Ke Au Okoa, Volume VII, Number 44, 15 February 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HELU 17. Oiai, i keia mau mea a peu loa e hanaia aoa roa ke bulanatcauhale alii, aia noke keiki alii uja ke kulanakauhale papu o Custrin ; aole oia i hookouia e hēie mai imua o kona oaakuakane Me he mea la, e hoao d»ī ana oia i na feumu a pau loa e ho.ohaaoli aku ai i ka naao o kona makuakane/e hoomikioi ana oia iaia ibo raa ka inii nui aha i na mea a pau e pili aoa i fea hooponopono ana i na oihaoa waiwai, i ka makai kiai, a me na aine e pili hna i-ka lehnlehu. Ua lilo oia i mea kaulana 0 i oiea aloha nui ia ma kahi kuTauakaubale ana i noho ai ; a aa makaukau na mea a paa loa i ka nana ana mai iua oiea ana e kauoha aku ai. Oka haawina dala i hookaawaleia e kona makuakane, aole ia i mahuahoa kupono e hoopakele mai ai iaia naai ka aoho ana ilihune, ina aole ka poe waiwai olaila e haawi dala aku iaia, a mahope e hookaa mai ai. He makahiki a hf la hookahi i hala ae mai ka manawa mai i ike t»i «ia i kona makuakane. Ma ka la 150 Augate, i ka moi e hele ana ma kahi huakai hele, aia hoi, kipa aku la oia ma Custnn e ike ai i kana keikī no kahi mau hora, a kamailio pu īho la na kana keiki Ua ukaliia ka moi e kekahi mau haaeri tausani. Ua hoounaia aku o Fritz e laweia mai imua o kona makaakaoe ma ka hale aapuai, 1 ua keiki alii nei i komo mai ai, ua haule īho la malaea o kona tnau kuli ma ke kapuai o kona makuakane ; a oo ia raea, kauoha'ku la ka moi iaia e ea mai iluna, a > aku la iaia, p«nei : " Ano, e hiki paha ia oe ke hoomanao ue i na mea i hala ae oo k« makahiki hookahi a me ka la hookahi i hala ae—i ke -ino o kou hooiohe ole a me ka aia o kau mau haoa. Oiai, me a'u mau oe i oa wa a pau i hala ae eei, ua hooikaika nui au e hooFilo ia oe i kanaka maikai, Oiai, oo ko'u manao wale ana he mau hana ino kau e hapai mai ai, nolaika au i hana kupono ole aī ia oe mi kahi huomoana koa o ka poe Saxout, no ka maaao e loli ae aoa la kau maa haoa ino ma k» aoao maikai a kupono, ā noi mai oo ke kalai» aku. Aka, ua lilo nae ia mau moa a pao loa i mea wale no. Ua pii ae kou j!o ana me ke kakauha kupāoo ole o kou mau maoao Aka, ina nae oe lie kanaka kahiko, ina U, ua paakiki loa kou mau ano « pau ; aka, no kou ano opiopio, ua ane kahuli naai oe. " Aohe mea kaumaha e ae īloko o ko'u mau manao i oi ae mamua o kou hiki o'.e kf paulele ake hihnai māi.hoi «naluna o'u. Ua uo< aku au ia oe, e hoike pau mai i kou aie,

eia nae, ua oni kou huna ana me ka hm kupnno ole raai. O ka'i> houluulu ana i ke dala, e hii«sv aaa eu in mea n<> pomaihai r> ka 1-I«le Ahaolelo, lia Puali Kaua, a me i>a OiWuiwai, o ua maopopo oo n ee oia mau mea a pau loa nou wale ao i» ke kupouo D'ae kou malema aoa iti oe iho a tne koAmoho hooruiiu alii ana. Kq hoopuka nei au maauei, ua hana au i oa me« a pau loa e lo&a ai kou aioha ana mai ia'u i ka makua, aka, ua lilo uae ia i m«a ole lōa." Oke keiki alii, me be mea la. ua hoonaoeia koon raau manao aloha. a hoolei hou iho la oia iaia iho imua o ka moimaiuua okuaa mau kuli, me he la, e noi aku aoa no ke kalaia mai, a ninau mai la ka moi : " aoei o kou raau manao ka holo ana Sku i Eoelani ? " 11 Ae," wahi a ke keiki alii. " Alaila. e hoolohe mai oe i ka hoppnn ,i kau mau hana. E hookomoia no kou makuahine iloko oke ino lauua ole. 0 koa hine, e kiula aku no au iaia iloko o kekahi wahi aole e ikea ai o ka la a me ka mahina. I ka pau ana o keia maumea i ka hanaia, alaila, e hele >tku uo au me ko'u mau paali kaua iloko o Hanovera, e puhi, a hao wale me ka luku ana i na mea a pau ; ae, e hana no uu ia inau mea, ina e nao mai ana ia i kuu ola, kuu aupnni sme kuo makaainaua. Ma keia mau mea e hiki ai ia oe ke L aomaopopo i na hopena kupooo ole o kau mau hana e hoike mai ai. O ko'u maaao ka hoohaua ia oe m« na mea e pili ana i ka oihaaa koa a me kivila." Maanei, haawi aku la ke keiki alii i kona mau ae aoa i mea e hoilioi hou ia mai ai ke nloha o kona makuakane. Mahope iho, aiaau mai la ba moi : " Nau anei i lioowalewale ia KnUe ; a ua Katte anei i hoowalewale mai ia oe ? " Pane mai la ke keiki alii, " Na'» i hoowalewale aku ia Katte e mahuka pu rae a'u, a p.ehi no hoi me Luianela Keish." I mai le ka moi, "Ua hauoli au ika loheana i ka oiaio e hoopukaia ana mai a oe mai "

Alaila, hoomnka hou mai la ka moi i ka i an» mai, ".Pehea kou makemake i koa ola ana m-.v Custrin nei ? Ke man nei anei kou hoowahawaha i ke komo ana i ka lole koa ? He mea maopopo no paha aohe ou mau ano makemake i ko'a mau ano o ka no-. ho ana a me ke kahiko ana ; aka, aohe o'u raau ano FBrani me a'u. Hemoi Geremania au, a o ko'u manao o ka nolio ana ma ia ano, a hiki walo i ko'n make aoa. Aka, pehea la kou mau mauno hoowahawaha i keia manawa no ua mea a pau a'u c hookae aku ai. loa e hoopaaia kekahi alii koa, alaila, e lilo'anei la i mea oou e iyiniuhu ai nona. O kou mau hoa'loha maoli e hoao aku ana i kou mau pomaikai, he hookae oe. O ka poe e hoomali* mnh mai ana ia oe ma kau mau hana ino, oia no kou poe e pipili nui aku ei Aoo, ke ike oei oe i ka hopena o kau mau mea e haoa ai. Ma Belina, a ma Perusia hoiookoa nei, no oa mihina i kaahope ae nei, aole kekahi mea hookehi i mnau i kou wahi i nalowale ai, a ina paha oe ma ka hoaua nei, aole paha." Tka lohe ana o ke keiki alii i keia mau olelo a pau a kona makuakane, helelei mai la kona mnu waimaka, a me he mea ia, me ke ano mihi maoli, haale ibo la Oia maluoa o kona mau kuli imua o kona mal uakane ; a hoonaue ia hoi na maoao aloha o ka moi, a hoi aku la 011 iloko o ke keena meuameha e haaloku ai i kona mau maoao aloha me ke ake ole e hoike mai ia mau maa imua o kana keiki i ka hiolo ana o kooa mau waimaka 110. kaoa keiki a me ko koua ohana. O ua keiki alii nei hoi, hahai pu ako U ia mahope o kooa makuakane. O ua la oei no ka la hanau o ke moi ; a i ka uhai aoa aku o ua keiki oei i kona makuakane, ua huli hope mai la ka moi a puliki mai la i k«na keiki. O keia baoa a ua moi nei, he mea hauoli uui no ia iaia, ma o kona hoao ana aku e kala i na hana hewa o kaoa keiki, oiai, e malamaia ana kona la haoau ponoi Ia maoawa i pane aku ai ka moi i kaoa keik), " E malama pono oe i ka'u maa moa a pau loa e kaaoha aku ai ia oe, a e malama pono ho; au ia oe, e like me kau malama poao ana i na kauoha a ka makua ', O ka moi, maho pe iho o keia hnna hoolvilu ana i kana kei*i, ua oia i kekahi niau hookuu hioakila waie ana iaie. Ua hookohuia oia e kaahele maluoa o na aioa lei alii, tna ka oao« pono aoa ia mau wahi. l'a kauohaia oia e nana poo i ke ano o ka mahiia aoa o ia mau aina; ke ano o ka palau ana, ka hoomomona ana a me ke kanuia ana o ua raau aioa la. E hoolilo pa bo hoi oia i ka oana aoa i ke aao o ka hanai aoa i ua holohwloua a me ka h»M ia aoa o oa bis No ka mea, wahi a ua moi oei, o ka hoomaaaaaa ana o na keiki alii ma keia mau aoo haoa, he mea nui ia e hoonaauao mai ai ia la kou ma ua oihana kupono e piU ana i ua loaa kuloko o ka tioa Mn ka la 32 o Sepatemaba. mahope iho o kooa haahele ana aku w\ kck«hi okana, paiapala aku la oin i ka m«>i, prnei: "Ua kauoh*ia au e hele aku i I*»buaa. Aia malaila he aina maikai loa ; a he wahi maikai malaila e kupooo ai oo ka poemahi&i.

la Mapr R >der i mualo ae hi maauei, Uu kipa enai ois e paiae pu aie a'u. He puali koa oui a maika'i huna, Me ne) aa wa)aaa o ; ka lohomaikai o ku» luakoah&ne aloh», no Kooa'hnnn ma>kai mai ia'u. Aohe pomaihai e ae e ooi aku ai. ms»i ia oe mai ; aka, o kou :Joh(i wala mai 110, a me na inea a pau e l<.ua noa m.i oo mai ; a me ka mnnaolaoa, e i hoomauao mai aua oe ia'u mawaena o kou ; mau lokomaikai manuunn waie, 8 hoiboi hou ! mai ia'o i ko'u mnu kehiko koa." | lloko o heia mau la nna e nobo nei, maj waena o ka poe i bele aku e ike iaia. o Kenela Sehule»berg, he koa kahiko oia ; & mahope ibo o kona kipa ae e ike iaia, ua hoouna mai oia i kaoa pulapaia i ke Kuhina Grurakow, penei : "I keia la 4 o 1731, ua kipa aku au e ike i ke keiki alii ; he maikai a oluolu pono kooa ola. Ua apo pipili Ulli mai <lifl ia'll. tTa paina p.. an ma .4^ ua noi mai oia ia'u e noho ma kona aoao. Mawaena o na mea pili a'u i kamailio pu ai me ia, ua pane mai oia 00-na mea e pili ana ika mare. Ua kue nui oia i ka olelo mare mawaena ona a me ke kaikamahine alii o Meckl«nberg. kekahi o na kaikamahme aiii a kahi hoahanau o ka Emepera o Rusin no ka mea, ua nmnao oia, jua e mare pu me ia, e hookahul: la ane< kona nno manaoio honmana. Ua hoopuka mui oia i kona makemake e mare pu ia oia me ke kaikamahine alua a ka Emepera o GeremanĪß, ina e ae inai ana r kekahi mau mokuaioa i ka haawi pu ana mai." He anahulu mahope iho, ua palapala hon mai ua Kenela nei, penei : "Ua hoiko aku au imua o ke keiki alii i kuu mau alii koa b pau o kuu puali e noho nei maanei. Ua hookipa aku oia ia lakou mn ka ano o ka moiHe mea maopopo no, ua hanauia mat oia na Ī8 kulana ; a ina oia e kau pono aku ana i ke kulana moi, e kau io aku ana lo ok i ke kiekiena loa. He mea maopopo ia'u, aole ona mnkemake i ke «uhikuhiia aku e kekahi mea okoa. Ke hai ponoi aku nei au ia oe, he keiki alii oia i hoopihaia i na manao naauao akamai kiekie ; a he inaolana ko'u, e liloaku ana oia ne kanaku nui ma kem hnpe aku."

Ma ka Poalua, U 28 o Novemaba, 1731, mahope iho o ka hoopalauia aaa no na malaraa ewalu, ua m»reia o Wilehelemina me ke keiki alii o Baireuth Ua malamaia ka oiha' na mare me haoohano nni lia halealii o Beriua. Na ka makuakane o Ferdenka Wiliama i hana i ua halealii nei ; a na ke keiki hoi i hoonani launa ole me ka nani nui a Europa e hti-tbti-iai: O ka moiwahine, ka makuahine o Wilehelemina, ua kue nui oia i ku mureia ana o kana kaikamahine me kahi mea okoa e ae, koe wale no ka mareia ana me ke keiki alii o Wale o Enelani. Ua hoao nui oia ina roea a pau loa e pale ae ni i ka mareia ami a Wilehelemina; a no ka hiki ole, ua hoao hou ois e komo aku i kaua kaikamahine e hoole i ka hookipa ana mai i kann kane, i mea e hiki ai iaia ke noi i palapali oki mare. Ua nui no ka hoouluhuaia o ko Wilehelemina man maoao e keia mau koi hu-a ana a kona makuahine; aka, o kekahi o na kuma nui.i konoia-'ai oia e mare i ke keiki alii o Batreuth, no ka hoouluhuaia e kana makuahine. ii me ke koi ia e mara is oia me na kane ana i wahawaha loa ai. Eia nae, aole oia i ike mua i ke kane ana i haawi ai i kona

manao ae; a i ka manawa ona i ik'e mua ai' i»ia, u& koia kona mau manao e makemake a e aloha aku laia I ka la, a ahiahi ibo mareia, ua paina pu ke xatkamahine alii me kuna kane hoopalan, a me ka ohana alii pu ma ka halealii; a ma hope iho o ia, hoi akw-la oiū e hoomakaukau i ke komo ana i kona »ahu mare. A hiki wale mni no u manawa. ua hoao nui hou no ka moiwahine i ka i ka mare, me ka manao e hiki koke mai kekahi «lele mai Enelani mai me na olelo e hoopau ai i ka mareia ana. I ka wa e paa ai k& lauoho 0 ua kaikamahioe nei ma kahi aoao, lu hoo-| h»lelei bou iho la no ia. Aka, me keia mau i 'ioulolohi aaa a pau loa o ka : moiwahine, ua 1 malamaia ka oihana mare maloko o ka rumi; nui. I ka manawa i puanaia ai na hua hope loa o ka pnle hookuu, ua haawiia aku la na j kipu nui pakolu ana, e hai tku ana i na ka-: naha, ua pau i ka »c«r»> a na'lii. Alail i, noho iho la na'lii i mnreia malalo o kehahi ' anini nui a hele aku la na lii a pau e haawi aku i ko Ukou mau hoo- > maifc*i ana, Ub malauiaia na ahaaina mare ' no kahi mau la mehope, me ka ahaaina hula j 1 ha po a pau. ! keia man ahaaina olioli ana, hoo- { kahi mea i nalo o ka nhana, pia hoi o Frits; «ole i ike kooa kainuahiae taia. Aka, o ka . moi, na oielo ako oia i-kana kaikamahiee e ; ike no oia i k.ma kaikunane, ke paa loa kooa maoao i ka hoole ana i ka mareia me ke'lii o Wale n Enelani. Ho ekolo U mahope iho o ; ka mareia aua, wa haawiia kekahi ahaaina nui maloko o ke Ke«na Nui: o Ica Hale*lii llolto ō ka hauoii ana, komo mai la kahi poe kanaka opiopio; a kuli mtt la ke kuh<na l*rumkōw,' a oW ' ako la, •• Aole anpi o« » ike ahu Ia i kela pookanakai kome omi la ?

A heleaku oe e aloha i kahooilina alii. Aia oia ke ku mai la." No keia mea, aa te)e nai ke hauli a Wil«helemina, a uar>a ae )a mao a anaaei; a-koi mai la i ke kuhina e alakai aku iaia imaa ona, a ma ka hoomaaao o Wilehelemina, peoei, " Va lawe aku la o <3rumfeow īa'u imua o ke kaouka opiopio i hoaahuia me ka lole koa ahmakiaa. Ua ane hoohewahewa au iaia t oiai, ua puipui kona kino, aole e like me mamua; oa ano e kona helehelena, aole ka oani mua. Ua punia au ika hauoli nui, a honi nku la au iaia me ka ad aoa iwaena o na Whimaka. Ma ko'u ola aoa, aohe wa e oi loa aku ai o ko'u hauoli nui. Mabope iho 6 keia mau hoopuka ana o'u me ka hauoli uui, hele aku la au a kukuli ma na kapuai o ka moi ; a hoike mai la oia i kona manao, aole oia i hoohala i kaoa mea i olelo moi oi ia'u, o ike aua au i huu kmkuuaue. " Lalau aku la au i kuu kaikunaoe ma koaa lima, a hoike aku la au imna o ka moi, me ka i akn e maloma pono,i kona aloha uona, O keia halawai aloha aua, ua lilo ia i mea o lawe mai na maka maio ka poe makaikai i na waimaka. Oka moiwahine, apo mai la oia ia'u, a huli hou ae la au i kuu k»ikunaue, hoike aku la i kuu kaae mare, aohe nt»? wahi huaolelo ana i kuu kane, a no ka moi oo ia hewa." . (Aoleipau )