Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 33, 28 November 1872 — KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania. [ARTICLE]

KA MOOLELO O FEREDERIKA KA NUI! Ka Moi Kaulana o Geremania.

HEI l' 0 kahana a it piinli k:>ua, o ka hui jm mui me puali Gler'-muuiß mu (iaKm, e lawii ko iaua mau hooinoniī» ti« paleoa o Huuavef&, ote k« nīioao e Wu ia okona «ina u ka moi o Eni iuni, ina, e haawi uik* oia i kon<t inau kokue e»* ia Auseturia Ua kukulu puia no boi ua puali F;irmii liope nei ma He kulaaa e hoouka aku ai i« Holani, ko Euelani bon hookahi ; ina e hoeuemi mai aoa o Hol&ai ia Fīirani aae Perusia Ma ka ia 4 nu hoi o Augjie, uii hoopuKa aku « Suedeiia I ka mnnao kaua e kue aku ana īa RuBia ; a ma ia mea, »obe e loaa ana ia Aui»eturia ki>bi kukua aoa mai Rugia mai. 1 kei* manawa, oiai » K iMpn « uluaoa Oiai nei, aia n > ka moiwahio-- M.>rs ■ T< r«*Sri nin Fi>resēbd koiu aupum Huu»giri kahi i ooho ai, aia oo ene la koua >.liakukamalu Aulie Ma ka la 15 o Angit- ka hiki :uia «ko o ku elel«i B«ritani» Sir ToniH»i R..bitana imua ona, m« Ha holo pouo ol<* o kana mau hitt»a i hela ai imua o k* inoi opio o Perusia ; a tne kuua hoopāa Hiiae hoomauia ka kaUa a lnki wale i ka wu e hauwi pia ia wai ai o Siltr»iß iaio O ke»fl maō \oiio n (jkj loa u» iiioi» > iue» nu» i ka mnnao o ba moiwahioe Marre Tiuese ; ho ka mea, aia ka puaii kau>> Farai>i maikui loa o Europa e beie mai e k»e Uia ; a ai« no boi k;. puali o Geremama ka oi o ka wiwo ole a me ke kupaa ma ke kabui kaua- O Gere.'iiHnin, e maLeleia ao > i na apana eha, :i e lilo pahn auanei o Foreni k» maoa alnkai ma £ur >pa. Iloko o k«ia kupilikii wēiiwijli, k.nipi.wale'aku |e uoka nianao <> ku :\loiwaliiiu; muliope o ko(/t> raau liou uliakuk.iinalii, a lie mea boabaahaa loa uo lioi iaia ke ko<ioi<i .iua iniii o lakou, i ka ae ;iua aku in>'ii> o ka Moi o Peru«i:<, <; lilo iaia kahi li:>palua o ka aina 0 Silt'HĪa ; ina, e ae ana o Periisiß i ka lawe aoa jku i kona mau puali kaua mai laila aku; a ina hoi o tN}rusia, e hoipu tnai a'na io<; ia me • oua mau pu ili kaua, *a ktie akn i ka lalīiH a me ke aupuui Farani Ma keia niea, ua kaumaha uui loa ka manao »ku Moiwaliiue i ka hauwi aua niui i koua ae piha ana tk> ia mau olele hooholo ; a i mai la oia iaia, penei : " Ina ru»e, aole e ue pono īa mai aua keia oi«ti woa m*\oko o o» pnhmiu* ; ulnil», aok: tu> au e lioopaa aua ia'u iho uia ia mau mea ; aka, e hoole koke no au ia mea, e like me ko Perueia lohi ;>ua." No keia mea, na hoeuna hou ia ako la ka elele Pelekane o Sir Ti)omas i breti!au kahi hoomoaua kaua o ka Moi Perusia, no ka: lawe ana aku i ua mau olelo hou nei, e pili ana 1 ke noi hoopau kaua a Au«eturia, a lae kona haawi ana mai i kahi hapaiua o ba aiiia o Silesia. I ka hiki ana aka e ua elele nei o Sir. Thomas ilaila, aia hoi, ua noi 'aou aku la ke Kuhiua Pelekaue ka Haku Hyndford i ka Moi Pemeia, i kabi kamailio hou ana ia Sir Thomas, oie ka hai aku i ka Moi, ua hele mai oia rae ke kutnu hou, e waiho aku ai imua o ka Moi, e like me kona makemake. Aka, pane mai la ka Moi Perusis me kooa ano buhii mau, " Aole o'u makemake e ike iaia, a aole do au e ike iaia. Aole o'u oiakemake e lohe bou uo katji mau mea ana e haawi mai ai no ko'u mau kuleana ponoi i ka aina o Silesia- mea kupono iaia, kelawe koke iaia ibo mai keia wabi aku " Ua boeba iuo loa ia ka manao o Sir Thomas i kooa lobe aoa mai i keia mau olelo a ka Moi Perusia ; a, ua boi hoo aKu la ia oie q& belebelena haumaha i Presbui-g. Oiai, oia e hooikaika aoa mahope o ka aba kuhina o knelaui, ua kau mai la ka maoao makau maluua ona, o komo pu inai anei o Farani i ke kokua ana aiahope o Perusia ; a ua makau pu no boi oia, mamuii anei ma ia hni ana, he kumu paba la e lilo ai kahi aupuni o Hanovera o koua Moi o Euelaui. No keia mau mea bope i hookaumaha loa ia ai ka manao o ua elele Pelekaoe nei, a euauaman ana no hoi oia mamuli o ka pomaikai o kone aupuni a me kona Moi. Me ka hoeikaika nui aua oia i noi ako ai imua o ka Moiwahine Auseturia, be mea pono iaia ke ae aku i na mauao a pau o Pernsia ; uo ka mea, aohe hiki ia KiiVtani ke kokua ia Auseturia. A ?»awaena o kana mau olelo noi, i lioopii aku ai ua elele Pelekane uei, penei: " E ka Moiwahine maikai a kiekie, ma ka naua ana, me he la, he mea kupouo ka ae ana aku i na olelo noi a ka Moi Fercderike ; a ma ia mea, j e lik) mai ai kona hui iokahi aua mai me oe. i Ma ia hni lokahi ana me ke aupuni PeruBia, ke kumu ia nana e hoopakele mai ia ria. 0 ka hoomauia ana o kona mau ano huhu. oia ka hiolo ana o kou aupuni. Eia no hoi kekahi mea ooi loa ma ko makou eo*o ; ina oe e hoopaakiki tuau, aleila, e lilo | aoa ke aupnni o Haoorera o ko'o alii " j No keia mau koooia aaa mai ; Enelani, a meke kokua pu ia ana mai oo Uoi kekalii e kope ahakakamala Auliea, ua hookua ōou aku 1a no ue Moiwahine nei i kona ae ana aku imna o lakou, o h.wiko aku i na mee a pau loa, e pili aaa i ka ka Moi Peruaia moa .

: I u.ii mai ; <ji.» lioi, ka lilo nn.t <> Sil< Hia l<ulo I ; l«il<Kik«»» ; iua e lilo a e a.c nii** aua o'l H -t >isia<- ii .ho htn lanua maikai loi leua • i L-lue. Oiai, iih F\r<'<lerike ia ineu kunn» l wnih'i rnii,i mai, ust riiuiia>>ia, a«>lo <• F«rc»l«'-.i i lk>- >' in'le aua i k •!<• au.-i iuai t i m:tu < rii«'i> N<> k<-ia moi., . hoouna hou la niai <> ; Sii 'I (kuiimk me ka emo<ile loa; e lawe aku i mao lono intD » o kahi iioonmana k»na o i k« Moi Pi-niHlii- Aka, w:» ol loa jiku Ka b<><>- ; le ;iīia. mai <> ka Moi PeniHie, a<ile inakeiuaku <- liule aku iiiiu<» -oua'e h<M>pii liou ai A, * »\ nln a ka Mui Peīuiii.i i pūn<' iiihi ai, " A' !<• i au t< k.' ia ii» ; u:t Imlu ka inauawa kupoii<> U' houlohe uku ai no kālii uiau uoi hou ana j uiai ; iio k > mea, ua kouio aku au i ka hoo--1 poiiOpOuo iiu ka hlli pu aua luū ko uupuui o h aiani L°:t pau ke kamailio hou ana mai > me a'u." N<> ka hoohoka hou ia ana mai ao o keia noi hou aua aku a .<<i Sir Tlu>maB uei,' ii» hoi iiou aku L'i oia i Pregburg me na mauaolaua poho ; a ua lioopn aku la ia, e haawiia mai ka palapaia houkuu iaia e boi aku i kona aiua. U» uoi ka pioloke ana o ka aba knhii.a Eoelani, eia o ; a ke pn mai uei tluna e oi ke. lakela ana iaa ka inaua m»luua <> l.a aiua ppni ole na#uao o t)t)rop:i. O Feredertke hot, aohe auo pono iki o kona muu mauao, oiai, mamuli o uluku mai o Faraui oialuua onu ; aka, u:> noho makaala no oia ina ia mau mea a pau loa. Oi ii, i keia mau mea a pau loa e hanaia uei, oia lioi ke kau > a me /ia hana hoohahn» anpuui a peu ; aia iioi, ua lioohikilele ia nioi la ka inauao o u» kauake, i ka lohe aua lOai, ua ane kokoke loa ka maki nna inui o ne koa inulnni» o ke kulaiiūkauhale o Vieuua, a ke Oiipiiala hoi o ke aupuiii o Auaeturia. N'o keia m«a, uu kounia na kanaka a pau o ke kulau ikauhale, <• holo aku mawaho o ke kulauakauhale, t; kukulu a e hoopaa pouo ai boī i »a papu pale o ke knli»»a(f t>ubale. Ua bo)o akn Sa ke Mii 'a ine ke aloalii hoiOokoa i Presburg mn Hunagatin', Ua laweia na bnke ! hoomoamoa aupuiiī ma 08 wahi okoa, mai 10l l ko aku o i.e kuli>iiakaiihale Ua kauliilii ka ! >liaua alii m>> ia wnhi aku a ia wahi ak.i. ; He eono taiiHani ka nni <> ka poe po»li koa maloko o ke knlanakiinhale, 0 Kenela Neime ka uneaue e pau loa na puali kaua Aiī3eturia, aia lakou he baneri rae kanalima mile ka maniao ma k:. ;ikau aku ; ai.i nia ua kapa Muliwai o N'e ; ;,.ie. Ma k-> la iO » Sepatemaba, hou'uulu ae I» ka Moiwahiue i ka Aluuielo Huuag»ri;> ; a he poe alii kaulana wale iio nia ke kauu ka poe luua maloko o u<» Aliiiolelo uei. Uo h<>e:> n):»i la ka Moiwahine imua o lakou tne kana kan<i ke Uuke Nu.i Fn>ucift, u ine ke kahu e pan an;t i ke keiki opiopio ka iiooilina alii. Ku inai la oia miuii o lakou, n i mai la : " K na 'lii Hi)iiag<>riii, ua haulele iii mai au e na uiea » pau loa, Eii» ke kuu niai uei na auo hoomaka'nka'uia, e iioouka kau« / it<» iā. .'iii»< ;i(i.< k<> kakou uei aupuoi o Huuagaria, ka kakou mau keiki,; ko kakou man kalauuu, ko kakou kino a meuawaiwai. Aohe o'u hilinai e aua ae, ake, ait* wale no iluua o ko oukou koa a me ka wiwo ole. Ke ooi aka nei ao ia oukou e oa Huoagaria, e ala likeiiui mai i ko oukou mau kulana kahiko ! " Ua hopukaia keia mau olelo ma ka olelo Latina ; ;> ua nani ke kioo o ka Moiwahiue i ka aku ; aka, ua hoopihaia koua mao maka me na waimaka. No keia mea, na hooho ae la lakou me na leo oui, a wiliwili ae la i ke lakou man pahikaua i fca lewa, me k» liooho an». " Moriamur pro noxtro reyo Maria Tere*a ! " (B ir,ake no kakou a pau 00 ko kakou alii, M«ria Teresa.) Ua oleloia, iiia keia man wahi olelo pokole a ua Moiw»wahioe nei, ua hoopiheia na manao laleUie a me aa mauaolana, a me na mauao ulen, a pau loa iloko o na puuwai o ka poe Huuagaria a pau loa. MawHeua o na wahi hoomoana o ka poe Atiuetnria a me ka poe Pcrusia, ma ka hema akn o ka muliwai o Neiaae ; aia boi, e ku ana kekahi pakaua i kapeia o Selenedofa Uuku; no ke Cuiiiit Voii Steiuberg. He papakaua ao ia i hookaaw.ile lou ak« ma kahi mehameh» loa mai ka huikaa aui aua o kanaka. Ua hoomakaukau mua ia kekahi mau hoonohonoho malu ana, no ka heiawai mawaeoa o Keaela Neipper£ me Ferederike, 1 mea e hoomaopopo pono ai i ka lana maa hana knka malu ; i hapai ia a i manao mua ia mei e Kenela Neipperg, no ka mauao e boobui malo ia lana iho me ka ike a me ka lohe ole o ke aupuni Farani. He meakupono loa, o keia mea e buua kele loa ia, a e haoaia oo hoi me »«>' auo malu loa, i lohe i pawa ole aku ai i ka aoao Farani, 0 ke Coont Valori, ke Kuhina Farani, aia mau oia ma kahi hoomoeua o ka Moi Pernsia, kahi i ai, a i noho pu ai, a ua ano maopopo ia ia ua mea a p»u loa pili ana i ua ano o ue pnali kaue Perusia, a me ka makaala no hoi kooa kiai ana ia lakou. Ana, oa maopopo i ka Moi opiopio 0 Perusia, ua hoopuuipuni wa!e ka hana a ka poe Farani iaia. Ma ke kakahiaka Poakahi, la 9 o Okato!>.i, holo mai la ka Hako Hyuf >rd, ka elele Beri tauia, i ukaliia e Kenela Neippers a me Ke pela Let)tuhis, mai kahi hoomoaua kana mai 0 ka poe Auseturia, i ua pakeaa nei i ole 0 mua ia ae nei ; a melaila kahi i maueoia e k'jka no na meeu peu e pili «ne i ke kukaii» j una o na pio a me kekahi m.io li«n>» e «o. a i kekahiaka no boi i iiolo akn ai o Feredr.ike ; me Keuela Qolte, me ka olelo hoop>eamea «na aku i ka poe o lakou, ea hnele «oa laua j 1 ke makaikai āo» i kona p«>e koa kiai mawa- ( ho loa, a e h&awi akn hoi i i; »hi mau olelo ! kanoha imua o lakoo. j l ka haelalo «ua ibo o ka Moi Pero«4 |

kubi hooinoina. huiiinu (« in.t » Ke Kubiut Fnruni ih V>«t<>rt, • i mai ls, " Ke maknu nei «u. ->")« p»li* wao e hiki (*oqo m>i aua ia oei ma ka n>D>vt e psiuß ui ko hakou aiaa aw»kes la maUuwii hookoin no Koi, s i met e hoolalau <m4ik (Bt««o oua Ki>j}ina F iil'Ī, i)h po}naiia io«i la oia e ke keiki alii Kenel i Lt-upol(J njjio, he mea pouo i ua Kuhina Far«nt aei kt b«k. aku e paina po me ia na koua papaaiuu awahe*. Ma ke ala pakaawili ko luuā liolu aua aku, a hiki aku Iot i» ine koi»a Keuela i k« |i»k»ua.

Ua hoole akit ua Fi-rt'dtirike nt*i I ke kakau aiia 1 koaa iaoa oiaionei o kahi }>epo. Ua ae aku oia ma ka waha, ® he mea mnknu laia ket kakau iuoa anu uku 1 uekahi palapala, e liookuu nku no oia ia Keuela Neipperg i ka la l<i, hookahi pule ioahopu inai, e hoi aku ma j oa muuaa i ka hema, ae ka hoopilikia ole m aku, aka, iie mau kaua auo pahukala ose kana e hoouka aku ai mai{ope 0 lakou. llwahi puali koa uuku ke hookoeia iho ma N'eiBSP. Mahope iho o ka paa hoomeamea wale ana i ke kulanakauhale, alaila. e haawi pio wale mai iua knianakauhale la, me ke ] koi ole mni i iui ano u me na knmu o k<> lakon haiwi pio aoa mai Alaila, 0 ka noho j enemi aua mawaeni o Auseturia me-PerufliaJ ma ke ano hoomeamee wale no, 1 hookuakaeo | ole mai ke aapuni F»*aiit i keia inau haoa a 1 laua; a hala ka makahiki; alaila, e haoai® i kekahi kuikihi, a kakauinoaia mawaena o 1 Auseturia 10e PtT'Jni«; a e uoho hui like laua mahope o ia manuwa aku. mai la ka nioi 1 kano lioohiki nna; aka, honpuka mai la na oia, ioa e lohem e ka Hoao Fnrani ana 1 hui eku ai; aluila, e hoole makaele ioa ana oia ia mau mea. Ua ae like ia keia mau mea. ( Jiole i pau .)