aoo bo«ikaika ana. " E kokaa nai no ■ makou e

Sana Geoki! e hohe wale ana anei keia poe kon ano hoohoihot wale no i ke kana, aole ka be koa io. Atd>ea la ka aaita o ka laka kopee? oia anei kekahi i hohe wale aku?

I aku la o Rebeca. " Aele o lakon aoo hohe wale, ua ku i ka oiaio koa a me ba wiwo ole ko lakou mau heieheleaa i fta nana Bku !—O ka Naita Eleele ke-hooko-kohe aiai la oia i aa lapauwila waho o ka pnh.a pa me kana koi nui e paa aoa i ka lima O! nani ka halulu hekili o kaoamae haunal Ee kaa mai la oia ina pani ame na kaola manoanoa o ka puka pa o kn bariera. Ua lohea ka leo o kana koi melnna « na ikuwa leo e- ae a me na hooho kaoa ana. Ua hiki no pahā ia oe ke lohe aku i kela koele ikaika aaa. Ee hoonou la iho la maluaa oua na pohaku a me na kua laau nunui, aole nae ona manno ae no ia mau mea, ua palepale la ae me he mau opala la a i ole la rue he mau hohimanu (a !"

Ala iki ae ls o Iv<nialio īlana mai kona wahi moe ae, a puana ne 1« me ka piha i ka hauoli. "Ma o Sana John la o Acre, ke lioomaoao oei au, hookahi wale no kanaka ma Enelani nei a puni e biki ke hana i na hana koa loa e like me keia. Aole he mea eae e hiki ke hahau i kana koi e like me keia."

"Ua haalulu na kukulu o ka puka pa, ke naueue wale inai la ke pani puka," wehi a ke kāiKauiahine ludaio ; " ke owa mai 1« 1 0 ! ua lele ae la me ka ikaik» i kaua hauna koi 1 Ke naholo kiki aiai la iakou iloko o ka pa ulili. Eke Akua ! —nani ko lakou hoopuehu liilii ana i nn poe o loko o ka pa kaua mai ko lakou wiihi i ku ai,—a ke kulai ia oku la iloko ona auwahu. O ! eaa kouake ina oukon he poe kunakn no ka pōno, e pono ke hoopekele i taa poe i hiki ole ke kue mai!" Pnne msi la o Ivanāho me ka hiaai nui " O ke alahuke hani !-—ke alamii e hiki si ke komo mai iloko nei oka pakaua. Ua lilo anei ia lakou ?"

"Aole," wahi » Rebeca, ua wawahi la aa alahaka ia eke Temepela, mahope iho o ko lakoa komo ana niai iioko oka pakaua. He kakaikahi wale no na poe i pakeie pu mai me ia iloko © ka pakaua.- Ke lohe aku >a no pahaoe i ka uwe a me ke kahea noakeea ana o kekahi aoao, a oia ka hoike maopopo lea naoa e hai aka ia oe i ke bdo o ke kulaoa n kakkhKaoao Auwe e! ke ike nei au he onea aee hiki ole ia'u ke hoomaoawaaui i ka oaoa aku i ka hopeoa o ka lanakila mamua o ka wa e hoouka kaue ane ; he oi aku keia o ka a ea weliweli."

" E ke kaikamahiue oluolu," wahi b lvanaho, "e nana hou ahu oe i kaano o ka lakou hana i keia wa — aole keia be manawa kupooo e »i no ka hookahe koUo."

I mai la o Rebecß, "No ka maoawa ae nei i Lala, ua hoopuipui iho ko kakou poe hoaaloha ia lakou iho maloho o na pale o k» pakaua owaho )o», kahi i 1 īlo ia lakou nia ka ikaika. Ua kupunp lōa ia walii po ka hooniaitt «na ra lukuu mai oa ibe atai a ka enemi." ' Puana ae la o Wilifereda ika i aoa. "Ho oiaio, aole e hooki wa « una ko kakou muu hoaaloha i ke kaua, ka luea a lakou i hookahua ai me ka nani a ine ka hanohnno, b pela auanei e ukaliia ai e ka pooo ma koua hopeBa. —Ke paulele nui nei au me 'ka mauao a pau i ka naita maikai; ka mea nana ke koi kaua i wawahi iho i ka iho o na laau oka a me oa kaofb o ka hao ; oia |hookahi —ina paha olua mau raea naoa i hana i keia liaua koa wiwo ole, —o ke «upee laka poepoe a me na iaola hao oia ke kahoa hakaka o na pahikaua, ina la ua ike ia ka mea luaole nana e houpuka aiai i ka hopena laoakila hanohHno. E Rebeca, e nana hon aku oe i kekahi mau ho#ilona e ae maluna o ka Naita Eleeie ?

" Aole he mau hoaīlona e a« o ka hanohaao māiena on#," w«hi a Ite ksikamahirie ludaio ; " y be eleele wale no oia mai luna a lalo e like me ka eheu o ka manu koraka o ka po panopano Aohe mea eae a'u i ike aku ai nona; aka, ke manao nei au, ma o keia ike mua ana o'n i kooa ikaika iloko o ke kaua ana, e iiiki no ia'n ke ike hou ako ia i» iwaena oua tausani koa o ka poe ika»k«: Ua holokiki aku oia i kahi makolukolu o ke kftut. me he mea la i kaheaia mai no ka ahaaina. Ua oi ae keoa ikaika mamua oka ikaika kaaaka maoli. Me he n»|a la ika nana aku aa awili pu ia keoa maaae ahiba iloko o kana <aau haena ana a pau i ka enemi, oa hahau hapa iho i ka mea n&waliwali a hpomahuahukae hoii ka n>ea ikaika, aole i palalelaie'e aoa* like ake i ka mēa oawaliwali » me ka mea ikaika, ua haawi like aku oia i ka eha kapono i kela a i keia, s hoopakele aku i ka eoem>i hiki ole ke kue m»i.> Ua hoike lea mai k» Akua iloko ooa i ka hewae ka luko wale aku, a me ka bookabe ana i na koko h&k ole. He weliweli ika naoa aku i kona ikaika tna ote, aka aae, be mea naai i ka ike ana e bik ; ae i ka Kma a me ka pouwai o kfrkanaka hookahi ke lanakik maluoa ō na baafri kanaka."

*' E Reb«ca," wahi a Iraoaho; " na pg ß a poao ia e o* oa l'iohioo* o ba noaU malaoa o kou p«?a hoomanao i, —i koia naoaw» e boo«aha asa p&b* lakou, a i ol« w « hoomakaok«« «it« i tltktk« e kiki «i ke kol« «nai m«Kiaa oka auwaha. K« hai «k« ««« ao ia oe • ke kaikaeahiap, «alalo o ke alakai «lik« «m koim, ka n»ita.hoi aa i of«lo mii oH, aol« mau hoaito»««ak«« « loaa, ao!« hoi fae naa« bsoi>iMh«i ia i m pouirai o koaa Mu k<« ; ia« •« wahi • pa« » koolole ha«(i ia mai ai « k« pihkia. E« hōohiki aei aa •« k« iaoa e kaa ohaaa—A he hoohiki aei hoi m« ka ioe« o kuu l«de iWm aMemae, e «Ho kae kooow» a«waa*i aaa,iMt o im •naikahihi paa p«o h« ani, M»st « ku« hoooMeawaooi ««« i h««> kahi la feo k« bel« ole ana i ke kana lua ka tMO «teti i«ita aaikai, iloko o aa kaaa «aa « >«te iho ianae k«ia ke aao " (lAipaa)