Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 15, 25 July 1872 — NO KA AHAOLELO. [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO.

La HakaG5, F Iur.4i 17 1872 ) H«law .i ka Aliuulelo nm kii hora luau e j like me ia i hoopniieeia Me« Hānohanu Pe- ī r«fHid«*ni. P. NatiBoleUj<» n»8 Puleit ; e ke Kjtbunapule H.-loheluia ko iuoolelo o ) ka U iuefaiu«i « •ponoin. 1 ' | Huike mni k<- Kaknuoielo ua paa i ke ko- ; pe poi:pueia kn BiI» Haawina no na naukuhi- : ki <-luu e hiki inai ana, e p&u ana i ka Ih 31 i 0 Muraii.i 1814. Ma ke noi a ke Kuhin» . Waiwai ua IīooIi .I iia mi ka Poalima iuiai l'.< e heluhelu akolu ta ai ka bila. ! Hoike moi ka fion Bihopa ka Lunahoo- < walu o ke Komiie Waiwai i ka lakou olelo ; lioike iiu ka palapala houpn a na poe hana [ waiu bata ni»i Oahu h rne Maui mai e noi an» e kau ia i <iute no rin waiu baU e hooili ia maī ana inai na aiua e aiai. Ua noouoo ke koenile a ua hooholoia aole e pouo ke kau 1 dute maluna o nu waiu bata i hooili ia mai na aina e inai, a ua hooliolo lakou e waiho i : ua palapala hoopii la ma ka papa. A *na Ke noī oa aponoia. i Ma ke noi un kapaeia na rula a ua ae ia [ aku ke Kuhina Waiwai e heluhelu mai no [ ka nanoawa mua he biln e haawi ai i ka u,»im | ī ke Kuhina Waiwai e hoopuka i na palap«- | la hiiuu hoaie dnla, mamuli o ke kauoha a ka Moi a me konn Ahakukamalu, no n;. dala he , $"25G t OOO. HaiiwiM i ke Kiniiit<-. Pai. J Ma ke noi un kapaeia ua rula a na ae ia ; aku ka Hon. Kihopa e heluhelu mai id ka i manawa unia he bila e hooponopono ai i ke | ano o na moni iiaawiia i ke Komite Pai. j NA HANA. O KA LA, I

Hapaiia ba haua o ka la, o ka hana mua oia ka noonoo ana • ka bila " E hooponopono ai ke uhakiīa na olela o oa paU(>ala hoopaa i hoakakaia ma ka Pauku 1417 o ke Kaoawai Kivila,'' ma kona heluhelu elua ia. Ma ke noi a Mi Kaaka, oa haawiia ka bila i ke komite o ka hale no ka noonoo ana. Kohoia o Mi Malina i no ke komit» Ma ke noi a Mi Kupakee ua hooholoia e ūoouoo ia oa Pauku o ka hila, a heluheluie ka Paoku 1 : Kauiailio mai o Mi Kupakae, o ka mea nanana i hoopuka mai i keia bi!a, ua haoa no paha oia me ka manao maikai, «ka, ua kue nae ia i ko'u ooonoo maikai ana No ka mea ma ka nana ana i keia bda an oi aku ka pilikia mamua o ka Pauku 1417 o ke Kanawai Kivila, uoluiia ke nonoi nei au kapae loa ia keia Pauku o ka liila. Kgkua mai o Mi Kahananui ī ke noi e ka pae, no ka mea, m<t keia Paoku, ua hoopilikia nui ia na haku hana e ka manao o ka Pauku, a e ala mai auanei he mau pilikia mawaena o ua haku a me ua kauwa, a e hana apiki a hoopuaipuni auanei na kauwa i ko lakou mau haku hana, uolaila e hooholo kakou e kapae loa. Kamailio mai o Mi Kipi no ke kue ana i k3 Pauku o ka bila, oiai he bila keia e hoopilikia nui ai i oa haku hana. j Ku maī oMi Kaai a mai. Ma-! nao au ua oo ka maoao o ka mea na- j oa ka bila e manao ana i keka- i hi maoawa, aka, iA-a imi ana aku i kahi e hooko poao »a ai, ua aneaoe hiki ole. Malia i ka wa e hah»ki ai ke kaoaka i ka olelo ae like mawaena ona a me kona haku, a hoopii ka haku no ua kauwa nei i ka Lunakanawai no ka hookaoonauaha ana o na kauwa la, a ioa i hoahewaia ke kauwa, a he dala kana e hiki 4gi ke uookaa, oa hookaa aku la oia i na ddla he kaoakolu, a o kona hookuu loa ia aku la no ia, ne ka hoopaahao ole ia. Aole au i mahalo i <ieia bila, a ua noi ia iho n.ei e kuu hoa mai Koua Hema mai, e kapae, he ano kanalua nae ko'u. Ku mai o Mi Kaaka a kamailio mai, owau ao kekahi i manao he mau Paaku inō na Pauku 1419 a me 1420 o ke Kanawai Kmle, aka, i kela mau kau halawai aku oei i hala, ua noiia e hoopau ia mau Pauku, aka, ua olelo ia mtti." auhea na hoololi i laweia mai oo 04 mau Pauku oei i" Nolaila i lawe mai ai au i keia mau hoololi, i oi ae ka maikai. Aole no au i manao ua maikai loa, he mau hoololi oo paha kekahi i koe, aka, e aho nae kela mamua o ke kanawai moa. Ku mai o Mi Kahananui a kamailio mai, he kokua no oia i ka hoololi hou aoa i ke kaoawai o na Haku a me oa Kauwa, ina he mea hiki ke hooko pono ia ka hopena io o ua mau hoololi la o ke kanawai, aka aole oia i ike i ka hooko pono io ia aoa ina e hooholo ia ka bila e noonoo la nei i keia maoawa, oolail», he kue oia i ka hoololi la soa. Ku mai o Mi Lonoaea a kamailio mai, ua apono no oia i ka wa i lawe mua ia mai ai ka bila imua o ka hale, aka, i keia njaoa»a ke koho nei au aia ka hooholo loa ana i ka bila. Ninauia no ke ooi e hoopanee loa i ka Fauku 1 o ka bila a hooholoia, he 35 ma ka ae a he 14 ma ka hoele. Hoopauia ke ki>mite, a hoikeia ka olelo hoike a ke komile imua o ka hale oo ka hoohoiōia ana e hoopanee loa i ka nooooo ana i ka bila, "e hooponopooo ai ke uhakna oa olelo <> na palepala hoopaa i hoakakaia ina ka Pau' ku l':7 o ke Kauawai Kivila "

M.t t!c ooi u<t nioauia oo ae a><- on hoo(« i ka apono anu i k;i olalo noike a «e k<xnite, a oa aponoia. h' 39 poe i kobo, be 24 aia k» av f hpon" <i lie 15 osa lia hooit A r a ae —W. C. Lunnlilo, Oominia, Bihopx, Kannmii, Knlnkau», Kniriftkau, Ka«o, Kabanu, llulehiaon, Llama Kamiki», Kupak«f, Hikikuke, Kipi, Hak:inanu, Nailiē, Kuih> laoi, Nui, K<'ibariant/ī, Kale Kuuhn, Kapunini, Kau«»fiii, Raiki, i we llnii Kunon—24. JS"a /i'nli!—S K. Ku«i, M ilina, Nnwohi, Aliolo, Kunkau, Louoaoa, Nutooti, Kaiue, AUpaki, Keo Kaikn, MiKhleini, P li. Komo- ■ kehuehu, Paikuli, Kek.n.—ls, M« ke ooi a Mi K»lo Kuuk.i ua hooholo ia e hoopnoee ion i k» bila, he 24 raa ka ae e kapae, h lie 15 aia ka hoole. Ma ke iini ua hoopaoee ha hale a halawai hou ma ka hora 10 kak o ka la apope La Hana 66, lulai 18, 1872 , Halawai ka Ahuolelo Honolulu ma ka horii i hoopaneeia, Mea Hanohaoo Peresidena P Nahaolelua ma ka uoho. Pule la eke Knhunnpule muu Heluheluia ka moolelo o ūa l i haua 55 a aponoia. Hoiki: mai ke Kakauolelo ua kope poepoe ia ka bil< k»inHwai « pili «na ina hori» haiiH o ko la o n» piiHhan» o like mn ia i hoakiik» ia inn ka Paokn 1418 hme 1319 o ke Kanawai Kivila. M» ke uoi ua hooholoia ma ka la apopo e hek)he)u okoiu la *i ka bila.

Hoike ro;u o Mi Alapaki ba Luoahoomalu o ke Komite Wae i ka (*kou olelo hoike no ku h'iopooopouo anu i ka bile e hoomalu i)i i ka baua ana i ua paiapula ae itbe i hanaia Dalrtlo ok& Pauko 141T o ke knoawhi Kivi«a. Ua ooonoo ke koinitea ua hooholo lakou « hann i bila hou a e hoopanee i ka bila i hana mua ia. Heluhel» ia ka bila a ke koinit<; wae i hana ei. Ma ke noi oa hooholoia e waiho i ka hoike e ke komite ma ka papa, a ua laweiH ka bila u lakou i hana ai malalo o na rul« o ka hale, no ka haawi ana i ke Kornite Pai. Ka hana o ka la. Hapaiia ka noonoo aoa i oa hana o ka la, o hana mua oia ka noonoo ana i ka bila e hoolilo i ka Aha Apana o Wailuku i Aha Hoomalu, ma kooa ōeluhelu elua ia. Lilo ka hale i ka hoopaapaa ana no ka hapalua hora oa ninauia a hooholoia e kapae ioa ia. Hapaiia ka noonoo aoa i ka bila e hoololi ai i ke kanawai e pili ana i ki» ohī auhau a ine kh ht l(i ana i aponoia i ka-U 30 o lulai M. H. 1800 ma Uooa beluh<;lo alua ia. Ma ke (ioi uh hooholoia e knkau poepoe no ka heluhelu ekolu ana

Hapaiia ka uoonoo ana i ka bila " e hoopau ai i ke kanawai e pili aaa i k« apono aoa i na bila aie ina ka waiwai o ka poe i make," ma kona beiubelu alna ana. Ma ke noi ua booholoia e waiho a>a ka papa. Hapaiia ka aooooo aoa i ka bila e hoololi ai i ka Pauku 924 o ke kanawai Kivila ma kona helnhelu alua ia. Ma ke noi iu ana ua hooholoia e kope poepoe ia no ka heluhelu akolu ia ana. Hapaiia ka noonoo ana i ka bila e hooponopuno a e hoololi at i ka Puuku 18, a me qa mahele 1, 2, 3, 4 oia Pauku hookahi o ka moku 29 o ke Kanawai Hoopai Karaima, ma kona heluLelu alua ia. Ma ke uoi ua hooholoia e kope poepoe i ka bila uo ka heluhelu ekolu aua rae ka hookomoia i kekahi mau hoololi hou. Hapaiia ka noonoo ana i ka bila " e hoole ana i ka maua hookolokolo o kekahi poe Lunakanawai Hoomalu a Apana paha," ma kona heluhelu alua ia. Mdbope iho o ka hoopaapaa ia ana o ka bila no ka hapalua tiora a keu, ua hoomaha ka hale no ka hipalua liora ma ka bor» 12. Halawai hoo ma «a hapalua o ka hora 12, aka, aole i lawa na hoa no ka hoomaka aua 0 na hana, nolaila, ua kali ka noho no ka hapaha hora, a hiki mai aa hoa hoomakaia oa hana o ka hale. Noi mai o Mi Keo Kaaka e ninauia ke kapae ana i na huaolelo i hooholoia e hookemo 1 mau hoololi hou, a aponoia. Kn mai ke Kuhina o na aina e a kamailio mai no ke kae ana i ka bila ; oo ka bora okoa. Mahope iho o ia na ninau ia na ae a me na hoole no ka apono ana, a ua hooholoia e kapae, h« 36 ka poe i koho, he 16 ma ka ae, a he 19 ma ka hoole i ka apouoia. Ma ke ooi a ke Kuhina o ko na aioa e ua hooholoia e kapae loa, he 20 na poe ma ka ae i ke kapae ana a he 13 ma ka hoole. llapaiia ka nooooo aua i ka bila e hoololi ai i ka Pauku H23 o ke Kanawai Kivila oia kona heluhelu alua aua. Noiia e hoopanee loa l ka bila. Mahope iho o ke kukakuka ana no ka hapalua hora, ua noi.a e waihoia ka bila ma ka papa. Nioauia na ae me aa no ka hoopanee ana i ka hila, a bjoleia he 16 ma ka ae a he 21 ma ka .:-v e i ke kapae Ninauia, a aponoia e wnihoia ma ka papa, H-ipuiia ka noonoo ana i ka bila e papa ai t ku ho ipaa ana o kekalii oaalalo o kek <hi palapala hoopaa i ae ia ma ka Pauku 1417 o

■ ke KanMwai Kīvilh, mahope e ka pau aoa o ks manawa.i oleloia ma ia pnlapala hoopaa. | Noi mai oMi Kaai e kakau poepoeia ka j bila, »ua -noi no hoi .e Mi Kale Kaoka e | kapae l»a. Lilo ka bal« ika hoopaapaa aoa I uo ia mea. I Noi mai ■■ Mi Alapaki e haawiia keia bila i kekahi Komile Wa«. Ninauia a Hponoia e haawiia i kekahi Konnie Whk, kohom na komlle o Keo Kaaka, Nui, Haiemaiiu, Bihopa. a o Ahpaki. Hapaiia ka ooonoo ana i ku bila " e papa ana i ka hoowalewale » haalele ai ku poe e uoho hana ana malalo o na palapala hoopaa, e like me ka Pauku 1417 o ke Kaoawai KiviU. ' Noi mai o Mi Kupakee e kapae loa ia ka bils. Mabope fho oka hoopaapaa ia ana ua ninauia a iiooholoia e kakau pi epoeia no ka heluhelu akolu aua. Noi aiai ke Kuhina Waiwai e kapaeia oa rula o ka hale, a aponoia. Iloike mai oĀ ma kooa ano komite pai. ua pan i ke paiia ka btla e hoololi ai i na i na Pauku 164. 185, a ene 186 " ke Kanawhi Kivila, ko bila e hooponopono ai i na moni, ka bila o hoaie dnla ai. Aponoia. Hapaiia ka noon<>o ana i ka bila e pili aoa ina jure ma kona heluhelu alua ia. Ma ke noi ua hooholuia k;i bila e kakau poepoe'ia no krt helahelu akolu aua. Hapaiia ka noonoo ana i ka bila e hoololi hi i ka Pauko 516 o ke Kanawai Kivila ma kn pakui ana i pauku hou. Ma ka nin&uia ana ua hooholoia e kapae loa ia. Ms ke noi ua hoopanee ka bale a noho bou ma ka la apopo LA HANA 67, PoAi.iMA, lulai 19, 1872. Halawai ka Ahaolelo ma ka liora mau. Mea Hanohano P. Nahaolelu» ma ka noho. Puleia e ke Kahunapnle mau. Heluheluia ka moolelo u ka la i nehinei a aponoia.

Hoike ma» ko Komite Pai ua pau i ke paiin ka bila e hoomalu at ks poe omlalo •» oa nilapala hoopaa haoa i ae ia ma ku Pauku 14 17 o ke Kaoawai Kivi'a. Hoike uiaī o Mi Matina ka LunHhoomnlu o ke Kouiite oim Hana Hou ika lakoo ulelo hoihtj i'a palapala honpii rnni W.»;*nuir mai a m« E*a e noi aoa i $400 i uiouo, iih hooholo ke kooiile e hoopanee loa. O Un palapula m«i Hoool 'lu mai e noi aiiii • SCO 00 k» »ehf <iuh i iiluiHii ma Kakauko un tiooholn ke Koinilo e w«iho «ku na ke Knliina Kalniaina e noonoo ja mea. Ma ke noi na aponoia a ua waihoia ma ka papa, Hoike mai ke Kakanolelo u» paa i ke knkau poepoeia na biia: 1 E pili aua i k;i ohi amc ka helu »na i na auhau. 2, E hoololi ai ika Pauku 924 o ke-Kanawai K)vila 3 Ki biia e hoololi u' i k» Panku 18 a me n« mahwle I, 2 3, 4, o ia Pauk'» hooknhi o k-t Mokuna 29 «> ke Kauawai Hoopai KRr iim:t Ms ke noi ua hooholoia ma ka la apopo e. helnheln akolu ia ai na hila. Na Bila a me na Olelo Hooholo. Hoolaha mai ke Kuhina Waiwai ma ke Kuhm» Kalaiaiua la ( e lawe mai ana oia be bila Kanawai e kaohi ai i ka laha aa& o na inai kaokao. Hoolaha mai ke Kuhina Waiwai e lawe mai ana oia i bila e hoololi ai i ke dute maluoa o kekahi mau waiwai i hoouoa ia mai ua aioa e mai. Heluhelu mai o Mi Naihe he olelo hooholo e hoolakoia mii oa hoa o ka Hale me oa poo letn 2 keneta i hookahi haoeri pakahi ka nui 1 lawa pooo na hoa. Ma xe ooi ua kapae loa ia ka olelo hooholo a ka l>una Hauohauo o Kohala. Heluhela mai o Mi Paikuli he olelo hooholo. No ka mea, ao!« i hiki mai ka uui ona bila i hooholoia e keia hale ma ka heluhelu pkolu aon a haawiia roa ka limao ke Komite Hooiaio Kaoawai, nolaila, e hoopaoeeia ba nooooo aoa i ka bila haawma, a paa pono mai na btla ike kakau moa ia e ka Moi. Ma ke ooi ua hoihoi hoo ia ka olelo hooholo i ka mea mai naoa i hoopnka mai. Waiho mai o Mi Paikuli he palapala hoopii mai Waianae a me Ewt mai e ooi ana i 250 no ka haaa ana i kao <na ka oukn o Puuloa. Ma ke noi ua kapaeia.

NA UANA. 0 KA LA. Hapaiia ka hana » ka la oia hoi ka bila haawiaa ma kooa heluhelu ekolu aoa. Ma ke noi a Mi Lonoaea, ua hooholoia e heluheiu holookoa i ka bi!a. Ma ke ooi ua hooholo loa ia k» bila. Hapaiia ka noonoo ana i ka bila kaoawai. " £ kauol.a ana i na hora hana iloko e ka la hpokahi uialalo o na palapal* hoopaa baaa i hoakaha ia ma ka Pauku 1417 o ke Kanawai Kivila," ma koaa heluhoiu akolu a«a Noi mai ka Hoo Kamakau e kapae loa Mahope iho o ka hoopanpaa ia ana ua ninoia na ae a me na hoole i ke kapae loa aāa i ka bila, a liooleia, he 37 ha poe i koho, f» 16 m« «a ae i k« ksp».> e he 2l ma ka h.>ol* JVa ae—J. O. ī).>minis, Bihop •, knnoina, Kalakaua, Kamakau, Kaeo, Kahaau, llatfek-

lson, Hn>r<iki, Kamika, K>pi, Halemnnu, Kuihelani, Nui, Kapaniai, Ratki—l6. Na hoole—\lea Kiekie Wai C. Luialilo, Kaai, Matina, Nawahi, Hikikoke, Naibe, Hholo, Hanaike. Kaakau, Lonoaea, Kahananui, \utona, Kaiue, Alapaki, Kaaka, Mikalemi, Poli. Koiuoikehueha, Paikuli, Kekoa, Ka >ikaha—9*2 Ku mi« ke Kuhioo o Uo na Aioa e a kamailio mai, ina ke kokua ana i ka hoololi j umi bora hana o ka la, aole j eiwa e like me k» biln. Kii uiii ka Hon D. Kalakaua ma ka aoao e koki-a ana i be noi e kapae loa Heomaha ki~fr&4«. ma ka bora 12 o ke awakea Halawai hou ka hale ma ka hapaiua o ka bora 12 a hapai bou ia ka noonoo ana i ka bila i hoopaapaa ia mamua ae o ka hoomaha aaa. Ku mai oMi Lonoaea a kamaiiio mai. Oiai oia ma kahi haoa o Kapena Makee ma Ulupalakua ua noooi mai na kanaka hana malaila e hanaia i kanāwai i eiwa hora hao« ma ka Ja, a pela no hoi me ka poe paahana ma ka hui mahiko o Waihee. No ka mea o oa poe paahana ma ka bui mahiko ma Ulupalakua ua hoala ia lakon i kakahiaka oui ma ka hapalua o ka.bo?a eooo, a hele aku i ka hana i ka wa kakahīaka nui, i ka wa ma-u i ka hao, u ua hoohanaia no lakou a biki i ka-aioa awakea hoomaha iki, a hoohanaia no lakou a hiki ika pn ana. Ma keia mea ke kolfua nei au i ka bila e ku oei 9 hora haoa.

Ku mai o Mi Kaai a kamailio mai, elua mea oui e waihn nei imua o kakou, 1 ka aoho o na haku, 2k » aoao na kauwa. Akahi no a hiki imua o kakou ka nooooo ana i keia mea oia hoi ka noouoo ana i na hora hana o ka la no ka poe paalmna, aka, he hana n»e keia i hanaia mHuma aku nei. Nolaila,ha pono fcakoo e noonop i ka pono kau like mawaena ooa Haku ame na Kaawa. Ua oleloia mai nei ma ka aoao ona Haku ilO hora, —a oka palapala hoopii hoi i hiki n>Bi ai i keia hal'e mai na poe paahana <nai e noi ana i 9 hor» hana o ka la, » ma keia mau me» u« noonoo no au aole i poho loa na haku ina e 9 hora hana oka la. Aka hoi ma ko'u ooonoo aoa ia mea, ina he mea hiki ke kohoia mawaena 0 ka makemake o na kauwa i me na Haku, alailn, he hoololi no ka'u n hookomo aku i eiwa a iue ka hapa hora hana o ka la, a e hookōino' pu ia me na hmihnna okupau ano. Ku mai o Komoikehuehu a kaniailio mai ma ka aoao e kokua ana i ka hoololi i 10 hor» hana .■ ka la Ku inai o Mi Aholo a kamnilio mai ma ka aOao e kokua an» i ka eiwa >ora hana o ka la. No ka mea he mea ia e kau palena ai i ka munawa hana, a e loaa ai he wahi manawa kaawale e hoolpolu iki ai ka mea paahana ia i» iho inaliope iho o ka bana ana Ku mai o Mi Kuilielioi a kamailīo mai ma ka nono e kokua anu i ka 10 hora. Ku mai o Mi Motina a noi mai e hookomo 1 hoololi mahope o ka Pauku 1, penei : " Aole i kne keia i na hana ukupau," a roe ke kokua pu ana no hoi i ka bila. Kamailio mai o Mi Mikalemi ma ka aoao e kokua ana ika bila. Wahi ana o ka 10 hora hana he mea ia e pepehi aii oa knnaka, no ka mea i ka hana ana m»i kela poeleele & hui me kela poeleele, aouanu e ka wai, makau ke kanaka i ka auau, hoi aku no me la lepo a moe, a ala ae no i ka po okoa hele e hana ; a ina pela e hana mau ai e loaa ana ka mai ia kanaka Nolaila, ke kue nui loa nei au i ka hoololi, me ka apono ana i ka bila.

Ku mai ke Kuhina Waiwai a kamailio mai aole loa oia i ike i ka waiwai o keia biia, a ua maaao oia e kapae ioe i keia bila. 'No k» mea, o ba hoemi ia aua o oa norn bana o ke kauwa i eiwa, «la like ia me ka hoemi aoa i hookahi hapaumi o na hora haoa a pau, a e hoomahuahua ia auaoei oa iilo o oa wahi mahiko uia ka hoemi ia aoa o keia mau hora a pau. E emi aoa ka aui ooako e hoopuka ia uei ma na wabi mahiko, a ioa e loaa ole ia lakou ka puka e pobo auaoel iakoo, aole e hiki la lakou ke hoomau i ka hoohaoa i oa wiliko, a e poho oui aoa paha ka aioa.

Ina oukoa i manao he kaaawai maikai keia, e pon» oukou e lawe eaai « hoopili like aku ina mea a pau * * * a e noonoo pono. Ma ke noi a Mi Kipi aa hooholo ia • oioau aa ae a me oa hoole no k« noi i 10 hora haua iloko o ka la, ua hooleia, he 17 ma ka ae a he 19 «oa ka hoole. JVo ae-—J 0 Domiois, Bibopa, Kanaioa, Kalakaua, Kamakau, Kaeo, Kahanu, Hutchison, H«iraki, Kamika, Hikikoke, Kipi, Halemauu, Kuihelaoi, Komoikehueou, Kale Kaaka, Kaiki—l7. JVa kooU—Wai. C. Lonalilo, Kaai. Mati> na, Naitahi, Naihe, A&olo, Haoaike, Kaukau, Lonoaea, Nutona, Kaiue, Alapaki, Kaaka, Mikalemi, Poli, Paikuii, Kekaa, Kapuniai, Kaukaha—l9. Nma'ui» ao ka hooholo ioa aaa i ka biia ma kooa helahelu ekolu ana. Ma ke noi ua aakauia ua ae a me oa hoole i ka hoaholo loa aoa i kn bila, a aa hoeleia, he 37 pne i iioho. lie 16 ma Ra ae, ahe ( 2l ma ka hoolo i ka hoohulo aoa.

JVa ae—W. C Lunalilo, Kani, M»tina, Hawnlii, Naibe, Aholo, "Hanaihe. Kaohaa, Lon«rat*«, Nulnua. K»iae. Kaaka, Mikaiemi. Poli,-P likuli. Ke'.oa—16. JVb hoole—J O Doiuinis. Bihopa, Kanaina, KaiakMUH, KH«nak«u, Kaeo, Knliano, Huicbiaun, Haipaki, Hikikokn, Kipi, Halemaou, Kuihelani Nui, Alapaki, Komoikehuehw, K«le Kauka, Kopuuiai, Kau<atia, Raiki—21. Hapaiia ka nooooo aaa i ka biia e hoopau ai i ke dute maluoa o kekahi maa waiwai J honunn ia mai oa aioa e eoai ma kooa helubelu alua ia.

Ku mai o Mi Alapaki a hoakako mai • 'ie eoo i hookomo ia int>i ai ka bila mamuli no ia 0 he noi a ka poe hui ir«lena o ke keeoa kalepa o Hooolulu noi. Noi mai o Mi Matioa e kapae loa ia ka bila, no ka mea, aole i ike la ka waiwai o ka bila. Kokua t6ai o Keo Kaaka i kn bila, no ka aaea aole no he nui o na loaa o ke aupuoi e hoenai ia ma ka hoopau ia ana o ke dute maluna o keia mau waiwai i hooili ia mai na aina e mai, oia hoi maluna n oa hupa na poo pahu.a me na lako e ae o oa pahu aila; Kue mai.o Hon. Bishup i ka btla me ke noi ana e hoopanee loa. i Kamailio piai ke Kuhiua Waiwai me ka i ans, ina e hooholoia keia haoawai, alaila, aule no ia he kumu e holo oui mai ai oa moku okohola ia nei. He me» makehewa ia kakoa ke hooholo i kekahi kaoawai bdo liiln e like me keia. Mnhope iho o ka hoopaapaa ia ana o ka bila no ka hora okoa ua oinauia a hooholoia ka bila e kakau poepoeia me kahookomo ana he mau hoololi bou penei : " na moku okohola Hoike mai ke Kakauolelo ua kakaa poepoe ia kn bila e pili ana i bejure. Ma ke noi ua kapaeia ka mla a ua hooholoia ma ka la apopo e heluhelu akolu ai. Hapaiia ka. nooooo ana i ka bila e hmipau ai i Ka 7 o ka Mokuna 13 <> *e Kaoawai Hoopai Karaima ma kona heluhel» elua la ana. Wehewehe mai o Mi Kaukaha ka meaaana 1 hookocsj mai i ka bila i ke ano i laweia mai ai ka bila. Kokua mai ke Kuhina.Kalaiaina i ka bila. Noi mai o Mi AJapaki e kapae loa la ka bila Ma ka nioaa ia aoa ua hooholoia e kapae loa. | Hapaiia ka noono ana ika bils " e hoohai ai a e hoolaha ai i na Kanawai Kivila o ke Aupuni ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Enelani ma kpna heluhelū elua iā. Ma ke : noi ua hopholo loa ia ka bila no ke kakaa poepoe ana. Ma ke noi no ka 10 o na manawa o ke ooi an» e hoopauee, ua hooholoia © boop»nee » noho hou ma ka hora 10 kak. o ka la apopo. La Hana. 68, Poaono lolai 20, 1872. Halawai ka Ahaolelo ro> Honolulu ma ka hora mau. Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia eke Eahunapule mau. Heluheluia ka mooleio o ka !a hana 67 a aponoia. Hoike raai be Kakauolelo ua kope poepoe ia ke kanawai e hoopau ana i ke dute maluna o kekahi mau waiwai i hooiliia mai na ain« e mai, a me ka bila e hoopoaopono ai i na Kanawai Kivila ma ka olelo Hawaii me Eoelani. Ma ke noi ua hooholoia naa ka Poakahi e heluhelu akolu ia ai na bila.

Ma ke noi, ua ae ia aku ke Kuhina Kalaiaioa e heluhelu mai ao ka oiaoawa nua he ' bila e kaohi ai i ka ]aba aoa o oa maī kao- ' kao. Haawiia i ke Komite Pai Ma ke ooi, ua ae ia o Mi Kaai e beluhelu | mai oo ka manawa mua he bila e kaooha aoa i kaunuhi ana i ka buke o na rule o ka Ahaolelo (i hoolahaia e Mi Cnshing). Hoolaha mai o Mi Kuihelaoi « lawe «oai aoa oia he bila e hooioli ai i ka Mokuna 13 0 ka Kaoawai Hoopai Karaima. Na Hana. o ra La. Hapaiia ka haoa o ka la oia ka bila © hoolnli ai i ka Paaka 18 a me aa mahele 1, 2. 3 a me ka 4 o ia Pauku hookahi o ka Mokuaa 29 o ke Kanawai Hoopai Karaima ma hona heloholu ekolu aua. Ma ke aoi aa hooholo l«a ia ka bil» Hapaiia ka noonoo ana i ka hila e hoololi j ai i ka Pauku 924 o ke Kanawai Kiviia naa kona heluhelo «kolu aaa Ma ke ooi ua hoo-1 holoia ka bila. j B?ns»i i ka noonoo ana i ka bila e hoolnli ai i na kana*ai • pili aoa i ka ohi • m ki helu anhau aoa mi kona heluhelu akolu aaa Ma ke aoi ua hooholo loa ia ka bila, Hapaiia ka noonoo ana i ka hila e hoololi ai i ke kaeawai e pili ana i oa jure ma kona heluhelu ekola aoa. Ma ke boi ua hooholo loa ia ka bila. Hapaiia ka oooooo ana i ka bila e papa ana i ka hoowalewale ana t kekahi: paahaaa 1 hoopaaia e like me ka mea i hoakakaia «i i ka Panku 1417 o ae Kanawai Kivila, ōa kona heluhelu aaa. Noi mai ke K«bina o oa aina ®, e hoopaoee loa ia ka bila. So ka oiea, aole poeo ia kiikou ka haaa i kekahi'kaaawai e hoopohihihi at i ka nooaoo aaa o na Luaakaoawai

o kakoo. Ma tta Paofe-j mu* aa oielma,"iaa e hoowalewale kekahi i toea e haalele ai ka mea e oobo soa malaio o kahi palapaU bo<H paa i ae in ma ka Paaku 1417 o he Ēaaawai KiviJa,"~; —" alaila, ia ao ia i9« da»a aole e 01 akti mamaa o ka haokahi haaen a 1 ole ia e hoopanhaoia qo aole e oi ahu i ka makahiki hookahi " Heaha ia ke ano o ka hoowalewale 'i oleloia ma keia Paoka ? Oka hookokono aoa aoeio kekahi kaaakai ka ai a o ka olelo aoa ako anei he iqo koo haku h»oa a o mea ka maikai ? Ma ka mqopopo ole .0 na kumu 0 ka hoowalewale j oJeloia ma keia knoawai, eolaila, k« ooi oei au e hoopanee loa, aka. aia 00 oae i oa hoa, iaa ūo lakou « manao e hooholo oia ibo la 00.

Ku mai 0 Mi Eaukaha a kamailio mai ma ka aoao e kokua ana i ki bila, oo ka mea. he bila mnikai keia e loaa ai ka pooo kaolike m>iwi>eoa ooa haku a»e oa kaowo. Maka nioauia ana ua hooleia ke kapae aoa. Noi mm o Mi Kaaka e hookomo ia aa boaolelo 1418 mahope iho o fea huaolelo 1417 o ke poo oku bila. Hooholoia. Nioauia no ka hooholo loa aoai ka hila oie ka hoololi, a hooholoia he 34 ka poe i koho, he 22 m»« ka ae, h he 12 ma ka hoole. JVb oe—Kaoaina, Kulakaua, Kaai, Matiaa, Nawahi, Hikikoke, Kipi, Haienaaou, Naihe, Aholo, Kuukau Lonouea, Nutooa,. Kaiue, Akpahi, Kaak&, Mikalem>, Poli, Komoike» hueho, Paihul», Kekoa, Kauknha—-22. JVa ftogif—l>omiais. Bishop, Kamakau, Kaeo. Hutchisoo, Hairaki, Kamik», Kuihelaoi, Nui, Kahaoaoui. Kaie Kauka_J£»Duniai—l2 ■ ; .■ . Hapaiia ka noooooo aoa ika inla e hookuu ai i kaauhan kula o oa makna keiki lehnlehu aole emi malalo o ka 4 ; ma koaa heluhelu alua ana. Ma ke noi aMi Kekoa, »» liHHwiia ka bi)a i ke Komi._ o ka Hale! Kohoia 0 Mi Haiki i Lnoa Hoomalu 00 ke Komite. Noi uiai ku Hou. Kalakaua, kapae loa ia ka hila, au ka mea, he bila hoohilahila keia, aole o 11 a wa.hi dala elua i haawiia 00 ka hoonaauao ana i na keiki ka mea e pilikia nui ai na makua. Nolaila, be mea pouo e waiho maiie i keip bila ma ka p,apa. Kokua mai o MiiMatioa i_ke kapae aoa i ka bila, no ka meH-o ua haole oia vale 00 bā hapanui o namakoa keiki lehnlehu; a ina 6 hoopania keia auhau inalaoa o lakoo, alaila, nji kakou aoanei e kokna akn ī ka hele aoa 0 ka lakou iiiao keiki i ke kula. Ku mßi o Mi Bikikoke a kokoa mai i ka biiu, me ka hookomo ana i hoololi, peoei : " E hookuuii» ka auhau kula u ua makua 1 hoouna mau i kann mai. keiki- i kekahi kula, I iienii ole iho malalo o ka 4." Mahope iho o ka lioopaapaaia aoa o ka bila 00 ka hora okoa, nn hooiioluia e kapae loa. -Hoopauia ke Komite, a hoikeia ka olelo hoike a ke Komite, a upouoia. Hapaiia ka uoono» ana i kn bila e hoopo- ■ Dopo.no ai i ka mahele ana o ka wni ma Lahaina, Mokupoui o Maui, ma kona heluhelu aluu Hoa. Ku mai ke Kuhina o ko na aioa e, a kamaiiio mai, aole pono e laweia mai na kanawai e hanaia me ka ulo mai o kekahi mau pilikia mahope He makemake au e wehewehe mai ka mea oana keia bila 1 keano uui 0 ka bila Ku mai o Mi Aholo a kamailio mai, o ka wai o Lahaina, na haawiia no ia e kekahi Lupa Auhau kahiko olaila, oia o Kaenaeoa, a ua lilo ia haawi aua i rula kahiko i malaiua ia no ka mahele ana i ua wai a hiki i keia manawa. Ao k» pilikia i ulu mai, aole i ae mai kekahi poe i k<> lakou haawiua wai kahiko, e liaawi no ka poe hoo e manao ana 1 h»awiua wai no lakou. Hoihoi liou ke Kuhioa o ko ua aiua e i kaoa noi e hoopanee KumaioMi Alabati Kauka, a kamailio mai ma ka aoao e kue ana i ka bila, hi» mea hoohaiki wale keia i ka pomoikai kau like ; uole i m iopopo ka waiwai o keia bila ia ia. Mahope ilio o ka noonooia ana o. ka bila no ka hora okoa. na hooholoia ka hila.no ke kakau poepoe aua. * Ma ke noi ua hoopauee ka Hale a halawai hōu ma ka horalo kakahiaka, oka Poakahi, lulai 22. -

#La Hana 69, Poakahi, louai 22, 1872.

Hala««i ka Ah«olelo m& bora m*o. Mea Hnpohano Peresidena P. Nahaolelo* ata ka noho. Puleia e ke Kahonapule mao. Helulielaia ka moolelo o ka ta hana 68, a apnnoia. Hoike mai ke Kakaoolelo, ua kakan ppepoe ia ka bila o ht>oloH ai i k© kaoawai e pili aoa i ka mahel<> aoa i ka wai tua ka Apana o Lab*iaa, Mokapooi o Maai. Ma kr noi tia hooholoia ma keia la e heluela akola ia »i ka bila. Heluheia mai o Mi Kipī he oleio hoohoio : .E kaooha ako keia Haie ma o ke Kotaite Malama OU la, e ooi ako Ika PĪpa Oia, e weheia ka ruia o ka papa aoa i na ohea sni ka haaleleaaa ia Hooolola eei. Nm mai u Mi Kale K»aka, e kapae loa i* ka olēlp hooholo, no ka mea, o ka Per«BtdeQA o ka Papa 01 a, oia ka naea i ike i ke kapooo ke wehe a me ka ole ; ao ka bm, e aho k% paa iaa o oa-ohua maoaei mamua o ka make ana o kekahi knnaka, ke loaa ika m%i hope oJra (tookuaia aoa. Kokaa /h*i o Mi Loooaoa I ne Mi Koe mai Ka M«« Kieki* *Lii LmmHl» « rae Alabaii Kaaka, i ka oieio booM«, Ka mai o M i Keo Kaaka, a kaaoailio wil: Ua kaheaia he halawai o ke Komile *>I>m Ola, aka, ao)e nae i paa akoakoa om! na )k« 0 ke Koraite ma ia halawai, a oe *iranrt> mai uo hoi ka Pelesideaa o ka Fapa 01* ew a'a, aua hoike mai oia, oa *mo m oāa e hookau hapa i kahi poe. Aka, a« hoike ao iaa e aeia e hookua, alaiia aole e hoob& hapa, e hookuu ao a pau loa i ua ohaa. Aka hv>i. ma koaa aoo Ltu Ho*aa)« eo ke Komite Malaeaa Ola, aole oia e aeakuekM» kuu i na ohua i keia maaaw», a hiki i kk maopopo lea aoa oa kaohiia ka mai, oiK mai aaaoei ka ahewaia malaaa o ke Kobaite. Ma keia mea, oa oielo mai ka Peraat4eaa o [ ka Papa Oia, « paa aaa oo oia ī oa ohaa, o 1 ili mai aoanei ka piiikia oalw o ka fW 01 a. Ma ke ooi a Mi Kipi, ea bo£boi koa . oia i kana oleio hoohōio,