Ke Au Okoa, Volume VII, Number 33, 30 November 1871 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI!

Ka Moi Kaulana o Geremania.

HELU 6. Aka, o ke Koiki Aiii Frītz, aole i fike kon» ikaika me ko kona makuakane i ke p»ie ana aku i na hnawalewale iuo ann o keia Blsalii o Polani. He wa>e no k» nui o kona mau makahikiia maoawa. Mai kona wa mai, aa malama maluhia loa ia me ke ao pono loa ia ma na alakai kupouo ana. O kaua helehelena, ua puia eka naoi. tne ka p;ba i ka Loihoi a tne na eleeleu kupoao, e hiki ai iaia ke mohala ma kela a tne ke;a aloalii ona aupuui o Europi. Ua apo pinepineia mai oia, a ua waihoia mai imua ona na kumu nui a pau loa e boomabele aku ai iaia iloko ona lealea ino lapuwale. Me ka hoomauia o keia mau hoowalewale ana konn haule aku 1« no ia mawaena ona wahine. Ma keia hnule ana, aole kekahi mea hookahl e hiki ai ke hoopakale hoa ipai iaia iho; a ua kau he alina maluna o kona uhaue e hiki ote ai ke holoi ia.

O keia, b«aksi makaikai i Deresedens i hoopoioo al }b Fritz, ua hookiia ma ka 1» 12 o Feberuari. oaa abusi aoa oia wau pule ebn, ke.kamu nui ia oaoa i &(ako I ke keiki «liima oa nāea e hookikohu ai i ka luoa oiaikai o ke keiki alti, a na ia mee no hoi i ho«iwahua i kona mau la. I kona hoi una mai i Potsdama > na loohia oia i ka mai, uan<i i hoonawaliwali i koaa ola. Aka, ua huli oae oia ma kz #ia e iho ai ilelo, no ka inea, o kona man hoa'loha ia manawa, o lakou no ka poe ana i koho ai i kulike mo kooa ano hou. O keia ano hewa hou a ke keiki alii i lumai ai iaia iho, aole no i»"i haia ae mai ka ikeia aoa maī eka maka aeto oka makuakane. Oko

ka moi makemake mua ole i kana keiki, ua hoonuliia ae i hoowahawaha a ine ka inaina aku i kana keiki.

Aka, ua hoomau no nae ka makuahine | moiwahiae i ka manao no ka mare papalua. Ua lilo ka nohoalii o Enelani i kona kaikunane ia Keoki II ia m*M>awa. O kapa keiki 0 Ferede, i uiaaaoia ai i kane na Wilehelemioa, aole oia he punaaele aa kona makuakaoe, ā aohe oia iae ia.eholoi Enelaai Ma ka malama o Mei, 17*28, ua hiki aku oia 1 ka iwakalaakumainak&hi o kona mau muk&- : hiki. E nobo palaualelo waīe ana no oia i ma Hanovera me ke aka aui a me ka uluhua } i ka mare ole o iaua me Wilehelemina, ka j mea nooa na makahiki he umikumamaiwa ia i manawa. Ua ano kamaīlio malu a hooholo like me ka makuahiae o Wilehelemioa, e hele malu aku oia i Belina, a malaila oia e mare 'malu ai me ke kaikamahine alii; a waiho aku na aa makupknoe e hooponopono i ka hihia o ia mare malu ana. Aole n«e i hookoia ia manao, no ka a>ea, ua kue o Wileheleuniaa ! ia ano hana. lua malama nei o Mei, h»le i mai la hoi ka moi o Polaoi e ike ia Ferede rika Wiliama. Ua hele mai oia mc ka huakai nani nui. Ika makahikl i hala iho ka : make ana o kana «oiwahine, a he kaoalima kumamalima ka noi o kona mau makahiki ia manawa. Ee kumu nui o keia huakei a ka moi o P'-I.iii, i hele mai oia e noi ia WiUh<iem'n» i moiwahiae nana, a ma ia mea e uoohnipuia ai o Perasia me Polaai, a e hoo- ! koia ai o kekahi oaau knmu pili a.upuni aaa i ! nanao ai. Ua ano elemakule ua kaoaka moi' oei no ka noi o kaaa mau h»na leaioa i haoa ; ai i kona oaau la opiopio. Ua iaweia mai oia iloko o ka halealii o JBelina m&luna o kekahi noho nam i haiiiia me na lole veleveta ulaula i kinohinohiia mc □a gula. Aole i komo iki iloko- o Wilehelemina ka manao uo ke kumu nui i hiki iaei ai j 0 ka moi o Polaoi; aka, ua puiwa aoo c wale | uo kona mau maaao i ka haka mau mai o na : maka oua moi aei o Polani iaia. No kahi oau maaawa, aia no ke Kaiki Aln ma kona i keeaa kahi'e noho ai no ke ano onawaliwali | 1 loaa īaia. Ma ke koi a kona makuahiae, t ua palapala aku la o Fritz ia Caroline ka moiwahine o Enelani, e haawi mai i kana kaikamahine la Ameln; a me kana olelo paa. aole oia e mare tki aoa i kahi wahine e ae. ke ole oia e lawe ia Amelia imua o kc kuahu i wahine nana Aole ike iki o ka mc i keia mau hana hoohalua a ka .soiwahine me kana keiki, aka, ua hoomauia m kona hulm iaia. Ma ka papaa na i kahi manawa, hc uhania me ke kookoo ohe ua Hooilma Alu uei, a i keka|ti manawa, aole e haaaiia i ka ai. Eia malalo iho nei ka palapala & Wilehelemiaa i lawe ai imua o ka moi mai kona kaiknnane aku, . kakauia ma ka la 11 o Sepaiemah», X7*iB, penei ;— ** E kdu Ai >'»*. :—AoU» au uo kahi ms««wi loihi i oianao e liaokokoke mai i o k«u I», kekahi kumu o u no kou papa ana raai a'u, a o k« kumu uui j

nae, no ka inea, ua min»o no au aohe e hookipa kupouoia aku an«; a ,no ka makaunia he kumu anei ia e hoala mai ai i ka huhu o kuu makuakane aīōha, nolaila, ma ke kakau palapala ana waa i maaao aku ai e halawai tre oe. s " Nalaila, ke noi «ku nei au ia oe, e al>o- ; nui mai ia'u ; a he Wki ia'u ke hoopuka ma- j anei, oiai, ibo o ka noonoo loihi ana, j aohe i loa.a iki'i ko'u lunaikehala kau ,wahi | hewa uuku, e hiki ai la ia'n ke hoahewa ia'u ; iho,. Aka, ina ua hana au i kekahi mau mee» | e kue mai aua i ko'u ike «na a.me ko'u noonoo, a oa hooliloia ia mau isea e iiuhu mai | ai kuu iiiakuakane ia'u, nolaila, msanei ke | uoi aku nei me ke ano haahna o ke keiki i hana hewa e noi akn ana i ke k»laia mai, a me ka manaolana e kapae ae kuu makaakane i na inaina ino a'u e ike mau nei me ke kaumaha ma kau mau hana a pau loa ia'u. Aole e hiki ia'u ke hoomeemaa ia'u iho m» in eno, oiai, ua lana nui ko'u inau manao he makaakane ahonui ko'u, eia nae, ke ike nei au i kona ano e. Ke paulelē nei, ame ka manaolaua, e noonoo akahele kuu makuakane no keia mea, a e ahonui hou mai ia'u. Owau no kau kauwa haahaa ma ka hoolohe a me FEREDBRHtA." I ka heluhelu ana o ka moi i keia palapala a pa>>, ua houuna mai la oia i ka palapala

pane malalo nei : — . " 0 kou ano hookananuha aloha ole i kou makaakaae, no ka mea, i na wa a pau loa a ka makuakane e hana hi i na mea t pan, he mea kupono i ke keiki ke hoolohe mai i ka inukoß, a hook » ma na mea a pau ekauohaia »ku ai \am. Aoie o'a makeioake i ka kei<*i i hoohilihila iaia iho, aohe hiki ke hololio a ke kipi»; a eia no hoi he lepo kona kino, he hoopupuku i kona lauoho me he kaoaka hupo la, a aohe oki a poke kupono mai. 0 keia mau mea a pau, ua papa aku au no na tauaani manawa, eia nae, aole i malama ikiia ia mau mea. O kekahi ano ino hou oo hoi' ou, 0 ka hookano, aohe kamailio* kupono me na mea a pau i mahalo ja tnai e ka lehulehu. Ferederika Wilum» " Eia nae, na hooma uia no na mea e pili ana 1 ka m»re pnpalua, a ua lehulehu wale na manawa i hapaiia na hana hoohalua no ia mau me». Ua (ehulehu wale ka poe i kii mai i ka lima o Wileheleaiina, a ua nui no hdi na kamailio hui mare i« 6na no Frtta Ua hapai mai la o Feredprika Wiliama i ka manao m«reia o Wilehelemina me Ferede ke 'Lii o Wal?, a o ka inaie ana mawaena o Fr tz me Amelia, e waihoia no pela aohe muke hoolioloia. Aka, hoopuka mai la nue ka moi o E«plivtii roe 4e ano eleu nui, " Aol?—

īaa, mar« kak& i keia manawa, alaiia, aohe no make hookoU o ua naau a»are nei." No kfria mea, ame ke ano pane kikoi

ana 'mai a ka moi o Enelani, tia hooulu ia ko Ferederika manao huhu i kona kaikoeke, ka moi o Eoelani. Oiai, oua moi nei o Perusia a me ka moi o Enelani, be mau hoa paani pu laua i ko laua mau -' a liilii no ko laua hanaiia aaa, eia nse, ua ulu inau mai oo na manao hoowahawn'ha o kahi i kekahi. Mai ko laua ruau wa opiopio mai, ua olel-ia, aole loa e hiki ia laua ke lokahi a ke hooholo like ma kahi mea a kumu hookahi paha.

I ka waenakonu o lanuari o ka makahiki 1729, hele aku la ka aioi i k& uhai hoioholooa me kona mau hoa, a lawe pu aku la ia Fritz me lakou, a ua moi nei no i ike ai o kahi ia o na inea hoowahawaha ioo loa a kana keiki. O ua huakai imi holoholona u«i nii ua aiaa ahiu ia Brandenburg a me Poaierana. Aia malaila he mau tausaoi lehulehu wale na puaa a lakou e uhai ai. Ma ke ano mau o ko Ferederika alpakiko ana, aole oia e ae īki e hoomaunauna wale ia kahi paona puaa hookahi. Mai keia ohai holoholona ana iwaena o na uluha, na wahi poho a nie na wahi iooino a pau loa, hoi mai la oia i Pūtsd*m, a mahnpe koke iho o , loohia ia iho U oia e ka m«i, No ka maa mau i ka iou rama ana, noUiU, ua lo*» iho la iaia ka inii hai ino n>ā na kapuai. No ka hui mo !oa o ua mai nei, nolaila, ua loheia kona u uwe leo nui aoa, Aka, iaia -nae iloko o kei« oiau hoehaeha nuiia ana, ua hoomau no oia i ka hapai ana i na oihana hooponopoao «u--puni. Ma keia mai ana o ka moi he elima pule ka loihi a maha mai la Iloko o keia manawa o ko ka moi loohia ana i ka m&i, aia kahi mea kupaiaoaha i ha> naia maloko o ua ohaaa aln nei o Pero»m i O ke kaikamahine alua o Feredffika lA>uisa, j ua hoopalauia oia e mare nie lta .MaiquiH o ! Aoapaeh Aka, e hookuu nae kakou na ks» j Wilehekinio* paiapala e bab«i mai no ia mea: J " Ma ka papaaina, hai m#i lā ka moi I kn ; moiwnhme, ua loaa mai kana niau palapaU i mat An»pech mai, e hai nui ana ka Mnr<}u's Opiopio, e hiki msi »n.i oia i Belina 01 k* ;naUma v> Mei; a o M. Rremcr e hiki mua = m»i ann oi» me ke komo maie Niaau ae la > oia i kuu Haikaina, sna he loao h*u '.i u no ; koiis puuwii, & pehea ia kt> ano «na e hoo- ; .mi p.m,' *i : iiii'e, ke liiki n»*i i ko j l*u« « msrci> hi Aki, pānp m*i kaikain* me Ke «iki ): >. k.i!n«r,i oJe, ' K malama uo au i ka'a papa&ina i oi ao ka mailai ;

mamua o Uo kau; a iua he in*u keiHi ka'u, ! aole au e haoaioo ia lakou e like me oe; a aole no hoi au e hmiai i kahi mea a lakou o i hooĀnoawaha ai e like me keia/ . j "No keia mea, oa huhu loa ka moi,' a ninau Lūai Ia i kuu kaikaina, ' Heaha kau men ; e olelo nei ? Heaha ka mea i kue aku ni | ka'u pupaaina ?* j " 'Eia ka mea i koe,' wahi a kuu kaikaioa, | ' aohe mea maooa pono ma kau papaaina, a ;o na mea ai rnd)unt be kupoao wale ao ia i | na mea bu e makemake hookahi ai ' "Na ke<a olelo pane a kuu knikaina i ho- j_ [enaeoa loa i kooa huhu. a haule poaoi mai i ia koua iuaioa m«iuna o tuo kaikuoane b me ; a'u. Hoooou mua nai.la oia i ke pa i ke poo o kuu kaikunane; alo ae la la bala, & pela pa no hoi kana hana mai ia'u. . Noke aku la oia i ka auku i ka moiwahine me ka hoahewa aoa i kona a» pono ole i ka pane ana o kanß mau keiki imua o laua Me kei» mau olelo nuku oia i hoao ai e wawahi i na pa iluoa o na poo o kaoa mau keiki. " Mahope iho o ka huhu ana o ke 'Lii, ua haalele iho I» mukuu i ka papaaina. Oiai, ma kahi e ku ana o kctoa noho ana e uoho aoa, makou e hemo aku ai m<»i ka rumi ajna aku, a i ko'u puka aaa aku, uhau mai la oia I koaa kookoo uui, a ioa aole e hala, ioa wau na make loa. Ua alualu mai oia ia'u maluna o kooa noho huila k«a, a io» aole ko'u konio o aoa iloko o ka rumi o ka maiwahine, a me ka houlolohi o ka poe na lakou e kauo aoa ; ina oo ua loaa au." la ahiahi no, ua mai ihola ō Wilehelemioa me ka fiva a rne k'a nalulu. Aka nae, mē ia j ano ooawaiiwaii no, ua konoia mai U oia e hele raa ka hookipa alii ana. I kekahī kakahiaka ae, ua oi loa aku ke ino. Ika lonn ana o kai moi no ia mea, i mai la oia e hon inuia me ke kiaha waina nui. Mahope koke iho, hoea"maoli mai la ke aoo o ka inai, he puupuu liilii. Ua nui ka pioloke a me ke kaumnha o ka maoao o ka moiwHhir,e no kona makau, malia o oia ao me ke sno liualinH o ka helehelena, a hoownhnw ihaia e ke Keiki Alii o EneUni oia ke aoo i wahine maīe nana. Aka, ua poainikai nae, aohe w#hi manuheu i loaa mai iaia i koaa poh.la aeiii mai.—Hopkna o jia MAnELK Akahi. . (Aole i pau.)