Ke Au Okoa, Volume VII, Number 48, 14 March 1872 — HE MOOLELO NO IVANAHO! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IVANAHO!

BUKE n. MOKUNA XVI. Mahope ibo o bo Temepela noho momule ana no kek&hi minate paoe raai la ia ; «Pemei anei kaua e kaawale ai ? e ko na lani nakenoake anei keia eole )oa kaua e halaw&i hou ana, s i o!e ia e hookaawale mai ana oe ia'u no ka oi ana ako paba o ke kiekie o bou hanau ana mamua o ko'a a me ka manaoio Karistiano. ma c na laai ! i ko'n wa i leha aku ai malnna ou, a nooooo iho ika wa & me ke ano o ko kaua halawai hoa ana aku, ke makemake nui nei %u e hoolilo ia'o 'iho i like me kou iahuikanaka. l a maa kua lima i ka lawelawe ana i na oiea kau paona a me ke eekela, e like oe kuu maa i ka lawelawe ana ika ihe ame na palekaua. E hiki no ia'u ke kulou haahaa akn imna o oa'lii haahaa, a o ko'o man aana ana akn waie no e biki oo ke hoowe-iiweli aku i na poe aie kaa ole—Me keia mau ano e biki ai ia'u ke hoohalike ia'n ibo me ke ano o kou lahui, a e hoopakele ai ia'u mai ke make weliweli aua non." " Ke olelo nei oe," wahi a Rebeca ; " e like me ke ano o ha It)daio, i ili mai ai na hoino ana malona o lekou. Oka Lani iloko o kooa inaina, ua kipaku mai oia ia ia mai kooa aioa mai, a naa mikiala hana wale no i wehea mai ai nona he aianui o ka mana, a e hoolaulaha aku i kona kulana—E heluheiu i ka moolelo kahiko o ko ke Akua lahuikanaka, a e hoike mavia'u ina ua bao» n»ai j o lehova i fcekatii mau iiaon knpainaha isaena o na lahuikaoaka e o ka honua e like oie kona hana ana mainwaena o ka īsaraela, a he lahui hoi o ka j)opilikia a me ka hoiooia i keia oanawa !—Ua ike oe e ka naila hookano, ua belu ia ka makou oaau iooa iwaena o oukou, a o ke kiekie hanohano o ko makou inoa ua hoohalike ia ia e onkou me k» like ana o kf> kownli hihi me ka laan kedera,—i ka wa kahiko īa wa hoi o ko makou kaulana s me ke hiekie, aa nobo hino mai la ka mana pio oie mawaena o oa kerubima imua o ka | noho aloha, a aa hoike mai la i kona nani hi- I wahiwa i ko makou naa alii, ka mea i hana oie ih pela i kekahi o na'lii o ka houua, a ua kauoha mai la me ka leo eehia i ko makou mau kupuna e hookokoke aku imua o kona aka. Pela iho la ī lanna mai ai ke Akaa me na'lii o ka Hale o lakoha."

Ua hoopii ia ka ula ma ko Rebeca mau papalioa ia ia e akena ana no ka hanohano kahiko o kona lahui, aka, ua ahia koke iho la ia ia i pakui hoa mai ai i keia mau olelo me ke «no kaninhu. " Pela iho la ke ano o na 'ln o fca loda, a t keia wa, aole i ike hou ia ' Ua hehi ia iho la maluna o na wawae e like nje na mauu kaluha, a ua huipu me na lepo o ke alaoui. Ae, aia no iwaeoa o lakou kekahi mea i uilahila ole no keia kulana kiekie o lakoo, a pela hoi oo keia hoohaahaa ia, a o ua mea la, oia nō ke kaik&mahioe a laaaka, ke keiki a Adooikama I Aloha oe 1 Aote loa aa e makee oo na hanohano e loaa mai ana >n oe ma o ke koko la—aola hoi au e makee aku no koo hanauna pegana mailoko mai o ka mamo o na poe hoomaoakii o ka akau,—aole oo au-e aukee aku i koo aoao hoomana, ka mea a kou elelo i hoopuka ai he KHri6fciaofi oe, aole nae ma kou naaa a mfe kau hana ana." " Ma o na Lani la, he leol&ni ka'u e lohe nei," wahi a Boisa euilahph ; " Ua eneane au e hooponini la, na na poe o kela ao au e kamailio maī t>ei, aokewoo ko'o hele aoa mai ou aku me he mea la aole i konoia mai i« e ka manao kanaka —E ka hiwahiwa naai !" wahi ana me ka hookokoke aaa aku ia ia, me ke ano aioha. " E ka mea kioo opiopio, i haiama ia e ka aani, ka mea «aakaa ole i ka make I—a ka mea hoi i hoopaiia e aake ose ka hilahila a me ka ehaeha. Owai la ka aa« e owe ole nou ? O oa waimaka he malihioi ia aaa mea oe keia mau lihiiihi iloko 0 a«ii owu mak&hiki he imktlu i hala ae Bfir, aa hooaa&u ibo la lakoa i kau mau Uhilihi, oiai, e naoa aku ana ia oe. Aka, ua pono ne aae ia, oiai, »obe mea e ae e hiki ai ke hoopakele i kou ola aoe. O oe a me a'o na like kaoa me he mau makapo !a e awiwi ta aoa i kahi o ka pilikia ; ua Hke hoi me be HU la e pohia ia aoa iaua o ka tnakaai ioo, a kookui pa U laua kekahi me kekahi a pela i poho iho &i. E kala mai ia'u, riaiU bele ee aa, e kaawele kaaa «no ne he maa hoaaloha la. Ua hoohuli makehewa au 1 koe at« maaae a oa lihe ao ho» ka paakiki o ke'o a*Ka e Uke ae keia koopai eleele okemake." " O ko oa kanaka mau so i», w wahi a Re- ; " ai« a hope loa, alaila, haalele lakou i ko lakau o»~o maaao akia. Se kala aku B«i aa ia e , Koiaa Guilabeta, aka, o oe aae ka kana o >« i aaake keke aaa. He mau basa haaehaao e ae no paha kakahi e laakataa la iloke s iiea maaao ikaika, aka, be kibaftai aae ia o ka maaele i ala ia e ea wea«ea aatta i boep»likia i ka aekala an »e o ka pe» oaoi maoli." i • Ae," a ke IWpek : " « ®rteaa 1

e, owaa nei e like me kau i hoopoka mai la ; aole no au i āo ma.ikai ia, aole hoi i hooiakalaka ia,—he haaheo ao, a ua noho iwaeaa o na poe hapo a me ka punihaniha, ua hookakauha au i kuu lima maluna o ka poe malalo o'u. Mai kou wa nuku mai he keiki aih no ke kaua a hiki v. i kuu wa kanak» ma-' kua nei, he kiekie ku'u mau manao, he paakiki, a e paa no a hiki ike ko ana. O keia iho la ko'u man ano, he haaheo, he paakiki, a me ka luli ole a e hiki no i ke ao nei ke hooia mai no ia mau mea. Aka, e Rebecs e, e kala mai anei oe ia'o a me ka'u mau hana " Ua kala ia oe e like me ke kala ana o ke pio | kona mea nana e pepehi," wahi a Reber.a. " Aloha oe," wahi ake Temppela, a haalele mai la i ke keena j O ke Kumuno Alabata Malavoina, iloko o keia manawa e kamailio nei o Bo«sa Gui!abeta me Rebeca, aia no oia ke kali mai la me ka nluhua no ko Gui!abeta hoi akn ; a i kona ike »na m»i ia Ouilabeta e hoi ako ana, ī mai la oin : Nani kon noho loibi ana, na like au me he mea .la ua koala ia ilnna ona hao wela no ka ulahna ike kali ia oe Ina paha e hele mai nei ka Luna Nui e hoomakakiu ame Conerade kona kiu heaha la ka'u e hana ak.u ai ?—Aole e ole ko'u honpai nui ia no ko'u hoohemahema wale ika milama, i« oe a©e Rebeca Aka, eka hoahanau, heaha ka pilikia i loaa ia oe ? Na-ni ka haa lulu o kan hehi ana, oa hele mai nei hoi oe a hailepo,— Aole anei ou ano maikai e Boisa Guilabeta ?"

" Ae," wahi a ke Temepela, " na like ko'u ano maikai i keia wa me Jsa mea hewa i hoopai ia e make iloko oka hora honkahi. Aole no paha i Hke-aku me-ia, no ka mea aia no paha he poe e ae kekahi e like me a'u iloko o na pilikia o keia ano, e wniho iho no lafeon i ko lakou ola me he wehe ana la i ko laliou mau kapa E Mahvoinp, ma ona lani la, ua aneane kela kaikan.aliine e hoopau mai i ho'u mau noonoo kanaka. Ua aneane nn e konoia mai e hele nka ika lana n«i o hakoa e nonoi poooi aku iinua ona e hookuu tnai ia'u roawaho o keia hana- lokoioo i waiho ia mai ia'u, oia hoi, e hoole ahu ia ia, aole owno ke k®a e hakaka ai no ka aoao Temepela." "'Ua hehena nnei oe ?" wahi a Malavoina; "pela anei e hoopoka ku aku ai imua ona i ili mni «i ka pomo maluna ou, a o ko» hana ana pela, aol? no ia he mea e pakele ni ke olik <> keia kaikamahine ludaio, ka mea au i ai&knmne aai ai. Ina oe e hool«, e kaaaha ananei o Beaumaooir i kekalii (iaita e ae o ka Papa nana e p&le i kana mau hookoloholo ana, e ike auanei oe, e make ana no ua kaikamahine la e like me ia, ina ooe ka naita no ka aoao Teniepela."

"He wahahee ia, aole loa e hiki peta," wahi a Boiaa Guil«bata, me ai) j kiekie a hoomaka ae la ia e bolobo)o ; " E hoolilo no au ia'u iho i hoa e haka-ka at oo ko ke kai kamahine aoao, a ioa e kooohia ia wau e ba;>a pela, ke manao oei au * —oiai ua ike no oe e Mdlavoina,—aole loa kekahi n»ita okeTemepela e hoomau i kona kulana iluaa o ka lio imua o kahi oi o ka'n ibe."

" Ae," wahi a Alabata, "aa poina anei oe, aole loa e hiki ia oe ke haoa e like me keia maniuli o kou makemake iho O hele ia Lucas Beaumanoir a e hai aku ia ia, ua hanlele oe i kou hoohiki ana do kh manaoio, a e ike aaaoeī oe pehea la ka loihi o ka manawa e haawi mai ai ua elemakole la i kona 'ae. Mahope koke iffo o kau hoopuka ona i kau niau huaolelo, aoie pnha e liulin e hoonoho ia aku no oe he hoa noho no ka lua, he -haneri ka puai ka hohonu maialo iho o ka ili honua iloko oka pakaua nei oka Hale-ao, Malaila oe e hookolokolo ia ai no kou haalele ana i ka Papa Naita o na Temepela a me kou manaoio:—a i o'e oe e uahao ia iloko olaila, a ke nloha paha oia ia oe no kou kulana, alaila e hoopaa la no oe i ka hao maloko o kekahi mau keena pouli e ae, a ilailn e mihi Bi oe no kou hewa, a e kuehuia uie ka wai laahia, j hookuke ie aku ai na uhane ioo e noho aupani nei maluna on. Nolaila, oka dnea pono wale no ia oe ke haoa e Beriaoa, e hele kino ae i kahi haktka, a i ole e hiki ae e lilo ana he kanaka i hoowahaweha uai ia, a e haule auanei koti kulana i kiekie."

" E ahaki no aa t kou hoohiki aoa a holo mala eku," wehi a Boisa Guilabeta ; "eholo ako oo aa i kekahi aiaa mamao loa, kahi e loaa ole ai ika huli ia ae. Ma kuu iaoa laa aole e hookaheia kekahi kolu koko o keia kaikamahine nani."

" Aole e l.iki ia oe ke mahuka," wahi a ke Kumu-ar ; " o ke ano o kaa maa haaa i keia wa, oia ta kumu e hakiln ia ai oe, aole hoi e ae ia e poi'a aku iwaho o ka pakaua loa oe e hele aku e boao ano—e hojke kino aku ia oe ibo i ka pikapa, a e kaaoha paha e hookuu iho i ke alahaka, e lohe aoaoei oe i aa mea e pae ia ati ana—Ua kahaha aoi ia oe, a me ka hoakewaia, aka, eole oae he pone ia oe e mahaka. laa oe e mahuka, heaha la na mea e loaa ai oe ? aole aaei o ka hookilahilaia o ka iaoe o kou iaao kapaaa, a e kipaku ia oe mawaho o ka Papa aaita, a e boebaab«a ia aeaaei koq kalaaa ?—E aooooo oe no keia aas »ea. Mahea ta auanei e haaa ae ai ke poo o kou mau boaaleba iloko e aa kaaa, i ka aanawa e kekalaie ai ka iaoa iae o ke koa o na koa o ka pee la ua haule, —iwaeaa o ua teo boiao o ka lehuleha ? E aui aea ke kaumaha o ke Alealii o Faraat ! Ai kawa e*lohe akuai ka Mei Rikeke i keie mea hou. o ka oa iia aaaa i heeke ikaika ak« ia ia ma P«leeetina, a aeaa bai i bdkat i keaa kaalaaa, ua haale ibo la

kona kaulaoa ame ka haoohaao oo ke kaiktfmabfoe ludaio, e olioli aoanei oia!" '• E Ma(avoida," wahi a Boisa Guilabeta, " ke mahaio akn nei au ia oe—nau i hotfpa mai la i ke k&ula e kapalili hou aioa pana o kuu puuwai. Aole loa.e hoopio ia ka inoa o Boiss Guilabeta ame kooa kanlao%X He ake au o Rikeke ke hele mai i kahi hakaka a i ole ia, o kekahi" o kana mau l Aka, aole e hiki mai lakon—a aole no hoi he mea e ae e kono hia e uhai i kana ibe no ka mea kina ole i haaleleia " " Ina pela kon manao u» oi atra ka maikai,'* waW a Malaroina ; " ina aohe koa e hiki mai ma *ie kahua hakaka he oiaio e make ana no keia kaikamahioe poino, aka, aole ma ou la ke kumu i make ai ma oka Luna ~Nui la wale no, a makina oaa oa hewa a pau o keia make aoa, e ili aku ai " " He oiaio," wahi a B >is>» Guilabeta, "ina aohe koa e hiki mai, ua like no au me he.kanaka makaikai e noho aoa iluna o ko'u lio ma ke kahna kaua, me ke komo pu oleiloko o na haoa oo kooa make aoa." " Oia no," wahi a Malavoiua, maalea ; " aole au hana e ae, ua like oe me ke kii koa la no Sana Geoki iloko oka wa oke kai malihioi aoa."

"Ua poo wahi <> ke Temepela, 11 e lawe hou no au . kou manao moa. No ka mea o ke kaikaa>ahine he hoowahiwaha oia ia'u, kipaku—a hoole mai i ka'u noi— ina paha wau e ae mahope ona, na hai i hookokono mai ii'u. E MalavoiDa, e hiki kioo aku no au ikahi hakaka." A ma ia huaolelo i haalele mai ai oia i ke keena a iiele aku la, n ukah aku la o Alab j(a mahope, e hakilo ana ia la a e hooikaika aku ana no e hoopaa loa oia i kona manao oua Alabata nei oo h>i he kanaka oia i hilinii nui no ko Bōian Guilabeta ikaika, a i manao nui e kau ae oia i kekahi kulana ae ke hiki mai ka manawa e lilo ai o B >isi Guilabet» kc poo o ka Papa Temepela, āka, aole bia i hoopuka aku ia la ī na manao a Mont—Fiketa i hai mai ai ta la. nnoa e ho»ko pono oa haoa » pao oka lioopai ana ia Rebeca lioko nae o kona man hoopaapaa at>» me kona hoaaioha. ua UnaKiia oia maluna ona, a o ka iMatavoiaa hana akamai walo no i koe, o ka hoomao aku ia Gcīiabeta, e kupaa mamuli o kana mea Sae mai ai. Ua hoopili mau. aka no oia ia ia, i ole ai e loli hou ae kona iii>nao. a mahuka paha. a i ole hoi e konoia o Beriaiia ena manao hou, e hele aku e noi i k n Lona Noi Peia nooia i alualu hele ai la Boisa Guilabeta me ka hoo'malielie -ui ia ia ina menawa a pau MOKONA XVII. Ua wehe'a n* malu ! —Eia hon Rikeke. Riktke 111.

Maanei, e hoi hou ana ko makou kamailio no ka Naita Eleele, no ka mea, be mea pono e ike pu la ka moolelo o kana huakai. Ika wa i haalele aka ai Ua Naita Eleele i ke kumulaau houluulu o ka poe powa—hele pololei aku la ia i ke kau wahi halepnle kokoke, i kapaia o ka Halepule o Sana Botolepa. Aole no i nui ia w»hi ho»mana, aka, na kupono nae no ia wao maka nahelehele, a i ua wahi la i lawe ia aku ai o Ivanaho (mahope iho o ke pio ana 0 ka hale kakeli 0 Torekoilalone) malalo okn malaina ana a kana kauwa paulele, a Gumta, ame kahi hopa Wamaha. He mea ano nui ote e hoike aku ma keia wahi i ke ano ona kamailio ana a Wi!ifL>reda m« kona mea nana i hoopnkele, i ka wa o ko iaua hui hou- aoa ; aka nne ua lawa paha ia ke hoopokele ia penei : Mehope iho oka laua kamailio loihi ana me ke eno koikoi, ua hoouna aku la ke kahunapole i kekahi mau elele ma ke kau mau wahi o ka aina Moe iho no hoi ka Naitn Eleele ia po malaiU, a ike kakahiaka okekahi la ae, o kona hoomaka 00 ia e hele ma kana hoakai, a o ka hapa Wamaba kekahi i hele pu me ia ma ke ano, he alakai nona, no ua maa wahi ululaau ahju la o Pelekane. 1 ka wa i haalele iho ei ka naita o ka laka kupee ika halepnle o Sana Botolepa, penei kana mau olelo ia ' "Ma Cooigaboro kaaa e halawai ai, ka haie kakela o Atelane ka oiea i make. Aia malaila o Cederioa, kou makuakane ; e malama aaa i ka ahaaina W>olewa o kooa pilikana alii. He ake au e ike i ka akoakoi ana o kou mau pilikana malaila, e Sir Wi«ifereda ; a e hoolauoa nui aku ne lakou eoi *•» ana i ko ka wa i hala aku. Malaila 00 hoi au e loaa ae ai ia oe ; a o ka'u hana nui i nanna. ai e hoolaona aloha iaoe me koo makuakane " Ia ia e olel« ana pela lalaomai ]* oia i na lim*o Ivanaho me oa puili oke aloha. Hoike a£o la 6 Ivaoabo i kona manao he ake hoi kona oia pu kekahi e uhali pu aku me ia' Aka, aole i hoolohe mai ka Naila Eleel« i kona manao. I mai la ia. "Eb»ol«olu uo k«it I», i loaa ai ia oe ka ikaika kupooo « he> 1« ae «i ika la apopa. Aole 0'« «akera«k« i alakai e ae, o Waeaaha wale ao, ka »ea hiki k« hoohalike ae h« kahwa«pul« la, « k« kaoaailio apili ; oia ko'« «ta lealaa aai." Pane aai 1« o Wamaha. " E hele po no • u meoe eae k«'« puowai paalela a pa« H« hauoli loa au e ike ika «haain* ana ma ka hoolewa o At«laa« ; no ka «B«a, ina aole e lawa piha pono ik« po« h«l«, e ala «>ai a«*nei «ia mai ka «ake mai e&o 1k« kake ««a, k««n«, • ne ka taw« kiah» ; oia kaeaea kamahao « oana «i. E paalel* <na« m hoa «« ia o* « Sir Naiir, k« «««oi akn «« i k«« hafe« <>4eHe« « kala nai ia'o, ke ol« au e kala ia mai ma ke'u wahi ike " •' E Sir Hepa," wali « k« «aita, " pahe* la « loaa ai ka pon aikai 01 1 ka'u nei, ina • heanau k« Sap« ««ku v> keu ik« ?—« boik« •e. t koa mmu keia K«a " (4«btpMi.)