Ke Au Okoa, Volume VII, Number 41, 25 January 1872 — HE KAAO NO AURORIANA. Ka nani o Sekotia-Helu akahi o Edineboro. [ARTICLE]

HE KAAO NO AURORIANA.

Ka nani o Sekotia-Helu akahi o Edineboro.

IIHLl' 14. Ka haawi ana o AuroriaNa a M8 Prlbma, I KO IiAUA LDKOMAIKAI HOPE LOA, I KK KINt> makI: o ka Moi a me kana keiki, no Ki) I,Al -V I.A HOOLE\S"A llnI'E I.OA. I ka make iinn o ka Mpi a me kana keiki, na hoopuk.i pili aupnni ia at> maloko o na nupepa o ke kulaii(ik:iiiiiiile o Sekoti:v, a ua maiipopo i na Aupani.a p;iu o Eui'opa, e ia ku hoomaka ana o Delem;v a me k.i men aona keiu Kiiao, e lilo i Alii nni 110 ka lahui Sekotia, .110 ka m iuawa e. hiki mai nna. Ma keia inake ana o ba Moi a uae knna keiki, ua lilo ia he mea kanmahu nui no ua Aupuni e ae o Eui'opa, a ua kooiohia no hoi na Moi a pau iloko <( di> inanao walohia nan ke ano o ko lakon mau knlana, oiai, ua oike akea ae lakou i ko lakon aloha, ma ka hoohapa ana i na hi>g, o o u» Kuuiiniini '3ukatia a KaūlKēU Sekotia paha e noho ana ma na Aupuni nui o Eaeopa, ua hoi koke mai la lakou a paii i Sek<3tia, no ka inea, na inake ka Moi natra i hpukohn aku ia lakon ma ia kulana, oiai, ko ka Moi aiakeoiake, ak», ua pio e kana ahi, a oa pau pu iuy knna mau hana, ma ia ano iho \a i waiho »ku ai lakou i ka hooko ana o ka manao ka oihana nui a lakon i hookohuia aku ai, a huli hoi mai la lakou i k.o lakon aiua makuahine. Ua nui a lehulehn na mea i hoopukaia uo ka Moi maloko o na nupepa o Sfckotia,'no ka uioolelo e pili ana i ka Moi a me kana keiki, a pela no hoi no Delema a ihe ke koa o ke Kea Hanohano, a ua hiliuai uai nae ka manao o kekahi man luna hoopuka nupepa no.na mea a pan e piii ana ia Deiema wale no, a uo ia mea, na lilo ia he mea nana nuiia e na lahui kanaka a pau o Europa, no ka huli mau ana o ke au o ka lanakila ma ka aoao i hoino kumu ole ia e ka Moi a me kaoa keiki, aoie no hoi he mau Anpuni e aē 0 Europ« i komo mai e uwao, mai ka hoomaka aua o ke kana ft hiki wale i ka wa i pan ai ke kaua ana. He mau U i hala ae, ua k-nka pn o Delema me Am-oi'iuna, no ke kaana] ana i na lilo o ka mea nana i hana nraiau i l:a pahu kupapk\u «. mea a e piiino na kinohioohi hoouani a pau, a uo ua lilo hoi no ka hoo'ewa ana i ko Uua man kino kupapau, a rae kekahi ma.ii lilo e «e a pau, u« ua kahiko o na'iii koa a me na puali koa o Deiema, k muoiuii o ko iana mau inauao maikai i hoonohonoho poao ai laua i ka nni o na lilo no na mea a pau i raanaoia ( -a penei no ia, uo ka pahn laau maloko e pili ana i ke kino o ke Keiki Aiii, $2.000, no k» lua o ka pahu he $2,000, oia lini ka pahii piula i hoohee.a me ka wai dala ; a oo ke kolu o ka pahu $3,000, oia hoi ka pahu mawaho loa, no na mea hoonaui meda1a a me ke gula ma ua aoao a p;ni o ka pahn |io,000 ; a no ka papa inoa gula o ua Keiki Alii nei i kahaia'i, niai kona ia i hauau ai a hiki i kona niake ana, a me ba nui o kona inau makahiki, ue $3,500 ; a uo ka hoohee ana i ke daimana aia ka inoa ponoi o ua keiki la iloko o ka medala gula, i hoopuuiia ka papa ino%i na puupuu monii, §5,000 ; ho ke kihei nhi kanikau mawaho o ka pahu, i hanaia me na kuuweln ōani i hooheeia me na lihilihi $t,000. Oia ka makamua o ka hanaia ana o ke Keiki Alii Sekotia ma ke ano huln hipa paina maikai loa, i awili pu ia me ua lopi sitika, nolaila, ua hiki aku ka nui o ua da!a i lilo no namea a pao e pili ana i ka pahu o ke Keiki Alii, i , ka $25,500. A pela no hoi ka noi o na dala 1 hooliloia no ka pahu o ka Moi, ua like no me ia, a o ka hnina dala a pau no n* pahu a i elna #51,100, «, o ka huiaa pau loa o na lilo a pau, ua liiki aku i ka $3,000,000 ; ma ka ; hana aua i keitf mao ea a pau loa, o Auro- ; riana pu no kekahi i komo aku iloko o na j hale hana, e makaikai ai i ke anoo ka haoa | ana e like ine kona makemake, uolaila, ua lilo nui kona manawa iloko o ia mau la ma | ka hoomakaulii ana i na mea a paua ka poi' paahana e hana ai, a hiki wale i ka pau pono ■ ana o n» mea i manaoia, na hala ka mahina j okoa ma keia hana ana i na mea a pan e pili ana i na pahu a i elua. I ka helo pono ana o keia mau mea a pau, ua noonoo.hon no o Aurori«na a me IWma i n* mea i koe m« ka maoao k*nalua nae o D«leina, ī kahi e loaa mai «i keia m*u dal« he nu 1 , oi»<, fiole i ma»popo laNi ho waihou* d<»lA kekahi i lilo m«i o k* aupnni e Sekotia mshlo o ka mM« ka ikaika loa oie o ko mnn Iim*. a no ia mea, ua hooneka koke «ku U* oia i kana huaolele imna o konn hoa. Auror!an.i 1 ka lohe ana o k? koa o ke Kea i keia moa. f»*n« koke mai ta nia im«« Oelema, " F. ka nona ka punwai Tī'obe oīaie «o kau mea * ol«»fo raai ii»i ia'o, • » me kon ike *«> bai mai iwi U'u i wt, j>ela no hoi ko'u ike maoli ih« r»n i ke»l wa, aka, ke o'elo p*a ne« na* au vm«a on • < >>i S*ko, e hoom*o»... o<> loa h* mak.-<« h« A«\ nv» Un<. me ko^ oau»#l« ole ma na ta«> uh*** wa<e a e hoolilo ana oe ia oo iho i ianaka hoopo* I Qvi a aalam* i kona euakaaake a tse koM

mau kanawai, a hihi i kou hopena, * hoomaoao oe <Ja loaa ia oe k® (aila) o lte kuleaua ma ka ooho'na lani, a he noho'aa mau loa kou aia ia ao naui lua ole, md ka moa noua keia iuoa hookahi i oleloia, " Emaūoela, ke Akoa me kakou," a i noi aku ia ia e like me kou makemako, o hookoia mai «o au.anei kou maoao, a o kau mau olelo aua a pau ma ona ia, e haawiia mai no auaaei ia m;iu mea a pau ia"oe tna keia bope ako, na ka mau i lani t>o e kuUikuhi mai ia oe i oa huawiiia pomaikai a pau loa, a aoo la, ehoopau i kou mau mauao kanalaa no ia mea, na ke Akua uo e hbike mai ia kaua i ka lua dt«la uui ma ka honna nei." No keia mau olelo a Aurnriaua r ua ane hiki oleja Delema ko olelo maī, a ua hoihoi hou oaai oia i koua mao manao kaoalua me ia, a ua afibi aku la imua o soua ho&, a pau ae la ka laua olelo »na no ia mea. īloko no ho> o ia manawa, ua hoopuka boo naai la « Aororiana ia Delema i kekahi mao nanao hou, oia hoi e hoolahaia maloko o na aupepa o Ediueboro nei, ka la a «e ka ma-la-wn « hoolewu hope loa ia «i ke kiuo make 1 ka Moi a me kaua keiki, a aole uo hoi oia wale, i m;iu olelo hoolaha kekahi, a e kapili ia ma na pipa alanoi a pau loa o ke kulananauhale o Edineboro nei, ua hookoia no hoi keia mea o iike me ka makemake o ka mea nona-keia Kaao, a ua ike ua mea a pau loa.i keia mau olelo i hoolahaia maloko o na dupepa a ma na pipa alanui a pan o ka aina holookoa o Se«otia a.me ns Aupuni e sa p Europa. Iloko o ka mahina Uolookoa ka hoomauia aua o ka hoopukaia ana o ka olelo hoolaha maloko o na nupepa, ua hoolilo hoo iio ke koa lanakilu o ke kea i koua mau manawa a pau naa ka hooponoppno ana a me ka hoala ana i kekahi hale kupapau hou i kukaluia ma ke ana hale pohako paa loa, i kawili pn ia me ka puna hauliuli eleele maikai, a ua kele pnua ia aku mawāho i ka pnna keokeo maikai. Da hanaia keia hale kupapau m& ke ano pio, me ka ike pono ole ia aku o kona kaupaku, aka, aia nae ma ka poka komo o ua hale kupapau nei, ua kukuluia he pio oui moikai me kona mau nihoniho, a malnna pono ih'o-ō ua pio nei, he wahi kupono e uoho ia'i e ke kaoaka no na makahiki loihi, a maluna ae olaila i kuknluia ai ho kiahoomanao nui huina-ha, nona na kupuai he 250 ke kiekie, aia mamua pono mai o kahi e noho ai ke kanaka, he mau kii pohaku mahala keōkeo elua, no ka Moi a me kana keiki, ua hanaia c like me ke ano o ko laua mau helehelena kino, me n» lal|p kaua a me na lio i hele ai i ke kaua a make ai iloko o ke kahua kaua, a ma ka aoao hoi o na pio, he mau kii'o ke ano 0 ko laua maki ana m&i me feo laua ma» paali koa noi i ke kahua kaua. A malana ponoi ae o ka puka komo o ka pio, aia malaila ke kii o ka mea nona keia Kaao, e kau ana malnna o kona lio kaua naQ!, me kona raau kahiko koa aiai lua& a a e oniu aua kopa lima aknu i kana pahikaua nui iloko o ka lewa, ua hiehie maikai kona kii ke nana aku, a ma ka aoao akau ke kii o kekeiki koa kaulana Delema, e pulumi aku ana i na poali koa o ke Kei.ki Alii ame ko ka Moi me ka maka o kana pahikaua nui, aia no hei iloko o ia kii e ikeia akn ai ke kii o ke koa kauwa a Auroriana, e paa ana i ka hae kalannu o ka Moi ma kona lima akau, a ma kona liraa hema, e kuuweln ana na hae 16 i lilo pio mai i« ia iloko o ke kahna kaua, a maluna loa ae o ka palena pau o ke kiahoomanao, he kii pohaku mahela keokeo maikai, e ku ana ma ke ano anela, e kohola ana i kona mau eheu malnoa o ke kiahoomuiao, me ka huli pono aku o kooa alo i ka hiliina. ma kona lima akau ka hae o ke kea homolele e ka lanakila, a ma kona lima hema lioi, e paa 1 kekahi kanlahao gula nni, he me» e hoopaa ia ai ke kalauuu alii o Sekotia e waiho ana ma kona mau wawae, a malalo pono o kahi a ke kaulahao gula e waiho ana, he man huila hao uui e hiki ai ke hookaa e like u>e kona makemake. Mahope iho o oa kii ano anels nei, e kupololei an» be kia hao loihi, i kaoia me ka hoailona makeneti, (knhikuhi makaui) i kau hoolalalaia ma me bua X. E S. E ikeia uo ma Honoluiu keia ano hoailona makani. A maloko ponoi o k& pooa o ua kiahoomanao uti, he bele oui e kau aua a i hoopuniia mai hoi me ka pa h*o nui mawaho, he wahi kupono i ke kanaka ke holoholo, ma ia wahi e hiki uo ke ikeia aku na wahi manoao loa o ka aina o Sekotia a me ko annpuui o ke kulau .kauhalo o Kdiooboro, a maloko hoi o na kiahoomanao nei, ua hana ia he alanni pii wili kahi e pii ai a hiki aku iluna, Ina e makemakeia e hookani i» kona hele, alaila, e kaa no na huila maUlu iho o na w*wa«) o ua kii ano anela oei, a e hiki no ke loheia kona kani ana tnai kahi he umi naila ka mamao oiai kahi i ku ai na kia hoomanao uei. Ma ke kahna e hoopnni atia mav aho o ka |>a o na halo kupapau uei. oa kninlnia h« na»ī hah» kiai no na koa, i malamaia ai ka mīilnhia o u* hale knpapau \iei i ka a mf ke *o. a ua hoopun' ia hoi maloko o k* pa \> n* hale kupapan nei he mala pna o kela auo keia *t»o. Ta kukuln a keia hale o ka mea no?v* koia Kaao, ma kahi i hoomak* ?nna ia ai ka hakaka ana o ko Koiki Alii me IV!e«■«a. mai ka hoomakaia ana o na hale knpapau hei f kukulu a hiki walo i kona paa pono ana, Qa !ilo i* he wahi makaikai noi ia iloko o na la e uhania ana. «o ka nm loa o n* ak»> mai ī ka uhau hale p -h.\ku ea holomw» kona fcnknluia m.-> ka paa ;vno loa a maikai, ,»*I»Io o na kuhlkuhi pouo ,vna a Aomriana [Ā'me De!oma, i ka aneane an* >pan ka nat* hina mai ia wa i koouakaia ii k«

kakulu ao», oa pan ponoio«v )MS maa'a. j . ' ka hanaia me ka maikai.; pan aoa o keia eaeui moa a pao,i k> ua booff>»kaQkaaia oa pono a paa ao fca boe> lewa ana i ka Moi a ae kaaa ke&i, a» loia o Auroriaoa ma kaoa man faaaa » nolaila) i>a nei ka poemaka kaoolaaoo i faet« maf e ike pono i ka Auroriana maoliaoa ka ike aao aloha a ano Saristiaoo oialo. Ika hoea ana mai o na kukuna o ka la a kiei ibo inalnn» o ke kulanakauhaie o Edineboro, oa kalae loaikai ke aouli, aole he mao hoailoaa < 0 ka aa i hoik«ia mai ma ka lewa (a»i. ao le no hoi he maa makaai ino oana e pa mai ana ia kakohiaka, aka, o ka makani koiouahe roaa do o ua alii nei, oa ooho pooo. na ao opoa ma nii pale lani, ua boi ke ohu a hooalii iho la malana o ka piko poooi o na pae mauiia, ilaila lakoo i nana hope loa mai 1 ka hoolewaia ana o na kino kupapau o na noea nana i lioaleale i ka lana ili lau mania ana oka ooho'oa maluhia. Ama ia ano boi i loaa ai ia laua ka uku hoopai kupouo do ka lana bana ma keia aoao o ka muliwai o ke ola atta o na mea kiuo uhane i hanaia mai,e ke ahonoi o ko kakou Makua iloko o kona akamai paloua ole. I ka hlki ana i ka hora nmi o kekakahiaka o oa ia net, ua piha pono na alanui o Edioeboro i na kanaka o na ano a pau, a ua ike pa ia aka ntv ooe kanake o na lahui a pau o oa Aupuni e ae o Euiopa, e hele mai ana e nkali uku l ka waTltslē lio'pe loa ia ana o ka Bdoi.a me kana keiki, ma ka hora ataikumamaka!)i o ia la, oa hoonoho pono ia ka hnakai e M. Laina maloko oka pa o ka halealii me na koa aupuni me ko lakoa enaa kahikokoa aao hou, a oia no hoi ka wa i hoooohoia'i na paali koa ma ko Delema ma aoao me ko iakoa mn kahiko koa ano hou, i kauia me na hoailona kanikau, a ma ka bora umikumamalua o 'ka awakea, puka mai la na puali koa a pau loa o Delema, mai loko mai o ka pakana, a maki aku la ika halealii. oka puali kana lio ka makamua, a o na mea paa hao iho, a o Delema iho me kona mau kahiko nani, i uhiia ke gnla i ke k&nikau, a mahope iho o&a ke koa 0 ke kea lanakila, me kooa mau kahiko nani e kiolo aua ma na wabi a pan o kona kapa kila; me kona lio kaua e peki malie ana, a ua kupōno no ia ke pnanaia mai e ka lehuleho, " Heaha la ia i ke kaikamahioe ui oi kelakela o ka Hilanao na mauna o Sekotia ? " 1 k» nana aku ia ia, na ku i ka hiehie a me kahanohano kona kßlana r a mahope iho ona n» 'lii koa ponoi oDelema a me na puali ko« hele wawae a pau, me na pahikaua i uhi ia i ke kanikau, ua maikai ko lakou maki ana | mai, u ; a molnlolulo oo hoi ka haakai. | ka haakai e m&k'i maYte mai aaa, u& haawi i noai la ka lehulehu be man leo har3_-hwffß«i | kai ana, ua pi hookeka | no boi no ka nui īoaona kanaka makaikai, ua maluhia maikai no ko lakoa makaikai aua I mai, aolo be hauoaele i ikeīa, no ka mea, ua ! hoomalaia ka leholehu e na koa makai o ke | keiki Delema. Ika aneane ana akn o Dele- | ma ma e hiki ma ka pa ō ka haiealii, na hoo- } maka koke ia no ka hoonoho aoa o ka huakai | hoolewa, malalo a ka hoopooopono ana a ka I puuku nui o ka la, (Deleßa,> no k* nui loa j o na makaainana i komo mai iloko o ka hoa- | kai hoolewa, ua papa-ha ia ka hele ana o ka hnakai hoolewa mai ka maa aka hope, a i ■ ka makaukau ana oka huakai hoolewa, ua ; hapai ia mai la na pahu kupapao mai loko i mai o ka halealii, a lawe ia ako la iloko o ka i hale kaa lio hupapau. | Ikawi i hapaiia mai ai o ua mau pahu | kupapau nei a hookauia o ke kaa, a ' uhiia iho la i kihei Sekotia ano boa | maluna iho o ko lana mau paha kapapar, a | maiuua iho o ua kihei kanikau nei na pooo | kino a pau o ka Moi a me kana keiki, a n» aoao boi o ua mau paha uei na elemaknie alii Sekotia, i kahikoia me oa aahu kanikau, a makankan ke kaa lio kupapao no ka bele I ana, ia manawa i haawi mai o Deletna i ka olelo kauoba, '' E naae aku ka huakai imua, e uaue malie me ka maluia.'' Ia mauawa no i kani mai ai ka leo kui-ke o ka bete o ka hale kupapan hou o ka Moi a me kana keiki, ua hoomauia ke kani aua o ka bele i kela a me keia aekona, a pela no hoi ka bele o ka Halepule Bibopa. V* uaue malie ako la ka huakai bi>olewa a komo iloko o *a Halepule,. a malaila i hanaia ai ka oihana pule hoolewa no na mea i make. a pau ka oihana pale, ua uau<* hou aku la ka huakai h<.K>lewa i ka hale kupapau, kahi i hoomakaukauia i hoo»e uo ke kiuo lepo o ka*Moi a me kana keiki e saoe kau a moe hooilo ai, ka pahu ku o ko ke ao nei hopena. l'a hoomauia k» naae m&iie ana o ka haakai hix>lowa a hiki wah> i ka wa i aneaue aku ai o hiki i ka pa o ka ha!e kupapau, ua haiamu mua ae ilaila he anaina kanaka nui ma ke ano makaikai, a i ka hooluaka aua aku o ka huakai e komo iloko oka pa o ka hale kupapan, ku iho la ke kaa knpapau n\a ka pnk» kom.i o ka hale kupapaa, a komo aku U ka huakai h<.vilow* iloko o ka P* kup*pau. Ai k* pao Uv* »na mal oka linakai h,x>!rwn maloko o ka pa, ua hoomaka hovi ko Kahimapule i kana oihana, a pau ia, 'ua h*»wiia hē mau Kiiuonī a me ka pule, af ka p*u o ka pule. ua hookomeia aku la na pahu kupapau iloko o ko !a»a hale hon. malalo ōn* hoopouopon> ana a Delema ame An ror;*nft, no kahi kupono e waiho maikai ia't n* pahu knpapau me ka maluhia no ka 'oa, * nm «a h>-pe ih.\ pnka !i Oo'o:•.**. & \vi,n*n» ?r..i 'oko riai Ka kup&pau, \ ok«!- nu: .> n* hat>*i p*ha. a pa*vi kow !aak« I* ka puka me ke ki \% t, jx>no loa. k AM* » BKMI. ) t