Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 22, 12 September 1872 — Ka palapala a Dr. Livingstene i kona Kaikaina. [ARTICLE]

Ka palapala a Dr. Livingstene i kona Kaikaina.

Kc ho'ilaha aku nei makou milnlo iho i kekahi p»|»pals mai ke Kauka L«-vingatoOft aui i koiii kaikaina e noho nei toa Kan«(|«. Ua Uwe im mai ua p ilipala la mai Afcrikn mai e ka huakai ;i St«Dley, * noUiU, ho mea kanalua ole ia ka haUw^i pu ana o Staulr/ roa >oe, a ua oiaio loa t>a mea a pao i huikeia loai e ka mea iai aina kaulaoa i Aferii<«. T<>r >nto, Canada, Aui;. 19. U* loaa «nai kekahi palapala 1 ke kaikaina o Kauka Le viiiga(ooe e 00)10 aaa ma Listowell O(iet«rio, mai ua Kau«a U, i knkauia 1 kela Nove<na ba «ku oei oaai Ujij< Aferika mai. Eia malalo ino aa palapola la : Ujn/, Aferika, > Novema b.i, 10, l»7l > l kuu Kaikaina aloha. Ui loaa mai ia'a kau palap<ila »ioba . Feberu jrī iho oe>, i kakauia 1 ka hiki aua aku o ka l"Q<> inea hou telegar»pa, ku iaea onua 1 «*ehe ae i kou daau aaliu oke kaoikau. O keia iho la ka mua o ko'u ike aas, u* holopoiio ka hoomoe īa ana 0 b.t uvrea teleg/irap.i iloko 0 ka hohonu o ka Alelanma. He Haiaikaln loa oa palapala i hilei inaī ii'u, laai kuu oiu inakamaka mai, no ka (naopopo olu o ko'u inau wa >i e liele oi, e 1110 ana a puka oku 1 o-> kapakai komohana, a ma. ka muliwai Nile, a i kauwahi ; e ae paha. I O ke kumuwai o ka Nile he sioa palahalaha kiekie, mawaen» o ka eha a elim i t*us >ni kapuai ke kiekie loaluna ae oke kai, a he ane iwakalaa mile ka 101. Ua lehulohu wale ua loapuna wai i kahe mai ai ka Nile ma aa walu la. Me he moa la oka hapaoui oka maoawa maikai o ko ke kioaka ola aaa, e pau ana ia Ika helu »na ia Ukou. Ma kahi hapa o ua mile Utitu he 64, he 3*l ihhu wai mapuna, mai ko kuykue ko lakoo holwnu « hiki i ka puhaka, oia4pi> hookihi wai mapaoo i kila ame keia alua mile. I ka oaoa aku ia lakou ua like me he m*a kuiu hau paa la ma ke aniaoi oka puka aniaoi, Ika hoomaopopo lea ana a ua mau kumu wai nei a pau i iioohuii i me na muliwai eha ma ka ao ao luua o ke awawa o Nile, he haua nui no

ia no keknhi manawa e kaahe'e «i He nui na kapuai m><loelou a'u i kaahele ai mainua o ha makili aoa no keu w.ihi pohihihi kahiko, Ina wau i haalele ia i ki hopeoa o na makuhiki elua o kuu uku aea i kau mau lilo, aole au e ike lihi i ke ano o Wa aiua, mamua o ke pukiki, no lea mea i kona wn i b ouoa ia ai no-%ia manawa ekolu i C»ze(nbe, ua oinau waio mou no n« kauw.i, a no na oiho elepiai, aole no kekahi mea e ae. Ua ninau aku au no ke ano o na wai, paiua & pakolu, a hiki i kuu ane hiiahīla maoli aaā uo ka pane pono ole ia mai, a ua hopohopo maoli iho o hoopupule ia kuu mau noonoo ana. Ua hele aku au imua, a hoi hou i hope a hele aoao roe ka imi noi i ke ala a'u e uku ai. Oke alanui, ua ane kanuli ae ia iloko o Ka uaku pouli ana, no ka mea, aohe mea hiki ke hoomaopopo i kahi a aa muliwai i vahe ai, aōhe hoi he >oea i ike, e ua mau muliwai nei o kahi no ia i kahe mai ai na kumuwai o ka Nile. 0 ka muliwai waenakoou ua kapaia o Lu,»labe. Oia ka moliwai nui loa, o kona kuma ua kapaia ka m«liwai Ghambeze, e kahe ana iloko oka loko wai nui o Bangwole. 1 ka poka ana mßi ka loko mai, ua loli ao la kona inoa mai ke Cbaiubeze ae, a o Lītupala a hiki ike komo ana ika loko Moero. I ke kabe aoa mai ia loko uiai, ua kapaia ma ka inoa Loalahe, ua hoomauia kona kahe ana a hiki i ke kolu o na loko, a iloko olaila i komo pu mai ai o Kamalondo kekahi o na muliwai nui eha i hoikeia maluna. Mnilaila aku i kahe ai olua mau muliwai pio e holo lalahu ana i ke komohana, nolaila, ua hopohupo loa wau no ka manao ana o k« mnhwai Congo, aot« o ka muliwai Nile kahi a'u e h»lo nei. O !.e akea mai ka akahi a hiki i ka ekolu niie, a aole iio hoi he pilikia iki o ka holo nna ma kahi wahi, a i kaln wa paha o ka makahiki. Mulalo loa aku o ke awawa, komo mai la kekahi o na muliwai nui ehu i hoikeia maluna o ka Lokie, a o ka L<> name kahi inoa oia ka muliwai i kahe mui maloko o ka loko a'u i kapa ai <> Loko Linekoua, a hui ae iwnena o ka muliwm Lualabe.

wale m> enao laina a ba wai e kabe ai ma kn aoao haahia oke «wiwi nui. Oia o Tangar yika a me l<>ko Ali bsta, uia hoi he loko ano muiiwai, u ke niakenuke oe e puana ae he muliwni, o niuliw.ii L cnistine ka iaoa. O keia iho la na muna wai himoa elua o ka Luslba, oia ka'u i kapa ai o ka Wehb Loalba ka iium, o ktt lauia kokoke fk. i ke k»muhana, oia kā Pdtelēmi i ike ai i ka lu». o ua 6e-

ncturia oko kai<ou era uei. Mahopo mai o

Lauiiiie ki i katno ak«i ika Laalt>«, l«»ki, aka, Hule aa« «u i ike i k««, aole hoi I ika palena mawaeua oka lok« hikiua a rae be kosofaaii«. Ha ka piko oka pau oP. tclea», m»UiU i n»oe ako ai ka mohwai w»e j eakonu nui e iho ««• IUIO • komo aku i na loko uui paipu i ki obe, a oie b«t mea I». ■> kiihi kei>< i (Kkikeia m n « ka lunntia»> n i Nr ro. 8 o keia no hoi ka mai.a ko«a»fcana n Peterik<, ku ibch » Speke, OrBi)t, » me B ker i nannaoiu ai <> ka muliWHi īn <> A<gup>ta Ao'o kekabi muliwai o ke«a w<ln i « Mil«. ui« * hot Hke afru iakoo iaa l<iko maWHenii konu oka nuiiwai » ne »a halokolo"Ho akua, i)»i|<* i kapaia «i <> ka Nile A»le km ho m*u loko lālii. O*a l>iko B<tfgW'<ti», eia k- koho waie • koo» loa haahai loh lif 150 nule Ka ?omi (Jh bi><o no iu « hulo e ana . kona inuU polulei <aai kekaln soa<> h i keknhi. O kaln moa n'u i hoo o.ika »i i >.e ana ;> biki ī keknhi mokupuoi iwnuoak - au ok» liīko i n<>h„ ole ia i- ke knnnk», he iwakaiua ku«i*h» mile ; » U» iaa <> "» *ulii a'u i hoo«idka si i ke ana, . e vahi kokake no ia, he hiki no ke ike u aku kona mau wnhi I kiekie, a uka piko paba o o<* Uau. Oke k<> lu o iih wahi a'u e h«ofaaka aka ai i ana, I i ka aioa uui oo ia, a ua hai ia niai he wahi «OMUia» loa aku ia, aka, o ka waa a'u i kau raai ai he waa aihoe o<> ia na na kanaka e hoe ao», ua alualu la mai eaa oiea nona aa waa la mihope, a hoi bua oku la makou i h >* pe, me ka holopooo ole oke anā ana. Me kuu kiliei moe i koe iho i hoohnuliiaa ai au i waa hoa, a hol.i ako U e aoa huu. o ke kiekie oka inko 400 (?) kapuai maliina ae oke kai, a oo ke <tiiuaau loa, oolaila, ua hoi hou aku la au i hope ; 6ka, i ko'o maaaoio aoa, o k» lanla, aia aitwaena o ke kaaaooo t> iue ke kanahiku ioile. I ka ouna .ittu i na loko Bangwolo, Moer», a «Mi Kainali>od >, i»e he loho oiuliwai nui h<t<>kahi la, u o kekihi loko o Poteteiai, a oih lofeo Tai)gv>iiyik<i e knbe aidu aoa ūaa i ka akau He mea ponō i ua poe kaha palapala ama <> keia niua uku e Uwe i ka lakou mau kii i kali» ai uo keia «ahi, mai na poe kanaka uku • bele kioo i keia aina. O haowahuwaiia la koni akamai kaha ao ka hilahiU ole 0 na poe hana paUpala aioa o keia au nu >e kana i oa mea uiaiu ole O kekahi kaoak.> palaualelo o L .diu-i, ua hoolaha ae oia me ka hilahila ole i kekahi palapala aioa aoa i kapa ai, "Ka hoike aoa ia luko <> Aferitfa." a ua hoike ae ua uupepa u k<- Times kekaūi o Ladinti, nie ka hnokui mai i ka «iea i hele, a 1 koa lioi e huli i ua aioa uei, ioa aa ku iike ole kaoa me ka ua palaualelo la i k»na ai. U<> kae loa au ioa manoo oua kaoaka U, a i ku boi ka hoolaha aaa o ka uupepa Ttmeis

oo kaoii miu naeik, no ka maaauio m ua iaake au. Aole loa he m&a eaea oa kanakii e olelo ai, owau a me ba ouku Bor«<gana(na wale uo, oiai iho oko maua bala hui. AKa 00 kuo lilo oui i ka hooikaika aua e bul> aku 1 oa laiaa waeoa 0 ka muliwai, oia ka inea t loa» ole ai ia'u ua eke leU, aole o'o haualun o ka Imliiii kanaka Manye(u« hu poe ai kaoH* Ka Ukou, aka, o ko'u (a<aao wale mi ia m> mua o kuu hoo(naopopo lea »aa, U<t hoehaeliu uui i« au, a me ka lioopilikia oui ia uo ka hoolimālima ana i na poe hapa keokeo uioaiem, i mau hoahele pu me a'u, tie poe makau wale, a hoopunipuoi e like ne ko lakou KtiuU, ka oaea aoua ka lioomana a iakou e haanui haaheo 01. (Ja koi ikaika mai lakou ia'u u hoi i Uope, i k« wa i aneaae «k>i

ai e ike ( ka palen i hope o teVu mau wnhi i imi ai, he v. ahi mawaeaa o ha eha a me k.i elima hanen mile k:i mamao malalo pono o ka 14 la-i-la-i kopooo ika l(»lo. Ui hele mai aa ia nei, me he mau iwi aluaiu wale la no, i hele ft maluhi maopaopa i ke kino a me ka maoiio pu. oka luna a'u i hoonoho ai ia uei, kuu moalem hoopunipooi, o kaoa mea i haaa ui me ko ks aina, ua bolo kipi uku oia ine aa waiwai i hooun» ia inni no'u. I kekah' maniwa hookahi malam» ka loihi e on» ai oia, a ma ka buke fvorsna e kilokilo ai no'u, a ike iho la ua make au, kuai ako la oin i na

waiwai a pau i koe iho, i mau kauwa a me ka niho elepam' oooa, a i kuu hiki ana mai aol - wahi mea i koe no'u, he mau wahi lole ut«ku wule no a'u i hoaaa okoa ai no ko'u wa oele. O ka waiw»i ka mea makemake nui ia maanei, a ua kakali iho au a hiki mai kekahi mau ' waiwai a me kekahl maukaoaka hou mai Zauaziba mai a'u i hoouna aku ai. X ka wa i waiho ia mai ai na'u e hoolako aku ke aopa, barani, opioma, a me ka pau«Ja i kuai ia mai e kekahi huakai kamelo (he poe kanaka Berekane) ua hele aku oia, a hoi hou mai iloko ona malaina he 14, o kona mau lilo nae a pau ua oku j« mailoko ae o ko'u niau waiwai, oiai ekolu wale no malama ka loihi e hele ai. Ua nohu oia maanei, e kum aku i n » mea a pau o'u: E kapa auanei oe i Keia be «nialea ? O kahi poe ke haua pel», aole o oe. I ko'u oaaoao he hana hupo ia. DaVID LI»IN6STONE.