Ke Au Okoa, Volume VII, Number 37, 28 December 1871 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANAHO!

BUKE 11. MOKUNA X. " Iwakalua dala no ka loakini," wahi a ke'lii powa,—" E nobo nialie oe e laaaka i ko'u wa e kamailio ai. na'u e knmailio pu me ia no kop poao. E Aymer, ina aole na dala he iwakalua, pehea i ku ihoiho kukui dala -e kuahu ?" Hooikaika hon mai la o Is«ak& e keakea ī keia olelo a Lokele me ka i ana " A-ole pela e Dicons Len» Kokaka maihai."

" E ka lodaio maikai—-e ka holoholona maikai—e ba mu koio maikai o ka hooua !" wahi a Lokele, me ke auo hoonaukiuki ia; " ina pela oe e kamailio ai 110 ka hoop&kele ia o kau kaiiamahine, a me kooa maluhia, ma o na laoi la, e ohi no au i kou mau mea a pau i loaa o ke ao nei mamua ae o ka pau ana o na la ekolu." N r o keia mea, kuemi hope mai la o laaaka a noho mamnle tho la me ka hakanu o ka ma/iao. Paue aku la ka Prior me ka ninau ana ia \ Lctkel«. " Heaha ka uku ao k&'u hana aoa i keia mea ?" I aku ia o Lokele "Ika wa e hoi mai ai o Isaaka me ka ae ia o kau uoi ke hoohiki nei au m» o Sana Hubata la, he make- ' make au owau ke ikemaka i kona uku ana ia oe ma ke daia maoli." "Oa pono," wahi a Aymer. "E ka ludaio, hookahi mea nele ia'u i keia wa oo ka hooko ana e hana i kou pono, oia hoi, e haawi mai i kou buk® kakau i kakau aku ai au i palapala ia Boisa Quilabeta o kau peni aole e hiki la'u ke kakau me ia, mahea la auanei e loaa «i ia'u kekahi peni ? e aho kuu hooke ai ana no na hora he iwakalua kumaha mamua o kuu K&kau ana me kau peni." "Ina aole i kapu l ko oukou mau kanawai hemolele ke kakau ff6a ma ka huke kakau o ka ludaio, o ka peoi wale no ka mea i hookapu ia, na'u no e haawi aku i peni nau." Ia Lokele e kamailio ana peia, o kona lena mai la no ia i ke kakake a kaulona ae la i kana pua i kekahi mana nene ahiu e lele ae ana iluna lilo o ko lakou mau poo; o ua neoe nei ka mea mua loa ma ke poo o ua auna nene e lele mai ana mahope; e hoi ana i ko l&kon inau wahi neoneo i na puu o Holedenesa. Aole i emo haule mai la ka nene m«i ka lewa mai a imua o ke alo ponoi o lakou, me ka pua e paa aua i kona kino. " E ka Prior," wahi a Lokele; "eia mai na peni holu e lawa ai no na kahuua moneka 0 lovaala no keia hanen makahiki ae e hiki mai «na, ke ole lakou e kakau i keia maa peni me oa moolelo e ae." Noho iho la ka Prior ilalo, a kakau iho la 1 p&lapala ia Beriana de B isa Gnilabeta, a i paa ana, wēpa iho la ia, & haawi ae la i ka ladai6 me ka i »na. "Me keia palapala e ae ia ai oe e komo aku i fea Pouhonua o a oa laaa kao manao e hookuu m mai no kau kai- j kamahine, ina nae u& lawn ma kon lima na ( uku a pau e heawi aku ai " " E Pr»or t " wabi a_ ke'lii pewa. "Aole au e kaohi Uou i« oe e ooho inaaoei, fae haawi aku oe i ka ludaio i kekohi palapala hookaa aie, ma ke ano ua nkn ia oe eono hanen dala e like me ka hoopai. Ua ae au o ka lodaio ko'u puuka, nana no e uku mai ia'u. j Ina wau i lohe aole oukou i hookuu mii i ke kaikamahioe no keia maa dala i uku i», aole e hiki ia Sana Mari% ke keakea mai i kuu puhi ana i ke ahi i ka Abe o lovaula maluna o koo poo " » Me ke ano pono ole o ka m&n&o o ua Abota aei, kakao ho>i ibo la ia he palapala hookaa aie ao ka oku ana o ka ludaio i na dala eono hanen nona, me ka hoike ana aku ia Boisa Gailabeta oka hoihoi ia mai o Kebeoa i kona makuakane k& uka o kooa ola, i hookaa ia ai e laaaka. " Ano," wahi a Prior Ayaer. "Ke nonoi aku aei au e hoihei ia m&i kuu mao boki a me n« lio, a e hookuuia hoi na hoahanau i hele pn mai ai me a'u. O kr mau komo | lioa hoailooa, aa juela, a me n& lole naui ; ; na waiwai o*ll a pau i haoia ako, e hoihoi mai ī oe ia lakou, no ka aea, ka nkn no ko'a hoepei, a pJK oe ia uku." | " E Sit Pno?." tnbi a Lokele; "0 k&; hoopa& ana i kou aau ho.| mMUt e hookuu ! koke ia no lakou 1 kei» he mea pobo ole ka hoopaa ben a»& i* Ukou Ona ; lio a me aa hoki on, e hoihe* i& aku m ! a paa, me m 4&t* pa »e ken ola e hiki &i ia oe ke hele i ioka, no k« mea, Ue h&aa lokoioo : ks eoa aoe i aa mee e hiki ai oe ke he'e ma ! 1»« »laeai. Oaa Kame lima. na joeia, a me ' - kon m&a kaul& gola, & n«fl oa mea e ae, be j pono i& oe ke haewpnopopo i ke aMkou ; im, he poe keaoka ake oie i ke kahiko oani, •ele hei • ho«haHkdika haaeheao e lika me V Im4M» «ilih i m »m haohia lapaahai» «*t mm"* : ~

ret sacras ia. eole e liiki ia'u ke huike aku i fee ano o ka hoopai do ka lawelawe ana ia mau enea me na lima paumaele." " Na'u e malama ia mao-mea e ke kahuna Prior," wahi a ka Hamita o Copemanahata; " no ka mea, e hiki no ia'u ke kahiko ia mau i e«." ;. " E ka hoaaloha, u i ole ia, e ka hoahanau," wahi a Prior; " ina ke lawelawe 10 oei oe i ua oihaoa la o ka ekalesia, be noi ako nei au ia oe o nana aku oe i kau mau paoe a mt kau mau olelo ana i keia la.' 1 " E ka hoaaloba Prior,' wahi a Hamita; " E ike oe, no ke kulaua haipule haahaa au, nolaila, aole an manao nui no ka Bihopa o loka, a pela hoi i ka Abota o lovaula, ka PrioT, a me na kahuna e ae a pau." " Naui ka like ole o kan olelo, imua a i hope oe e kamailio uei," wahi a Prior, "o kekahi o ua kanaka o keia auo, e lawe ana maluua o lakou iho i na oihana laa, aole i kupono ia no ka oihana hemolele. E poino auauei na uhane o ka poe e hoolohe aaa i ka lakoū naau alakai hewa an« ; tapides pro pane condonantH us, e Hke me ka Vuleg<ita i hoike tnai ai, ' e Uaawi aku auauei lakou i ua pohaku nu ka bsrena ; v . Aole," wahi a ku Peria ; " e nahaha auanei kuu kiui paaa 1010, ke kamailio loihi ia ma ka olelo Latina, Ke olelo aku nei au ia oe, o na kahuuapule liaaheo e like me oe, e

hookelakela ana i na uaDĪ o ke ao uei, me ka aahu ana i qs mea k'umukuaī nuī a me lia pohaku maknmae, e lilo auaoei oa mmi k»hiko naui la lw; mau waiwai kupono 110 ka A;g-upita." Pane akn ka Prior, roe ka inaina ; **He kalinaiipule powa auo e aiaalioe, e®communicabo ros. "O oe, ua like po oe roe ka powa, a me ka heretiko," wahi a ka Feria ; " aole 'e hiki ia'u ke hoopuka aku i oa olel<Ko feeia ano, in* aole oe i hoopuka mai pela ia'u, oiai n»e, ma ko'u ano maoli owau no kou hoahanau kahuna, A e like me ka ka Volegata i hoike mai ai, Osga (jus perpringam, e uhaki no au i kou mau iwi."

" Halo t" wahi a ka leo hooho o ke Kapena ; " pela anei olua e kamnilio ai e na hoahanau kahunapule ? E mnlama hoomahi ia oe iho eka Feria. Eka Prior, ooe kekahī e malama i& oe īho niekjg Akaa, mai hoala kamailio heu me ka Fena —E ka Haraita, e hooknu aku oe i ka niakna kahuaapule e bele me ka malnhia e like ine ha kanakii la i uku i kona hoopai."

Hookaawale ae la ua 'lii powa nei i na kahmiapule, oiai ua mau kahuna nei e hoomaka aua i ka mahuahoa )oa o ka leo hoapaapaa ma ka olelo Latina, me kaolelo hoino aku o kekahi i kekahi maiaolelo kahona. O ka Prior e pane mai ana ia me ka pahee maikai o ke kamailio ana, a o ka Hamita hoi me ke kiekie kanaka. Hooponopono ae la ka Prior i kona mau kapa aaho rne ka hookaawale ana ia ia iho mai ke kahunapule powa mai, a loaa akn la kona mau boā kahuna ukali, kau ae la lakou maluna o ko lakou mau lio, a holo aku Ia me ke ano hopepo, aole me ka uilani mau o kann hololio ana e like me na la mamua o kona hopu ia ana

Kakali iho la nae oia no ka w» e paa ai ka palapala a ka ludaio, me kekahi man ike maka e hiki ai ke uku ia mai ke dala ia ia mai kona pnuku malama dala ma loka. Hiawi se la ia i ka palapala ia Lokele i ailaia rae kona hoailona, me ke kauoha ana o ka inea oana e lawe ana na palapala uei ia ia e haawi ia ai hookahi tausaoi dala kalaunu. a me kekahi mao waiwai e ae i hoike ia iloko o ka palapala. Pane aku la no hoi ua ludaio nei ia Lokele ika i ana. "O kou hoohanau Sevā, aia no ia ia ke ki o knu mau hele papea;" a kulou iho la ia me ke aao kaumaha. Hawaoawaūa ae la o Lokele ia ia. " Aia no nae paha ia ia ke ki o ko mau loa hana?" " AoJe—aole,'' wahi a leaaka; "na 'ka lani e haawi mai i ka hoopai; e poino anei ka hora e ken» ia ai kekahi mea e komo kino ako i ua lua huna la " Ua pakeie nae ia wahi no'o," wahi a ke alii powa. " 0 keia palipaia i.nei ka palapala i kakau ai oe i ka huina o na dala t hoikeia. Pebea oe e laaaka i keia manawa ? e naauauwa anei oe no ka lilo "ua ? kela mau dale? e hoohokaia anei oe ? o keia man dsla he taueani i uku ia no ke oi» o kao kaikamahine, he mea auei ia e inoino ai kou maoao?') Eo ino ae la ka īudaio ilona, a pane aku ia " Aole ! e Dicona, aole I Ua haawi aku au ia me ka manao maikai E aloha auauei oe. Ooe aole au e kapa akn ana ia oe he k'uaka maikai, aole boi e aa e pane aku be kaoakaino." M&mua ae o ko leaaka kah.i ana akn e bele; pane hon aku la ke'lii powa ia ia me keia mao huaolelo. " E mana > maikai uo kao mea i haawi ai • laaaka, a mai haawi i kau dala no ka hoopakele aoa i ke ola okau kaikamahine. E manaoio mai i ka'u e liai akn aei ia oe, o k«ia dala au i haawi ai ao ;Ha oku o kau kaihanuhine, e lilo auaoei la ihe w, a e inoino ai kou manao, lua be rae« i 08 Bi y->i ia iho e puua iloko o kom ka- ' ni a-i " Huli ae la o isw, ka e hele aico roe ke aDO kaamaha m kona „ #lwa ma „ kaoaka powa i hele po «ko , a alakai noea, a pela i komo aka o {«i ko o ka naale Uau loioa. O ka Naita £leelo, ua ika oia 1 keia Ma a pau i haaaia, a ua liio is k« nea ka- ; mī iMko • hoaa noonoo ana, a oia pu 1 ke«a ■»»«• e kaale>« ' -- ■>< *

kalii i hoopuUa aiiu i koon muuao (nahalo no ka o ka olelo hnoholo a ke'lii powa ; a m« kooa ike maka aaa i ke «no maluhia o ke aoaioa īloko oia wa i bx>omalu pooo ole ia e ke kanawai. " E Sir Naita," wahi a Lokele ; " i kekahi maoawa e puka mai no ka hua enaikai mailoko mai o ke kumu laeu awaawa; a o na n»anaws ino aole wale oo ia e hoopuka mai i na hora oka pono ole Aia iwaena o ua kaoaka i komo pu me a'u iloko o keia Hui, he nui na kaoaka i ake nui no ka maluhia a me ka hoopono o ka nolio ana, a o kekahi poe, ua minamina no paha lakou no ke komo ana i keia oihana." " I kekp'ii nae o ia poe;" wahi a ka Naita *• ka'u mahalo ana." * " E Sir Naita t " wsbi a Lokele, " o oe a «ne a'o, aolekaua i ike i kekahi a me kekahi. K« hoomaikai aku nei au ia oe_n-a kou tnahalo aoa mai i ke ano o ka'u haoa a,ia a me aa hookau ana ika hoopai. Aka, elike me ko'a konohia ole ia ana mai e komo aku e ike i kou mau inea huoa, pela hoi oe, e kue ole mai ai no ko'u huna ana i ko'u moa ponoi." " E ke'Ui powa wiwo o(e, ke kala aku nei au i kau oielo;" wahi a ka Naita Elaele, "oa pono kau olelo ana mai pela. Aka hoi, ke iana nēi ko'u niinao, i ko kaua wa 6 halawai hou ai mahope iho o keia halawai aua e ike auauei au i kou inoa > pela hpi oe i ko'u inoa. Ma keia manawa, e kaawale ai kaua me he mau hoanloha I?, aole anei ?" Paue aku la o Lekele. " I hoike oiaio no ia mea, eia kuu lima, ka moa a'u i kapa iho ai, h»i lim» no ke kanaka Pelekane oiaio, i keia manawa nae, he powe. 7 ' "Me ia wahi a ka Naita; " eia koa lima; ke paa oei >u i koo lima rae ka hanoi»ano hoaaloha. Nj ka mea, oka mea, i hana i ka maikai, me ka loaa ana ia ia o ka maua kupono e kinai ihp ai i ka ino, aole wale ho ia i euahaloiii uo ka lanakila ana, aka uo ke kup pu ana kekahi ika ino. E aloha auanei oe e ka powa wiwo ole Pela i kaawale ai ko laua Kamailio. aloha ana—a oia o ka Lakekupee, kau ae la ia mafuna o kona lio kaua iKaika, a holo aku la iwaena o ka ululaao. MOKUNA XI. Ka Moi Keoni—Ke hai aku nei au ia oe, E «un iioaulolia ; He like ria me ke ano nahesa la, Mn ku>i alanui, Ma na wahi e keehi ai, O ko'u mau kapuai nei E moe ena oia mamua o'u. Ua maopopo anei ia oe ? Kine) John. Aia he ahaaina lealea nui ana maloko o ka hale kakela i loka, ua kono aku 1« ke'lii Keoni iha poe hnnohano, a me na kakaolelo akamai a psu a me kona mau kokua n&na e hookau ae ia ia i kn noho ulii o kona kaikuaaan nei O Waladefna Filzure kona Lu-{ na Eakaolelo aleamai, a me kona ageua nui | hoi o ka hooponopono aupuni ana, e noke j an» oia ika hoohulihuii malu iwaeaa o na i 'lii me ka hoomalielie ana ia lakou, a me ka j wehewehe akamai ana hoi i na kumu e koho ; koke ai lakou ia Keoni i Moi no ke aupuni; j e like roe kn mea i kuk;iln akea ia, he la ia e ; poniia ai o Keoni i Moi. Aka, o ka poni j ana nae ia ia i keia manawa, ua hooi;. 'ilua j ia no ka hiki ole ana mai o kekahi mai koo j i hilinai nui ta. Oia hoi o Foronade- j bufn, ke kos o na koa, a me ka makau ole ; j a pela me De Bracy punwai lana malie, a he- i lehelena makau ele hoi O ku hiki ole ana mai o Beriaoft de Bt>iB-v Guilßbeta ka nnita : kaulana i ka ikaiku, oio ke'.ihi mea i kali ia ! ai, no ka mea, oia kekahi o na koo ikaika e ; holo ,ka lakou liana. No ka nele ana j 0 na ma'i naita nei ina ko iakou anaina, oia I k« knmu i a-a ole ai o Keoni e hooko i ka i pou; Moi ana, a pela hoi kona KakaoleloNui i No ka mea, uo ake la ua poe ikaika a pau ei akoakoa' mai i ka wa o ka poni ana, i ole ai i e hopohopo no n i kue e «la mai aua ia manawa, ame na hoohalu* o ae. O laaaka no i ho> nekehi > akt nui ia ha ludaio No ka naea, ma oaala e loaa mai ai na ta«»ui)i 1 la uku panai no ka «aaluhia a me ka noho pono kue ole ia o ua ohaaa ludaio e noho ana ! ma Enelani ia manawa, e me ka olelo ae like i hooholoia mawaena o ka oh&na lu<laio ame Ke • oaa la neī oka poni sn», oia ka la e akuia mai ai na dala. j 0 ka hiki kino ole ana inai o keia poe, ua lilo ia i knmu nui e kali ai ke alo alu o Kooni me ke ano uluhua. 1 ke kakahiaka nui mahope ihe o ke pio J aoa o ka hile kakela TorcknilatoDa, hau»Qwa ia mai la kekahi lono lauahea iloko o ke kulanakaohale o loka, o De Bracy a me Bois» OuilaheU me ko laua hoa oaita aie Forooadebufa, ua lawe pio ia a ua pau i ka pepehiia. Law« aku nei u Walade«na i keia lono a hoike i ke alii Keoni, me ka hoike pu ana • ku, aole oia i hooiaio lea i keia lono, ak«, no ka noku o na koa i hele pu aku me lakou a pau, uolaila, he «inao kanaloa iki kona no ko lakea pakele. Hoike p« aku la in> hoi oia 1 ke kuau o ko lakoa hele aoa i hele e hopu la Oederiea a me kona mau ukali bm ia. Na ka hoike aoa aku a Wala<U«u i ke kemu o ko lakoa kele ana, bo k« powa ia C»4nc*. a m ka poe me ia, akaaka ihn la o Keoai nie ktt lealea Aka mahnp* ibo, boopuka a« I» ea lii nei. nō ka paewaewa o ka aapawai o ka ama, a ai« ka kaelike ole ; no ia k«mu i m»l«bi» 010 ai ka eoho ana o ka lehulehu, a ~-- kanaka. Ua h*« «ale ia no/a panal ow* i kela a m» keia 4noaa% •i»« ia »-•- .