Ke Au Okoa, Volume VII, Number 50, 28 March 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HEI/U 23. I kakahiaka nui o ka la 4, haalele iho la ke keiki fl)īi ia Nunebog», » hiki afeu ka la 7 i kahi hooinoan» di« WciscntiiAt Ma keia w«hi kahi i houluulu ai na puali koa imipenela o Peruai9, i hoounaia malaila. e h'oouiakankau ai hoi no ka hoopani ana ia Phillipsburg. Ak», ua ikaika loa ka hoopuni ana a na koa Farsni i ua kulauakouhale nei maloko mai, a no ia mea, aole i hoao aku o Eugene, kn mea nana e alakai ana i ka puali kaua imiperiela, i ka hoouka ana aku i ua laina koa Faraai nei. Mahope hoiie iho no o ia, hele «kn la k"a hooilina alii me kona mau alii l}oa ukali e hakilo po(to i ke kulana ona laina oka poe puali Farani. Ia l»k.ou e hoi mai ana maloko mai o kau wabi ala oloko o ka ulal«Au, ua hoomaka mai la ka wehe ana mai o na pu kuniahi nunui, a hokiokio raai |a oa poka oaa a me keia aoao o lakou. Ilaila nae i mahaio nui ai na keoela i ke kelki alii no kona makau a me ka wiwo ole i keia mau elele a ke kāua e lelele nei tneo a maunei o lakou

Hookabi pnle niahope iho o ka hiki aoa mai o ke keiki alii, hiki mai la ha moi Perusia i kabi hoomoaua kaua. Oiai, ue maaaoia ka ulu ana mai o na hoike kaua kaulana aoa imna o ka moi, malalo o ke alakai ana a ke keiki «lii kaulaua Eugeoe; ua lehulehu wale a& keiki «2it a me na kaaakn kauiaaa i houluulu mai maluna o k(> kabua kaua. Hoo-~ kahi mahiaa ka oobo ana a ka moi mahion o ke kahua kaua, a «naloko o kona halelole

mawaena ponoi o kooa oiau puali e n»»- j bele pu me lakou i na noho'na ehaeha o ke j kaoiwai. Ma oa kuka kaua ana a pau loa, i uu noho mau mai ka moi a me kana keiki { alii; eia nae, aohe wahi noea e hiki bi fee ho»-1

pakeie ike kulanakauhale o Phītlipsburg. I fae kolu o ka la mahope iho o ko ka moi hiki ana mai, aia hoi, ua haawi pio mai la ua ku- < lanakauhaie la i ka aoao o ka poe Farani.; Ua hoomauia no ua hoouka kaua ia ana oo ; kahi manawa, eia oae, aohe mau pomaikai ' ano uni i loaa i kela a me keia aoao o ka i muliwai Rine. Aka, ma keii hoouka ana, ] aele i hookoia ka mea a ke keiki alii i kaunui ai, a oia hoi ke komo kukonukonu maoli | ana iloko o na hoouka haheoa, oiai. ua hoo- ] nohoia oia a me kona punl; kaua ma na wahi e loaa ole ai iaia ka hana nui ana e pale aku ! ai i ka enemi | Iwannakonu paha o ka malama o Augate, 1 hoomaka ihi la ka moi e haalele i kahi hoo- ( moana kaua oo ka hoi ana i Belioa. Ua lohi { loa keina boi aaa, uo kona loaa aoa i ka mai j pehu ma ka wawae. Ua hoomaka mai la ka j mai pehu e umii iaia. Aole oia i hiki i kooa \ halealii ponoi, a hikl wale mai i ka hapalua ' o ka malama o Sepatemabs; a no keia ano palupalu o ke kino_o ua moi nei, nolaila, ua makau ia e make !:oke ana paha oia, a e ili aku ana i kana kei\i alii ka noho mana aoa maluna o ke aupum, a ua maopopo loa nae, e hiki mai ana kon® manawa e noho ai ma kn mana o ka hooponopono aoa i kona aupuni. Em nae, aohe i hoomaopopo lea oia i ka oiaio o kona kau ana aku ma ia kulana Ina la mua o Ohatoba r i hoomaka ai ka hoi ana oua keiki elii nei i ke kulanakauhale alii o Belina. laia e hoi aku ana i Belina, aole oia 1 manaolana uui e hoomaka koke -iho an\ o

ka hauie aua o ke kaleunu maiuaa o kona poo Ma ka la 5, kipa ae la oia e ike i kona kaikuahine ma Baireuth. Ua mai oia, aua ane kaumaha pu kooa niau niaoao. Penei ka ; hoomanao ana a Wilehelemima no ia halawai ana : " Ma ba la o •. Okatoba, hiki mai la. kou knikuuane, b n.e he mea la, i ka'u uana aku iaia, ua ano poūo oie kona mau manao. 1 mea e hoopau koke ai i ka maua kamailio aloha, ua hai mai la oi:t e kau wahi palapali aku ana oia i ka moi ,i aie ko maua makuahine; aoo ia mea, u« keoa ae la au i peoi me>ona pepa Dana Iloko o kuu rumi kona wahi i kakau ai, a ua hala ka hora okoa ina ke kakau ana i na palapala elua he mau wahi lalani pokopoko wale no ko loko. Alaila, -«a hoikeia aku la imua ona ko maua wahi poe o ko maua wahi aloalii ilio, a oa ane ; hoohenehene waie no kooa nana ane aku ia Ukou; a mahope īho, hoomaka mai la ka paioa awakea. M,t ka prfpaaina,.o k«aa ha- ! na nui 6 ka henehene i na mea a pau loa ana ' e ike ai. Ua aiio kahaha wau i keia mau ■ ano haua aaa ia'u. Oka ru!a mau mawae- { na o na alo«lii a pau lo» o ke aupuui Emepi I re o Gerem >nia, aohe «lii koa e hiki ke noho |

m» ka papimna a ke keiki n! i, inn, oona ke : kulan* malalo iī.o oke kapena. I keta nu- ; Dnws, ua IkionuLo'pu niai ma ka papaaina |

kuii kaikunane i i<ekihi lutf)ne)a, he nlii koa liaahaa oka poe pnlapala hookohu. Ua moni au i keia haūa kupono ole ana i puttna mai ai " Mahope ilio o ka paina awakea ana, ua koe koohiH iho la maua, a i mni la oia la'n, 'Da anenne loa bo kaua makuahane e hiki mai i hona hopp.on. Aohe paha e haia ana keia malama laia Ua hoomaopopo oo au i na mea n pau loa a'u i ae aka ai nou a ia oe, aka, aole au ma ke kulana e hiki ai ke hooko pono loa no ia mau m<*a. E waiho oo au me 09 i ka hapnlua o ka huina a ko'u mua i ne mai ai no'u. I ko'u manao, ua ma-u iho la Uv' «'AU.' " Ua pane aita fa aa <aia, a.ko'u alaha naa aona, aole ia i piii ina na mea piele daln; a aohe inea okoa e ae a'a e aoi aku ai iain, koa wale no ka hoomauia o ka ooho alohn kaikuaaoe a kaikuahioe; a aohe o'u makemake e lawe mai i hookahi wahi hapaumi mai iata, ke.kupoou ole ie i ka lealea maikai o kona mau manao. Em nae, i mai la oia, ' Aole, aole, e loaa no ia oe kela haneri tausani tela, no ka mea, ua mabao mua loa aq ia mau mea nou. £ kahaha oo na kanaka, e manao ana paha lakou e uh'auha ino loa ana au, a e kohu iliili ana ke dnla ma no alanui nei o Belina. Aka, e kuhihewa anei iakow ma ifc m»DBO ana, ho kn roea, e hoomaka ana au i ka hoomahuahua loa at>a i ko'u man pūflli kaua, a e hoomau no i na mea a me na oihana kahiko e iike no me bo lakou mau knlana maa inau. "E malnma no au i ka moiwahine, e like me ka hanohano i loaa iaie he moiwahine a he maknahine, Aka, aohe nee o'u makema-

ke iaiw e hookomo oia i kona mau mnoamana ma na m«a e pili ana i na oihana e pili ana i ko'o ponoi ame ko ko'o aopuni. 1 ko'u wa i l »he ai i keia mau mea mai kuo kaikunahe i»B), he o>©« io, \»a hnole iho U au mai m&< o tiA «o, me ka ike <>l<» « ala, e e hiamoe ana paba wau. Alaila, hoomaka mai

U oia e ninaninau ia'n ma na mea e pili ana i ko makou nei inna, n hahai aku ia no hui au iob mea liilii a pau loa. A i mai la oia ia'u 'Ke make ko makuahonowai kane, alaila, e hoopau ka ooho aoa o be aioaiii e like m« keia, a hoohaahan iho i kou ooho aaa, i

kumu e hiki pono ai ia oe ke hookaa i ko on kou mau aie. Ma ba oiaio maoli, aohe h&na a waiwai nni wale o keia ano me ka hana oje. Ua ro?a no oe ma Belina ike ola ana me na wahi mea ai kupono eha, a oia Wale iho la no kau oiau mea e makemake ai maaoei. I knhi mau manawa, e poloai mai ai oo au ia oe e bele ae i Belioa, a mu ia mea, aohe ou wahi lilo ma na mea e pili ana i ka papaaina a me k'a noho hale ana.' " No kekahi manawa loihi, ua haule pu na manaolana o ko'n ppuwai. Aole e biki ia'u ke papalu mai i ka hiolo ana o na waimaka i ko'u lohe ana i keia man leo huhu o ko'u k'aikuuane ; a, pane mai la oia ia'o, * Heaha kau e uwe aei ? A ! A I Pa ane kaumaha paba kou naau. Oka mea kupono wale no ia kakou e hana ai, o ka hoauhee aku fa mau ao kaomaha. Ke kaui mai la na mea kani ia kaua? Ilaawi mai la oia i kona lima iaia, a alakai aku la iaia maloko aku o kahi rumi okoa. Noho iho la āae hookani ma ka bapera, a, oa hoopulupe ia iho 1» e a'u me na waimaka."

I ka eha oka la o ka hiki ana mai o be keiki alii i Baireutha, hiki mai la kekahi elele mai ka luoiwahiue' mai, e tioi mai ana iaia e hoi koke loa aku, oiai, ua onawaliwali loa ka moi, Ko Ferederika wikiwiki iDO ibo la do ia o ka boi ana i P«tsdam ; a ma fea la 12 o Okatoba, komo aku la oia i ka rumi mai o kooa makuaoo maloko o fea halealii malaila. Mc he mea la, aohe oaa manao nui no kana wahioe ka mea e noho ana ma Belina. Aobe mea nana e hoike mai i kona palapala ana mai i kr aa wa i naio aku, a, ua helo aku la hoi e ike iaia i kona manawa i hoi oiai ai. Ue eha oiaiania ka uoho ana o ka moi me ka ehaeha nui ma Pots iatu, e paumeume aua maweua oke ola a uie ka make. Ua hele wale a ikiiki koDa hanu ana, me he mea la, e holo pani paa mai ana. Aole e hiki iaia ke aoho paa ma kahi hookahi, oiai, iaia e kaaia ana mao a maanei, ua kuolo okoa mai uo ka wai iloko ona. Ua hoopuuiia oia e ka mai pehu niai luna a lalo.; a, oiai he kaaaha kunialiiku no ua makahiki o ua moi oei, eia nae, ua ano kahiko oia ma ka uana aku, a ua sla mai uo paha ia uo kaua mau haua koloLe a me ka iuu rama nui ana o koaa mau la >pio pio. Ika hoomaopopo ana ike kniaua ouawāliwali o ua maknakaue uei, ua hookaumahaia ka manao o ke keiki, a ua lo'ulo'u kt na mau uwe kaomaha ana. Aka, oka moi ua mau kona paakiki mai mua loa mai, a. pela

no a hiki pom> u mauaw». Ua ninu uo kona *tto hoomakuekue » me ka lioopaa ana mahope wsle ua o kana d>»u hana aaa e holopnuo ai na mei a p&:i loa Pela tuaa oiae hoopaakiki ai : a, i kahi !a, huli mai la oia a i aku 1» i kaiia keiki, •* K kuu keiki, oe e hoomaka o h*ii» hown a pom» 010 ma ua apiin hew* o ko.hi a me keia mau ano oihana o kt» Hiipuni, u l.iuwli it, t haua a pno, o aka uia> ;»r, u .><> a nu> kau mau liana tnai loko maī o ka luakupapau.^

I kn hapa hooe o ba malama o lanuari o kahi makahiki, ua komo mai la kahi mau anp mai e-ee, e hoohaipu me kela mai kahiko. Aia nae. o ka me»f kupaianaha, aollß i ho<<hopem> koke ia kona mau la ; ake, ua ola la he mau malama mahope mai. Oiai, ua raa huahua no na la o kooa ola ana m.ihope mai, eia nae, ua nui no a me ka ikaika maolj ka na heomanawanai ana ; a, tio kona uluhua hoi, ua ane maluhia pono o!e ka noho ana ma ka halealii. Mahope iho, hoi aku. la o Ferederika i Rupina. Oiai, aohe ona hanaioo ahu i kana wahine, eia oae, aobe o laun noho pu mau i keia a me Keia manawa, aka, he mulama ao oae ke kane e )ike- me ke kalana kwkie kapono la ia. I k&ia w» nae a ke kane i hoi ai i Kupme, ao)e i ukali pu kaiia wahine me la la wahi, a, a i ole ia i Reinsberg, a oiai oae, ua hoomakaukao mua ia nae na keena oani maloko olaila nona. E hahai ana ka Haku Dovera mahope iho o ka lilo ana o Ferederika j moi, hookahi wale no «ypa īke'ana i kana wahine iloko o £a makahiki hookahi, a aia hoi ia ma Ka la hanau o kana wahiae. lTa nuho no kana wahine ma Beiina ika hapanui oka manawa. Iloho o keia mau haalele ana a kana kane e noho hookahi, aole oia i h 'opuka ae i kahi olelo e kue ana i kana kane. * (Aole ipau.)