Ke Au Okoa, Volume VII, Number 41, 25 January 1872 — NA MEA HOU KULOKO. [ARTICLE]

NA MEA HOU KULOKO.

Mi ka holo sna aku nei « ka mokunhi JVe-1 vada i k i _l« Sabali iho uei o ku haole kilok, j ln Prof H«Belmeyer kekahi i kau aku uo nā PaoHlaau ma ka Hema. Ma ke ku aoa mai o Kilauea i ke kakahia ka Poaoou iho neī t huli hoi mai ai ka Ilamuku Nuī o ko Huwaii Pae aipa, me oa paahao pepehi kanakß, i hopo la mai nei ma Lanai. Ma ke ku ana mai net o ka mnku kuna Soverign mai Tahiti i'hiki nui loa mai ai na niu mai Borabara mai. Ua lawe mai oia he kaaaha tBusoni niu, o ka hapaoni nae ua omaka i «<■ e ulu Ua lawe ia aku la ka hapa nuī o na niu i Kapalakiko MiMULi o ka boike ana ae a ka Prof Alekanedero ke Anaaina, o ke Aupuni i ike m | ai ke kiekie ooa wabi oi o Mau>. Oke hie- i kie o Haleakalu mi> Maui Hikiaa he 10 030 ) kapuai, maluna ae o kn ili kai i ka wa hapa kai piha, a o ke kiekie o kahi oi ma Maui Komohuna, he 5,720 kapuai, Ua lono mai inakou aia ma Moanalua kekahi hnole e hana bia nini uei a kuai aku i na knnakn Hawwii Ma,ka la Sahnti iho nei n» kuai hou u.i wahi haole la i ka bia i kekahi poe kanaka Hawaii, a o kekahi o na omole ana i kuai aku ai ua lawe ia mai i ka Halewai, a o ka hopena oia mea aia i ka lima o ke kanawai, — Ma ka la Sab»ti iho nei he mau anaina pale piha ma Kawaiahao a me Ffaumahapili, no lia hiaai nui la e lohe i na mea hoa ma ka waha o na Rev. Binamu, Aea, Kapali, a me Kanoa i hoi mai nei mai na mokupuni o Maikoniaia mai Ua hiki mai nei o Mr. A. Herl)ert a me kona ohana maluna mai nei o Most Tela, ka haole nnnu i hoolimalima iho r<ei ka Hale Hotele hou, a e hoomaka ana oia e wahe iua hale la iloko o keia mau la pokole iho. Mi ka po Poahma iho nei o kela pule he ahaaina huiahula haole ma ka Hale Hotele Hou, no na 'iii moku oka miauwn NarraganseU, Ila la ae no na maka hanohano oke Kuianakauhale nei, a me t>a lede hiehie o ka aoao palupalu. Mi ka aoao mua o ko ka&ou pepa o keia pu!e e ikeia no malnila ka p»p;i hoike a ke Kaliukul'i Nai r no ke kulana o na Kumukula aupuni Hawaii mai Hawmi a Knuai. E ike ia no ke Kumu ma ka Helu I, kona inoa a me kona walii i nobo ao ai a pela a hiki i ka Helu haahaa, Ma keia mea, ke monao nei m«kou be kumu hoolana maikai keia ina Kumukula, i hoeueu mau ai lakou e hooikaīka i pii aku iluna, i oie e haule i ka hope waa. Eia loaialo iho nei ke kumukuai tna Kapalakiko no ko kakou mau waiWAĪ kalepa e lawe oui ia nei ilaila, Oke Kofe mai ki 19 | a i ka 25 keneta oka paona; Pulu, mai ka 11 a i ka 12 keneta no ka paona; Raiki, mai : ka 9 keneta a i ka no ka piona; Kopaa, : mai ka 8 a i ka I2| keneta no ka pmona; lii I bipi maloo mai ka 18 a i ka 19 keneti no ka p&ona. n oka Ili bipi pulu paakai, mai ka 8 a i ka keneta, Ma kekahi la o kela pule iho nei, ua okiie e ke kauka Dudley ka iwi poo o kekahi haole pukiki e noho nei ma ke alanui Beritania. 0 ka nui o kahi i okiia ua aneane like me akahi iniha huinahalike, aia ma ka iwi hua o ke poo e kupono ana i kaupaku poooi o ka piko. Mamua ae o ka wa i okiia ai, ua ■ hooinakaukau e no ua pukiki la i kona holow&a e waiho ia aku ai i ka lepo a me oa (.on kupapaa e ae, no ka manao ua aneane ; e hiki mai kona hopena. Ua )ana ka maoao ; o ke K«uka e loaa aua ka inaha ia ia. Ua nui loa na aihue i ikeia i keia mau la mawaena o ke kulanakauhale nei. Ma kekahi mau pule i hala aku nei, ua aihue ia §400 j mai ka halekuai mai o Mr. Cope ma ke Alai nui Nuuaou. Ma ka po Poaoao (lan. 13) ao i ae Sabati ua aihuein he mau dnla maoli 'ne umi h keu ae msi loko mai o ka halekuai o MeLe«n ma ke Alanui Nuuanu. Ms kekahi po no hoi o ka pule elua o keia m>jlama, ua komo : kolahe ia kekahi halema ke Alanui Nnnanu e } pili kokoke ana i ka halehooikaika kīno MaI mua ae nae o ka manawa i hapapa iho ai na | liua aihue e lawelawe i kana mea i makemaj ke ai, aia hoi, ua hoala koke la maila k» me« j e moe ana iloko o ke keena; a i k* lohe mi j o ua aihue nei i ka nehe o kona mau kapuai j ua holo kiki aku oia iwaho, me ka hookui pu j aua i ke pakaukau a hina iho lailalo, anohaj h» pu me'ka ipukukui ail» honu a iluna o ka pakaukai Ma ka la S»b»ii ihonei ua hopu ia 1> Hapa he k«>iki opiopio Hawaii no k« aihue i na k«maa buti o Hato, oiai ua loaa afes no is e komn i ua mau kam«« la iloko o j ka hslepule.' LU hoop*« ia aku oi« i ka HsI lewai. a m* k» Poalus tho tt"i i hookolokoloj la ai oia a hoopai ia eot>o mahina e hana ai ! oia mn ka haaa oolea. ' N- ka nui enai ona aihoe i keia manawa, ihe rt»M «artlua ole iko makou aoonoo im, j o n* kanaka opioplo p»lsuaieh> e hke ke ano i e h?le wale ana mo ka bm« I ole, o lJ|iou n* nvu «kiaki, i piha ko lak«u poo i u4<nea p*Ahan* ke d>al\>lo. L'* wale n£k*iiu opiopio Hawaii palanalelo, * na ka i haaw mai i* lakoo i ka nele. aa* ks nelee h.>,-«.-1; . n ,> « hele •ai > - 4 k* h>ven:> o ia me e aku j i k« bale «o i Uoomaemae kok« i« «i k« āisa oia: i* poe mo mai

Ma ka Poakahi iho nei ua hoohuli puia ke kaalio o Mr. Miiliama e ka makani. Ma ka la Sabati iho nei ua loohia i kekahi kanaka hana lanahu ma ka mokuahi Maae Tela ka poino ulia wale ma ka moka aaa oka manamaualima o kona lima ākao. Ua kono ia mai makou e hoike aku, ma ka po Sabnti e hiki mai ana, lanuari 28, e haiolelo :>oa « Meaars F. Pahia a a»e S. P. Kahukuli ma Kawaiahao no ke iro oka inu ana i ii« wai ona. —— Ma ke kakahiaka o nehinei i haalele mai ai ka mokoahi Mose Tēla ia nei no Kapalakiko, a ma ke ahialii uei no hoi i haalele mai ni o KUauea la oei no Hilo. Eka Uulia an« oia 7j)aJ»ila, i loaa ka manawa o aa poe eēpakeka e ake ana e ike ia "ka lua o Pel a hoi mai ma ia moku. —^—- Ma ka po Poaono iho nei oia paha ka oi o na po anu o kein hooilo i ike ia maanei, no ka mea, ua emi iho la ka wai dala a hiki i ke kanaono degere. —- Ua loaa mai ia makou kekahi lono palapala e h oke aoft, be puhi r«ma ma Kawaihanuka mailoko mai oka papipi i hoawaawaia. Pela io anei ka hana malaila ? Mai ka Poaono mai nei o kela pule a hiki ineiiinei ua hoomau mai ka ua ame ka pa ! ana a ka makaoi ma Oaho oei. .Ua ikaika : ka pa ana mei a ka makani ua hoohina ia mai kekahi kumu laau, a aa hoopoīno ia hoi kekahi mau mea e ae. Ma ka po Poakahi a ao ae Poalua ua hoohina ia iho la e ka makani ka pahu laau telegarapa ma Kaimuki i Leahi. a ua hoopoino pu ia iho la me ka hale kiai o ua laau telegarapa la. Ma ke ahiahi o la apopo e haiolelo hou ana o Mr. Paunccfort ma ka Buffuna's Hall, mnwaena o kana mnu mea e haiolelo ai o*' Romeo ame Juliet" kekahi ame na Lede o ke kai. ——— O ka mikina hana hau ke hoomau nei no ka hana ia ana oia mea, aka,ua hoolako mai oia 400 wale no paona hau no ke kulanakauhale nei i ka U hookahi, oia iho la ka nni ; kupono e lawa ai no k« kaooa, aka, i kekahi wa e oi aku no. ——— I keia mau la ke ku nei he kia punawai inu no na kanaka ma ke kihi oke alanoi o Pauoa a me Nuuanu, a he wahi hoi kekahi e hoohainu ai ina lio. Ua maaUhi na poekaoiahele no ka loaa kahi e inu wale ai 1 ka wai, Ma ka la Sabati iho nei he mau haioielo ana k» kekahi poe e manuo ana e holo. Lunamakaainana no Honolulu nei, in». ka pa halepule Katolika Rotna. Ma ka 1000 mai ua kauna a keu ako na poe oia ano i haiolelo maiaila, Ua haki kaikoo ia e na nalu ka nuku o ke awa i keia mau la iho nei, a no ia kumu, a me ka pa pono ana mai o ka makani ikaika makai, i hookauluaia ai ka puka ana aku o na mokuahi Kilauea a me ka Mose Tela i ka Poakahi iho nei a me kekahi mau moku holoholo pili aina. Ma ka Poakahi iho ne i ku mai ai ka moku kialua birigi Susan mai Tahiti mai iloko o na la he 21, eono nae la mamua aku o kona ku ana mai, ua ike ia mai no na kuahiwi o Hawaii nei, aka, no ka pohu poa ke kumu o kona hookaulua loa ana. Ua hai ia mai ka lono aohe holo mua o na mea kalepa malaila. O kana ukana nui i lawe mai he ili bipi, he nui a me kekahi mau mea e ae. Ua hoikeia mai no hoi ke ku ana aku o ka moku Kamehameha V i Tahiti, aole nae i lonoia kona la e haalele aku ai. O kekahi o na waapa heihei o ke kulana j kauhale nei, nona ka inoa Henerietta, ua hojao ia iho nei kona kupono ika holo ana nīi { ka wa ino ma ka Poakahi iho nei, a ua ike ia [ kona ikaika kupono e holo i ka wa ooloku o j ke kai, e oi ae ana mamua o kekahi mau »aa- { pa nunui ae. Ua haalele aku oia ia Ewa ike ; kakahiaka, a ma ke «wakea kona ku ana mai i ia nei. [ Ua hai ia mai makon ika lono ua ku hana j ole kekahi man wili ko o Hilo no ka wai ole, j ua maloo, o ka wili ko waie no a Aukina m* j Onomea ka wilī e hana U i keia mau U m*i j nei. O ka moku mnnuwa frīgate Beritania Zta : lou." iku mai ai ia o p i mamua aku ne>, ua ku ae la i Kapalakiko ma ka U 9 o l*nu«ri iho nei mai EaekuamaU mai Ua halawai msi oia me- ka ino nui i kona wa i holo mai «i, « I hookahi luina i kiolaia e ke kai iloko o ka J moana a nahwale aku U no ka maaawa pau ; ole Mahope iho o kona ku aaa ea« Kapalakiko e holo ae ana i* no na kapakai o Meki> ko a hiki loa p«ha i Kalao, a mai Uila aai e : holo hou mai an« oia i« nei. Ma k* ku «n« eaai oei o ka mokuehi ! IWa « hiki m«i «i ka paka, me na hoaiUna o ka Papa hanohano e Kamehameha iloko, O | ua pahu nei ua hoo«naU nst Part9< »«i iioko ;o k« «alama o Sep«Umaha o karaak«hi k«- ; n*hiku, Ua hiki mua tn«i ia oei ka paUpaU : e lioike ao* no ka hoouna ia #na 0 pahu 1« aole n*e i ikeia kahi i na>ow«i« ai Hē mau hebedoma aku iiei | haU. w * h«.kr ae I. ke Kuluna Nui F>.h o Amenk. i ko k.kou Kamk*|« Nui Od*Ul aa Nu lok». u* h»>,<j>a* i» ka p*hu aaaloko o ka k*U l>«t« N'u loki m» ke *00, aohe i ik« >* k« a*>a non« v.« w*iw«i t«, l ka ike «a* o k« Lona Dute hou o Nu loka i ka paho me n* kuKikuhi ana. o b w«iw*i Uoko he w«iw«i ptli «ke« no i«, u« hoike «ka oi* i* aae* ike Kahin» Nm o Ani nka a eaa ema U i hoikeia «e a? >a Odell, ka mea n*o» ( hoouoa loa r ko k«kou keeoa oihaaa o ko na aioa e maaoei

Ma ka aaiua la Poaono Ibe eei |m> iwa mai la kekahi lio kauo kaa k« Atwnui Liiiha mai, a holo mai la ma Leieo a hiki ma ka hnina a K«le, oia ia wabi I te(riiei ia ai « kekahi kaaaka i ka kaola a paa ai u a lio holo ioo la me ke kea pa, I«a »ote i paa ina ua holo pukalaki ae oia iloko o ke kaooa nei me ka hoopoiuo ia o kekahi poe eaē «n ke kaa pu. 0 kahi poioo wale oo o ke kaa o na pale maluna loa. Ma nehinei na make iho )a kekahi opio Hawaii nona na makakahi maluoa ako o ka iwikalua, o loba Kaleikßbana kona iaoa. Eia ki mea hao iloko o kooa la o ke o\a ana,' ma ka la 25 iho aei o Dekemaha kooa mare ana i ka wahine, a make aku la i ka la 24 o neia mahina, he fiva ka mai i make ai, u nolaila, he 30 la wale no ka noho pu ana me ka hoa o ka wahine, a hala aku la ma kela aoao, ua waiho iho oia be wahioe, he mau makaa, a oie ka ohana e haomanao nona mahope nei. Ma ka po Poakahi iho nei, oa komo kolohe i» e Ua aihne ka hale noho o ke Komiaina Bi'ritaaia ma Alanni Nuoanu, a ua lawe ia eloa n»au bila Banebo t a me kaoaono dala maoli ma ke gula. Ua haiia ae keia īono e ke Pooo oa Makai, a aia ma ka lakou hakilo; ana e ikea ai paha na mea e pili ana i keia aihue. Ua manaoia, ma na bila baneko e loaa ai. ke hele na mea nei nana i kaloha » | kuai ma na hale kuai, aka, ua hai mua ia ka lono i na poe malama hale kaai, e makaala i ua mea o keia auo ke hiki aku i o lakou la. Ua lono mai makou ma keia mau la ihooei, ua ohumu na poe maauauwa pai mawaho aka nei o ke kulaeakauhale oo be eini loa o kē ku mukuai o nā pai a lakou e kalewa eaai nei a e hoohui aua lakou e hana i olelo hooholoi olua wale no la e lawe mai ai i oa pai, a o ke kumukuai aole e emi malalo o ke dala hookahi. Ina me keia ke kumukuai o ke pai ai iloko o keia wa nui o ka ai, alaila, he mea kanalua ole i ko makou manao ana ; ke hiki mai : ka wa wī e hooholo hou paha auanei lakou i elima dala no ke pai hookeki. 5e me« mau i ike ia ma na wahi makeke a pau ina ua nui na mea ai, alaila, e eiai ananei ke kumokuai, a ioa aa kakaikahi « pii auane) ke knmukuai.

Ua hoomeopopoia ma ka moknahi e kti ae aiia i Kapalakiko i ka la 18 o keia mahina, e hiki aoa be mau Elele o ke Aapaai o tap» oa, e hele ana i Wasiuetoua a me na aloalii o Europa. oke Kuhina Nai o lapaaa ame kekahi oaau liina nui ke bolo pu mai aua, a e ukajiia aua iakou e ke Kuhiua noho Amerika ma lapaua. Ua louo ta mai, ke hiki ae lakou i Kapalakikn, hrn->nn*itt iryjp hi luu» ia nei e noho ai a i ole ia e noho paa loa ana paba. Ua mahaio ke Aupuni lapaua i ko kakoa nei Aoponi no ka hoihoi ana aka i ko lakoa man kanaka i hoounaia akn ai malnna o ka manuwa Knkini mai keia awa ako. «