Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 48, 13 March 1873 — Na Hiohiona Eehia. HE WAHI MOOLELO HOOMANAO NO NA MEA I IKEIA MAHOPE MAI O KA LA II O DEK. M. H. 1812. [ARTICLE]

Na Hiohiona Eehia.

HE WAHI MOOLELO HOOMANAO NO NA MEA I IKEIA MAHOPE MAI O KA LA II O DEK. M. H. 1812.

Ma ua wahi rumi la ma ke IHhi maaka o ka aoao ma Ewa o ka Halealii, malaila i booaao 9 ia'i ko'u helehelena. Ua komo boboua wau iloko o ka eehia, a pihoihoi nui loa waa, aa lIHo ko'o mau pepeiao, okat<Ug»le ka ili, mae ke poo, a li—o na maka. Me he mea ta, • hokiia aa aua ka aloalu o ke poo, no ka oai oka eehia. Nawai la e ike mai ko'u aoo, a oawai la hoi e ainaa mai i ke koma o ko'o anoeana? E D«i paia ibiibi o ka Halealii Lolani, e hiki ia oatea ke hoike mai i ko'u niea i aoo e ai ? E aa tabili-kapa -o ka Lani Kapoaiwa e moe aaa, f oakoo anei kai ike i ko'n aoo e aua ? Na aaei e oa haihui-knkoi o»ni e ik* mai i :ta hio aao e aaa o ko'u eoao L-eleheie-V :

mt Heafc»la*«*f Sabiki m*l aeel ko*a toa»efeodtea>walrtii aka al bml m *ml o8mb»&t M»t»kektoMiotio» ata «I & bo*a eekla* garieri»l aiea'iīke hoolhiM eaeaa» $nilelfc. l ike e! īa a&oe B mlaai *lakk emlhh', imh» moeiihane ia. 01 Mlke alm la «a&snio> ko o ea ramHa, fae mao heieheiea* a ®e ua faiob)oaa B'n i ika oie ai laaoaoa. Ua kn iho wau iwaeaa o » poai alii e ooho maī aaia a puui wae. Ua kWJ ta ko'a aka malnna o lakofe' a na makank&o as bo ke kaaia i ka Me. -

He mao kii aHI ka'a I ike ai, a oia ka mea naaa waa i hoaao e ioa. Hookahi aea i ike I ko'a ano hio, a e kela ia mal ao hol wau, ina aa hewa ka hai aua ae I koaa inoa—e bai no waa. la'a i hooeaaka ako ai e k«no-Uoke o ee rnmi la,aane saai la ko*n beie aoa, ao ka eaea, oa kau poao mai imoa o'a ke kil o Kamehameha Nal, a i an ae ka hana o ko'u mao maka ma ka paia mauka, e kau ma! aua ke kii o K.amekamplt» IV., oia ke kii o kona wa opiopio, hele ioa ln ka naoa aoa a ko'u man maka e kao auu ke kii o Kekauiuohi, ma ka paia ma Waikiki; a makai ae boi, e kao ana ko Kamehameha U, ama o akn e kokoke aaa i ka poka ma Ewa o na romi la, ke kii o Kamamalo Nni Aole aa i komo ako iloko o keia romi m<t ko'a ano mahaoi wale akn no, aka, na konuia mai an e kekahi hon kn kahili, eJ. W. BJoa, ke Kakaaolelo ake Kiaaioa o-Oahu. £ a.olelo ae aa i ke kama uoi o ko'n koaoia ana mai, oiai wau e noho.ana ma ka aoao o ka phn-kapa* pan Aiii i kekahi aaiaa la, kiiia mai la wao e pnka iwaho. Oleloia mai la e haawi aka ka'u aahili i kekahi kauaka e i biki mai—a pnka aku la wan. Hoonohoia iho ia waa iloko o ka rami waeaa, a o ka'o bana o ka lawe i wai e inu uo ka poe malamß i ke kopapau Alii. Owau iholaka inna lawelawe uo kela wati e ku la, a ina e kikeke ia mai i ka poka, oa'u e kii aku e wehe, a iaa he maIke wai ko kekahi, na'a e lawe aku ka hoe- | wai lepo me ke kiaha aaiani, a ina e manao | kekahi e hele iwaho e hoopao pilikia, na'n e paa kana kahili no ia wa A oiai an e noho I maiama ana ma ia kanoha, kaheaia mai la i waae konio aku romi nei a ua kii Alii j e kao ana. Oleioia mai Ja wan e kakau i wabi leta, ae hoonna akn i ka Panku oka i Moi ia Penikalaka, a penei kuu kakau ana, ma ka oielo haoie nae :

Halealii lolani, Penikalaka ; Puoku o ka Moi:— E oluolu oe e hliawi mai ma ka lima o ka mea nana o lawe aku nei keia leta, i hooka» hi omole pia, me hookahi pupu siga. Lieot. Kahananni, Alii Koa Ku-wati. Malnl.o o uammi ia kuu kakaa ana, ilnna aa o ka noho kahi i noho ai, a kakau malona 0 ke pakaokau, o J. W. Noa ka mea nana i hoolako mai ia'o i ke kalana, peni, inika, a me ka wahi leta, a laweia aku la ua leta nei. He aka io'o do hooko oie ia aoa mai oia kakao aoa ; kakali ako )a mahoo aobe biki mai, olelo afce-i»rjyau ika Loianeia, " Ea,~ kea ka hoi kela o ka Punku ino, aobe hooko mai i k&o noi." Haman, (baga) hohoka wale ibo la no makou. Pela ihola ke komo o ko'u komo ana iloko o ia wahi kapo o na'lii; ūolaila, ekoio mau koleaoa i loaa ia'o ia mao la, be paa kahili, helpoa lawe wai, a he kakauolelo ; ka, hanohano paha ea. KA RDMI MA EWA, KIHI MAKAI. He romi nui no ia, ekolo mao pokn komo, hookahi pnka e komo mai ai mai ka rami : waena mai, a bookabi pnka e hemo akn ai 1 i waho o ka lanai ma ka aoao ma Ewa, hookahi poka e komo aka ai i ka romi kakao palapala, a'u i eehia ai no na kii Alii. 0 keia romi, oa hoopihaia me aa kahili, aole ao i komo ilokoo ia rumi ia mao la, aka, ma ka poka aniani nae ko'u ike ana mai, bo ke koaaina ano man iho la no ia, o ke kiei ma kapoka, . " He maka-halalo ko ka lehoa makanoe, He lihilihi kuku ia so Aipo," Ua poina au i ka helo ana i na poo a puni ka lanai oka Halealii. Mai poioa pa no hoi au i ka hai ae, he ekolu mao aiapii e hiki 'ku ika laaai oka Halealii; oke ilapii a» ka 6oao makai v»a lifce oo a like me Mao maoka. Ua hanaia ke alapii rae na anau po> bako, a be mao poa bao tne oa kaoia bao ma oa aoao. Aia nae ha maa ka pohaka ma ke anoo lalo loa o ke alapii makai, a oa oleloia mai ao o Noaa ma ia me Kakohe, e k« aoa kekahi ma kekahi aoao, a o kekahi ma babi aoao. Hookahi alapii ma kaaoae Ewa o|ka Haie Alii, he wahi alapii oaka ia, he mao anuo papa koaa, he mau kaola papa, abe aoo wahi aiapii o ka poe haahaa loa. Ua oleloia mai no nae ao be wahi alapii oo ia ao ka poe makaaiaana, aka hoi, he pii no kekahi poe maka hanohaoo maluaa oaa. Me he «ahi mea haaehaoe aia no ka papa kaholihuli o Waili^ku.

Ua paa ae nei oloko a me lale nei o ka Haie AHi, a oae he mea ala he iiai ko oakoa e ike i oa loni o Uoa. oei wahi oae e noi ak« «au i ko oukoo oluolo e kala mua mai i*att iua aole i kupo&o 'i ko oakoa haoo haao keh kakao aoa. He aea aaaea oae ke kamailio, a tie poe poai kakaolelo uo boi kakeo, aole ao paha he hewa ke hoolilo kakoa i mau manawa qo ke kaao aaa. He oaea oani oo kakoo ka ike aaa a hoomanao i ko kakoo mau alu me ko iakou mao kapo-ihiihi. ELe koao aka oei au ia oakoe e pii kakoo a e omkaika» ma ko kakoa kakaolelo aoa i oa lumi ilaoa o ko kakou Hale AI3 a hiki aka i ka aleo i kaupaku. B hoomakaekau maa ae aa i ke ala e pu ai, a kola pale pii. (Aokipm.)