Ke Au Okoa, Volume VII, Number 40, 18 January 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HELIĪ 13. O Wesela, oia kahi kulanakauhale papu o kau wahi okana uuku e piliana ma ka muliwai 0 Rine, ano Perusia nu hoi ua wahi okana la.' Ona okana mnwaeua iho no Hanovera no ia ano Oaaela kekahi. Kauoha ae la ka moi e lawe ia kana keiki na ke ala pakauwili i ka hale paahao o Mitenaw*ede, e kokoke aku ana i Belina; ao ke kumu keia I» «eia 808 ma ke ela pakouwili i mea e ike iiu: de ia ai e na kanaka e ae o kona hoihoi paahaoia ena Alaila, boi msi la ka moi i Belina ma ke aia pololei, a mahope iho oka hoi hopuhopualulu ana mai, hiki <nai la oia i Belina raa ke ahiahi o ka la 27 o Augate, 1730. Oia n» hoi ke ahiahi o ka hoopau ana iho a I.'n 1 kfe kakau ana i na palapala e pale ai ia laua mai tce koiiio pu aoa aku ika hihia hookahi. | lka hiki ana mai oka moi, e noKo hookahi j f * - ka irfli«rahine roa koaa mau rumi, me ke ..oii ana aku i ka hiki mai o kana alii kane, a i kona ike aoa mai laia, o ka huaolelo mua aaa i hoopuka mai ai i kaoa moiwahine, oia nr "Ua hoohiki »ku kau keiki kane iaia iho i kona hopena. Ua paa kau haua ate ia " No ia mea, uinau mai la ka moiwahiue, j " Peliea ? Ua loaa aoei ia oe ka mauao ino e j pepehi aku ai i kau keiki ponoi ? " | " Ae," wahi a ka Moi, " Aka, he make-1 make au e loaa kana paho palapala. CJa 10-f no au aia ia oe." j Komo aka la ka moiwahine iloko o kona : romi e lawe mai ai i ka paiiu palapala. Lawe ; aku la ka oioiwahine i« mea imua o ka moi 1 me ka uwe ana rue ka leo nui, " Auwe ! e ke ! kno keiki t" Wawahi iho ia ka moi i ua pahu uei, a lawe aku la i na palapala a paa oloko. Oka olelo hooaiaka'uka'u a ka moi uo ka make aua o kana keiki, ua hai po- > lolei ia iuai la « na kauwa, aole oia i make, I aka, ua hi.opaahaoia ma kau wahi okoa aku. ) I kaua mau ke.iii i kouio mai ai e haawi aka i ko lakou niau aloha iaia, a i kona ike ana i aka ia Wilehelemiua, ua pepehi iao īa iho la ! oia a io»«le ; a ioai »»-ko oia, i.ia, «ole ō ! Madame Sauefield o hele mai e keakea. i ka-j ua haua. Ua p>oo ua mauao oka moiwahine;! a o na heieheleua o ka moi, ua puuia i ka i huhu euaeiia, A penei h»i Wileheleniina ho >manao ; aua, " Lv luanawa, lioopuka umi la ka moi, aia no kuu kaiknuaiie ko ola la, aka, ua hoo- i hiki uiai nae oia e popehi ana uia i«ia a m.»ke. X;a hoopuka pu uiai uo Imh oia, ua loaa Mīa kekahi mau kumu kupono e oki ai i hona 1 poo ame kona kaiknnaue. Aka, ua boopuka aku la aU imua o ka moi, e hooknu i ke ola o kuu kaikunane, a e mare no au me ke kano aua i makvmakt> ai Aka. no ka haut ° * ī;v'vi ; -3, la'u 1 ' l)i.iv.<ik.i(a.i ;im| «i iii-.M'i; , fcini le.i i.i* li.ii, u.i ~ mai la ku.i u. *,h M.h!. 4 i,i,' .S,.n>u. .i. ī«a .ijili.»«iB. I»'ii i pai.' ae a ika hainaka, iao U ku U i ke alakaiia aua aa v I

Jvatte iipua o ka moi, eha.mao ko;i e alakai »n-i» 0 na {iahn o kao kaiknnaoe a me ki> koha, mahope oiia ka laweia ana B:aC Me ko »no haikoa b me ke kupilikii o kon» man manao i kunou mai ai oia ia'u, me he mea In paha no ka wa hope loa. I kona hiki ana aku imna o ka moi, haule iho la oia m* kona mau kapuai me kon» noi ana aku i kona kula uk»i." I ko Katte hiki ana aku īmua o ka uoi. ua pekuia mai Ia oia me ka uhauia o kona oiaka i ke kookoo, a haoioi mai la ke koko ma koua inau wahi eha mai a p«u. Me ko ka aioi lima ponoi, ohae mai la oia i ka hoailoua hanohauo o ke kea o St. John e kau aua ma kona nmanma. M»hopr- iho oia haua ana, hoomaka mai la kona niaaninau ia ana. Ua hahai aku !a. oia i na mea' a paa loa, a koe o na mea a pau a lakon i knka a | ( aole 'oia i kue iki i ka moi,. • »• me kona ola. Ua nanaia kana mau palapala, a pela hoi me ka ke keiki alii, aohe man wahi mea i ikea e kue »aa ike oia y k;» moi. Ua hoouiia ia'kn la ū» o Katte i k» hale paahao, e hoopaa ia'i, 0 Wilehelemina ho- hope ibo o kona mau haunino ia ana, na h<> ~ioia kona rumi i hale paaiiao ponoi n<ma e hoopani» ai, me ke kiai papaluaia e n'a koa ma kona mau ipuka r a me ka hanaiia ma na ai e knpono ai i ka poe paahao. I kn louo ia ana o keia maii mea ma ke kulanakauhale o Helina, na nui a mahuahup oa nonenune ana ma o a maanei; aua lonu is aku ?jo hoi me ke ano hilahil» ma na alo alii o Europa, no k% p'epehi hoomainoino.ana, a ka moi ia Wilehelemiua.

O uo hooilina nlii nei, ua laweia mai oia m&i Weaela mai a i Mittenwa!de, a malaila oia ī hooleiia ai iloku o kekahi rumi ponli me ka lako kupono ole oloko e hooluolu iho ai. He «no kalaki wble no"*lTS-ftma' ana iaia~o kahi pahu laau kahiko, a ffta ito la kona wahi e noho ai; O Grumkow kekahi o ko ka moi ma'i kuhinn punnhela, a mo kekahi inan luiiiī aupum okua e ilio, ua tioounaia :aai la lakou e ninaninau pono i ke keiki alii uo kana mau mea i haui hewa ai; aka, ua mau no

oia i kotr. 'una ana i na mea a pau loa e pilikia ai o koua mau hoa'loha. No ke aoo hookananuha o ua keiki alīi nei, nolaila, hoopuka aku la o Ommkow, o ka heopai hookomn >n» i kona pua'i iloko o ka huila. Moh» no i paa loa; a ina ota e hoomau loa i ka hoopaakikLana, aiaila, e laweia mai no ke kokua ana o ua mea hoopii mainoino la. Ua hoopuka inai ua keiki alii nei i Jtona mau l;i kmiiika makua mohope mm, oiai, i kona wa i Inhe ni i kela mau haaolelo a Grumkow, ua holo puanuanu ka kona mau aakoko. Aka, ua loaa no nae iaia ka hooikaika «na ae e pane aku ai iaia, penei : " O ka kanaka li'e like me kou ano, he hauoli ka manao t ke kamailio ana no kana mau mei paahana ame kana oihana. Aka, maluna nei o kuu kino, aohe e hiki ia oe ke hoomaka'uka'u mai. Ua hoike aku au i ka'u mau mea a pau loa i hana ai, a ua kampaha kun manaa i ka hai pau ana aku ia mau mea. Aole e hiki ia'a ke hoohaahaa ia'u iho raa ka pane ana Bku i na ninau a pau loa, ake kauaka ino'e like aīe oe " No is mea, honluulu ae la ua o Gramkow i kana m«u pepa, a me kona, msu hoa, haalele mai 1a lakoo ke keiki alii me ka ooonoo nui paha o Grutnk(iw i kona kulnna kuhina i ka manawa e kau aku ai ua o Fntz i ka nohoalii, ma ke ano moi no Peruaia. I keknhi la ae, ka la sia o Sepatemoba, o» laweia aku la oia mat ka lialepaaliao o Mitlenwatde a i ka hale paa ma Custrin, he 70 mile mai Belins akn. 0 ia r«mi paahao ona, he oi loa aku o ka paa a me ke ano kupono ole i ke kulana o ke k®iki alii. I kona komo ana aku iloko olaila, na kalakalaia kona inau kapa koa a me na hanuhano alii ; aom lole ano haahaaloa kai haawlia inai no»a e komo ai. 0 kana mau mea ho.uiauea, kana mau pila a me kana mau liuki'. ua lawe pau ia mai ona aku ; a o ka

mea wale no i hookoe ia tnai iaia, he BaibaU 1 a me kekahi mau palapala haīpule e ae. Ua liaawi wale ia raai uo iaia he umikmnalua k<»neta o k* la i mea e lako ai oia i ka ai,—lu> ' ewalu keneta no kana aina awakea, a he eha man kenera no fca paina ahiahi, 0 kana hi, aa knaiia aka ma kekahi hale kuke liaahaa loa e pili koke ma» ana ma ia inan wahi, a ilaila pu uo e okiokiia mai ai a pau i ka liilii ; n>> ka tviea, noho hi»ī>kmi\;» mai ona e »i pu mi' ke (i a me fca paiii. Kkolu niaiiHWa o ka 1« c «eiie ia nmi ai k;» ipnka o koua keeua «>■» k» ho.iluolu aua. a l»e eli:t wali- nomi nite liain uua ai a pi»tii hou ia aku uo. O koua nimi, iia like pu aku la no ine kona romi niua i hoopaahaoia ai, aohe m»u laki> kupono uloko. 0 na paia, anhe mao wahi mea hoonani, a he kiekie laooa ole l>o hoi na ipuka aniani aole e hiki ia'a ke u ina aku iwaho, a loa* hoi o kahi mea knpono e hcx> hal'i .ii T'.i iiei;» ntni inia he wahi k\i» 1 rk», wHM'I» e p i)._t 1 ka w* K ki .'h k ii Pek 11,.I 1 ,. !., , IUH'.K . :.l :i; ki' kf kl allt 1 .1» '00:1 a j;a>l ō ko o k-. umikumaiwa o kona uiau inakahiki»

; i ai oh» i kahi oneanoa loa o ka in>- ; ho knnaka, oiaī, aohe piau hoa e kamailio a e | ha'iha'i oielo pu ai. No na-pnle, na maliina | a me na oaanawa kupilikii inea i waiho hoo- ! kahi ia iho ai oia, uie kona mau mauao kupi- | kipikio, me ka hoomaopopo ma ka nana ia [ akn, me he mea la, ua paū kotm ma« manaoI lana ma keia honua, a e kali wale ana no o ika olelo āoopai a kona makuakane ahonui j 010. Aka, oka poe ki»i na lakou i maiama j iaia, ua hana olaolu maikai loa mai lakou I iaia. ] O n-a hoa'loha a pau loa o Fritz, aohe wahi I «hunui i hoikeia aku'ia iakou, ua pau lakon i jka han«ino 11 e ua mahuakane ahonui ole i nei. Aoho tnea pakele mai ka huho aku o Aia kekahi mea kuai buke. a naoa i kuai mai FrU« i oa bnke olelo Faram ; ] a oia kanaka, oa kipaku loa ia oia ma ke kapakai akau loa ohe Kai Balatica. Aia no hoi kekahi keonimana F»rani ma ka inok o Count Montho!eiu, nana i hoolako aku i ka hooilioa ali» i ke dala i kela a me J<eia ma-na-wa, mai knnlia oia i ka im»na, ina aole oia e holo mahuka aku; aka, o kona kii nae i V ->nitk a kolike me kona helehelena, ua kakiaia aku ilonn o ka amana. ' Ai» pu hoi ma Potadam, kahi a ua keiki alii nei me kaua pu»!i koa, kekahi lede opioma ka iuoa o Durris Ritt«*r. H« kaika mahine oia na kekahi mau makua waiwai hanuhano me -kona ano inaikai hewa ole. Oiai, o ka Fritz puni ka .himoni a me ka ook ini au» ma na mea kani, a he akamai hoi ua kaik # iu»ahine nei i ka hookam' ana o ka pila; oolaila, he hete pinepiae >| uo keiki alii nei i k»bi o uu kalKamahine nei, ii c> keia mau laftna ana i na wa a paa loa, aia ponoi no iamalalo o ka nana pono ana o na makua oke ola ana oke eolonela koa ma"fee kulanakanhale ō'Pōiaīam, hē ano malohiluhi, a o keia mau hui himeni ana, he mau inea ia e hoonanea hooluolu ai i na hora inea. Aolie ui tiani loa o ua kaikam&hine nei, aohe no hoi he mau hoike ana o na «no hoo. ipoipo mawaena o laua. Aka. oua moi hnhu ne ; 'ia la ka t»oi, «a li-ana kana keiki i ka mea kupono ole me ua kaik:nnahine uei, e laweia oia mai kona man makua mai,, a e haawiia aku oia i ka poe nana e hoopai, a e alakai hele ia oia ma na aUnui uie ke kapa ole nra Kona Kna. me ka hahauia. O keia hana pono ole a hookaumaha hoohilahila i ua kaikamahiue nei, ua hookoia maluna ona malalo e na kauoha a ka moi,. me ka hewaole o ua kaikamahine nei. Ak», ua' hiki no paha keiioomaopopoia ko kumu o keia ahonui ole, no ka nui uo o ka huhu o ka moi i kan» keiki ; a o keia hoopai i hookauia maluna o ua kaikamahiue nei, me he mea la, he kuuiu iu e hoopan loa ai i ka ike ana o kana keiki i ua kaikamahine nei. No ka hookolokolo ana i ua keiki alii nei a me kona uiau hoa, ua ooho kekahi aha koa piha e hookolokolo ia lakou, Na ka moi pouoi no i hookohu i na lioa e noho nei ma ia aha, he ekolu mekia-kenela, ekolu eolonela, ekolu luiauela eolonela, ekolu mekia, ekolu kapena, a ekolu poe o na aha hookolokolo kivi(a maoli. Ika pau pono ana o keia mau hoa nmikninawalu, halawai ae la ka aha tna ka la 20 o Okatoba ; 1130, ma kahi kulauakau- j hale uuku o Oopenika, be mau mile kakaikahi \ mawaho aku o Belin». O 6rumkaw, ua ko-! uo aku oia i ka moi e waiho aku i na mea a | pau loa ma ka hana ana a ka aha koa ; oiai, ! ,iaa oia e hapai aku i kekahi inau mea mawa- j ho ao, alaila, e liaka mai anei na uana an» o ! kahi mau aupuni e ae o Europa. Ua i inaopopo mua ia, o k» olelo hooholo a ka aha j e haawi mai ai, e like ana no ia me uauiakeinake o ka moi, oiai, ua hai mai ke mei, aohe , kupouo e ha&wiia aku kahi ahouui imua i- j kaua keiki pouoi. Ua no na la aua aha ; uei i ūoho ai uo ka uoouoo ana i na hihia o ua poe nei a i ekolu, a hala ua la eono, ua haawi mai la <ia aha la i ka lakou olelo hoo-: holo. O ka lioopai maiuna o ke keiki alii he ma-

Ike, do ka mea, o kaua hoao aaa e holo tnahuka me ke Koi ana i kona mau hoa e h;ii)A pu pela, he oiahuka no ia ; a o ka hoopai kupono uo ia Uaiaima, he inake. 0 Lutanola Kcith i mahuku mna ai, ua hoahewaia oia e (ii»ee A.ka, oiai ; na kaa aku «ia oaa na *iiva e, u» k»uia maluna o ka amnii,* kon* ki», « ua v)ku>kiiā ua kii nei i na apana eha a kaali» ina ii* kia umao.i iiki Wosv<ls», k w*hi i mabnka tki» :iī. O i<-.)tanel-» lvatt<\ ki> inea a\>ie i m.ihukn, » vi kiinĀ Ik'W* hi.vtk»Ui wal» 1 no <u» kā !i.»i a uio k'i pAulolī- ,iaii ;ikv> •> ko keki alii ui* u j kotta<n«tiao mahuk», u* hooholo:.. ka hoopai mul u.u» oui, o hoopaahaoia iii kaln pa;«. uo u* uiaknuiki t'lu.-« r a ua oioki kāhi piH' e hoi>pa««hßoia oia a pau koua ola aua. I ka lohe ana o ka tuoi i na hoopai ma« a i elua, u» up-jno oia ; «k«, tu« ka haahaa o k« pouo k*«!:V» o ka 01010 hoopai o LuUnel.K.atte, u» hoopii ia niai k . muia.i huhu l"»ua , •>le > ka ui t « li • 'i'-ik* m«i 1« oia i k* i *;r* J " \ i hi'Wi» t»j.i ai.-» s.e W«t:a!n:s oke k.; . k-.A',', K o >k. Ī5 > ■Mi* :i) 1 l,t, ;mI. i. ».|.l .i-> k.'u* i'i iko * i i, :-i :u' •' k.» Ii i :< , au.i tu;i' 0 ka l< • • > k » ko i ko uoi.--" t L a poiuaikai toa t ua kauaka opiopio uei.

ia L >t>inela Kattc, ua make e kona tnakn - hine mamua O kona makuakane, hekenela oia e noho ana me kona man paali hea ma Kon2rsberg, ah« puuahele oia ika moi 0 koiia.knpiinekan?, ma ka aoao o kona maknnlnne, he kenela kaulana oiai-o W«rt<inBleben kona inoa, e ola an« j/i oit i<* manwa. No ka hapalna koneturia, ua hoop>ha oia i kekahi rnan tTu!ana kiekie loa o ka oihaua koa. Ua hoao keia poe ike noi ame ka pule ana akn i ka moi me kolakou mau waimaka, e kala mal ia LuiaaeU Katte kō lukou pilikana, eia nae, ho mea inakehewa wale ao ia iiiiua o keia moi i piba i ka mauao ahouui ole, a ua. paakiki oia e like me na palī paa o »i Ai »ma na palapala aua Katte nei i ko ia maa hoa'loha, kana mau aloha hope loa ana naai, a he mea ano i ka puuwai ka heluhelu ana la man mea. (Aole % pau.)