Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 45, 20 February 1873 — HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA

Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds.

HE M'X)LELO WAL'HIA. MOKONA XI " Ke ibe Dei au o> aoe bs'oba'o nai oe," wahi a Kale ; " akahi oo anei oe a iohe o Mtss Culbbert ka mea i munaoia e lewe malo i kela po i kuhihe«a ia ai o oe ua katka(nahi{t@ īa ? Ae pēla io ke aoo. O kooa wahi e nohu nei ne ka makaahine, ai& i Hooor« Ku«a, roa ka palena mai o ke alanui Okefoda, a ma kekab) kihi o ua alaoui la Hahi o ke kaa i ku ai ao ke kali mk la in. Un ike oe i keist mea huua « ka ohano o Rnvi iifihil<» i maaao ai hunko, u« hoohoka iu na<;, a i keiu idihw>i e hoomaka m> o« e hoom.mpnpo i ke ano oui o la mnu hooinakaukau uiiu

Iloko o na pule k-ikaikahi i hala ae neii hiki qaai ai o Ahein i ria makahiM o koua oo •na, a no ia mea e ili aku ana io ip kona mau waiwai, he eloa hitoeri laoaani paona a keu. He kaikainahine u< oia, a pilālahi wale ho ka oiwi e like me kou kiūo ia, a oia ao hoi ka mea i kohihewa lob bi au o oe oo ia. Ak» ( mai manao uae ne he makemake kooa e hoopalau me Mr. Waller, a e mare ia ia. He hookue oia a me ko:ja ooakuihine i ba ohana o Riveoahila, nolaila, ao|« loa ona manao e mare ®e Mr. W*lter. C« manuo wale ao, hē ip<> okoa ka ua o Mi'hh Aheia Cutiibfrt e hoolalao nei, l>e keonimana opiopio »o hoi ; o ka maKuahioe nae, aole ona makemake i » ia. Aole no au i aiaopopo iki pehea la e pani mai ai o Alieia e kau maluna o ke kaa i ka po i kii ia ai e kaili mai, a no ia haole potao ana, ua haole ioo loa ia aa maoaolaoa o oa haku o kaua." !

Me keia m»u hoaolelo 3 poba mai ko Kale Lioetonu mau lehelehe raai i hoopauia ai ko'u pohihihi no na mea huna I hanaia ma kela po pihoih u nui, a akahi no boi ma* opopo i M aan o ka*6ffaoa o Niniu aku |a au ia ia ; " He«ha ke ano o keia liuawi pinepine ana i na ahaaina leniea, oiai he aie faaa ole ko ko kakou haku e uobo uei i keia manawu?" " He nui na knma i konohia ai e hana pela," wahi a Linetona. " 0 ka mua ua maa loa keia ohana i ka haawi mau ana i ka ahaaioa hanohano o keia ano mai mua loa mai, nolaila, he mea paakiki loa ke hoano e ae i na rula mau i maa ia lakou. oka lua, ma ia haoa aaa pela e loaa mai ai ia lakou na muhaloia, a e ike iā mai hoi ka mau e ko lako"U noho ulakolako ann, a e hoona'oaa.'o ia no hoi ko iakou kuiana maoli o keii wa, a o ke kolu, oa hoopaaia o Mr. Walt'jr malalo o keia, ma ka maiama ana i na nhaaina o keia auo e hele nui ia mai ai e kekahi poe kaikamahine e ike, no lakou na makua kuonoouo, a malia, iloko o na iuana ana ma ko lakou auaina e ulia wale ia ae ai kalii o ka pomaikai ma ka mare ana lue kekahi o lakou, a pela hoi e loaa ai ka laki e hiki ai ke hookaa i ko Ukou mau aie makolukolu 0 keia iho la oa kumu nui o keia mau hoiihaaioa ana, aka, o ko'u manao maoli, aole he makua e ae makapo mai i kana kaiKamahiue e mare me ka ohaua poioo o Raveoahila.'

" E Kale," wahi a'u, " manao no anei oe he ake nui ko Mr. \Valter e loaakana wabiue iaßre?" " Aole o'u manao pela, a he maoaoio no hoi ko'u aole oia i ake nui e mare i ka wahiue i keia wa, oiai oia ke hookokoke aku-nei ma ka elau o ka aie kaa ole, a ua bomo polio hoi iloko o Ha neoelu o oa raoraki " Ma keia wahi o bo maaa kamailio aoa, na hoomaka hou maua e hu>> e h bou ika ba!e no ka mea, ua ane mamao loa ka maua wahi i hele ai mai ka hale aku. Aia 1)oi ike aku ta maua i kekahi kaa lio e ku aoa naa ka paka oka pa. .Maliope iho oko Kale nana pono ana aku i ua kaa Ih, paoe mai la oia ia'u: " Ke ike uei aa o ke kaa kela o B<nisetede e ku msi la. Ua hiki ia'u ke koho wale i ke kumu i hiki mai ai o kela kaa. Mamuli, e hahai aku «o au ia oe nona. M He haoalua lior t i bala ae mahope iho o keia «rg, a oiai ho. mkou e kamailio wale ana no me oa k;»uw ae, ike nku la au ika puka ana mai oka i<*ku Raveuab>la a me kana leiie, a me k» Kauwnhi kanaka poupou uuku, me be mea l< h<- k«nBoo»> ka oui o ko«a mau makahiki. He ul«ata kuna mau pa.paliaa i ka uana aku, a Ih> pokole hoi ka a-i. He kauia wati oui kana c lei ana, a o kona afto « tne koaa mau (iet«l<«(eoti ia wa, ua &ne hiki i ka pane poo o konu aiau hauoli ana, oiui e ohi Witle ana no ka olelo, a e kuhi wale

anrf tio n* lima, «oni ano a pau i ka aana aku, lih ku wale no i ke aoo lioumalimali. Ua kamailio oiuolu lou uuii os Haku o Rav«»iiiibila i ua kaoaka oei

Mahope m*> o lakuu net fc* Hon Waltvr, ke knki, be wahine ksus e koi liel<> m»i ani i» *■>. o k« kwik»iß«bis« •» lfr. kf k«'Miiman» mulihiiu « iea pa Rei m» »■ enakua. N«e« ako, h« papuka m«oli ao oa kaikHO» hin« D< i, hubf waki liiii boib»i kt ike «bo i kooa m«u b«lebeleua, aobo koke ibo aa ka ibu oaaUlo ae o ua oaka, a me ka aoka bui n>e lie nuku ro«oo la ka oioi, h»> ooba ke, kaa a lie wiwi a k» iauoa ole uo boi ke liao, "Aohe ke kobu o Haonaanana, Puiwh ka noano e e-na i ke kaaaka.* Ke ike kueoaka ako oe i »a k*iikarDahia« oei uka pahaha o flaßoasetede Ua kab»ko makamae lie 001 i hoeoaaiia ae ma a« vahi be noi o kona kioo, »ka, asie aae i Bal > >bo kaowuhi lifai oako o ka papaka i ka uh«a e la m«u oaoi hoomaemae mawaho. Mabope iho o ki. lakoa kamakamailio ana, kao iika U ua oiaa mea nei ilaoa o ke kaa me ka haawi mai i ke alolia, a kulon aloba like aku la oa h»ku o makuu, alaila, boi hoa ae U lakou ik>ko o ka hale. I .ke «hiuhi ana ibo o ua !h la, i niai l:i o Kale Linitona i« 'j '' £ ua mnopopo anei ia oa k« ario o nii iiich « pnu i hanoiH i keia uuioa lu?" " Maino au, ua mnopnpo ia'u," i pane uko ai au; " me he mea U e mare aoa o Mr, Walter ia Miss Bi>iiai tede." " Ae, U4 polnlei mni la ia olelo au," wahi n Kule, " ina nae he hol<>lea na hana a pao rne ka loaa ole o kekaowahi kina'uua'u. Iloko o na pn elua a ekolu paha i hala ae nei, u» honhuiii nni no au i ke knmu i kono ia i.ku ai na Boi)S< tt (le e hele mai i ka ahaaina akahi n<> h muopoeo in'u ke kamu o ia mau •ionoia aua akn e hele mai—" Nioau akn la au. " Heaha keia Mr. B«usetedt;?" Pane mai la o " Iloko o kona mun la opiopio, aole he poe i" ika hor"iß~re Aohe aua mau hana oi i hana ai i mo« o ko ke ai) nei, eia wale no he mulama wahi hale kuai auku, iloko o na makahiki he hapaha keoetaria i hala ae, aka, ua halawai mau ia nae oia e ka laki ma ia mau pielp liilii ana. Ua hoooai hoo ia ae oa bale kuai la, a lilo he hale koai noi maoli no na waiwai kalepa o kela ano keia aoo, ahe hale kuai ti—ma ia kalepa ti ana i pii ino ai kona iona, a me ka lioipu ena mai me kahi mau loaa e ae.»"la»ino «in l»t> ĪH oa. Ua kuai lilo buu nku oia iua hale koai ti nei, a no kekahi mau nihana e ae no hoi kekahi ana, ua loaa ia ia ka waiwai e b>t«i aku ana i ka hapalna miliona paona, a nolai--1«, ilokr> o na muk«hiki eha i hala ua haalele akn oia i ka huli waiwai ana, a ke ooho nei eai i kaua mau l>aa. Uh ike pouo aku nei oe i kona aoo a me kana mau kamailio ana, he kua—-aka ka olelo, a he auo kuanioa 110 hoi, o knna wihme nae ka oi aku o ka pupuka ame ka pane kikoola. Aka. ua loaa nae ia lukou nei ka moni, uolaila, eia wale no fea ko kakou haku mea e ake nui nei e 10. aa mai, a aohe no hoi o'u kaaalua e hooko'kono la ana ke keiki e mare me ke kaikamabine a Boudetede." MOKUNA XII. No Bousetede. I ka la Sibati mai, liele aku la maua me Kale Lineiona i ka pule, ma kauwahi halepole kuaaina o Devonfisire Mahope iho oko maua Komo ana iloko o ka halepule a ooho iho, aia hui, komo ae la elua mau lede i aahu piha ia me na kapa kanikau, a rua ka nobo e kokoke loa ana i ka awai i ooho iho ai laua, aka, no ka paa i na uhimaka, nolaila, i ike pono ole aku ai an iko haa ano, Aka, no ko laua kokoke loa i kehi o ke kahunapule, nolaila, manao iho la au, he mau pilikana ia oo ke kahuoapule.

He raau miūute mahope iho, ike aku la au" i ka pii ana o ke kahunapule iluna o kii awai, a i ka haliu ana mai o tee alo i ke anaina, aia hoi, ike aku la au o ka Rev. Mr. Howard ua kahuoapule la, ke keiki hoahanau o ka wahi.oe mare a Delema, a ua ike raua hoi au oo kooa wa i helē ae ai no ka hoolewa o Dalema. Hoomaka iho ia ka pole, ka hiineni ena a rae ka bai .poole'o ana a ke kahunapule, a iloko o keia mau maoawa a pau, aole loa i ea ae ke poo o kekahi o na iede iluoa, oolail», aole be maaawa a'u e ike pooo ai i ko laua ano. Mahope iho o ka pau aoa o ka pule, a i ka wa o ke aoaiua i hoo.naka mai ai e haa* lele i ka luakini, ike nku la au i ke ea aua ae o kekalii o oa lede ilnna, aia hoi o na hiohiooa o Miee Delema. Ael o Edita maoli ne ia, ua hele uae a maUo, a «oo e kona ma« helehelena i ka ka mea o ka mai maoli. Nolaiia, ua hoomanau ae la au i ka nui o kooa 'uuluu a m® ke kaumaha no ka inake ana o kona maNuakane aloha. Aole aui hai aku ia Kale ua ike au i kekahi o teua, • aole oo hoi au i hoopo-a iki aku i kahi poe e, oo ka mea, ®a ia haoa »>aa a'u he kumu oo ī'a e noii iā mai ai a ioaa auaaei kaa hoihoi ia aoa me Laoova, oolaila, Ua huoA loa no au. / Ua ane pono ole kn'u maoao i kuu wa i hj ai i ka hale. ua ake nui loa au a hele e ike ■ Miss Edit«, a e hanwi aku i ko'u miu «lom oui nona ma o koua maiama lokomaikai ldi ana ia'u. ;

oo uno o ka'n mtu nuo.e soa i# t* Sabati a p« ; a v ka po hoi, oiai aa ® sof an# ( u» boofcawa u ia knu uloua e ca kki 1 waimaha, o*al ao e hoomaoao an» 60 pu manauoao i pep«hi laaiaoiau ia ai o O ! oa awa hou iho au me bB «btf> al«» ao k«« ihe hoa uoa ia Edita, a oa » boa la mai ia hoi kua oiao hooiaaoao ««• ao oa mea i hala. | kehahi la ae hiki mai la ke kaa lia o oa B4»eetfde, me ua ohana la a pau, ke kaoe, Mwahioe, ame ke kaikafr.ab,oe Ua kabik«piba la ua mau Buusctede oei iloko o ko lu--4 m so aaha piht ooa la bookahakab(L I poe e ae i hiki inai, a aole 00 boi be <md hoaai eae i kauohaia e beie mai, NofB§a. mO« «aea ia he ike aoa keia mawaeoa 0 la ohaaa wule no, a o ke kumu oui wale do o|ei» idōb kono ia ana mawaena o aa eaaii olnaa uei e buj, a e honmau 1 ka launa alooo ka hoomakaokau ana no ia i ob nj|a e pili ana i ka ho»hoi ia o o»keiki 1» ua iaZu ohana la. Ua iaana-iho la lakoo iloko olu lealea o ka papaaina, ua inu hoi a ko'n Ika "wai aka oaulu," a hiki wale i kt wa i hookau īb aka ai oa Bousetede e hoi J,60 lakou mau »abi. iHe mau hebed<>rna ae U i hala o keia oaau I HP oa °' ,10 ' u '®* ®° a uDt BovBetfde 'ne aa Hpvenahila, ua bcle aku a heie mai lakou i kfca ia keia la ika hale noho o kela a roe k#ia, aka, aole nae i boolaba akea ia ae e hēnpalau ana o Mr. Walter me Miss Eupenpa Buusetfde, aka, ua maopopo nae mawa* e a oua mau ohana )a oba hoopalau ka iaM « haoa noi 1 hooholn iike ai iwaeoa o ia a la la. He mau la ma ia bope iho hooponop iDo ia iho la na aie kahiko o ka obana Rn- « nabila, a me aa aie boo, a ike ia iho la ua K mo kukoaukoau maoH ua ohana nei iloko J O ka lupa. huog oopono waiwai kek«bi o Mp. Bouseteda i 1 M mai ia, a ma ke ano i/ui 0 aa mea i hooI lo iike ia oaawaeoa o iakou, ua ae like ia, j i Bausetede e ukn oa mau aie nei a pau, i i e hoopaa ia fca mare a&a o filr. Walter < l Eupemia Bousctede. ba kukala akei ia (■ ia hoi, a ua lauiaha aku la ka lono ma o a ipaaei nn ua hoopalau nei, a ua hoohoioia o hope 0 Maraki ka la e mare ia ai oa ■«' o ka hale o Ritvenahila me ka ** - "•m'' «» k» t>ale a Boosetede. mSd k«i ti manawa i hoopaa fa ai km hoopafaa ana, oia 00 ka la hope o I >nuari o ka makahiki hou, oia hoi ka makahiki 1837—0 ka mea hou ano nui i hiki mai i kekahi la ae mahope iho 0 keia hoopaa ia aoa o keia boopalau, o.ia no kā hiki aoa m»i o keknhi poe ke«ka liulnhula i Devonxsire, a e makaukau aoa ua poe keaka nei e hoomaka ika iakou hana iloko o ia hebedarna. Ua huhai ia mai au, he mau makahiki he uui i hala, aole he poe keaka i helemai > Devonasire, oo ka inea, he pakalaki loa oa poe o ia aiio ke hele mai lakou 1 Devonapire c keaka ai. Akahi w.a.le no a hiki hou mai kekahi poe keaka ilaila . I ka hoi ana mai o ke kuene nui mai ke kauhale m»i, ua lawe mai oia me na bi!a hooiaha o ua keaka nei, a ua hele aku la na kau-

wa b pau e nana, a mawaeua o na mea ano | oui o ua keaka oei, he maa keikamahine ledo opiopio akamai kekuhi i ha hōlahula, a o ko le.kou poo o Miaa. Violel Moretimera. Ua oleloia no ua lede nei he kaiKamahine " ni" a o ka " oi hoi o ka uaoi," a me na huaolelo e ae e hoike ai i ke ano e makemake ia ai ke ke>>ka. oka pokole nae paha, me he mea lft o Mss Moreti<nera ka hoku alakai o ua hui keaka nei. Ua iilo iho lakeia i mau mea e kamailio oui ia ai n>a na keena o Kaletonit Hale, a o ke kauhale holookoa hoi kekahi i hauwawa noi mai l» oo ua keaka oei. la manawa, o V» aoeane ia o hiki i ka umikumamaooo o ko'u maa makahiki, aole au i ike iki i keia mea he keaka, nolaila, ua pipili mau aku la au ma kahi e luheia ai ke kamaiho ana oo na mea plli ike keaka. 0 ka Poaono ua la nei i hiki mai ai ka poe keaka, a i ka Peakahi ae e hoomaka ai Ukou i ka haoa. Ike ahiahi oua la nei e webe ai ke keaka, ua lehnlehu wale na poe hoa kauwa o'u i liuliu aMi la e bele i ke keaka, a ua hoopioloke ia ko'u eaaaao o ke ake r>ui e hele me lakou. Aka, i mai la o Kale Liaetona ia'u. '* E loaepa, a ke ahiahi oka la apt>po hele kaaa i ke keaka, a»i hele kaua i keia po. O lakou la ke hele e, a ioa 6 hoi nui mai a olelo he naikai ke keaka, alaila, hele kaua." I ka hoi aui aoa mai o na kauwa i hele i ua keaka uei, haaooi mai la iakoo i ka naikai o ua aeaka o#i. Aole iakoā i ike i kekahi kea- i ka halahuk e like me keia ka maikai, a aoie oo hoi i hoikeia mai ma «a bila keaka ka aka- 1 hi hapalua oka maikai oua keaka la. No. laila, ua moe ioo iho la ko'u po no ke ake aei e ike ike keaka, a e ike hoi i ka l«de oi i haanni ia laai, eohe ona mea like ; oia hoi o Miea Violet Moretimera. Ua ane hnwa wau me ka olelo iho, ina e like aku ana koea ai me ko An#bela, alaila, oi io ua kaik.mahiae Violet la.

1 «ekeln ahiahi m«i, Jia laa o ka po e kea» ka «I «a p>>« uei, o« liulio iho laaa ao k« bele aoa i ka oana k«eka. O ka Haku R«vt.oa> biU kekahi i bele i ka hake keaka, a me m

B<-usetod», a lluna 00 boi inakoa a pau o ke kaa hookahi Ikawa i holo oi. I ko makou hik. aoa i ka haie keaka, pia mai la o Kale ia'«, a pli akt> ia maoa a oobo ibo ia ma oa noho mamua oke gnle. Ua iko aku la maoa i 08 R»?enuhi|a,a me na Bouaetcde e noho aoa mn ka rumi hookahi o Inoa 0 &a gaie, ua ike po ako 1« 00 boi maaa i oa boa kaa* wa e ae a pao o uakou

I ka wa i boki ia ae ai ka pako 00 ka ma* oawa mua. akabi 00 au a ike aka i ke kahua o kahi keaka, oa hanaia a oaoi, a a&o • oo hoi ke •• kii •iohi," be mea hooauoe i ka ike ako a w maka. Aao ka mea oka maaawa mua Keia o ka'a ike aua ta mao kahua baa » haoa hoohiiohilu noi ia, noiaiia, ua aoe hoo hibi maoli aku la ka maoao. Puka mai ia ua poe mqa, a iīebibehi nui ae la ke anaina, a hoomaka mai la iakjo » ka hana me ka baa hnia ana. II» ane bo»pihoihot noi ia ao no ka akahi a ikei keia me» boo, a i ka wa o na iede e haa mai aoa i ke kahua keaka, oioau aku la ao ia.Kale ao Vioiet Moretioiera t paoe mai la kela, aole oia i puka ma>, oia i ke kolu o na hana aua e puka mai ai oia.

I ka pau ana o ka haoa mua, a me ka l»a, aiā hoi i fca huki ia aaa o ka paka oo ka o>anawa hara akoJu, ua hoopoaliuli la iho ia ke kukui, a i ka naoa aku i ke aoo o ke kahua, mo he mea la h*e ioko «eai e malino ia aoa e na kuiinoa kohaihai o ka mahiaa, a me na kapa wai.o ka loko, me na laau hoi e ulu aoa. O ke aoo o ka wai e hanupaoupa mai la i kuu maka a me kona mau kapa i hooahuli ia e na kii pena o aa komu laau, a me na lao nnhele e ae, he mau mea hookahaha aui ia i kuu «oaoao, oiai, oa like maoli no me be loko wai maoli la. A i mai j& o Kale ia'u, akahi oo oia a ike i ha met maikai e like me keia. Hoomaka ia ae la ka hookani ana i ka pila; a i ka poha ana mai o ka leo aheahe nuku,

me he mea la, he leo kolonāhe aia i kahi ma-1 inao loa hahi i hookaoi ia ai, n me he mea la hoi mai kela kapa mai o ka loko kahi i pae uai ai o ka leo, a na ke aheahe lau makani i ahai m&i ia I4& kolonahe maiuna o ka wai. Aole i emo mahope itio o ke kani houheuheoe apa a ka leo o ka pila, naholo mai la mai oa kapa tnai o ka loko ot kaikamaliine opiopio, a i ka nana aku ia lakou me he poe kaikamahioe uhane la e hoholo ana iluna o ka iii o kd wai. Ua hookuuwelu ia ko lakou mau laaoho.M mo ke kmptrpiti paao i ka ili, a he mau eheu kui hof ko lakon j. ( ki poohiwi i hoopipili ia me na mea hulaīiīali, a ō ko~takoa mau hi <hiona a pau i ka nana aku he poe maikai opiupio wale no, a ane " Hoohihi «iku la ka manao, E ike kumaka i ka aani o Aipo.

E li ana ka ili i ke ano o Haaailiki." He laau poKopoko ka keia a me keia kaikamahine pakahi e paa ana i ka liooa, ua hoopipiii ia nae kekahi maa aoo hoku Melile, a i ko lakou wa e ani ae ai i oa maa laao la na aaapanapa lauoa ole i ke kukai a'i hoohui pu ia mai bot e ka oani o ko lakou maa hulahula ole ana, a me na hoholo aoa iluna o kahi me he la he loko wai, ua aoe like maoli lakou me he poe la i hiki mai ao ka aiua uhaLe, a mai ke " auapuui mai paha o Limaloa." Aoli e hiki i ka'u maka j)eai ke noakaka piha i ko iakou ano maoli.'oa ka mea e nana ana e hoomaopopo i na mea nui i haoaia, oo ka mea, aole he h'uaolelo e hiki ai ke hoopiha pono i ke ano o ka lakou mau hana ana. Ma ke a maoawa no hoi i hoomaka hou ai au e n>nau aku ia Kale no Violet Moretimera, aka, ia'a no e oiaaa aku ina ia i», aia hoi, ikuwa ae la oa leo i ka hooho aaa. "£ > ae !" A i ka wa ona i hoholo pahia mai ai iluna o ke kahua keaka i ane like me ka hanupanupa o oa wai.ua huro ae la oa pihepihe uwa a haaiele waie. a ikuwa hou ae la oa leo me he mea !a e haehae ia aoa ka lewa, a e mokumoku liilii ia mai ana hoi na paia oka hale keaka. Ua hookupilikii nui la au e ke kahaha, a ua aoe pioo boi ka waiho Una malie aaa o ko'o toaaao, me he mea la aia iiuna o oa ale kapikipikio o ke kai kahi i paialewa ia ai i o ia nei. Aka hoi, ia'o i hoomaiielie iho ai i ka pioloke nui ana o ko'u aau naaa» a hsli aku )a au 9 oaaa poao a e kilo poooi ako hoi i kona mau heleheleoa aao uhane, auwe | ua hoo-pu-a-a hou ia au e ke kahaha nui, no ka mea, ooa hiohiona a me na heleheleaa «a»li o Violet MoreU«era, o ko Auahela mao hiohiona okoa oo a e ao. He oiaio aoei o Anabela keia ? i jmm.)