Ke Au Okoa, Volume VII, Number 43, 8 February 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HBLU 16. I kekahi la ee, hiki ma« la kahi naq kohiS»' eba, i alahaiia lakou e kubi»a Grumkow, ioaua o ua kaikamahiae »lu Wilhelemina aei. I mea e hoolaaelaūa a e hnohiehie •ko ai i oa manao o ua kaikamahioe alii oei, «» faeie «oai la iafes>\i o>e fce aao e«bi» loa o kooa kulana. I ko iakou hiki ana ako imua o oa kaikamahioe alii oei, ua hoomakaia ke kamailio ana e Grumkow ma ka i aoa aku, " E eaaliu a 6 hoolohe aku oe i na m&kemake a pau o ke elii ; • ma ia mea e hoihoi bou ia mai oo me oe »a inaoao maikni a pau o ke'lii, loa 09 o hnole aoa, alaiU, ao« e biki ia oe, ia'o, a me kakou a pau loa i oa mea a he alii e hana mai ai, a me aa mea b pao e haule mai aoa malooa o ka koa makuahioe, maluna o ke poo o kou keikooane, a ipalana pu hoi ou. Aole keia he wa kupqpo oou e hoomaonauoa ai, aka, he wa oo oa oooaoo kupono ana." _ Afa keia kumumaoao hookahi, oa lokahi pu api-ia na kuhioa i ka lakoo mao noi a oe ka Ukoo nao pale i oa kaikamahine alii nei e hoolohe ma na mea a pau a ke alii e koi mai ai ia ia e hana. Ua 'aoo pihoihoi ka raabao o ke kaikamahine alii i keia ioao mea. I mna e haawi aku i manawa no ke kaikamahiūe e 000000 ai no ka lakoa mea i hele mai ei imoa ooa, ua hookouia aku la ua kaikamahioe »ei me kahi kohioa e kamailio pa «, a me ka leo haakaa, i aku ia oia i ke kaikamah«oe, penei: " Mai aōLo oe a hoopaakiki hoa. E ae aku oe i oa mea a pau loa e uoiia mai ana ii oe. He hiki ia'o ke paae ako ia oe, aoie ee e mare ū» ana ; aka, be mea kopono loa i keia manawa ke hooluohi aku i ka manao o ke 'lii. Na'u ne e hoakaka ako i ka moiwahioe o m kumt> kopono wale iho la ao keia e loaa mm ai ka ae aaa mai e ka moi o Eoeiaai ma lie keia kae aoi aoa o ka mana maleaa o, oa haikamahiae alii »ei, ae ake la oia i ka m&oao o aa man kuhina aei. I7a hioio i mai la na waiaaka koaa maq papalioa lahilahi mai la, a <ae be mea la la, ea 1 he'i po kooa paowai i kona maaawa i paaoa mai ai. " Ba makaukau aa i ka Btoh«i ana aka ik'u ibo no ka noho hoomaluhia laaikai ia ana e ka noho'na oh>aa. M 1 ka lehe aaa o oa mau kuhioa oei i keia aaau haolelo, aia hoi, kealele mai la lakoe ia ia ileko o ha pilihua o kooa mau manao. (Ja hoihoi aka la e i BafM Oreake« i ka mol i keia loao oUoli o j ko kaoa kaikanahiae ae oleele ana. I Hahope koke iho, ka peiapala aka la ao ia I o aa kaikamahioe aei i kooa makoahiae penei: ' " He a&e «aku lea kahi ikaika I kee ia'e e*boenoall ake ai i keia raao wahi lalaei pekole ia oe. O ko'e kalaoa i keia manawa, be mea kopoao loa ke walohiaia mai. Aole ao na hoom&ka'uka'aia raai ke kam o ko'e ] ae am ake i ne makeoMke o ka moi. O ke | ka«M ake'e awhai aaa ia'a i(m be mi «ea I

i« i ano moaenoa loa e pii» % ana i fcabi mao mea a'o > aloha oai loa ai. Ababi bo ao a ike, owao he komu i hoopilikiaia ai ka haooli n bo hahon noho'na ob«ua.

Ua mokemake oe i ka mohai ana ia oe iho no ka hoomanawanpi ana oo'u Aole aoei be mea kupooo owan ke mohai ia'u ibo i komo e hoopau ia ai keia mau noho koee pooo ole ana oba ohaoa ? Naoi ka weliweli ona ino i hai ia mai ia'u i ha manawa i hahai ia mai ai ia'u oo keia mao mea ? He weli eu ika nianawa e hoomaoao ae ai no ia mAU mea. Nau no' hoi e kuu makuahine p>oiwahine i-ha-pai i ka manao e hoomsreia au me- ke keiki alii <> Baireuth, o ko'u hoapili kupono ia. No laila wau i manao ai, aole oe e b jahewa mai i keia hana ana a'u. £ looa oo la'u ka hanohano o ka hahai ana aku i na mea liilii a pau loa i ko'u mioawe e hookuoia mai ai e bauie a«o ma uon mau kapu»i e ka mowahioe. Ua hiki no la'u ke hoomaopopo, e niu ana ke kaumaha a me ka ehaeha o kou naau no keia moa. Oia ka mea nana i hookni nui mai ia'u." M« ka oielo pane a ka moi no na roea jk Baron Grunikow i hoike mai, ua kakau palapala koke mai la oia ia Wileoelemina la ahiahi no : " Ua hnooli au e kuu Wilehelemina nloha no ka īke ana ua ae mai oe mahope o na makemake o kou makuakane. E hoopomaikai mai no ke Akua maikai ia oe po ia mea, a aole loa au e haalele ao« is oe. E malama oo «u ia oe a pau kuo ola ana, a e hoao no e hooiaio m»u aku ia oe, owau no kou makuakane aloha Mipoi ia oe." I kekahi kakehiaka mai hoi, loaa mai Ia i ua kaikamahine sHi nei hekahi mao palapnla e hoioo mai ana iaia, mai ka moiwahioe ir>ai, penei : " Ua oki mai oe i kou poowai, a ua boouka mai malona o'u i ko ino nui loa a'u i hoomanawanni ai, oiai, ua paulele au i ko'o mao manaolana a pau loa mulona on, me ho'u maoao ole ke hilinai hupo nei au Ke mihi net bu he maa lauaani manawa oo na lokomaikai a'o i hoike aka »i ia oe, ka'o malama nn> eoa no. kou hoooaauaoia, a me oa mea a pau a'a i hoomaoawanui ai oou. Aole au e ike lion ana ia oe ma ke ano he kaikamahine na'u, aka, o kekahi o na kaikimahine enemi nui o'u; eiai, nag i mobai ia'o imoa o kou i mau enemi, a lanakila m«i ka lakou hoouk» i ana mai malona O'u. M>«i ooho oe a meoao i a hilinai hou ra»i muluaa o'u. Ke hoohiki »ei au > b» inaiaa maa loa malooa 00, a aoie e kala iki aku ana ia oe." Mnhnpe koke iho, hoi mai la ka mai i B«. ■ lina, a kena aku la no kana kaikamahine e hele mai imua ooa, a akahi nc( ka moi a ikea aku e hookipa'oluolu maikai loa mai ana i kaoa kaīkamnhioe. Oka moiwahioe hoi, na man so kana hoopuha ana mai i koaa mau manao hookae i kana kaikamahine, me (Tb maka iolea, a rae ka puaaa pioepine ana, " Ka I Ua lanakila mai kuu poe enemi maluna o'o, ua hoohaahaa, a oa hoopio ia ho'n' maa manao !" Ua mahuahua bona maoao ana no kona hoohokaia, a no i& mea, ua ane len-a mai maoli iho la ua moiwahiae nei. I ka ike ana o kana kaikamahine no keia ano pilikia o aa moiwahioe, hoomalimali aku la oia me ke ano hoonana aku o kana kaikamahine me ka uwe lo'nlo'u aku, i mai la ka ma> kaahine, ** Heaha la kau mea e hoouweuwe nei, no ka mea, nou i pepehi ia'u a me ko'u mau maoaoiana a peu loa,"

O ka makoakane n me ke kane moi, ua aui ka haaoli o koua aaau mnaao. Ua iehulehu wale na malihiai haoohaoo i poloniia o hele m«i «mu» o kooa aloalīi, a oa hoohipaia inai lakou me oa haaohano vaipahe wal« a pauUa haawii» oa ahaaioa a mo oa hooiiulea aaa e kela aoo keia aoo. Ua. kaoi mau na pila o na aoo a poa, a oa nalamaia «a paikau koa oui ana o oa poali o oa koa ououi a ioloa a me kebi mau poali koa e »6 o lta moi. Ua hooaaakaakaoia kekahi paikaa ooi, a «a ka Peakahi, la 29 o Mei,e malamaia ai. Ua keaa pu ia ke keiki alii o B«ireolb e hiki mai oia po kekahi o oa malihiai haoohaoo, me ka ike o!e o ka ooiwahine a eae Wilehelamiaa. 1 faa hora ehiku e ke ahiahi mamaa iho, bo< e «ke ia ka moi e hiaooe i aea e makenkao ai bo ka hookahakaha ana i kahi )a a*. Ua koe iho la sa Oaalihioi haaohaae i hiki mai aa ka moiwahioe me ke kaikamahiae alu e hoekipa kapoeo ia Ukou. Ia lakea a ho<>makaekau aea e kome ma ke keiena e paiea haaokaoo ahiahi ai, iohe ia ake la ke kamome aea o ke kaa a ku ihe la mamaa peaoi iho oke alaeei pii eei ma ke alo. Oiai, e kela hele aoa ae a ma ke elaaui pii poaoi mamea, he haoohaeo wale ao ia i haawiia i ka pee k«iki alii opw; aolaile, hooee* aka la ka meiwahiee e oiaaa pooe i ka «Mlihiai i hikimai.

I ka b*ita aaa nai e k* k«iki *li liimOi, m hoowopopa b« ra«hh«Ri i k« ««« e • m • pimkiKi M «a« « lo« % i oi«, O ke keiki «Hi B*iTeutkt «a keikeU »k« 1e oie i keM nee r««i, • ■» k* k#ekthiktbt im e fetbi le •e, e koikeia ai oii ima o ke ekeae •U« o F«wet«. U po ik«, e kiki U Wf

I lehelemia ke hwaioe pono, a i k*bi kakahiaka ae. ua ano onawaliwal» loa kona mao helehelena; a aa noi aku oia i ka aioi e kala ia mai oi» mai ba beie ana ika peikau hookahakaha o kahi la se. Aka, aole e hiki oia ke kalaia mai ia haoa mai o ia 1«; ua konoia oia me kona makuabioe e bele i oa p«ikau noi nei; *No ka mea, ina laoa nei e ooho mai ks hele aaa e oiakaikai i na hana o ia la, alaila, e liio ana ia i »ea e hoonaokioki loaia ai ka maoao o ke 'lii ia laaa. Ua kaq ka moiwabibe a me ke kaikamahine alii maluna n ke kaa alii hamama, a hele ae la mamaajo ka laina, i akaliia mai mahope e n* lede hanob«oo alii malihini mai kahi mau aloalii e mai. Iko lahon maalo ana ae mamoa o ka laina koa holookoa, va maalo ae la lakou nei maoina ae o ka laina koa o ka Marqw's o Schewdt, ke kane a ke kaikamahīne alii i hawmahnwahn »i i ka heomooi ana mai a kona maknakane. Ika nana aku ia ia, me he mea la, oa hoopiha ia oia me ka hnhn nnl ; a i ka manawa i haawi mai ai i fife aloha o kona pnali, ua buli aku kona mau maka ma kalii e. Ua hooneeneeia aka la na 'koa o na lede roa kao w»bi pokole kaawale iki ako, i hiki ai ia lakou ke ike pono mai ;ka paikau ona Ika hoomaka Bna m«i e wehe ua oihana o ia 1%, oa nani maoli i ka oana aku, ka nee pa «na o na koa, ka wuhi ana i na kolamu pili loloa, na wili ana a me na maliele ana4 na laioa koa mahele nni, na

kipu ana, aa moe ana, a me na imi ana i na hoonohonoho ana e hoohalna ai i ka enemi, ua haoaia -ia maa mea a pao loa me ka eleo loa ; a oa like me he bele aoa la o ka wati.

lua lede a pau e oana aoa maluna o keia mau mea n»ni a pan lua, aia bo>, helo mai la kekahi alil koa imua o ka moiwahine me ke haikamahine, me ka wehe ana o kona papale e paa. naa koaa lima, me ka i aoa mai, oa hoounaia mai oia e hoike aku i ke keiki ahi-o Bairenth imna o Una. Mahope kokf iho, holo mai la kekahi kanaka opiopio kiekie me ke ano hiehie i hoaahoia me ke kapa alii koa kumukuai nui, a aloha mai la i kooa makuahonowai wahine a me kana wahine e mare ai okawa e hiki mai ana. Aohe i ano pomehaoa lo», a aoo ho'aho'a hoi ko na lede ike ana ma> ia laua O Wilehelemioa, aobe oia i ike iki i ke'lii o W>»le, Aole uo hoi i hona kona maknahine i ka huhai ana aku ia ia i kona mau ano, aohe ni a oani ioa. Aka, o ka mea nui a ka makuahine e olelo aku ai " Ina oia e iilo i kane nan, e uobo holookoa no oia aialalo o koo malu. Alaila, eliio ponoi nooe i moi no Enelani, a e hiki no ia o k<- l-ooikaika e loaa ia oe ka mana noi malona o Boropa nei " 0 "na manaola na nui nei o ka makaahine i makemake loa ai, ' oia n" ke kumo o ba makemake noi ana e roare ia basa kaikamahiue me ke alii o Wale.

I kekahi Ssbati mai, oka Ja 3 >• o īane, ua mnlamaia ka hoopaUu an» me ka hanuhano noi. Ua' hele ia mni « makaikai u» oihaoa hoopalao nt>i e na malihini hannhano nui wale no. E hahai ana ka Haka Duvera i fee ahiahi oo o ua !a nei i hoopnla» ia ai, hiki koke mai ]a no ia o kahi eieie utai Enela ni m»i, me na palapala e hai ana, ea ae ke aio alii Beritania i na olelo ae I>fec a pan loa e pili ana i ka fsat«īa ana o ke'lii o Wale me Wilehelemiaa. Eia naa, na lohi loa ia mau mea no ka hoihoi hon ana a ine ka uwehe bon ana i kela hoopalan aua me ke keīwi alii o Bairenth Maliā paha, na hauoli noo Wilehelemiua ka Moi i ka hoole ana aku ia in*re ana me ke keiki alii o Eoelaoi. Aka, o ka hoohok»ift o ka nioiwahioe, aohe pa|pna oke kanmaha o kona oaa maoao. U* haale a naai iho !a oia, a n>ai mahe me ka hoahewa nni aoa o kana kaikamahine ka m«>a nkoa i pepehi ia ia. Me be mea la, aohe maa hopena o aa popAikia a me na niha o keia ohaaa alii Ua oleloia, i e hoolnolu ai i ka moi wnhioe, aa u»na ano kekeiaku o Wileheleu»ina i hana kaoe hoopalau ; aole maoli nae' oia ka manao, aia hoi, ua man aloha ibo la 6 Kaloie kona kaikaioa rae ka laoa kape hoopolaa. Ika lohe aoa oka moi i keia m«n mea, ua aae hoomaka bou kelii i ka haaaino hao ana i kana kaikaaiahiae. fJoleipau).