Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 47, 6 March 1873 — HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA. Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA.

Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds.

HE MOOLELO WALOHIA.

MOKUNA XIV. ka maeoa a me kbkmL ko'u ano iloko o oa la elua ma in hope iho. Ua like ko'u hele aoa me he ia he mea aia iloko o na hihio ana o ka po, aka, oa malama mau oo oae aii i oa thlb o ka'o haoa ana. IloUo o us naaa la nei u« haupu au e kakau aku i leta na Lanova w;thine, aka, hoomanao bon ae la au uohe kopono ke kakau palnpala •ku, no ko m<;B, mamuli uuauei ike o I«aouva i ko'u wahi e noho oei, a kii hou mai oia e law? i kuu ola. 1 ke kakahiaka o ko kolu o ka la mahope iho o kuu hele aa« i ke keaka, komo nani U kekahi o na kauwa uk«li iluko o ke keena o na kauwa, me na lielelielena pio-o nui, i ke kaona oia a hoi mai, i kii i na palapala a ka Haku o makou i kafiale Let» ; a na hona mau hiohioaa i hoike mai ia m«koa h« mer hoil «no nui kaua i lobe ai. Nioau aku la kekahi o makou, " Heahā ka mea hou i" " He na hou no ka'u e hai aku ia oukou," i pane jbaī ai oia, "oia ke keaka o ka po nei." "Ua aha ia ua keaka la ?" wahi a na leo he nui i hooho ninau ae af. " I ha po nei, ! ' wahf ana kauwa akali oei, " ua piha u ka hale keaka i na poo makaikai me ke ake nui e ike ia Miss Violet Moretimera, a i ka wa i hiki mai aii kona man»wa e haoa ai, aole oia i poka mai. Ua loihi loa ke kakali ana a ke aaaina, a mahope puka mai la ka luoa nui oka ooe keaka, me ka hoakaka ana, aole i hiki mai o Moretm< ra. Ua kakali oia nona mai ka wa abiahi mai a poeleele aoie no i hiki mai, na hoouna aku i kek»hi elele e kii ia ia i kona wahi i noho ai, hoolo la mai aole lakou i ike i kona wahl i hele ai, va haaleie ilio oia i koiia bale i noho ai mahope o ka pau ana o ka hora uoiikumilua o nehinei. I kiaohi ui maoao ke aoaina he mao olelo alapahi wale no ka ua luna nei, aka, i ko lakou hno maopopo lo<> ana ua nalow«!e io o M'Sh Vi»let Moreti oera ua hau vawa koke ae la na lohe ua lilo i ke keiki Maleolm Watreoham, a huro oui ae la ke anaioa me ka he he o na aka. Nana aku, weliweli ka ua mea he haunaele o ba bale keaka i ka po nei."

I kuu lohe ana i keia mea hoo, aole tij . kakeli hoo aku e lohe i na olelo hou, —oa hoi wikiwiki aka la au i ko'u keeoa a uwe iho la me ka welania o ka m»nao ! Ua kumakena au me ke kaumaha nui, e like oae ko ka lani kumakena aoa malana o kekahi aoela i haule ; ua puka mai la na manao mai ka mole m«i o kau puuwai, ua hoohaumia ia kuu AnabeU aloha e ka hewa a ko ke ao aei e hookae ai. Atiwe, ua baule io auanei oia iloko o ka hoohaahaa ia ? Mahope iho puka mai la kehahi mau hoomanao ana, aole oia e haule ino pela. Malia, ua holo malu aku oia e raare me ua Haku la i wahine naoa. Ma ia ttDO, na hooluoluia kuu manao no ka mea aole e hoohaahaaia kona iooa iua pela. Aka, he leo malu e ae kekahi e hawanawana mai la iloko o'u, he mea kioo e ae no ka i hele lalau aku, aole o Aoahela. Mahope ito o ka hooaialoo ia ana o kuu mau waiumka, ua awiwi koke aku la au e hoopau i ka'u mau hana. Aka, no kekehi mau hana e ae, ua heie aku la e imi la Mr. Rayeaahila maloko o kona keeaa moe, —a i kuu komo ana aku, ike aku la au ia ia e noho ana ma ka papa kaukau, nae ka pulou ia 0 kona poo iloko o na poho iima, ae uwe ana oia i6 wa. He mea oi aku o ka hoonaue maaao ke ike 1 ke kane e uwe ana mamua o k;i ike aoa i ka uwe o ka wahine. No ka mea, o ko na wahine ano mau no ia o ka uwe wale, a o oa kane he oi ae ko lakou.kone-a, a he oolea hoi ko lakou puuwai i ko oa wahioe. Aka, i ba ike aaa i kekahi kane ui i hoopepeia koaa puawai oolea o ke kaumaha, alaila, e hooma* oao auanei kekahi, ua komo kukonukonu ua kanaka la iloko o kekahi kaumaha nui, e like me kuu ike ana i kuu haku opio e uwe ana. " Auwe, e kuu Akaa heaha ka mohai 1 hf aha ka mohni 1" i hooho ae ai ua haku la o'u, a ka hikiwawe ae la oia »luna. " He mohai e ae auanei kekahi ! ae, ae, oia no kuu pepehi ana ia'u iho !" Ua puana ia keia mnn huaolelo me ka ikaika, a ia Walter Raveu<ihiU i huli ae ai, ike mai la oia i kuu huli wikiwiki ana ae e hele; 'no ka mee, nole au i makemakoe hoolohe hou aku i ua olelo '.no weliweli a kuu haku opio. Aka, kahea mai la oia me ka i ana: " Ko iho e losepa ! e hele mai oe maanei !" aole an i huli ae hoi hope, hoom» u aku la ao au i ka hele imua, aka, hopu uoke mai la oia

! m» kuu ki,.ootiiwi, « huiu »ko la m'u iluio < ke keena, papani « s U j ha poka aahup« e in#ue, ine k# olola inii ; •' Peiiea |ib ioihi « iou ku tvna i»» ot" " He maniiaa pokole (o®," wehi «'a. " He minawa pokole wale ao ao«t ?" i moag huu ma< 81 oi». " Aole anei oe i lohe j oa b\iaolelu i puka ae mai kuu lehel«tie ? E loaepa, aol« anni 09 e hai aku iu mau olelo 1 koa niau hoiikauwa t" " Aole," i psne ako ai au. "No kuu njanae e boi, aolaila ko'o mea i awiwi mai oei e bele " "He oiaio ia." i olelo mai ai kele, " aka, 00 keaba oe i kikeke ole si i ka puka? w " E hooiaio inai anei 00. aofe e baike aku 1 kau mea i lohe a i ike iho nei?" " Me ka oiaio loa, .toie au e hai i hookahī huaolelo o na mea a'u i lohe ai, • 1 pane a«u ai au," a aoh« 110 hoi au i hele ma ke auo kiii nn kat< mau hana." " Ua pouo e I"8«pa/' walii a Mr. Raveoahila "he kfltki mmkui oe. Ano, e hnike m>i oe 1 ka biaio—aole aaei h(s kauiailio o na kauwa 00 ka mea pili i ka oiare e hiki mai ana?" '• He mananlana ko'u, aole oe e hookonokono 111 «1 ana ia'u e lilo i me» liahai i 11 a olelo n ka poe e, no ka mea, he mea ia nou e pauleie ole mai ai i ka oiaio o ka'u i olelo aku nei, aole au e kamailio aku ia Uai i kekahi o kau oiau tnea i papa mai ai ia'u."

'' Ae, vik inaopopo ia'u ke aoo o kau olelo. Mai manao hou 6e e loaepa no na mea a'u i hoopuka aku nei, e haloi aku mai koa papa hoomanao ae." Me keia mau huaolelo ua haalele koke mai la oia i ke keeoa, a ia wa ua maopopo lea ii'u xe aoo o ua keonimaoa opiopio nei, ua honwahawaha nui oia i ka mare ana me ke kaikamahine a Bousetede.

Ma ia ahiahi ao hoi ua hiki mai la na Bausetede i saletona Haie, mamua ae o ka hora ehiko, a ua hoomahaukau hobe ia iho la ka paiaa awakea ana. A oiai au c '«ka/i ana ma ke aoo kuene ma ka papaaioa aole e hiki ia'u fee hoomau loa aku i ba naoa ana ia Bousetede wahine. Oiai, mnhopekoke iho <> kona liwe Impa ana i na hauoli <j ka papaaion b iu« pa hliilia uiio, uu liuuiUKKH (061 ia oia i kn olelo lalau no ka nai o ka ona, a ua huouaku aku la ioa mea ai. Ua ona loa maoli i ka uana aku, a i ka wa i aueane ai e pau ka paina aua, ua haule aku la oia mai koua uoho aku, a piihu ana iluna o ka papahele. Auwe ae la o Eupemia ke kaikamahme, a ia wa, ua kauoha ia mai la ua kauwa wahine e holo aku e kokua ia ia, a haalele koke aku la ua kauwa kane i ke keeoa mamuli o ke kāaoha a ka haku kane o makou„ Ke hapalua hora uia la hope iho, ua kena ia ae la ke kaa o na Bousetede e hookokoKe mai i ka hale, a ua hoi koke aku la lakou.

Ma ke keena o na kauwa ia po, aohe mea e ae a lakou e kamailio ai o ka haule pahu wale ana no o ka lede Bousetede, a me ko Ukou ano ike ole i ka rula o ka luaoa naaikai aoa. Owau hoī, aole o'u n&na nui aku no ia mea, ua hoopilikia maa ia ko'u mau noonoe ana no Anabfela, oiai e hoi-o-io mau ana kooa mau heleheleaa imaa o ko'u man hoomanao aaa, a ua hoomau pu ia hoi ko'u mau noonoo no kuu haku opio, aolaila, ua haalele iho la au i na luaaa aoa me ka hapa nui o na kauwa a puka aku la iwaho e holoholo a e hoolanalana ia'u ilio m« na ea huihui o ka po maloko oke kihapai pua. Aia kekahi pi-o i nla pohaiia e na laau pua hihi iloko o ua kihapai nei, a malalo o ka pouiiuli o ua pi-o nei i komo aku ai au e noho mehameha me k# hoonanea ana ia'u iho. Aole i liuliu kuu noho aoa iho malaila, lohe aku la au i ka nakeke aoa mai o ka iliili ma ke alaaui hele o ke kihapai, a lohe pu aku la hoi au i ke«ahi leo i ke kahea ana mai. "E Walter, e kuu Walter aloha, aole pooo pela e hoopoiuo ai oe ia oe iho." 0 ua leo nei, no ka haku oo ia o Raveoabila, oiai oia e alualu mai ana mahop<j o ke keiki.

" E ka uiakua, he hoopoino anei keia ia'u ibo?" i pane aku ai kuu hako opio, " pehea la i hiki ai m <»e ke Kapa mai ia'u pela ?" Kn iho la lau « mn ke alo poao o ka pio a'u e ooho ana, a no kuu maoao e hele loa akn aoa laua roa kalii knawale, nolaila, aole aa i puka aku iwaho. o ike mai aoaoei laua ia'u, a oianao mai ua lohe au i kekahi o ka laua mau olelo. Nolaila ua aoho malie loa iho la au, a pela hoi au i iohe ai i ka laua mau oleIo ana : " Pehea la i hiki ai ia oe ke kapa mai ia'u pela e ka mak«iaf' i puaua hou ae ai ke keiki. '' E huli aku oe e oana i ke kuahu weliweli kahi e kahea ia mai ai au he hoa kaaoa pa ilaila, a e lawe ai he iwi aoao oo'u i kela kaikamahiue pupuka. Ina hoi he ui na hiohiona o kela kaikamahiae, a be kaikamahine i oi aku ka uaauao a me ke akamai, oia like aoa no ka poioo e loaa mai ia kakou do ka hoohaahaaia o ko kakou ohaim a like me ke la ohaoe, oiai, aole o lakou iuoa hoohanohano mai mua mai I E ka oaakua, aole loa au e mare aua ia ia. E nho e puho ko kakou mau pomaikai a pau, a 6 kii mai uk poe raea aio

e hopu i hela a noe ketM waiwm fa«i ko k«<«« i mau kapon» nai, a e Mp«kt» ia kahou ia»i j ko k»bot) ra»tt bone »bo mamu» o hoo man ' ri>» » ke)« w«bma ame ke kapa as« i k«U ' kaoaki o ko'u mabuehun<»vai feBne, n i » hol i> ko'u s)tki»sl)D&v«ai wahine" ! "E Walter o»i olelo os pela," wahi « ki i mskn>vkai>e. " Man&o ar»ei oe aole i hk* 1 ko'u manao saa me kou? h«W pabe oo Bt»bo ehaeha o ko'a naao oo keia hoohoi ene? Ua like loa ko'o mao manao nae m, b> Aka, ha ae ia ke kakou e hana ai i pakeie ai mi ka liao ia ako o ke kakoa mao waiwai e ha poe aie? Aia wale oo iaiaa oo ko kakou ota inmhmnmnnini kamahine " " E inare tae kela kaikamahioe I" i boofi-j ae ai <> Walter; " aole loa, ke olelo aku n«*i ao ia oe e ka maana, he mea hiki ole ia(>|C hoolohe mai ia'u aoo. He opiopio an i keiA wa, a eia imua o'u ke ao nei a pau. He kanaka <>e i m»nau nui ia, a ma on la e hiki ho ke loaa ia'u kekahi oihaoa aupuni—a i <>le ia hf k<>misin>i paha no kti kooao ana i ka poili koa, E alio ko'u in>h<> ilihone ana mamu i o ko u mnrc ari:t i kela koikam'ihine i mea e loaa ai kn waiwai. O ko'u maoao pna keia roe ka luli ole, a e knkau akn oe i pilapala pela na Mr Buuaetcdo e hoike ana i ko'u manao

paa." " Alaila," i pane mai ai ka Htkn Ravenahil#, " i ka ws e ike ia a< o l.oia mea i ka la apopu, e b?ki koke mai aoanni ka hoomnia ia iko kakou hale. No ka mea, u* kakali wnle no oa poe aie i keia wa i ke kikoo mai a hiki i ko olua wa e mare ia ai," " E hookou aku i na poe mea aie e hele m'ii e paa i ko kakou mau waiwai," wahi a ke keiki; "No keaha e molia ia ai auaeha waiwai ? E ka makua, e oana ! o ka poino e haule ooai ana maluoa o ko kakou hale, ina aole i hoomakaia ia poino e oe, alaila, oau tio i hoomahnahua ae. Aia ikala i hiki mai ai i ko'u mao makahiKi o ke oo ana, ua noooi mai la oe ia'u e'kakan iooa aku naalalo o kekahi mau paUpola, me k« olelo mai be mnu palapnla wale no ia e hoakaka ana i kou hoo ilina. Aole no au i heluhelu ina olelo o loko o ua mau palapala nei- a aole no hoi au i maoao e Dakaha wale an» Im'» m.i»-'-.. ponoi i ko'u knleena ma kona mau waiwai ma ke ano hookaha wale !" " E Walter I" i hooho ae ai ka makuakane " o neia mau olelo au—"

" Malia, ua ikaikn Ina aku la ia," i pane aku ai ke keiki; " aka <> ka oiaio nae ka'u i hai akn la. Ae, oia ka oiaio noaoli, ua ike oe ia meu 1 Aole auanei oe i haoa apuku roai ia'u? Ua hoike akaka mai anei oe he nui kou mau pilikia F Aole, aole !o<i oee hoike n>ai ia-a pela. Aka, ua koi mai oe ia'u e kakaa iooa aku maialo o aa palapala ma ke ano owau kekahi e liui pu aku nae oe ma k.i hoopaa ana malalo o na mooki e poho ai; a i kuu wa uke maopopo ai i ka oiaio maolr, heaha la ka'u haoa e hiki ai ke hoopakele ia kakou? eūi w«le no e aho e hele aku au ma ke alanui au i hoomakaokau ai no ko'o mau kapuai! Nan keia i hina e kuu miku<i " "E Walter, e Wālter, «e nonoi akd n'ei' au ia oe e hoopakele ii'u," i pane aku ai ka makuākane me ke boo hilahila. " Aole, ua lohe oe i ka'u mau olelo i hai aku uei, a emaliu hou mai oe i ka'u e b*i hou akn nei, aole loa au e aee mare me Miss EauaelH^e." Pane aka ia ka makuakane. " E Walter, ua noi mii oe ia'u e hoolohe aku au i kau olelo, aua haaa au pela. Aka, ano e hoolohe inai. Ke naihi uei au no ka hewa a'u i haoa aku ai ia oe, a e hoomaikaiia na lani, oiai kaua e kamailio oei ina kahi pouliuli, no ka mea, o ka pouli ka me* naoa i huna mai i na maka hilahila o ka oMlliuakane, oiai, oia e ku «na imua o kana keiki. Eia hoi, ua ma-

nāe aoei oe owau a ate ko makaahioe, op maua wale n<> heia pomaikai a maua e huli oei no ko kakoa hoopakeleia ī' Aole, o ka nui aka oka pomaikai nou wale no. O ! aole anei e h'hi ia oe ke hoomaoao ae he enan po he noi ko maua me ko makoahine i hian ai me ka haalele mai o ka liiamoe i ko maan mau makn—a he oui—he nui wale na hora i hoomauawanui ai maua i ka ehaeha o ke ka«maha no ko kakou noho'na pilikia ? Aka, me oe bo meua manaolana i koe, no ka naoi o kou kino, kou ike hohonu, kon inau aoo WNipahe, a me ka inoa hanohano hoi e iii aku ana ia oe inahope iho o kno nake an», me ia tnau*mea e l »aa oo ia oe kekahi hod hui pomaikai ana, a e paa auanei ko kak.)o pilikia

" A o keia iho la ka hoohui pomaikai ana i loaa ia oe nu'u—o ke kaikamahine a Bousetedo?" pola i hooho ae ai o Waller me ke auo hoowahawaha, a aka hooheoeheue mai la i ka makuak u ne. " E \V«lter," wahi a ka makuakane, •' u* hoolilo mai oe »a'u e pupule ia au," | " E hooliio ka ia oe i uUia !" i paae aki ai o W a !tcr. " Ua hehena kahiko i» ko'u .aaaao! Eka makua, aobe waiwa; oko kauī)! kamailio ana i keia■■»*. l'a hooholoau», kuu mauao, a ua ike oe itu"

nwphonlohe mai e W«ll«rl" i pam ae ii MBtokuakane. "'Ke hoopaakiki oe e like jjwmi m»kea»ake, eka, mai noho a hooraa< *«'u «W« e hsi « ika aei ia O oa Ammh » prpehi i kou nakeakene." S»»la wo o» »&e kuoahihi ia o WaiUī, W, pane hou mai ia ka makoakane. " Mai ' gHnao hoomalau ee oo keia olelo a'o! Iloko ■» hora e ii<o aku ai o Eialeiooa Haie i na e, t* manawa koke ao e h">>p»a ai aa i Mk ola Aoo e Walter—»be poimai aoei jS . i >«aole ke aloha ao koa makaa f ; Aolw, aole i kuu Akua I" i paoe akn ai - 1 " aole loa la'a ia poowai. Aka, . oia wa'e rho ia no aoei kff hooilioa Ml k»kou palekana ma ka mnre aaa me ka •'» i hoowahawaha ai ?" S Aet« he aia e ae e Walter," t pane mai 9 Rn«ii«hila, " ke ole nae e !uaa kekahi mgy>ae hoopalau e afi t»e ka hapaha miiiooa no kona wa e hoopnlaoia ai, a roe hooNS< hapaha miliona boa mahope iho o kona nk ta aaa, N.o ka mea, me keia iho la ka k» w«iwai a ke kaikamuhioe a B»uaetelawe enai ai.' f ■'[I wahine hoopalaa eae aoei i pau'e al| ai o Walterj "Ol ina he iaaa loalama ha i koe e ae ia no ka hoopanee ana i keia ho palau—malia e loaa no ia'u ka ae ia mai e.l >opilau me kekahi Haikamahioe waiwai e a6 oon» na heleheieoa, aa hoooaauaoia, a - mii la ohaaa a hoonele ole ia ai kakou i ka h<j| mai. E ka makua, aia oo he ;ihapai e ae kekahi o ka !nat»ramoaio.aolei bqli i« e a'u. Aole anei e foaa ana he oae mahele waiwai i na kaikamahine a ka paq aalama hanako, oa poe kalepa, a me kekai Lfuis-kuooooou enno f <a jnna ? O kolia hi 4 'keia mau obaoa,ua haaai kapoooi.a lako< ,a oa like no ko lakou ORtu kalaoa me ko kal m» nei." • He oiaio ia e WaUep," i paoe mai ai ka Ha a Ravenahila me ke kanahai oluolo o ka le» (Ao)w, i puehu..)