Ke Au Okoa, Volume VII, Number 45, 22 February 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HELU 18. Ma ka paina ahiahi hanohano ana, aole i ikea mai ka rao»a n>e kc twSbi alii. Ua noho lana a i elua ma kahi rami malo e pain» ai. Ika 1000 ana yka moiwahine, iki hoīkc hDo aloha pamehana o ka aioi i kana keiki, ua ho-a ia kona enemi maln oo kana keiki; oiai, aole oia ke kpmu i hookuuia mai ai o ko keiki alii rnai kona noho pio ana, aka, o Wilehelemioa ke kumu o ia ma ftooa ae ana e roareia me ke keiki alii o'Bairei>tb. Mnhope iho o ka paina ana, ua hoomakaia ka hola hon ana, a iwaena o ia manawa, ninau aku la 6ona kaikaahine i ke kunpu o ko laua hookaawaM aua ma kahi romi okoa e paina ai, a hai mai la oia aole naua, aka, na ko laoa makuakaae no i koi mai iaia.

Mamaa ae o fee knd ana o ko laua kamailio ana, aS bifel pono i ka moi ke iawe uiai i kana keiki aiai kona hoohiki aaa, e inalama pouo loa oia i na olelo kanoha a pau loa mai koaa makoakaae ; aol« oiā ē hoao hoa e tnahaka, a bole paha ma kau wahi okoa e akn me ka ae ole o ka makaakane ; e nhai mao oia me ke kupaa xna ka aoao hoomaoa, a ē mare hoi i ka waliioe a kona makuakane e haawi mai ai a e makemake ai hoi. Ike kakahiaka mahope jho o keia kamailio pu aoa, na kipa ae aa keiki alii uei e kamailio po me kona kaikoahine. He wahi kamailio mala ka laaa ; a malaila oie'i hahai mai ai i kaoa mao wahi i hele ai, a.me kaūa maa mea a pau loa i h'ma ai, mai ko laua wa hope loa mai i halawai pn ai. Ika paa ana ao hoi o ko kaoa ( hahai raai la no hoi ke kaikaahioe i kaua, a me ke kama o kona ae ana i ka mareia i ke kaoe ana i mare ai i kumu nai e hookuoia mai ai ke kaikonaoe mai ka hoopaahaoia. ana mai. Mahope koke iho no, haalole iho la o Wileheleenina rae kana kane ia Belina no ka hoi ana i kahi oke kane. Oiai, ko haaalele nai oia ? ka noha liiehie aua o ka halealii, no ka home dnke o kaiia kane ; ak% hoi, oa oi ae koua olioH no i* mea mamua ae o ka noho aua i ua wahi la no ke ano nluhua i loaa iaia malaila a me na hana ino kupono ole ana. Oiai, i ka moi i haawi mai ai i kona aloha i kaaa kaikanaa'iine, oa hoonaueia kona mau manao aloha nui. 11»- hora aloha io no ia i ka mauawa o ke keiki e haalele mai ai i ke kaapaka hale i hanaiia me ka hoi hoa o{c mai ia wahi ma ke aoo lie keiki, aka, ma ke ano wale no he nanlihiui kipa mai. Ua hoohioloia ea waimaka aloha o makuakauo ine k6 aoo walohia no kana kevkif M» he moa la, akahi no ka moi a hoouiaopopo iho i ka ma* j nao aloha no keia mea he keiki, a me kona| ano aloha makna. I

Ilo{to o keia alolm kaawale ana tn»«neaa o ka makaakaoe ineke kaikatiMbiß«,-i-»fe« 1». ka moi, " Ke' mokoiaokaahoa nei ko'a poo waj no ko'u ike pono ole ana oe mamua. Ua hahai mai Ukou ia'u i moilelo kupono ole, a ua iunina au ia <h> e like «t»e ka nut 0 ko'n nloha ia oe i k.'i v r.\*naw» l"*

iwii o k;t liev i a rn€ na poino i ili ineii ai nialuna oko kakon ohana. Oiai, ua mokoahu» kou pnnwai, ;ika, e waiho no an ia mau hewa nie ka haawi 010 ana i ka hoppai ino. O na/tnea i hala, »b hala ia ; a "'na n&a e'hiki mai ana ka kaleon ia e nana akn ai. I keia manawa, ooe ka'n oi loa aka o ke aloha o kno ohana. Ua kaumaha !oa kon punwai ma ka haalele atta akn ia oe. E aloha ako oe i knn kane no'o. Nt> ke kinmaha loa ō kun naao ke knmn e hiki ole &i ia'o k« ike ak« iam i kei» manawa." 0 Wjlehe?emina me kooa mau maka. i hoonu'a īa me na waimaka, komo aku )a ia iloko o tttf kaa. me ka haawi mai i ke alohaliope loa i kona home i hanaiia ai. Oiai, mahope mai, na hoi hoo mai oia i Bi;li»a, aka, na pan ūae kalilo aoa oia wahi i home uona. I kahi la ae no hoi, lioi aku laie keiki alii i Castria-ma kooa wahi i hoonohoia arme kopa maa puali kaua, me ke kali ana no na mea o na la hope e hiki mai ana. 0 i keia mauawa, a me kona man manao a pan loa, oa hoohokaia ; a ua lilo keia mare an» o kana kaikamnhine a me na hoolnoluia ana 6 kana keiki kane imna o ka mr>i i mea e kaumaha loa ai nona ; a i mea no hoi e hoopaahaia ai kona mannolana i hoohalna ai no ka hoohnipn ana akn i kons ohan.i me ko Enelaoi nohoalii aoa ame ko laila noho ohana aiii aoa Ma koDB hanle ana ma keia mea, ua hoomaiioia kona kino. I ka hoi ana aku o ke keiki alii i ka papu Cnstrin, mahope iho o ka mareia ana o Wilehelemiua, ua hoouna niai la kekahi poe aUi koa i kekahi palapala hoopii imua o ka moi, e noi ana e hoihoiia aku i ke keiki alii kona kapa alii koa, kana pahikaua a me kona kalana alii koa maiuna o kahi puali kana. Ua <teia keia maa noi ana mai e ka moi, a ua hana hou ia nona palapal* alii koa maluna o ka puali e nohp ana. Ua hookohuia oia i alii koa eoloaela inaluna o ka puali SotlZ ma Hopina, ht; wahi kanhale onkn m» ka hikiiia akan akn o Belina, *he kanahiku ku'malima mile ke kaawale aku. Ma ka la 29 o Febernari, o ka 1132, ke hakauiivoaia aua o koiia palapala hookoha hou, a o ka. hiki ana aku no hoi ia i ka iwakalna o kona mau makahiki. Maloko o ua wahi kauhaie nviku nei, i «>oho ai oia no na makahiki ewalu mahope maijne kona puali koa.

Ua kooLiaukiukiia ka mauao o ua keiki alii nei no ka hoolahe ole ana ami o ke aloalii o Euelani i kana noi i ka mareia o Wilehelemina me kc koiki ulii o Wale ; a no ia mea no hoi i hoopau ai oia i kooa mau manao e maieia me ke kaikamahine alii Am..i« o Euelani. Ma ia ano i hoopuka ai oia, aole oia e manao ana bo ka mareia ; a ina he waLine waiwai ke'haawiia mai ana iaia, ālaila oia a>are, me ka hoakea ia uae o na mea pili hoomana. Ua nui wale na wahine i hoomoo ia mai ai na ua keiki alii nei O ke kaikamahine alii Maria Theresa a ka emepera 0 Geremania kahi i hoomoeia mai iaia, he oni kona waiwai ; eia nae, aohe ona makemake ma kona ano hoomana Kalolika. Oiai nae, aohe ona makemake, (ka emepera) i ka mare ana o kana kaikamaLiue me ke »eiki alii hoole popi', aka, ua waiho mai nae oia i ke kaikamaLine alii Christiua a ke Duke Ferdinand o He kaikamahine ui maikai oia, nona na makahiki be umikumahiku, aohe uae oua waiwai nui, aks, be kulike nae ko laua mau mauao piii hoomana. Aohe makemake o ke ksiki alii no keia hoohui an-a ; o kona ake nui, o ka heleana e knapnni ma na aloalii o Europa, a ma ia kaahele ana oia e wae mai ai i wahine n&na. Aka, aole i kokna ka moi oo ia mea. Ua hoomeamea mai oia i kona manao e mare ia Anna ke kaikamahine alii o Mecklenberg. 0 Seckmdorf hoi, ka eiele a k& emepera o Geremaoia, na hoopuka mai la eia i kona manao e holo pono ke maraia me ke kaikamahine alii Eliaabeta. Ua kipeiao Grumkow, 'a kui mai la oia i ka moi e pono ke mareia me EliBabeta. M» ka ia 4 o Feberuari o ka 1132, palapala mai la ka moi i kana keiki, penei; " E kuc kkiki aloha :—Kc hanoli oei au, aohe uie na makemake hou i laau. Aka, ha mea.pono nae ia oe ke malama loa uo kabi mas la bou ak»e hiki mai ana. no ka mea, ua ; hi nei au i ke anu a me na mea a pao. Nolaila, he mea pono ia oe k« makar ala kupono loa uou iho. t r a ike no oe © kuu keiki, iua o hoolohe pono ka*b maa keiki i ko'o leo, alaila f e aloha oo to ia lakou. Mahope o kou baalel« aoa ia Be!ina nei, aohe a'u man mea i aa e maoao ai, aka, o kou pomaikai wale no ; aole waio maloko o ka pōali kaua, aka. ma kou lawe ana kahi i wahine nau, oiai, i ko'u manawa e ola ana. E pono paha wmi e bai aku ia oe, ua oana r» ua kaikamahine alii o Goremania nei, a ua ikoa kekahi mea knpono o lakou, ma ko lakvHi hoonaauaoia a me na mea a p»n loa e kupono ai ka noho ana o ke kano me ka wahino. Ua loaa kokahi liiikamahine. ke kaik«nvaldvio »lii <> Sevorana, ka moa ī han*i

ahuhi ino wak' m»i lnkou la'<i noo, a ha hi- j liaai »u m* k* Uknui m*u oiēlo nnii m*i. O i kuu uMko»b«D# iu» kt «b<> booh»inß k« komo

» i maUn»« pam> ia me k* hoonaauaoi* .ua, K pomi i*p e p«Up*la kokf m»i i»'u i koe m*u»o oo k«ia miu nin. D« fti al ibo a«ī

jaui ka baale Yoa Katsch. E loaa m> ial be kiaaioa o BerĪDa. Q koua hale aupupi e i hana no au ia t»ea nou, a_c haawi aku ia oe ! i ka hale'a me oa mea a pnn loa e knpouo «i ika mnlama ana j>ou. 0 ke Imikamahiae ' alii aohe ona pupuka a aoho no hoi he ui loa. Mai bai aku ofe ī keia mea i kahi uiea e ae. ' E palapala msii i kou mauao no ka'u mea i palapala afeo oei ia oe. A i k? oiwnawa e loaa ai o kau keikikane, e hauol* no au no i» mea; a e hookuu alsu no ; hoi ia oe e badpu«i > ka honua nei ; o ka mare 1 ana i haa no la oka wv» hooiio. la manaw», ) L' lioe» iHk au e loaa Jtahi oiabawa e hui pu ai |oe me la. ile moHau oia i ke Akaa e likp. |me oe, » e makemaie ana no oia ia oe. Na , ke Akoa e hookaumai i koaa raan hoomaikai | ani no is mea, a e hoopomaikai mai hoi ie | lama in oe ma kou ano Knnaliano mkikai. A e kau mau ka hnonwnao -ana i ke Akua imua o kou mau onohi. Pela mau oe e noho -ei lloko o ka pialuhia, a hiki mai i kou enanawa e laweia aku ai mai keia honua aku, me ka hooknuia o ka mananlann maluoa ou,e komo aku i ka Paredaiso nani mau. Aia a hiki mai ke Duke o Loraioe, alaila, hoounn aku nou e hiki mai. 1 ko'u manao ia manawa a hiki mai ai kau wahioe no ka hoopalau ana. Adieu 1 Ke Anua pu me op Fbbederika Wii.liama." Hookahi pole mahope iho o ka loaa ana mei o kela palapala b ka moi, kakau aka uā (eeiki alii 'nei i kahi palapala i ku Biroua Grumkaio. Aoie paha oia i manao e heluheIu i» ana ua pilapala nei e Europa amo Amerika Ua kaKaui» ua palapala nei i la II o Foborusri, o ka 1732, penei: " E kuu koaaloha:—Utt hauoli au 'hna ka lono B(ia mai kau palapala no ka maikai •> ko'u mau kulana me ka moi. He hiki ia oe ke paulele, e uhai ana au ma kau hahai ana mai Ai«a e hiki la'u ka loaa mai ia'u ko ka moi aloha ana inai, e malama no au i n>> mea a pau loa e hiki ai in'u ke hoolohe i na kauoha a kuu makuaknnē a pnu loa. ī ko'u hoao ana e hoopahioia au me ke kaikamahine alii <> Beveranu, e hooponopono no au e hnoHi a e malamaia e kona kupunawahine. E aho ko'u m,ire ana ika walune. a hoohuahaa mai i ko-u kulana mamua »ej> knu inare an» i kahi wahine hupo a hoon«ukiukf mai oia me kooa kupōno ole, a a'u iio hoi e hilnhila ai no kona mau hemahema, a hilahila ;iu i ka hoike ana iaia imua o ke akea. Ke nroi aku ivei au ia oo e haaa a e hooik"!P* ika oe ma keia meu • a lua he mea hiki ia'u i ? hoolilo i kau wahine hoopalau i mea m«naoii mahopē o ka 'ioomaha Calavina ! Aka, e koi akn no i kona kupuaawahine e hoomaamaa iaia ma na mea knpono Ma na mea e hiki ai ia.oe ke hooponopono no na pomaikai ana, ke koi aku nei au va oe e hooikaika akn oe. He mea ano hoopilikia no ia'n ka hoomaopopo ana ke mau'nei ho na auo kanalna ia'u o kuu makuakane ; a pehea la auanei e hiki ai ia'u ke hoomaopopo a ke hooiaio aku i na kuraa e hoopauia ai kona maq manao kanalua no'u. Ke hai maoli aku nei -ao ia oe, aole au e hoopauha akn ana i na manao maikai o ke Duke, a me kana kaikamahine, kuu wahino hoopalao. Ua ike maopopo loa au no na mea e pīli aaa ia lakou a meko lakou mau ohaua. Ua manao au, ia'u ma Belina e hoike aku i keia mau mea, Ua oleloia, he kaikuaana ko kuu wahioe hoopalau. Heaha no hoi ka mea i haawi ole ia mai ai oia naiu ? Aka, na ka moi na mea apa u loa a kona mau makemake. Aia no hoi ke kaikamahine alii Chri£tina Marie o Eisenad, a oiaia mea kupono e t>a ai no au e haaku. oae, e hele ako ana au i ko oukou aina, a e like me ka Kaisara olelo ana, i<eni vidi, vi v«ci, ua hele dtoi au, ua hiki au« •ke." (AoU'ipam,)