Ke Au Okoa, Volume VII, Number 46, 29 February 1872 — E hoemi! E hoemi!! E hoemi!!! [ARTICLE]

E hoemi! E hoemi!! E hoemi!!!

[Koena mai kela pule mai.\ Na na'lii i na-i pu me Kamehameha I i hoohni ia ai keia man mokupuni, malaloo ke. poo hookahi. Na na'lii, i ae aku i ka lu ia ana-o na kapu kahiko i ko Lihoiiho manawa Na na'lii i ae aku i ka pono Karistiaoo e"hoopae ia raa keia pae aina. Na na'lii, i kokna nui i ka hooholo ia aaa oi» pooo. Na 'oa'lii i ae aku i ka hxsw< ana i tco lakou ma« aina nui i ka mahele aioa o ka 1848,' i pomaikai no na makaainnna a me ke aupuni hoiookoa, na na'lii i apono i ke Kumukanuwai akea loa 0 ka makahiki 1852. Na na'lii i ae i ko lakou mau ama nm 6 auhau ia e like me ke noi a na makaainaoa, i kaulike 'ai ka pono mawaena o lakoa a me aa makaainaoa. Mai kuhihew» kakou, no ko kakou ao ia'na ma Lahainaluna inena knla akamai e ae, na i>i ioa ko kakon ike a me ko kakou noiau I mamua o laknu Ua lilo kahou i ka haakei i no kakou iho, o ka io nae aia ma o. Ia kaj kon e haaliki aoa no kakon iho, he noho maj lie w«le ia enai no e ka aoao o o&'lii, a ia j kakou e haena ana no ia mau ia, aia ko laj kou maa poo i ka noonoo ana oo ka wa e i hiki mai ana | A poohn ko kakou iae ko oa makaainaoa, j nowai ia hewa ? No lakou anei ? Aole loa ! i No kakou no. Nolaila, ma ka kakou mnu j hana r pau, ka kakou mnu kuka ana iloko o i na kau ahaolelo a kakou e noho pu ai me laI kou, e haka poiio kakou i ke ano o ka lakon I mau olelo a me ko lakou mau manao. • j Aole e hiki ia kakou'ke olelo aku, he poe ! aloha makaaiaana ole lakoo, no ka mea, ua oui ka lahou mau haawina i haawi mai ai no kikou no oa mahaainana, a o kakou hoi, heā.ha ka kakou uku, a paoai hoi no na pono 1 loaa laai. Eia wale no, o ka noho like, Ō ka noho pono o ka noonoō oo ko kakou noho ohana ana, he Aupooi malalo o ka Noho Moi, he lainii i haawiia ke Uaulike, a he mau mikiainana e ike, e haoa a e hooko ana i ka hookanaka ana. Heaha ka poino nui o na makaainana mamulr o ke Kanawai Auhiu papalua o ka makahini 1870, i hala ae nei ? 0 ka'u pane maanei He uuku loa ke me ka pomaikai nui ma ke kalele ia ana o ka Auhau a nui maluna o na'lii, a me ka poe waiwai flui iloko keia aupuni. oia na wili mahi-ko, a rne na ano like waiwai e ae Ua kaulike keia inaluna o nn mea a pau, nui ka waiwai o na 'lii a me ka poe waiwai, nui oo hoi ko lakou : inuu auhau, ilihune kakou na makaaioana no i ka nuka o ko knkou inau Waiwai, uuku no hoi ko kakou mau auhan. Eia ka maalea, a me- ka hale o ka liilii kahi i noho ai, kau ia iho nei ke kanawai o ka makahiki 1870 me ka papalua o ke auhaū, a 0 na'lii ka poe mea aina nui, aole lakou i hopo a maka'u ae, Ua ku nana wale no ka aoao o na (nakaainaoa, me ka hilinai nui aoa ma ka Bila Kaoawai o na " Haku a me na kauwa/' ke komu pilikia io o na makaainaoa. Lilo malaila kakou kahi i hoopapau ai a i j 'mno ae ks hana o .<« ohu o ka makahiki 1870 a hiki i ka ]872, ke i«e nei Kakou oa makaāinena, ke kau nei no ka htkuau>a, o ka pili kaumaha o ka auhau pipalua ia ana maluua o kakou. Ua ike mua no na'lii i ka waiho ia aoa mai o keia kauawai i ka 1868, aole e ili ana keia pilikia maluna o laknu. No ka mea; o keia auhau papalua aole e kau ponoi aku ana maluna o lakou ; ake, maluna no ia o ka p»e nana i hoolim>ilima i ko lakou mau aina, a o ka poe hoi oann i hoolimalima kalele aku la hoi lakou maluna o na makaainaoa Noiaila, 1 ka ae :ma o na makaainana i keia kanawai o ka 1870, ua lele aku lakou mai ka pa-palai o ko Ukou ike ole. i ka uopeoa o keia kanawai, a iloko o ke ahi, o ka alala mau aoa, Auwe ka pilikia! Auwe ka pilikia»! Knhaha ! I alala ia ka hot* ka waha i ke aha ? I ka lalau, lalama, a pinana wale aku no i ka lapa manu ole, e laa ka hai o ka iwi. " O Kane- pa ke nee nei, a pela aku " j Nalaila, e oa Lunamakaainana mai poni hou kakou i ka olelo ia mai, e kekahi o ko knkou mao Lunamakaainaon, eia ka pono. R hoololi i ke Kumukaoawai ; e hooemi i ka uku o ka Moi, e hooemi i ka 6ku | o na Kuhma, e heoemi i ko oa Luna aupuui. ' E hoopau i ke kanawai o na "Haku a me na kauwa," a pelp wale aku. He lalau wale oo keia mau mea. A ina he makeaake e hoo- i paapaa no iamaumea, < kau Ahanlelookoa aku ia. Mai hookamaoi kakou i keia kau ahWielo o ka makah'Ki 1872 ; raa ko kakou i olelo i oa makaoĪMno nana kakou i hoouoa , e hele e hoopnu i ko lakou mau pilikia, a i ko kakou hele ana nae, aole kaknu i hooko., t, haoa maoli kakou, a ko ko lakoa makemaj ke «I«ila ; oa ka poe makemake hoooaapaa | »» ie n« ma na kmnu i hoike ia ae oei maluna, ."«a lakou e hele aa a hooponnpono i aa hemaheoaa a ko l«><ou aanao i «»i» I wal- ai lako« e haoa, i kiokie ko lakou rmu j iooa imua o na makaainana, e hapai ana no ko lakou hoohanohano iko, a me k6 lakou kookaoi, hoonani, a hosao& ia, e oa makaaioaaa. Ke alawa ae kakeu i ka auhao ia aoa o ka «uhau makahikī 1 keia nakahiki i haU «e oei, • ike aoaoei kakou, o na Mkaiiiana • oa apaoa kuaama aawaho, • kakou kai pi> ( likia loa. A penei no la. JK a« ia mai oei ka aohau o kahi apaoa p* kjle n> ke kahakai he, 50 kenrta. i kela mu ifi»»i->h)kt i h*U ae nei, I keia wa Voi he fl 50 Aol* iloko <» keia «ahi apana aioa uMku, a wahi kakua hale hoi, e hnki ke mbī 'a-; i wahi «la oona iho. e like m« na pohale a I aa kahoa hale o na kalaoakaahaie e laa o

Hoooiulo. Lahnma, am« Hrio E bal» ikt ae ai la hoi kau vaki pilHii* malaila, raa ka hoolimalima aoa aku i bsfai hgj« | ha poe atakern»keooho bala, a i kahi kihapai boi e pili kokoke ana, i hiki ke hooala ia oa wahi laa kakipi pu» f akaakai b pela wale aka i kuma hoihoi ao ka aahau waiwai oka makahiki. Aka ; ilokp oia wahi kahoa hale panoa i ka la, he aa *<a nai, aia hoi, oa kau ia he f 1,00 dala kn nuhaa. Ma keīk kakaa e ike ai, ua aot>aa >a kr> kahou <aati stina m& ki aaha wale ana no, aole ma ke ano aohau wsiwai io 00 ka waiwai yoa apana aina panoa oei. He iki keia wabi puopuō paahai, »ke ; "he miko nae. He miko hoowahaweha .maoli ika ikeihoua anhau ia ke kaoaka ma kona ano ooho wale iho ne. E aho ke kukola papai hale a kau ako maluna o na kahlua, a hekau 1 ka moaoa, a ko ka hale malona o laila, mareua o keia aohao hoohilahila isa aahan i na puu one, a me na pun pohaku a oo e hoopuoi ana i ka hale ona makaainanā e noho nei ma na apana Koaaina. Hoi ae hoi ma oa apaoa knleana mauka, ua like aoa no, I kaoo ako hoi i bnbi kofe pan mai la i ka naonao, aka ; aole a ia, Ue kuinu waiwai ia. aka. hoi iho kakou i kahi apana kihapai e hooulu ia ana kahi uialili i ola no ke konaka, aia hoi ua kaa ia ne ka auhan knpono ole analuoa oia mau apana ai»B. Ma ia ano e ike ai kakou na makaaimna, na auhau ia ka kakou wahi mea ai, ke ola, ona la ikiiki oka makaiii e hoomana- [ wanui ia nei. Aole oo hoi, i kano nui i& ka i ai mn keia mau apana aina i kumn waiwaie kupnoo ai ke kau ia aaa oka auhau waiwai kaomaha maluaa o keia mau apan» aina e kupono ai ke auhao ia. Ma keia e ike ai kakou, ua hau ia ka auhaa malona o ko kakou [ maa mea ai, ka mea knpooo ole loa ke kau [ia maluua o kakou. O keia mau auhan, ua ! kau i« maluna o keia a me keia apana aina i ; kapono ke hoowaiwai ia a i kupono ole oo ka [ | waiwai, ama ia ano no hni, o hikiikii ana i |ke kanaka e noho malalo oka pilihaa kaumaha o ka haawinH kaulike ole me ka pono " pili paa'' ike kanaka i lawe ia. He maha pai nni keia, e wali ole ai i ka poe o nei kau ahaolelo ke kupele iho. Ina e lele »6 keia wahi puu iki, mai ka a-i ae ona alaila, WAiwai na makaainaoō o kakou Aka ; lilililo kakou ika hooakaaīei, o ko kakou lae no kepoohu ana, a hoi hou no kakou iko kakoo mau makaainana me ka waiwai ole oko kakou hoonna -wana. 1 na i hiki ole keia mau mea e kamailio ia nei i keia kau ahaolelo oka onakahiki 1872 he pono «o i keia manawa ke hooiala, ke kuka a kanaaa ia kona mau loina a me kona. mau pono ; a e hoololi i na kaaawai i ku paewa ma keia awawa oke kaulike o'e. E }awe liiiii a hoomoo aku no ka hoomahuahaa ana i kona mau pono a hiki i ke kau pono ana* i ka haka o ka noho oluola ana o na makaainana, me ke kani u-hn ole. I ko'u manao maoli, na hewa ka manao koke ana o ka aoao oke aupuni, e hoopii' i ka auhau ika makahiki 1870 No ka mea, aole i hoike ia mai mamua, ena Lueahelu ka pii a me ka pii ole oka waiwai o ka aina e khpono ai ke auhau ia i ka auhan papalua. Nawai no la hoi ka uwe koke ia i ke kau rosha o keia kaaawai i kau lia, i makankaa ka lehulehu i ka ike ana i ke kuleana oke kau ana o keia auhan papalua. Ua hoike w»le mai no ka olelo hoike a oa Kuhina i kela a me keia makahiki kau ahaolelo ; ka pii o ka loaa oke aupuni ma na waiwai e puka aku ana iwah» o keia aupnni ma ke auo o na mea kanu, e hooiaio ana, ua pii ka %v«i«*«i o ke aupuni ma ke ano loaa nui, aka ; aole he wahi hoike apana kalana, a mokupuni paha e hoike mai ana he mau apantfaina kekahiia i ole ia he mau ahopuaa, a apuna, a kalana a mokupuni paha i hoike ia, ua pii ae ko lakou waiwai m ke ka aoa o ka wili mahi-ko paha, ano ke kanu ana paha ika laiki a i ole ia he mau kumu waiwai e ae paha e hoaponn ia ai ke kau ana ona auhan koikoi maluna bia mau apana aina. No ka loaa oie o keia papa hoike, noleila, akaka ole oa mea e hana ia ana, e naku poeleele iho ke aupuni i ka hoopii i ka auhau waiwai me na knmu kopono ole. Malaila, ke ike ia nei he pilikia nai no na makaainana ma keii» kalele makapo aaa nie ka hiki ole ke hoomaopopoi.\ he «rehi mole kekahi i ku i ka pono, a»• ka o ko kau lia aoa o ke<kanawai anhaa papalaa. A ma keia aao no hoi i nai ai k» a«bau like, e auhan ia aaa «aaluaa oka aina i hiki ke ā ia a i hiki oie paha ke hoowaiw*i ia. Ēia maaeei k« ka«u paewaewa oui, a eia nē hoi maanei e ikeia ai ka hawawa o ka poe kaa kanawai ; i ka aana ot« i ka puu mamaa • ka poe ilikune © ns Apana kll '.l »08 . kria ka pono ia kakou ke haau. E 4tooponopono hon ia keia kanawai, ma ka hooiuau ia aaa o ka auhao waiwai e like «te ia e paa nel i keia wa maluna ona apana a : na e hiki ana ke hoowaiwai ia, aka, o na «pa«4 aiaa » hiki ole aaa k* hoowaiwai ia,* hoemiia i ka hapa haneri e like me ka aahaa i ka makahiki. l.ia a hanaia penei, alaila, • ike aaaaei kakon i ke kaolike, a • ho< paaia no ka ma- : nao ino e kan man nei ka maaaoia no ke au- , puni ka h«wa. Bt« hoa. Ina kakou « nana j i hope » a« i k« ano o ka hapai ; ia ana o keia auhau papalaa o ka makakiki ' 18X0. e ifc« anan«i kakon ai->he knmn o ka hapai ana. ka mea, aole i hai mai ke aupnni ma o na Euhina la e ! ua pilikia :ka waihona dala oke aapeoi. Ua «!#, «be pono e anhaoia oa Eaakaainana ma ka auhkn I pap«.ua A i ole ia, e haiia aai, aaa la hoi,

be om* ? n?Sfe fcnk>ka, ke aa, a kipi paha, a i oie be pO&ia kawaho mai. ■ _. .*_..■ ■ .'■■ ■•_■■:■ Ua oele kaleoa 5 ka >ke ana, komn, ke kama e Impal boa la ae <ai han walwai ; ak», ma ka boike ma£a «aW ia_ana mai no oa pii ka loaa a ke aapaoi.Eoa ke auo noi wale qo, aoīaila, e poao kekalele ia i aabaa waiwai papalaa malaoa o SR W#i* wav p&a & p&u ma keia &Dpu»i„ 0 wa ne& < h\iikeva. »o)& i aet» ka waihona dala r> ke aupuni. Ua faifei tio ke hookao i ka aie aapooi. a ao!e hoi he pilikia kaioko a kuw&ho e lo#ia aei i ke aopnai. Nolaila, oa niaau iho ka maaao, no ke aha la keia aahaa kalele ? Ke olelo nei au, »a naaikai ka hoopii ia l oa 0 fea akn o ka Moi ft eoe kona tnau Lnna Aaponi a pao. He noaikai ke kakalnia o na Hale Aapani, Hale Alii a peia aku. He maikai ke lawe mai ke aapaoi i aa Bon» o ka Hotele kakulaia nei ma Honolp^i. He mao mea ano nai e hoohanohan® ana i ka inoa a roe ka pom;tilcai o ke aupooi. Aka, aohe o'o maaao he mea inaikai i ke anpani , ka hoopalaleha i ka oaaa ae ma ;ke kakai a puni aaa i na awa kilmoka ma ke<a wahi keia wahi o keia pae aina, i ka noka loa o na daia i hooliloia malaila. Haaba ka hewa i na e iilo asa ke aupani he $100,00t), elala i ka hoomaikai aoa i wahi iiumoka maikai ma ka mokapani o Hawaii no kn makahiki hookahi. A peia aku, na makahiki loaa ka laa, a pela a loaa ke kolu, a pela aka i kela a me ke» makahiki a i ka paa ana ona makahiki he umi o keo, ua lawa loa na wahi komoko e keia ipokupuni i ke ka ia e d» mokaahi, no ka poawikai o ko kakeu o>hana kalepA kaioko,- Paa ae koka mokapani o Hawaii haule mai o Maui, a pau ko Mauī ko Molokai a pela o Oaha a hiki wale i Eaaai oka pomaikai o ke kabaa hookahi o Waikahaiaia, a me k« awa maikai hoekahi-o Hoaoluiu ma ka aiokapaai o Oaho, ka hoike nui nana e ao mai ia kakoo, aoie i makehewa ka liloana ona $100 OTO dala ma ia maa hana maikai. Ina»e hoolilo la aoa, ma ke awa hookahi ma ka mokopnni o Ha»aii a elaa paha, a pela koī ma Maal, a pela a hiki i Kauai. Alaila, e ike auaaei' kakoa lole i hooioli ia keia mau dala roe ka makehewa ole. E like me ka Kilauea hana e lawe kulok* aei i ko kakou mau waiwai i Hooololo, ana ka mokoahi o Kaleponi ela ako, peia no hoi aa moku lnlii e haoa ai no fca mokupaai hookahi a oa ke Kilauea e Uwe akn i Hoo«lulu. Aka, ia kakou-e naoa oei, i kabi manawa, aa hiki i ka mokoahi fce ku na kahi awa a ma kekahī aole Ma kekahi be hoi aobe biki. &Th*lSf'o ka paēwaewa oka maaawa, no ka ioo, no ke-kaikoo. • tae ka makani, aa lohi ka holo mua ana o ka oihaaa kalepa koloko o keia anpuoi, a e hiki hoi ke hoomahuahua aka i ko waho. Aole i ike ia ka manawa e hoomahuahnia mai ai ka oihana kaiepa o keia aapaai ma nei hope aka, ma ko kakoa hooana aoa aka i aa waiwai o keia aapeni i na makeke o Kaleponi, lapana, No Zilani, Tahiti, a me na aina nui e ae a pan loa e ka poai poni mai ana ia kakoa, ma ko kakoa hooana aoa ī ko kakoa maa mea 010, ke ko, ka racaie, ka laiki, polapaiu, hulahipa, a me ea waiwai he lehuleha eaa e hooalu a e hoonna ia ana paha i na aina e ; a ina e loaa ana na awa maikai kuloko o keia aupani, aole mea nana e keakea 1 ka holo vai ana o ia mao mea wma, e hoomahnahua a e hoopomaikai aai ana i ka lehuleha, i ka lahai a «ae ke anpaei heleekea. la eukoa e "o'a kini aloha o Waikapo." Mai naanpo i ka hoolilo wa)e aaa i ko kakoa mahawa ike koka no «a jaea e pili pono ole ana iko kakoa pomaikai ponoi. He aaikai oo ka hoak> a ana i ko kakoa man manao ma na like ole o ke Kumakaoawai e maaao la nei e kekahi poe. He maikai )0 ka aaaao ana e hooponopnao hou i ke kaaawai " m ka hoemi ana i aa mailao i lea* mai ka hookaaa-, kama ana," a me ke kaaawai e piii aaa ao ka Hakn aaena kaawa aka, ikawa a 1 kakoa e aoonoo ae ai, na hoehaia ko kakoe «ahi' waihoaa dala aaka ma ke kanlia ana o ke kanawai kanlike ole o ka aahaa papalaa, e ike auanei kakoa, aohe poee ke heoloihi aka i ka manawa • koopoaopoao ai ae la mea. He elaa makahiki ke kewa mai ke kaa ah«oJek> eka makahiki 187«, a Mka ike kaa eheeMe o ka makahiki 1874. a Ueke ela toaa maaawa, e pih man eaa ke kaemaha kaelike ole malona eaa makaaiaaaa, ke ole e hoepenepeae e ia i keia kaa ahaoiele e ka aaakahiki 187» £ia maaaei kakoa e ike ai e ne ūaaa Makaainana, o ka kakoa hana aai maoli keia o kela Kan Ahaolelo, a aa aao liilii ke kaka ana no k» Bona oka Botele Hon, e likr» me ka haaliki o kahi Napepa Kaok<-a. Oia 'ik* ao me ke M faaawai % hoemi aaa i na ii o i loohia «aai im ka hookamakama a«.x" So ka mea, he maa mea ku wak ao ia i kapoao a*me ka hewa o ka apaaa hookahw Aka, iaa kakoa e naaa ae. na p&ahia h<4ookoa ka lahai mal Hawaii a Kaoai, malalo e keia kaaa. wai aahaa papalea, he p««o keia ao kakoa e hoohamama ae ai i ko kakoa aaaa maka, a e nana iho i ka maaa ai, i kaikai ia maī e ka ! 'ipa aloha i na makaaieaaa, e web« *e> £ot i i kaa wahi pilikia a kaamaha hoi e haawe ia 1 aei e lakon. KrrA o Hawau. j T* b<.v>pukaia ae kekahi oWo kaahana pe* ] ma RaBĪ», e kono ana e hookomoia ke ao ana j tka oWtfo Kukiai maKtko o aa kala o fce ae--1 pnni Polaai