Ke Au Okoa, Volume VII, Number 49, 21 March 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HELU 22. Aka, ua pau ka mana noi o oa mskoftkane mōi nei malaoa o kaaa keiki, oīai, ua hiki ako kona maa makahiki 1 ka- iwakaloakumamakahi, a ua m»reiu no hoi oia i kekahi o Da kaikamahine a k» emepei*a o Geremania. Ua lilo iho ke keiki alii -Fer» derika ia manawa i ia ōkahi no a hoea ae maluna o kuabi«ri; a o ka makuakane hoi, ke aoi aka ta kooa mau la. MJa makemake nui ua elii opio nei e nobo hoa'loha po me ka emepcra o Geretnania, i hiki ai ia laus ke noho .maikpi like i kona wāTe lilo mai ai i moi no Pemaia Ua makemake nui na'lii o kē aloalii 0 £oropa hoolauna pu mai me ua hooilina alii nei o Perusia. E like me ka mea i hoakaka mua ia, ua hookaawaleia he » ahi pou dala kupono uuko nona e lawa pono ai, aobe.\iae he mahuahua kopono loa e hiki ei ke malamaia kona halealii nani. Aka, me keia mau pnu da!a uuka e kupono ole ai o kona ola ana, ua aie aku no oia i na puu dala nai, mai Kusia, ka moiwahine Eme- j pera, a mai Eoelaui maf kahi mau wahi e loaa mai ai oke dala iaia. Ua hoomaopopoia e keia mau auponi ana i aie aku ai, in& e hoopakeleia mai ana kona ola, aleila, e loaa no iaia na poo dala nui kupono e uku malai la mau aie ana. Aka, oka n»i makuakane aohe oia i ike iki i keia mau aie malu ana o kana' keiki; a aole nae oia i huna i kona mau manao hookae no na hana waipahe wale a kana keiki, a me kona noau manao hiaai mahope o na mea hoohie wale ao; a huli mai la ka makuakane i kekahi la iaia me ka olelo aoa mai, •* I ko'u wa e make ai, a kaawale aku maī keia hooqa aku, alaila, e ike auei oe 1 ka pihe aua o oa alanui o Belioa nei me oa kanaka ano pupule. He mea kupouo loa ia oe ke malama pono i oa haoa a kela poe ioo, a aohe boi e alakaiia kou mau kapuai e ka lakou mau knhikuhi ana; aka, e hooponopooo maikai ia kou aupuai m«lalo o ka malu o ka noho'na pono kaulike.'' 0 ko Witehelemina waihona he pokou mau, a, ua nele man oia i ke dala e lawa pooo ai oia Oia», o kaba kaoehe Marguis o Ba)reuih, ] aka, o koua makuakane ka mau la qo koaa ;

ola ana, a he makaakaae ona maa oia a he pi knpooo ole i koo» waihooa data. Ai& hoi, n» lom i kana keiki, ka uku oi ae ca& koua aao he eoloaeU do ka puali k&ua. Ua kakau hoopaa iho o Wilehelemina i kekhi la, a hele mai (a o Frits me ba oleio mai iaia, penei : " I kekahi maoawa, hooaoa mai la ia'u o Seckeodorf i ke dala a'a i makemake noi ai. Ua hooponopo&o moa au me ia e kii mua i dala ua'u. luehinei k« hiki ana mai- o kuu mao eke dala, a e muliele no au ia maa mea me oe." No ia mea, haawi aka la ia i kona kaikuahine hookahi tausani dala kalauua, a aohe no hoi la i hoooele uie ia mai e ka mihalo ana a kona kaikaahine, a,'i aku 1« oia i kona kaikoahine, " E lawe oe i keia mau dala, oo ka mea, e loaa pinepine mai uo ia'u k* dala mai ka emepera wahiae mai. Ma ki'i» j komu wale no i hiki ai ia'u ke «lo ae i ke I kaa eaaena aaa mai oke Mii oka ilihune. l

0 ke aupuni o Polaui, e koho aoa i Moi aooa ia manawa. Ua kokoa ka emepera o Oeremaoia ma&ope o ua kolaoa o Augugato o Sa?ouy. Ua hooikaika mai o Karaui o StanisUus ka moi, hē 'lii oo no Polani Ma hope iho, ua kaua o Farani me Gcre<iiaoia Ua lilo o FertHlerika Wiiliama i hoa hui uie ka emepera u Gcremaoia. Ua hooaiakaukauu ha umi Uueaui koa o Peru6ia, a, aaki aka

1a i ka muliwai o Rine, e hnipu ai mo ka emepera o Gereaiania r i ke kue ana aku i ka aoao Faraui. Ua ake nni loa ke keiki' alii Fritz e bele pu ma ua huakai kaaa nei, a ua lona no boi kooa palapala hookohn ae o ka iie.le aoa me koaa mau puali koa i ke kahua kaua. '

Ma fce ahīahi o ka la 29 o lune, 1734,. na haawiia kekahi ahaaina huln nui ma kekalu halealii nutu o Monbij(JD. Ma ku hora eholo 0 ka wanaao, ua hemo ae la kona kapa hula, b, aaliu iho la i kona mau kapa koa, a, holo - aku la i ke kahua kaua e haluwai aktT me ko lakou mau euemi, oia a me koiia mau ali . koa ukali. oko lnkou holo ana, mnluua w,-». Ie no o ke kaa i ka po a me ke au. a, muhope iho o ka hora ekolu o ka wanaao o k» U 2 o lulai, biki aku la lakou i Hof, he elua haneri mile i hala akn, a he elua hancri mile i koe, alai|j, hiki a(sn i kahi i manaoia ai e hoopuni Ike kuianakauhale o Phiilipsburg. Ma Hof he kan&kolu wale no mile ke kaawale mai Baireuth mai kahi a koua kaikuahine e noho ana Ua ake nui loa e ike iaia. -Aka, ua papa makuakane iaia, aole make komo aku ma Bairenth, mamoli o pau wale aaei ka manawa. Ua palapala aku la nae o Ferederika i kona kaīkunhine e halawai ae me ia ma Bereneka, bc wahi he nmikumalua mile ke kaawale mai Baireotb mai. Aka, ua kao mai la nae kekahi poino ūlia wale, na hemo ilio la kahi huila o kekahi kaa e lawe ana iaia a me kona man liDa alii koa ukali. He paakiki loa ke kaiwiha a be 'lii, aole e hookaawale iaia iho mai kona poe mai e hele pu ana. No keia mea, ia Wileheleniiua i hiki afeu ai i Bererieka, aule tloaa akn kona kaikunane iaia malaila, e like noe kana i palapala mai ai iaia, a aohe no hoi he lohe mai i kahi man mea e pili ana iaia. Ika biki aua mai oke keiki alii i Hof, palapala aku la j oia i kona kaikuahine, penei '• H. f, lulai 2. »734 " E EBB Kaikuahine Aloha —Eia WHII ma keia wahi «naloko o umikumnina walu mile o kahi e hiki aku ai i ke kaikuihine a'u i aloh» nui ai; a ke kunoakena nei au oo ka peino oka hiki ole ia'u ke ike ia oe Aole e hiki ia'u ke ike ia oe i keia manawa, no kn mea, Jiookabi pule i koe, hiki »e oia i kahi hoomoana o na puali kaua; a ina, aole au e hiki mua ilaila, alaiia, & hoopaiia no au no ia lohi ana. " Ua kauoha mai l«a moiwahlne ia'u e baawi aku i kona maa «loha ia oe. Ua nui kon» aloha ia oe uo kou niai, Ua kahuli kona mau manao i keia wa, a he uhai oia mahope o na mea a pau loa a ka moi e olelo mai ui iaia. Ua mau no ke ano pono ole o ka moi makuakaoe o kaua,aohe mea kupooo i kona mau manao e ana ai. Aohe ana mau hoomaikai mai no na hana maikai e haawiia aku ai iaie. No kona ola kino, he ano omaimai pinepine oia, a he pehu mau kona mau wawae. Aole e msu ana kona noho ana ma ke kahua kiua, a hauoli oo hoi «a ke hoi mai oia.

" E alnha aoei, e kou kaiku»bine aloha ! Ua hele wal«*ita a maoha, aole e hikt ia'u k« ooi ee mio a ma«nei; oiai, ua haalele aku au i ka hulahula iua ka «aaaao Poakolu, s aole i hoomaha iki, a hihi wa!e mai ia nei. Ke waiho aku »el au ia'u iho ma k«u mau hoomanao miikai ana e ko'u kaiknahine. Ferēderika." la manewa no hoi. oa hnohokaia kooa kai< kuahiūe i ka halawai pu ole ana me la, a palapala mai la oia i kona kaikanaue. penei : " Ua hiki mai au i Bcreneka i ka rura umi. Ua oui lauoa ole ka wela. Ua ike iho au i ko'u aoo miilūliiluhi i ko'u minawi i hiki mai ai ia oei. Ua lele iho au a hoomaha mi ka hale a'u i hoomakaukau ai nona. Ua kali aku makou nooa, a hiki wale i ka hora «kolu o ka auioa la, aohe ona hiki mai, a u« paina ma&ou me kona hikī 010 mai. makou e paina ana, ea mai 1« kahi mukaoi ikaika me i ka ua pu. Ua nee mai 1« ka hekili. ka nila i a ine ka ua; aoh« mea a'u i ike ai ke mo loa e Jiire pu me la. " Ua hiki ae la i ka hora eha, a aohe biki ia'o ke hoomaopopo i oa mea i haolehia mai maluoa o kon kaikuuaoe. Ua hoouna aku au i kahi poe kanaka e huli ako i kahi ooa e

hele mai aei ; eia a»?, aole kahi o lakou i hoi hou mai, Me ka'a raao kauwaaku a pau loa, ua hele aku no hoi ka'u k#ne e imi iaia raa ke alaloa Ua uui ka pihuihoi o ko'u mao manao, oo ka mea, be wa iooino loa ia no oa wai kahe mai na kikiapali i ku'u m«uao, ua loaa la kahi poioo i kou kaikuaaoe, a i ole ia, i kuu kaue H Ua hiki ae la i ka hora eha, a aohe mao- j popo ia'u oa mea i iohi ai o kua kaikunane; ; a,pela wale u<> a hiki i ka hor» eiwaokapo. j hiki uiai ]a kahi tnau loao e hai mai aoa, ua hala aku oia i Oulmbaob, ilaila e moe aiaao ka po. Da manao au e holo ako ilaila, be iwakalua mile ke kaawale mai Bereneka ako; aka, be opalipali oae oa aiauoi eholo aku ai. 1 U* ku«» na mea a pau i ka'u miu koi *na, a ! hookaui* iho I» «u maluua <i ke kaa a l»i>lo ako U i Hiiuelok. na, he umi nuie ko aku. " 1 ta hora akuhi o ka waoaao, lnki ako la makou i kahi i mauaoia, a, Uaole aku la aa

malnna o kahi inoe. anpaiie ah e ni»ke, no ka rnaloliiJobi ame ke »no weliweli oo kui> kane aw« krtn kaiknnano. Eia nae, i ka hora eha o but wannao, hoi mai )a kou kadp, aohe oae lie man lnno e pili ana nn knn kaikniiane. E 'hoomaka iho ana au e hiauioe, i ka maimwn i haiin mipi ai au, na hiki niHi o Enpeioi K[iobclsd<irf, a un makeniake oia e kamailio pu ni* h'u, me na. lono mai ke keiki alii luai, kun kuikuoape. Ko'u ala inn *e !a no ia, a hele koke aku la au e hulawai pu iii<! i#." 0 keia Kapemi Kn<.belBdorf, oia nokeknhi o na 'lii.koa nkili o ke keiki alii, a oia iio lini ka mea nana i lawe inai i kahi p<lapal* n>;ii ke keiki aiii mai, u i kon» kaiku»hiue. Qi» ka lu» ona pnliipala niai iaia mai, h, o ka pal.apala o>ua nae, aole i liiki niai. Ua l»a» iu Fritz he elna ūor>i hoohiolu m« Hof. a no ia oluoln iki ana, na holo hon wkn oia imna me ba hoomaii ana i kana huakai, lie īnniknmalima mile hnn ako, a ma ia wahi i kakao mai ai oia i Keia pelapala malalo nei :— " Mnnchberg, lolai 8, 1734 "I RUD Kaikcihink ALOHA. KOI —Utt ano niha au no ka hiki ole ia'a i.keia la ke kiola ia'u iho imua o kon mau kapuai e &nu kaiknahioe aloha. Aka, aole e hiki ia'u ke ike ia oe i keia manawa, do ka mea, ua kaoohaia mai makoo na keiki alii, ma keia wahi makon e kali ai, a, hiki wale mai i ka nmimwa e hiki mai ai o ko makou man pno Kenela. Aole e hiki ia makou ke hele ako imna ke ole la* kou. Ua pololei na kniioha ia'u, aole mai<e hele i B<iirctli, a i ole ia i Anspach. E hoomanawanui no e kuu kaikuahiue, ng kuu ike ole ana iafie. " Ke eoe makao nei au, aole paha e Joss ana ia'n ba manaw» e ike ai ia oe. Ke manaolana nei au e ike ana an ia oe ma Bereneka, ke haalelo ae oe i ke alanni i B«ireuth. Na ka mea n»na e lawe aku i keia palapala, na Kapena Knobelsd<>rf e huhwi »ku ia oe i na mea s pan loa. Aka, o ka mea nana i h'>okaiimaha loa mai i kiiu mau mauao, oia no ka. lon'n ana mai ho koo ano onawaliwali. E oluoln ke Akua i ka haawi ana m.ii ia oe i ka hooluoluia. Feredebika." Ma keia palapnla o 18 fc>ikui>une nei, ua honponoponoi* kahi miu mea e hiki ai ia | laua ke halawai ma ka Hal«* Loko e ku ana maluna « kau wahi uuko, he elua mile ke kaawale ma ka ak>tu aku <i Biīreutli. Ma keia mea, i malama ai ke keiki alii, aole e hele i Baireuth. Penei k« hoomanao ana a Wilehelemiii» no ka liua iaoiilīa pu ana me kona kaikonane : . "U» hooukaia au me na boni a m« na apona a kuu.kaikonane, a no ko'u aoō ona Waliwali, ua hiki ule iam ke aua mai i kon mau waim >ka. Aole e hiki ia'o ke kup«.ni> iluoa no kuu ano onawiliwali loa. U» hni mai oia ia'u, ua huiu ko m«ua makuakane moi no ka hookun oje ana i na keikie hoouka ike kaua. Hai mai la oia la'u ma kon* nmnao pia maoli, aohe koka e hooknheia hon ina ia hoouka kaua ana, a aobe no hoi lie mau mea nui e hanaia ana : " Ia m»u» e kamailio aoa, komo mai la kona kaikoeke, kuii kane, a km mai la oia e hooikaika i kahi m»u me» e lawe aku ai laia mai Baireuth ako. Hele aku la laua i na puka aniani, a mal«ila laua kahi i kamailio ou ai no kahi munnwa loihi. Ua honpuk*

rnai oia i ka maoao, ina oia ehoi mai, e hono nna oia e loaa iaia ha Beia ro»i, e hip-» ma> ma Baireuth. e ike hou ai i kooa kaikonlnoe, a mahope iho olaila, holo aku- la oia, a hoi bno mai la no hoi makou ī Batreulß, a i ka hiki noa mai ilaila, ekolu mau U o ke on<waliwali oui loa." •

Mahope iho o ia kamakamailioana, holo aku la ua hooiiina ftlii nei i FhillipBbuTg. Ua biki ahu la nia i Nernbt»rg ia po, a mai Uiia mai i hoouna mai be w«hi pokale i kona kaikuahie« ; "Nornberg lulaiā, 1734 " Kbc KAIKOAHLNE aI«H4. —He mea hiki ole ia'u ka haalele aaa iho i keu w«hi me «« hoouoa oie ana aku la oe i ko'u mau manao aloia oou e kuu kaikuehine puiuheie. Ke ooi aku nei au ia oe, e palapala pinepine mai oe ia'u me ka hahai pu mai i ke aoo o kou onawaliwali. Adie«i t e ku<i kaikuahine aloha aiau. FsßKi;*ll|gA. , ' [ Jole t pon ) {